장음표시 사용
191쪽
et blassico es etiam traditum,illis uerbis Sepi aures turastinis, et noli
audire hominem nequam: dicet detractoribus minime credendum ;nihil, ut uerbis S. Hieronvmi utamur, tam inquietare animum, et mentem leuem,et mobile acere, quam totum quod dicitur,crede re , et obtrectatorum uerba, temerario mentis assen sesequi,magnam quietem animi, magnam . morumgrauitatem esse, non temere de
quoquam aliquidsiniari audire a os amicos adulatores, lactantes incautab anima , easq. decipientes, homines exsultis insanos facientes , maledictos fuisse a Deo, illis uerbis. Veh qui dicitis bonum malum et illa uerba prophetae poterit accommodare: Popule meus, qui te beatum dicunt , ipsi te seducunt i, inculcet, lac esse cibum puerorum, non hominum puerile esse, cantilena si arum laudum, et adulationibus delectari, aut potius decipi. Verum cum maledicorum plena sint omnia, ita ut nec subditi principibus, nec disici puli magistris, nec sacerdotes epsicopis, ne ij parentibus, parentes etiam, quod ualde miserabile edi ijs desinant maledicere 1, digre diatur spe, etiamsi locus postulare id minime uidebitur ponderet illa uerba e Viobe Maledici regnum Dei non posedebunt: addat
crudelis ac impq hominis esse, male agentibus maledicere, cum ρ tris eorum miseria commoueri, et pro ipsis orare oporteret : nec diabolo esse maledicendum, quia est creatura Dei, quia natura edi b nus , et uoluntate malus, multo minus fratribus,cohaeredibus eiusdem caelestis haereditatis , multo a surdius, et horribiliusflijs, quibus incredibiliter nocent parentum maledictiones. moneat digrediens, ab- sinendum a conuitio, quia immoderati, ac impj animi est inditium, quia uariad calamitates parit, quia qui pergit dicere quae uult, ut sapiens dicebat, audit quae non uult. Et quia auctor mendaci, satianas, ut contra auctorem ueritatis, et lucis Chrisum, eius'. imitat res , acrius pugnet, mendacium in animis populorum seminat; men-
192쪽
dares esse filios diaboli declarabit, desertores milites Christi, infames
homines, et humanae societatis perturbatores e, grauistimum mendacium illud esse, quo errores in religione di seminanturi grauia etiam illa, quibus iustitia contaminatur, et alicui damnum infertur abalist etiam generibus mendacj docebit esse absIinendum, quia me
tiri non licet, sine peccato, et qui mentiri assueficit, propriae exHim tionis est inimicus. contra periuros sepe Ecclesiasticus orator digrediens, poterit dicere , cum falsis testibus multa iudicia corrumpantur ; impium, escelestum esse, adhiber aptatis tectem,aust
rem omnis ueritatis Deum: et dicet, periurosgrauius peccare, illis
qui crucifixerunt Christum, quod Christum obnoxium culpae, ea ratione uideantur existimare, et peierando, peius de Deo uideantur sentire, quam austor mendaciysathanas. Acribus uerbis saepe r prehendet feminatores disicordiarum, peccatum esse grai imum, ualde ossendere, concordiae, et pacis audiorem Deum, quod idem exprest Dominus per Salomonem, illis uerbis: Sex sunt quae odit Dominus, etseptimum detestatur anima eius: oculos sublimes, linguam mendacem, manus 6bundentes innoxium sanguinem, cor machinans cogitationes psimas , pedes ueloces ad currendum iu malum, proferentem mendacia, teste alticem, et eum qui seminat inter statres disiordias. Studebit sedare omnes contentiones, et lites, imitatores demonum esse litigatorest,saepe etiam digrediendo dicet, ingenui animi esse,contentiones fugere, contendere esse ignominissem; seruum domini non oportere litigare ea mansiuetum esse, multo
miserias e litibin prosedias , multa amilias, pariιis ab initio litigijs corruisse. digrediendum acriter es saepe, contra iactantes stipsos, et sua, huiusimodi homines, stulte nimium e sis, et opera ua, idola sibi confiituere, et de stipsis cantare, gallinae similes esse, quae ubi ouum emisit, clamat,donecsignfice actum ouum, quod ei statim
193쪽
adimituri ita eis quisi iactant, a sathana, bona quae fecerint ,subripi . In bula odi digressionibus uersans Ecclesiasticus orator popul
rum utilitati consilens, pluribus uerbissepe poterit tractare magis communes locos , christianae religioni ualde accomodatos ; uitam christianorum non initis,sedsine iudicari: Iudam unum e duodecim Apostolis,rectae uitae rationem coepisse,iragice, et miserrime ultimum uitae actum, laqueo, et desteratione conclusisse. diuersa ratione S. Paulum ecclesiae inimicum aliquot annos uixi se,deinde uas electio niseuas se,uiuentem caelos penetrasse, et martyri, gloria morientem
coronatum fulset Arctiano neminem nocere posse ,si ipsi nolit christianossetis diuites,seus sapietes, flos reges solos aeternae beatitudinis haeredes constitutos: hane esse ueram philosophiam dicet, hanc perfectam sapientiam, fugere omnia, uel minima etiam, peccata, pro desse omnibus ; hanc uitam esse exilium I solam, ut S. I ieronymus scripsit, esse apud Deum libertatem, non seruire peccatis ;μmmam
apud eundem Deum esse nobilitatem, clarum esse uirtutibus: exilium huius uitae,aequo animo esse ferendum,donec nos euocauerit Dominus calamitates exulum considerandas, de coelesti patria cogitandum , eleemosynas praemittendas multorum generum, largiendum pauperibus , quantum facultasfert ; remittenias iniurias , docendos, conflandos , qui dotitrina det constitione egent, subueniendum,ut uno uerbo dicam, aliorum calamitatibus. Ad quas, et multas alias di
gressones faciendas,magnam oratori Ecclesiastico copiam Fuppeditabunt libri de uirtutibus, et uilijs, quos sandii theologi nobis reliquerunt sed in primis praeclarus ille, quem hac de rescripsit Gulielmus
Peralias episeopus Lugdunensis. Monemus nos clericos, ut de his quae diximus, et de alis, nunquam,nisi pijs precibus, consultosancto Spiritu, ita digrediantur, ut unde digressint, non reuertantur.
194쪽
De catholica, et populari propositione. c A P . LI.
- τηρ irco propositio edi sanctae matris ecclesiae,
ea magistra , et interpres omnis ueritatis, enuncialis
uetustate, et consense patrum dignoscitur. quoniam uero non omnis catholica propositio, ad intestigentiam populi potes a commodari , ut quae de angeli Fubtiliter, et uere distulantur , aut de reuelationibus,quae in Apocalustraditae fiunt nece se edi ursit etiam popularis: popularem autem intelligo , non quae facile auditoribus probetur , sid quae populorum infirmitati aut moribus sit accommodata ; quod preclare etiam, ut docet S. Gregorius pontifex in euangelio, stica descriptione senditur,cum dicitur Apendit Iesius in nauiculam Petri, et rogauit, ut reduceret pusillum, et ita sedens praedicabat turbis ; non enim in terra, aut ab ea longe dictans prindicabat ut ea ratione doceret neque terrena, neque carissia, sed ea tantum, quae ad populorum salutem pertinent, et ad eorum captum accommodata fiunt, in medium esse asserenda. Euamobrem huiu--οῶpropositiones tractandae sent, quibus religio conseruetur,crescat sides cistes excitetur, charitas nutriatur, leges cusiodiantur, domu , ciuitates,regna pacestuatur, t siunt ilia Nemini iniurias inferendas;
melitin a ci, quam a cere iniuria 1, nihil christiano esefelicius,si
si si norit, et conuenienter nomini chri Iiano uiuat; Deum paterno imperio admini Irare hune mundum: et huismodi .sed maxime caueat, ne unquam ea proponat, quaeseditionem possent mouerri diu tum aualiuam reprehendens, pauperes reprehendat etiam, quid uitibussolent mulliere, et occasionem nobilium uistutum comparaudarum non a sunt. senim pauperta sobrieta IM mater, nutrix temperantiae, et omnium uirtutum custos,si ea reste uti nouerant homines. Proponisandia mater ecclesia euangelia,proponit epistolas,
195쪽
sibi quμ. eorum alterum , aut aliquem psalmum , aut partem catechisimi potest umere interpretandam. Laudamus nos eos, uisancta matris ecclesiae praescriptum sequentes, euangelia sibi explicanda pro
ponunt, et cum eu epstolae interpretationem, coniungunt. Verum ut in hac etiam interpretationis parte, clericorum fluijs consulamus; de arte,siue ratione, explicandisacras literas, hoc loco breuiter agendum uidetur.
De ratione explicandarum sacrarum literarum; quatenud oratori Ecclesianicosit necesse. c A P . LII .
PORRO cum initimus admodum sit Ecclesiactico oratori
sacrarum literarum interpres, et sepe interpretu munere in ecclesia fungisit necesse ; de arte interpretandi euangelia, et uniuersam sacram scripturam, iam dicendum uidetur. Hac de re, quaesane in ecclesia Dei, est maximi momenti, praecepta tradiderunt sensti Hieronymus. et Augustinus proximis annis,copiose scripsit uir admodum doctus, qui deformandas concionibus librum utilem conscripsit nuper uero auctor bibliothecae sancitae uir eruditus F. Sixtus Senensis, ordinis praedicatorum idem argumentum tractauit nos breuiter, ac persticue colligemus quae clericis utilia fore iudicamus. hoc in primis explicationi sacrarum literarum necessarium est, ut uariossiensius, uaria expositionumgenera interpres teneat e, deinde ex illis interdum unum, interdum plura adhibeat sunt autem quatuor sensius ,siue expositiones, quas desicribimus, ut facilius intelligantur, et in clericorum animis imprimantur: Hstoricus sensis, siue lueralis, tropologicus ,siue moralis alligoricus,et anagogicus . Sic desinimus sensium historicum, restestae narrationem, ac uerborism steriem, communi, et usitata uoce, siue propria,sive metaphorica, rem tim 'repraesentantem. propria voce explicantur,animalia,leo,bom m em A a phorica,
196쪽
phorica, agni et leonis nomine Chrictus significatur. Tropologicam definimus, siue moralem expositionem, quae ad uitae emendationem,m icos sensius accommodat : allegoricam, quae rerumgectarum narrationem, umbram futurarum praetulisse demonstrat: anag gicam , qua, ad sacratiora cadestium figurarum praecepta, animus euehitur. Go elemento aquae,quatuor,quos enumerauimus ensius , expressos declaremus. hictoricosiense,aqua elementum unum e quatuor significat; quo sense interpretanda fiunt illa uerba: Congregentur aquae in locum unum sense morali, aqua redulationes indicantur, ut exprest uir diuino numine assatus,cum in psalmo dixit: Transiuimus per ignem,et aquam,ri eduxisti nos in refrigerium. Alligorice, sanctissimum bapti sacramentu, aquae uocabulosignificatur,quod admirabilis ille propheta oriendis, illis ueris, quae uelutia Deo prolata fient,protulit: Essundam super uos aquam mundam, et mundabimini ab Omnibus inquinamentis ueniris . Gnagogice, aqua aeternam beatitudinem exprimit, ut fecit Hieremias propheta: Mederelinqueruntfontem aquae uiuae, etfoderunt cisternas dis aras. Et quia omnium magister, et dominus Iesius Christus,tria priora ex positionumgenera adhibuit ; eius exemplis contenti, alia perquirere siveruacaneum putamus. auartae expositionis, nimirum anago sae, a S. Paulo inpostolo exemplum peremus. exposivit D. IV. legem Mosi, de dando repudio, hi loris ense, eum dixit Iudaeis: Moysis propter duritiam cordis uestri,permisit uobis,dimittere uxores uestri; a principio autem non fuissic: dico autem uobis, quicunq. dimiserit
uxorem, nisi fornicationis causa, et alteram duxerit, moechatur ', et
qui dimissam duxerit, marchatur. Tropologicum sensum adbibuit
idem Saluator, cum historiam Niniuitarum, et aduentum regina ustri ad Salomonem narrans, ea ratione, perditissmos Iudae rum mores redarguit, atque eorum incredulitatem e Virimmiuita
197쪽
surgent in iudicio cum generatione hac, et condemnabunt eam, quia in praedicatione Ionae egerunt paenitentiam, et ecce pli quam Ionas his. Regina Gustri seget in iudicio cum generatione hac, et eo demnabit eam, quia uenit a finibus terrae audire sapientiam Sal monis , et ecce plus quam Salomon hic. e goricae expositionis exemplum dedit, cum Iudaeos assoquens de Ioanne Paptista, dixit: Helias quidem uenturus est, et restituet omnia dico autem uobis, quia Helias iam uenit; et non cognouerunt eum,sed iecerunt in eum quaecunque uoluerunt,significans his uerta, i etiam in ueteri testamentinuisse typum, et umbram uitae Ioannis, qui ab exordio nous testamenti uenit in Piritu, et uirtute IPeliae. Anagogica expositione tisium B. Faulum in epistola ad Haebreospossumus obseruare, cum terram istam Palaesinorum, patribus repromissam, accommodat ad promissionem diuinae gloriae; terram illam tantopere a patriarchis desideratam, et tot peregrinationibus quaesitam, non esse praesentem, tisibilem, terrenam illam regionem Chananeorumsed futuram,inuisibilem, atque caelestem patriam, meliora habentem fundamenta, cuius Deus in artifex, et ciuitatem Dei uiuentis ,Πierusialem caeseriem, multis angelorum millibus ornatam. Qua ratione .sacrarum siterarum sensius sint adhibendi. c Ap. LI Ir.
C UEANT clerici, ne litterae perpetuo asideant, et solis 1 stabis ac dietionibus incumbant . nam qui hoc faciunt,
rigidi, sine stiritu , exangues, aut potius exanimes intemnetes sacrarum literarum, se ostendunt ; sed multo magis caueant, quod adolestentes, ingeni, quodam impetu, facere consueuerunt, ne
sententias silutares,et praeclara documenta,quae in litera continentur,ommittentes, astegorias is potius in medium proferant, et cogitationessiuas interdum uenduent. quod quidem facillimum putauerunt
198쪽
sancti Hieronymus,et Augustinus.ita enim Hieronymus in praefatione in Abdiam,Cum essem paruulus, inquit, ut paruulus loquebar, ut paruulussapiebam, ut paruulus cogitabam; postquam factus sium uir, quae paruuli erant, depositicumque laudari, quae ipse cri erat per allegoriam in ipsium prophetam audiret scripsit haec uerba: In praedicabat, ego erubescebam: et S. CAugustinussateturbe,cum prius
per adegoriam facili labore scripsisset in Genesim, paulo post in
eodem libro, literalem expositionem tentasse. Historicum igitur expositionis genus admodum necessarium in primis Ecclesiasticus orator aggrediatur, quiasi negligatur, periculum est, ne incidat in Marios errores, et, quemadmodum B siribit e guguriinus, quis nisi impudentissime nitatur aliquid in stegoria positum interpretari,nisi habeat manifestissima tectimonia, quorum lumine manifectenturo curat auamobrem hi lorica expositio ueluti basis omnium is terpretationum, substemenda est; pure, aperte,et apposite,exponenda fiunt propositocripturae ,siue euangelia sue beati Pauli epistola, et dilucida breuitatefiunt exponendae et cauendum eri clericis, ne ignoratione hictoricipensius literam detorqueant durius: ae ea relicta, ad remotas aliquas allegorias confugiant l,sed, ut Chr stomusfecit, allegoricis , et anagogicis inuolucris ita abctineant, ut paucis a modum in locis, cum necestas lagitat, eis utantur ; breuiter, si seri potess, res maximas soluant, ut fecit S ci sectomus, cum locum istum admodum dis cilem explicaret 'Non ect uolentis, neque cumrentis, sed Dei miseerentis . uir admirabilis, unico uerbo tantum, maximam, et diffitem quaestionem soluit, etsic ea interpretatus: non est uolentis, neque currentis tantum ,sed Dei miserentis, idque fecit ut infirmitatem humanam patefaceret, et Dei misericordiam, ut par est, declararet. Sin autem accidat, ut in aliquam quaestionem minime di mulandam Ecclesiasticiis orator incidat, non prius es gredien-
199쪽
a uredienda,quam senderit estudiosi istam disticandi occasionem non inuenisse, nee inuentam sumpsisse ed coactum perfidia haereticorum, aut alia aliqua de causa, illam tractare. Ea uero quae hictorico sense orator Ecclesiastico declarauerit,interdum ad mores reformandos accommodabit. Verbi causea in historia Loth dicere poterit, quam detentandasit ebrietas, cum in omnibus aetatibus, tum maxime insenectute, et quod uix unquam illud uitium reperiatur, quin
multa alia habeat sibi coniuncta. Item ex historia Petri, quifleuit amare, perstici potest, quam gratae sint ac salutares paenitentium
lachymae , quas S. Bernarias delitias angelorum nominauit, et
alius ancEus uir dixit esse balneum, quo, animae sordibus peccato rum abluuntur, et Ponsae Chricti evadunt. In allegorijs explicandis, hoc est obseruandum, necessitatis, et utilitatis causefuisse inuentas. necesitas tribus de causis oritur: cum nisi ad allegoriam confugiamus, uerba falsitatem uidentur proferre: cum in sensegrammaticos uerba Fumantur , pariunt a uritatem: tertio cum pensiusgrammaticus pugnare cum chrstiana doctrina uidetur . quamobrem qui quid in ueteri, et nouo te lamento elasimodi occurrerit, alligorice
scriptum iudicabit. In expositione allegorica , diligentiam adhibebit ;etiam si uerba, qt scripta sunt, nullam aut minimam, in hictorico sensu sumpta, utilitatem uideantur asserre . quomodo enim ea, quae in ueteri testamento scripta fiunt de circuncisione, de sacrificandis pecudibus, de comedendo agno, in hac lucem euangelica, in qua, vel benignitate uiuimus, Ecclesia licus orator interpretabitur, nisi ad astegorias, illis adhibitis regulis, quas paulo ante dixi, confugiat eAbraham duas uxores, et duos filios habuisse, quo cum fructu pol rit audientibus exponere, nisi ad chri tum habentem duo testamenta, et duos populos, ni S. Apostolus interpretatus est, allegorice ea referat Z Hortamur clericos, ne,quovis loco, alligorias in medium
200쪽
proferre audeant id enim est temerarium, nec solum temerarium , uerum etiam admodum inutile , et interdum etiam perniciosum. quam occasionem religionis noctrae accusandae, et deridendae, Tomphyrius,christiani nominis acerrimus hoctis, sumpsit. Euare ita texenda ect allegoria , ut sententiam exprimat, alio in loco pro ijstierbis , idem .significantibus expressam. c eum ad populum sermo habetur, adegoriae ad locos communes, de Deiprouidentia,de amandis uirtutibus, de fugiendis uitlys, et ad huiusmodi populares propositiones , fiunt accommodandae, breuiter tamen, et acute, atque ad excitandos animos signes, et taedio assectos, in sermonegraui, et Iongo, sunt adhibendae . Sed haereant haec simper in animo, ut uel propter necessitatem, uel propter utilitatem, et ad uitae infiitutionem, et ad mores corrigendos,adhibeantur,non ad dogmata confirmanda, nisi postquam ista dogmata, antea fuerint comprobata.
De typo, siue figura ueteris testamenti. c A P . L I I I I .
VAιοε similis ea allegoriae typus, ita ut quidam alterum
ab altero uix separare potuerint;ia tamen aliqua disserentia. nam idipus siue figura ect, cum aliquid ex veteri t Eamento assumitur, quod significauerat, aut adumbrauerit aliquid gestum aut gerendum in Ecclesia: etfere omnes Upisiuesigurae a
umbrant aut Christum uenturum, eiusq. passonem, resurrectionem, et reliqua mysteriat,aut Ecclesiam,varios . eius flatus,et mutationes, aut Euangelium , eius progresiones , et incrementa . EAllegoria diuersum quiddam est, ut diximus, siue enim ex ueteri lae ex nouo
testamento sumatur, exprimit aliud diuersum ab eo, quod uocibus significatur,quod ad institutionem maxime pertinet. Animaduertat Ecclesiacticus orator ex eodem loco, diuersa ratione,possumit umet allegoriam: uerbi causa, pugna illa Dauidis cum Golia, es t pus uictoriae