장음표시 사용
501쪽
rebus omnis instituatur disputatio, ac ex quibu8
confici aturdi quemadmodum ea omnia nobis sup- perent,facile quod volumus consequemur. Sunt autem numero paria,& ea , ex quibus sermones consant,& ea in quibus ratiocinationes versant: qui' Pe sermones cum propositionibus conficiantur, de ratiocinationes ducatur a quaestionibus. omnis aut propositio,omnisque quaestio aut genus declarat, aut proprium,aut accidens. nam differentia,quia generi attribuitur,in eodem in quo genus,numero repone
da est.Q in q; proprium aliud est, quod rei naturam explanat,aliud quod non explanat, diuisum fit proprium& distributu in partes has duas, appella turm unum id quod rei vim & naturam declarat definitio alterii coi nomine quod habuit, vocetur proprium. Ex quo perspicuum est,quatuor omnia fieri,ut diuismus,vel proprium et diffinitione, vel genus, vel accidens.Neque vero dictu velim haec tota per se, aut ptopositionem efficere,aut quaestione,sed hoc dico ex his omnibus & quaestiones costare,& propositiones. Differt autem ratione quada, propontio a 'umitione. Nam si quaeratur hoc modo, An sit anima Iradiens ,bipes,definitio hominis, aut sit ne animal
sominis genus propositio est.Sin hoc modo,Sit in animai gradies bipes des nitio hominis'ecne quς-ctio est D idem in caeteris contingit.Pari igiε numero inter se respondent & propontiones & quaestio nes,praesertim cum ex omni propositione , si rationem dicendi mutes,quaestionem facere possis.
502쪽
NVoc dicendum est, quid sit definitio, quid ge
nus,quid propriu,quid accidens. Definitio est oratio,quae id quod definit explicat quid sit.adhibetur aut aut oratio pro nomine,aut pro oratione oratio: Possunt. n.quaedam et orationi subiecta, qua quid declarant & lignificant,definiedo aperiri. Qui aut quodvis nomen ad rem definiendam adhibent, ij profecto rei definitionem non explicant,qnquide omnis definitio oratio est.attamen hoc referendum est ad definitione, ut honestu est quod decet. Iteminhoc,vtriim idem si sensus de scientia, an aliud des nitioni attributum est. In definitionibus. n.idem sest,an alterum,multus usus est.Ad definitionem ;tinent ea omnia,quae subiecta sunt eidem disciplina cum definitionibus. Atque haec omnia talia esse ex
hoc intelligi pol, s s possumus quid idem sit, quid
aliud disserere,magna nobis de definitionibus dispatandi stippetet copia. N a s non idem esse ostende. mus,definitionem infit mabimus. quamqva no id rotro commeat. Non. n. satis est ad construendam do finitionem,idem esse docere, ad euertendam aute satis est:non esse idem ostendere. Proprium aute est,qe quid sit res non explicat,in soloq; inest, & vicissim de re dicitur velut hominis propriu est, natum esse ad percipiendam grammaticam. St. n.homo st, vim habet ad percipiendam grammatica .& siquid si qe vim ad percipienda grammaticam habeat,h mO.Neque.n. quisquam id proprium esse dicat,qain aliam rem trafferri potest. vi dormire hominis proprium non est. etia si ad quoddam tempus in solum nomine cadat. Sed si quid tale proprium dicatur, Πον cmnino,sed ad quoddam tepus,aut ad aliquid cyllatum,proprium appellabitur. Nam a dextra esse proprium est interdui& bipidem esse,propriu est, quod
503쪽
YOPICORVM. so eum aliquo confertur. ut hominis proprium est ad equum & canem. Atq; nihil eorum,quae in alio inesse possunt,vicissim dici,hinc perspici licet,si no esti necesse si quid aliud dormiat,id est e hesem. Genus aut id est,quod de pluribus.specie aut differetibus. dicitur in quaestione qua quid sit res quaeririn qu stione aut qua quid quicque sit quaeritur, ea dicuntur omnia, quibus accomodate & apte respondent qui rogantur quid sit id,de quo agitur. Vt si quisetoget quid sit homo,apte respondebit animal. Generi etiaillud attributum est,sit ne aliquid in eode genere in
quo aliud,an in alio. hoc n.ad eundem locu , a que genus,referendum est. Nam si animal, genus hominis esse demonstrauerimus bovis etiam certe ostenderimus,quonia in eodem sunt genere.& si alterius esse genus docuerimus, alterius non esse,ea non ad
idem genus docuerimus pertinere. Accidens,est O nihil horum est, nec genus, nec definitio, nec pr' prium,rei autem conuenit,& quod cadere potest in rem una aliqua, & in eandem non cadere velut sedere & conuenire eidem & non conuenire pol. Iteq; id ς album est,quonia nihil prohibet eundem alias . album esse,alias non album Harum aute accidentis definitionum verior est & aptior . secunda. Siquide
Priore proposita & costituta,siquis ea sit intellecturus,his ante quid definitio sit,quid genus,quid proprium stiat necesse est . at posterior satis ipsa per se plena & persecta est ut quid sit accidens per se i intelligatur. Accideti attributae sunt reru omni u inter se Comparationes,quae ab accidente ducuntur, ut utra expetendum magis qJ honestum est, an quod utile, di utra vita suauior, ea ne quae virtute,an quae Volu
plate diri gitur,& si quid aliud eodem modo dρ. In
Ijs. n. omnibus,viri id de quo agitur magis, conueniat,quaerit. Ex quo perspiculi est accidens ad quoddam tempus,& cum aliquo collatum proprii nomet
504쪽
obtinere posse. veluti sedere, quod est accidens , quis solus sedeat,tum ad tempus proprium erit, den solus quis sedeat, etiam erit proprium ad eos qui non sedent.Ita nihil prohibet accidens ad quoddam tempus & cum aliquo collatum vim proprii ac no- me obtinere,cii interim Oino no sit futurii propria.
Di nis' est oractio quod quid es res explicam in explanans. Gemu est quodpraedicatur de pluribus disseremibi pecie in qua. Proprium est quod non indicat quid es esse rei,soli autem in s
Accidens es quod contingit eidem inesti non in s .
aecunque praedicata,aliquid continere em rum quae a definitione continentur. Ca. VII lud autem ignorare non debemus,ea omnia,quet
ad proprium,quae ad genus,quae ad accidens rese. Iuntur,attribui etiam definitionibus posse. Nanis demonstrauerimus, non soli ei conuenireqss subest definitioni ut in proprior aut non esse in definitione genus id, quod datum est, aut non ines se ulli eorum quae in definitione contineni,quod et in accidente dici psit,certe definitionem euerterimus. Ita quemadmodum iam dixi,quae enumerauimus ,quo dammodo sub definitione cadunt oia. Nec vero ob eam causam in his omnibus via & ratio una genera lis quaerenda est. Non.n.hoc innentu tacile est,& si
inuentem sit,tamen incertum erit omnino, nec magnum adiumentum ad id Ag quaerimus adseret. at si Propria eoru sigillatim via tradatur, facilior ex ijs, quae singuloru propria sunt,de re proposita exit ex Plicatiq.Itaq; summatim & plane,ut ante dixi, faci da partitio est. tum sua cuiq; & assignanda & tribuεda,quae eade generi & definitioni attributa dicimus.
Quanqua sere qua exposita sunt, apta sunt singulis. . CON.
505쪽
Quot modis idem dicatur. Cap. VI.
Ramum autem omnium de eodem disserenda est,quot modis dicatur tripartito autem,ut pla
Linius dicam , distributu est. Aut enim numero aut specie,aut genere idem liti sumus dicere. Ac numero quidem eadem sunt,quoru & nomina ylu- 'ra,& res una est,ut vestimentu & vestis. Speciei aut iusdem sunt ea quae multa sunt,neq; specie differutavi duo homines , ut duo equi. Ea.n.eiusdem speciei dicuntur,quae eide speciei ui biecta sunt. Itemq; eius dem generis sunt ea quae eidem generi subijciunt ehomo & equus. Aqua aut quae ab eodem fonte mainnat,eade dici alio modo atque superiora videbitur. sed tamen in eodem genere numeranda es , in quo eaquae unius speciei quoquo modo habent, praese tim cu cognatione quadam & similitudine hec inter coniuncta sint omnia Siquidem aqu*Umnes PIitudine quandam inter se habeam, eiusuem specieIsunt,& aquae ab eodem fonte fluentes quae eaedem dicuntur,non alia ratione differunt, nisi φ excellentior sit & maior similitudo. Itaque non ab ijs hoc genus seiungimus,quae eade quoquo modo specie coistinentur. Constat aut inter omnes, id quod est una Numero dem appellari verissime.Idque solet inmuItas partes distribui,quarum prima est,& maxime l-pria ea qua aliqua eodem nomine vel definitione ex Plicantur,ut vestimentu & tunica,ut animal gradiestipes,& homo. Secundo loco ea quae et isdem sunt proprietatis, cuius generis est hoc totu, quod vim
habet ad cognitionem percipienda, & homo, & qa sublime natura satur, dc ignis eade sunt proprieta-
506쪽
LIBER PRIMVste. Tertio Ioco,cum id ab accidentibus nascitur, M. quod sedet,quodq; musica praeditu est,idem est quin
Socrates.Vnum. n. numero hec declarare omnia,
ijs qui nominum mutationem faciunt,intelligi potest: Saepe enim si quem euocari iubemus nominatim,neque is intelligit cui iubemus,alio tum nomine utimur,quasi facilius ex re aduentitia sit intellecturus,ideoq; vel sedentem,vel disputantem ad nos accersiri iubemus. Ex quo perspicuum est,ide existimare nos accidente declarari,quod nomine. Idem igitur tribus modis,ut expositum est, dicitur.
Eade dicuntur tribus modis:eaAm genere,eade eade numero. Eadem numero sunt quorum uiu plura nomina,r s autem una.
Eadem specie i,qua non differunt specie, i duo equi. Eadem genere sunt quaecun3ue sub eo em genere centinentur. mauis aqua omni aqua eadem Ipecie. Eadem vere sum quaesunt eadem Oumero .mamcunque Dialecticam disputationem ex definis one Δ proprio,genere, era' accidente constare. Cap. VII.
OΜ0em aut disputationem de iis omnibus ha
beri & tractari,primum ex ac inductione P-spici licet. Si quis n. unamquanque proposi--tionem S quaestionem perspiciat& consideret, is certe vel ex definitione,vel ex proprio, vi ex genereret ex accidente eam constare animaduertet.deinde id ratiocinatione hac concludi pol. Quicquid enim de aliquo dicitur id necesse est conuertim pr dicari, vel non. Si ouersi praedicat,definitio erit, vel .ppriu. Na si naturam rei explicet,definitio,si non explicet, Proprium erit: praesertim cum proprium id esse definierimus,quod vicissim diceretur, neq; rei vim naturan q; explicaret Sin minus ipsum & res non c5-
uertantur,aut in ijs est quae in definitione inclusit de subiecto
507쪽
tione comprehensa de subiecto dicuntur,aut genus. aut differentia sit necesse est.quandoquidem e
re ac differentijs omnis diffinitio est. Si no eli in ijs quae in definitione continentur,prosecto accides sit necesse est. siquide accidens id esse definiuimus , qa
nec definitio est:nec genus,nec proprium, rei auteaccidit. Deinceps genera praedicamento Iu expone-da sunt,ad quς eae quatuor reru,quas diximus,distinctiones disserentiatq; referuntur. Sunt aute numero decem,substantia,quantitas,qualitas: ea quae cu aliquo conferuntur, ubi,qia,stum esse, habere, facere, pati. Semper. n. ad unam harum decem accidens, genus,proprium ,& definitio pertinent: ut necesse sit, omnes quae ex his constabunt pro postiones & quaestiones,aut substantiam,aut qualitatem, aut quatitatem,aut aliquam aliam categoriam indicare. Id aut
quod substantiam declarat, interdum substatiam significare,interdum qualitatem,interdu aliud praedicamentum,ex hoc perspici pol, quod cum proposito homine aliquis dicit id, quod propositum sit,esset
hominem aut animal, is & natura dicit,& substantia explicar,cumque proposito& constituto colore albo dicit id de quo agitur colorem albu esse,naturam &substantiam declarat,explicarii; qualitatem. Item ipsi proposita magnitudine unius cubiti, id confirmet de quo agatur,magnitudine esse unius cubiti,substatiam dicit, & quantitatem indicat. Quod idem in
caeteris contingit.Siue enim idem de se dicatur sue genus de eodem, naturam lubstantiamq; declarat. Sin de alio non naturam iam sed vel qualitatem,vel quantitatem,vel aliquod aliud pratis: camentum indicat . Quare haec tot sunt,de quibus omnis instituitur disputatio. Sequitur, ut quemadmodum Propositiones eligamus,quibusqtie re bys haec nobis fa cultas suppeditabitur, doceamuβ.
508쪽
prium, Aceldens:Quae autem dicuntur ad decem praedica
De Dialectica Propositione. Cap. VIII. PRximum initur exponendu est quid sit propo
sitio dialectica, quid quaestio dialectica. Neq;.n. propositio quaestioq; ois dialectica putada est,praesertim cu nemo qui quide mentis suae sit, , ponat disputandum,quod videatur nemini, neq: id quaerat quod perspicuum sit omnibus,aut plurimis quandoquidem quae nullam dubitatione habent, de
illis disputare nemo velit. Est aut propositio,inae irogatio probabilis,quae non sit cotra opinione, veloium,vel coplurium,vel sapientum: ac sapientu autolum, aut permultoru,aut eorum,quoru maxime rspecta est 3e spectata sapientia ponere.n.licet quod sapientibus probetur,dummodo maxime partis sententiis minime repugnet. Pertinent etiam ad propostiones huius generis ea omnia & quae ad probabi- Iium similitudinem accedunt,& quae contraria ac disparata ijs sunt,quae probabilia videntur,oessi, set quae iis artibus,quae inuentae sunt, congruunt & c sentiunt. Nam si hoc probabile est,eandem in contrariis arte versari, etiam illud, eide sensiui subiecta esse contraria probabile videatur.Et,si unam numero grammatica esse,tibiarum etia arte una esse probabile erit. Sin plures grammaticae, plures et artes esse tibiarum. Haec.n.similia & cognata sunt omnia. Itemq; ea,quae probabilibus contraria sunt, modo disparatoru,si proponant Drobabilia videbuptur. Si
etiam hoc probabile sit, Afficiendos esse beneficijs amicos,illud.n.probabile erit.De amicis no esse mala merendum. Atqui contratIum est, male reserenda
509쪽
ta. de amicis disparatum vero,non esse mal*dum.Similiter,si de amicis bene merendu sit, de hostibus non est bene merendum,quod in numero eorum contrariorum est,quae disparata dicuntur. Cottrarium.n.est,Bene merenduesse de hostibus Eadeest ratio caeterorum. Ex similitudine etia probabile existet,contrarium de contrario. . n. de amicisne mςrendum est,de inimicis etiam male,quorum illud,Bene de amicis merendum est contrariu est hu his. De inimicis male merendum est. virum autem. id vere dicatur, necne,deinceps cu de contrariss dilis seremus,docebimus. Hoc aut perspicuum est, lentς tias omnes,quae artibus consentiunt, propositi nibus iis quae dialectic* sint, attribui oportere. Licet n. ea proponere Omnia,quae probantur iis , qui in il- Iis artibus versati sunt,ueluti ea, quae medicina trabat,ut medici ea etiam quae geometria continetur ut geometrae officio fungamur . Q uod de alijs iudicandum est eodem modo.
De quaestione & proposito dialectica. Ca. IX. QVαstio aut dialectica est,quaestio aut ad ex
petendnm 8d fugiendu,aut ad veritate c-gnitionemq; pertinens,vel per te vel adit mentum afferens ad 4 liquid aliud eius generis, qua aut neutram in partem,aut conrra plerique ac l pientes sentiunt,aut sapientes contra ac pleraq;,ὶire utrim ipsi secum discordant.Sunt. n. quaestio nes qdsidam ad persequendum quid & declin ndum , generis haec est,Vtru voluptas bonu est necne. Aliq
510쪽
3IO LIBER PRIMusniundus,se naphernus. Quaedam ipsae per se ad neutrum horia valent, habent in vim ad id efficiendum, Multa. n se iat, quae per se ad cognoscendum nos nomouent,nisi aliorum causa, ut per ea alia discamus. Sunt etia quaestiones, ex quibus ratiocinationes cotrariae conficiuntur. Utrum . n.sic,an ne secus sit,quaestio est, proptereas in v tranq; partem rationes 4 babiles suppetant,&de quibus quia magna & ardua lunt,disserere non possumus,rari difficilem esse causae explicationem,quo ex genere haec est, utrum mundus aeternus est, necne. id. n. incidere pol in disputationem, Ac propositio quide & quaestio expositae sunt. Propositum aut se utetia est admirabilis,c5traq; opinionem omniti,alicuius eoru , quoru in philosophi ' illustiis est & peruagata fama. veluti non Te cytradici,ut placet Antistheni,vel moueri ola Heracliti sententia. vel unum esse omnia , quemadmodum ait Melissus. nam curare quae qui a contra opinionem & sententia omni u afferat,amentia est. aut ea de quibus cum sint contra opiniones, disputamus: quale illud est, Non oe qg est, aut factu est, aut sempiternum, ut Sophistis placet. Eu.n.qui musicus sit,esse grammaticu,cum neq; natum sit,iaeque sempiternus. Id. n.& si uni alicui non probatur,tameprobabile videtur,s ratio & argumentatio probabilis in promptu sic Ac propositum quidem etia quaestio est,non omnis quaestio propositum, quandoquidem nonnullae quaestiones sunt eiusmodi, de quibus neutram in partem sunt sententiae. Propositum aute se quaestionem,hinc Derspici pol,l necesse est, ut dixi,aut multos de preposito a lentibus,aut quoquomodo a se ipses dissentire,quipee cum propositum sit snia contra opinionem omni u. Quanqua aut omnes fere dialecticae quaestiones hodie proposita