장음표시 사용
521쪽
laru quae similes erunt inductione, res uniuersas cocludi existimamus. Neq;. n. facile inducere pia iij, ilignorant rerii inter se similitudines. eas aut quae Procinationes ex ca tractant qε probabile est, ut res het i uno eoru quae similia sunt, sic in reliquis habere. Ita de quacunq; re copiose disserere poterimus, illud ante dicemus puenire oportere, que admodu iliis res se habet,ita in eo qis propositum si habere. Cum aut illud docuerimus,etia id de quo quaerit in causa,docuerimus. Nam cum id positum sit a nobis, quemadmoduin his sit,ita esse in eo de quo quaerit, necessaria coclusione confecta res sit a nobis. Definiendi aute artem tenebimus, g, si possimus quid in
quaque re ide sit pei spicere, non ignorabimus ad q rgenus ij qui definiunt,re proposita reserre debeant. Genus. n.id est,quod ex ijs quae comunia sunt, in definiendo quid quicq; sit,latissime patet.Atq; et in ijs
quae multu discrepant ad definitione utilis smilitudinis cognitio est.ut idem esse tranquillitate in mari,& in aere serenitate,qih utrunq; est quies.& φ puctu in linea,id unu in numero, ga utrunq; principiu est. mpropter si genus coe in reb' oibus dederim' non videbimur alienis verbis definie do re explicasse. main et ij qui definiunt,fere eunde modu in definiendo seruare selent.Na & vnu principiu numeri, & punctu lineae principiti esse definiunt. Ex quo
perspicuum est,eos coe utriusq; genus dicere. Ac oportunitates quide& habilitates,quibus rocinationes tractabunt,diximus. Locos aut, ad quoru vium haec ipsa accommodanda sunt, deinceps trademus.
Genus in definitione assumendum est illud, quod ex bis , qua communia sunt in niendo quid quidque sit latissime patet.
nam est principium numeri,ta punctum lineae
522쪽
De locu ab olutis accidentis vel ad refellendum, O destruendum: sue ad asserendum, O con-Inruendum.
De quaestionibus uniuersalibus,& in quibusnam praedicatis esse & inesse conuerti contingat. Cap. I.
VAEsTIONES aute partim uniuersales sunt partitri singulares. uniuersales sunt hae , Omnis voluptas bona est, nulla voluptas bona est, Singulares hae, Est quaedam voluptas bona, quaedam voluptas non est bona. Vtrunq; autem genus quaestionu uniuersisqu*ssionibus,quae ad confirmandum . & infirmandum valent continetur. Si.n.docuerimus aliquid in totum cadere etiam in partem aliquam cadere ostenderimus. Itemq; , si A'ebnuisia in nulla re cadere ostendemus,non in totum genus sone. docebimus conuenire. Primum igit de uniuersalib
quae ad refellendu valent dicendu est,quod ad generales & eas quae tanqua partes subiectae sunt generi, dissuta pertinent,& qi proposita saepius afferunt ad disputant ove. dum quae aiunt,quam quae negant. ij aut qui conir disputant, solent sere refellere. Sed difficillime ea quae ab accidente propria trahit,reciprocatur argu
523쪽
genere,vicissim etia retro commeet argumentu ne
eesse est ut ficu i insitum,ut sit aiat gradiens, bipes, vicissim id animal gradiens bipes esse vere dicetur. Similis est generis ratio.Sicui.n.conuenit esse an P Αmal, id animal est. QSod ide contingit in proprio, Si cui enim id tributum sit, ut aptum animia habeat ad percipiendam grammaticam,id aptum animu habebit ad percipiendam grammaticam. Nihil. n. horum potest aliqua ex parte conuenire,aut non conis uenire,sed omnino vel conuenire, vel no couentre. At accidens,ut candore,& iustitiam nihil prohibet quadam ex parte inesse. o circa non satis est cadorem & iustitiam docere inesse si docere velimus alique album esse vel iustum. Habet. n.dubitationem propterea si quadam ex parte albus est vel iustus. Non igitur in accidentibus vicissim haec retro commeant necessario In quaestiones aut duo peccata incidunt,quae exponenda sunt peccatur. n aut mentie do,aut discededo a verbis quae imDosita sunt rebus. Nam & ab iis peccatur, qui quod non cadit in aliquem cadere confirmant,& ab ijs qui res minus Iu talis & trinitis nominibus appellant,ut qui homine platanum appellant, nominum impositorum fines transeunt propositae institutaeque rationis . . .
Propositionum alia is urestis,atia particulares. Dionitio,Genus, e r propriumnadlevia cohavertibiliasum,
Loci quaestionum quod aliquid insit, vel non insit. Cap. ILPRimum videndu est,an id quod alio modo dici
524쪽
re dixerit,ut si color: non. ii accidit candori ut sit etilo cum eius sit genus color. Atque id quidem fieri pot,ut nomine is,qui rem proposuit,explicet veluti accidere iustitiae, ut sit virtus. Scepissime autem etiari non exprimat,ianien facile intelligitur genus proaceidente dictum esse ut si quis candorem colores- fusum esse dixerit,aut incessum moueri. Nullo enim ex genere denominative praedicatio de specie dicit sed omnia uni uoce genera de speciebus praedicant. Species. n.& nomen generis sbi vendicant, & definitionem. Qui igitur candorem colore tinctum dixit,nec pro genere usus est colore,quia denominatiue dixit,neq; pro proprio aut definitione,quia proprium & dis nitio ad nullam rem alia transferri possunt. At colore perfusa sunt etia permulta , ut lignu, lapis,homo,equus. Ex quo perspicim est , id expresiseem, a sum esse,tanqua accidens esset. Alius locus est, si vitievi. deas id ne qJ dictu est,in totu genus eadat an in partem nulla. od in formis non in infinitis videnda est. Sic. n via,& ratione tradet in paucioribusq, co-roetu .s3 sstet tractatio Initium aut a primis faciendum est,
Obucti deinde usq; ad indiuidua progrediendum deinceps. in contrariis versari scientia dixerit, videndum, Fructinus. an in iis quae cu aliquo coseruntur,& in ijs, quae aduersia appellant, & in priuantibus & in negantibus eadem spectetur scientia.Quod si ne tu quide id p-spici poterit,rursum haec in partes usq; ad indiuidua tribueda sunt,ut in iustis ne & iniustis rebus, aut in
duplo & simplo,aut in caecitate & aspectu, aut in affirmantibus & negantibus. Si n. in eoru aliquo ost sum sit no esse eade, sublata & infirmata erit a nobis quaestio. Quod ide iudicandu est, si in nullo eoru id reperiatu ic aut locus & ad confirmandum & ad infirmandu valet. Si nisi uisione adhibita vel inoi bus intelligatur,vel in plerisq; , poscendu est, ut aut uniuersum detur, aut certe occurrat nobis no ita in
525쪽
quodam reperiri. Na si neutrum horum faciat,ine-Ptus videbitur qui non concedat. Alius locus duci Trit με ex definitione accidetis,& rei, cui id accidi,vel utriusq; vel alterius. In quo id cosiderandu est, nu quid
in definitionibus non veru pro vero lumptu sit. ve-
Iuti,si quaeratur, Deus ne iniuria faciat costituenduest,quid sit iniuriam facere. Na si sit sponte nocere, Profecto Deus non facit iniuria,quoniam Deus nocere non pol. Si etiam ponatur inuidus sapiens statuendum est quis sit inuidus , & quid inuidia.Cv. n. inuidia aegritudo sit ex rebus secundis alicuius boni viri,certe sapiens non inuidet: esset enim improbus.
Itemq; si ponatur, an qui indignatur inuidus sit definiendo aperiendum est,qui sit uterque. Sic enim verum ne sit,an falsum quod dictum est intelliget. veluti,si is inuidere de,qui bonoru dolet rebus secundis,& indignari is,qui dolet improborum secundis rebus,perspicuum est,non inuidere eu,qui indignetur. In quo adhibendae sunt definitiones pro ijs nominibus,quae in definitonibus cotine iat, nec ab hoc desistendum,quod ad res intelligatur.saepe enim tradita tota diffinitione,non intelligimus quod quaeritat definitione adhibita pro aliquo nomine eorum, quae in definitione sita sunt, intelligimus. Praeterea, siquis ex quaestione sibi propositione cdficiat,occurredum erit. Si.n.occurramus,hoc ipso propositu cosrmare videbimus . inranquam aut hic fere locus idem valet,quod is,quem iam exposuimus,uidenduest,utrum in toto genere,an in nullo reperiretur qd pro accidente dictum esset,in modo quodam & ratione differunt. Tam vero exponendu est,qua appellanda sint,ut pleriq; solent,quaeque non sint appellan K. ada, i locus & ad confirmandum & refutandu va ilet plurimu. vires nominibus ijs,quia trita sunt, vulgo de usitata,appellandas esse, at vero in pstituendo
quae res tales vel non tales sint,non udiendam esse mulib
526쪽
s 26 LIBER SECUN DPS multitudine.velliti salubria ea esse, quae Valetudi efficientia sint, si tuenda sunt illa quide vulgi o
nione sed utrum id,de quo agitur efficies sit nec ne valetudinis,de eo non iam vulgi,sed medicoru iudi- sext- ἰθ cium expectare debemus.Praeterea si multis modis quid dica propositum aut sit,conuenire, vel no Cont psi αςρ' uenire alterum eoru,quae multis dicuntur, exponensi utrunque non possit. Hoc autem Obseru
in iis,quae obscura sunt, non aperta, Nam si incertum non sit quot modis dicatur, occurret statim,non esse id explicatum, quod quaereret ac dubia taret,sed alterv. Hic aut locus & probandum & ad. xeprehendendum valet.Nam si cofirmare volemus, alterum accidere docebimus,si utrunque,non poterimus. Refellentes aut si utrunq; non possimus, alterum certe non dici & reperiri ostendemus. Sed hoc interest,quod is,qui reprehendit & refutat, nihil debet ex iis,quae concessa sunt & conueniunt di- putare,nec si in toto genere, nec si in nulla parte expositu sit quid re periri. Nasi cuiuis non accidere docebimus, in toto giae reperiri aliqd reprehendemus. Iteq;,si in uno aliquo reperiri demiabina', nulla ex parte reptri piutamus. At is,qui ibat,ante debet lfiteri,si in parte aliqua intelligat,in toto gne Ltelligi,si mo pronunciatu verisimile habeat. Neq;.n. satis est ad probandu aliquid in totu genus cadere, in aliqua parte cadere,docere,veluti si hominis animus immortalis sit,oem etia animum esse immortale. Quapropter ante puenire oportet, si quae uis anima sit immortalis,oem et immortale esse: quanqua hoc non sp obseruandu est, sed tum deniq;,cu de to-h genere coem & uniuersam olone non poterimus M Uς exponere.ouemadmodu Geometra, triangulu tres
zz- iboxo duobus rectis pares. Qss si non sit in
. luisti modis dicitur, cum explicatu erit V . quot eius sint genera & modi, tu id & confirmandu
527쪽
nestum,oena diligentia adhibere oportebit: ut viru-que probemus,vel refutemus in eo,de quo agat, Ut esse honestu& utile, aut neq; honestum neq; utile. Sin Vtrunq; non pot,alterum docendum erit,hac significatione intelligi ,hoc illud non intelligi. Eaderatio est si plures snt partes in quas id,quod propo-stum sit tribuat. Praeterea exponeda ea sunt quae no Locus octa ambigue multis modis dfir, sed alio modo, ut artem uin a avnam esse multaru rerum,aut quia ad eas tanqua ad ch a a finem referat,aut quia earum sit reru quae ipis ad fi--μμP-nem pertinent,atq; referuntur . veluti medicina est .aletudinis ,&rationis victus . aut quia est rerum duarum, quarum utraque finis est,ueluti rerum contrariu eande esse artem. neque.n. ex eo quia alteiuna
alterius dξ,finem esse finis intelligere possumus, aut quia unius est per se & vi sua,alterius temere, & casu. ut per se, triangulum habere tres angulos pares duobus rectis,temere & casu, id qe latera habet aequalia. Nam forte temere & casu triangulu esse lateribiis aequalibus triangulum,ex eo sciri pol, st duobus rectis pares habet eos,qui intrinsecus adhibentur. Si igit eadem ars esse multaru reru nullo modo pot,certe Oino esse non pol. aut si quod modo pol, perspicuum est id fieri posse. In quo ad utilitate cauis nostrae reserenda est diuisio,ut si confirmare quid velimus, ea proferenda sint omnia,quae possunt,eaq; tribuenda sunt in eas solum partes, quae etiam ad P-bandum valebunt. Sin aute refellamus, in eas, qu
non possunt. caetera vero omittenda erunt. Hoc etiain his obseruandum erit tum, cu incertum erit quot
modis quicq; dicatur . Atq; hoc in illo 'ersari, aut
non versari,ijsdem locis confirmandu erit . ut artem
hac in hac re cerni,aut tanqua in fine, aut tanqua in iis,quae ad finem reseruntur,aut in ijs,quae forte temere accidunt,aut cotra non cerni aliquid ullo mo
528쪽
S-Δ LIBER SECvNDVS do eorum,quos modo diximus. Eadem etia ratio es cupiditatis,eorumq; omniu,quae sunt multarum rerum. Est. n. cupiditas huius,aut illius rei,vel quasi sinis,ut valetudinis,vel ut eorum,quae ad finem pertinent,veluti re medij.vel quasi forte temere eueniat quemadmodu in vino affectus est,qui in eo dulcedinem sequit,non quia vinum sit,sed quia dulce. Dul- cedinem. n. per se expetit,vinum temere,& casu quidoquidem sic acescat, non id iam appetit. Ita fit ut vinum forte temere appetat. Huius autem loci via est plurimus in ijs,quae,cum aliquo colaruntur, quoniam in eoru numeru veniunt omnia, quae sunt eiu Deus no- generis Praeterea, commutandum est verbu in id si ... magis dilucidum esse videatur,ut pro eo quod accuas . ratu Sc exquisitu est in opinioneinpertum & perspi- testatione. cuum dicendu est,& pro nimia cura rerum agendarum, studium rerum agendarum. St. n.& apertius &planius fiat quod dictum est, tum deniq; propositu facilius argumento concludendi poterit. Valet aut hic locus & ad cqnfirmandu quid, & ad refellendu
Vt aut contraria in ea de re cerni doceamus, genus
spectari debemus veluti si volumus cofirmare in sensu versari integritatem & deprauationem, si sentire iudicare est,& iudicare licet recte,& non recte, cem te in sensu integritas & prauitas verset necesse est. mii locus ex genere ducitur. Iudicare. n.genus, est sentiendi,quonia qui sentit,quodamodo iudicat. Ex Dima etiam generis duci pol inlae n. speciei accidunt eadem etiam in genere intelligutur omnia. vis scientia sit bona & mala,recta etiam sit & praua affectio necesse est:siquidem affectio genus est scientiae. Ac prior quide locus vitiosus est si ad cofirmandum adhibeat,alter verus & commodu4. Neq; n.necesse est quaecunq; generi accidant, eadem speciei accidere:quando quidem animal est pennigerum &quadrupes,homo non itς. Omnia autom quae cadulla spe-
529쪽
T O FI C Ο R v M. in speciem,eadem necesse'cadere in genus. St. n. homo probus sit,animal etia probum. In refelle docontra prior locus verus est,alter vitiosus.Nam&quae generi non accidunt, speciei accidere non piat: α quae in speciem non cadunt,ea non necesse est in genus non conuenire. Qin autem necesse est, in qui Apus genus dicitur,in iis etiam speciem aliquam dici ςt 31P - quaecunque etiam genus habet,aut quet a genere nomen duxerunt eadem aliqua species retineat neces se est aut nomen ab aliqua specie ducunt. veluti si de aliquo scientia dicatur,certe de eode vel grama- atica dicetur,vel musica,vel aliqua scientia. Et s as - ' arte sit instructus & praeditus aut nomen ab arte ha beat,certe gramatica vel musica,aut aliqua alia arte γinstructus ut, necesse est: aut nomen ab arte aliqua lucet: veluti grammaticus vel musicus appellabit. Siquidigit proponat qd nomen a genere duxerit.
veluti animum moueri considerandu est,moueat ne animus aliquo genere motionis,ut crescat ne,an imminuat, an intereat,an oriat, an alio genere pulsus agitet.Si.n. nullo genere pulsus agitetur, certe non mouetur.Atq; hic locus & ad confirmandu valetnad reprehendendum. Na si aliquo genere motus moueatur,nMuetur:& si nullum genus in eu cadat,cer- , te non mouetur. Cui aut copia non suppetet argumentorum ad propositum confirmandum,aut infirmandum, is a definitionibus praesidium petere debebit,aut quae rei propositae propriae sint,aut quae esse videantur.qa si ab una non p*ssit,a pluribus petat. Na iis qui re definiendo expIicarint,s cilius erit argumentu ducere:quippe cu facilior si a definitione ducta argumentatio.Videndu etia est cui rei res P posita adiuncta sit, ut quid necessario res propositas sit,uua,secum esse velis.Ac is quide, qui confirma revolet,cui res proposita adiuncta sit,videbit qui si xς illa doceat caderrirem et proposita docebit.Qui
530쪽
s3o LIBER sEC v Nous aut refellendi partes tenebit, quae res rei propositae sit adiuncta,considerabit. St. n id qd rei propositet sit pias, non esse ostendemus, rem et proposita nouesse docebimus spectandum est etia an tempus alicubi discrepet: ut si quis id dixerit qd alitur augesce' re necessario. Et si n. animalia semper aluntur,tamevon semper augescunt . Itemq; si quis scire dixerit memoria tenere. Na hoc ad praeteritum tepus pertinet: illud& ad iustans,& ad futurum. Na & scire dicimur praesentia & futura,vi solis desectione larer Dem rc. meminisse nisi praeterita non possumus da Iocus c a seculi. ptiosus & fallas est,eo loci impellere alterum, ubira copiosa magna argumeto rucopia nobis suppetet. Qil inter argume/- dum necessarium est , interdu necessarium videtur.3ρrηm. interdum nec videtur,nec necessarium est.Necessa-
.rio autem id faciendu est tum,cum is,qui contra disputat,negat aliquid eorum,quae ad re proposita intinent,& alter de illo dis ierit qd eiusmodi est, ad qε probandum amplissimus locus suppetat. Quod idcfacere licebit cu inductione ad aliquid ex re proposita adhibita, id euertere conabimur. Eom. sublat'& infirmato res,etiam de qua agitur, infirmabitur, Necessarium aut id videtur, cum id ad propositu P-tinere videbituriad id aut,ad quod sumitur, no pertinebit argumentum:sue neget is,qui respondet,sive inductione probabili ex proposito ad illud ipsuadhibita,id ipsum infirmare conetur. Reliquu aut ctum incidit, cum nec cogit, nec cogere videtur ressa, se qua disputatur. Aliter solet is , qui contra di sputat reprehendi. HM aut extremu genus,qm omnino a disserendi ratione alienum rc motum Α, est, declinare debemus. Quo circa debet is etiam,qui respondet non grauate ad hunc loci; confugere interdum eaq; dare quae ad propositu non pertineant, iis expositis q minus probent: dat aut propterea P fere