장음표시 사용
671쪽
χ Tio P I Cm R V Mi. 673l postum aut non probabile, timide defendendu est. i Multis autem modis non probabile esse potest. Nai di id non probabile es quo efficitur,ut incomo da & absurda quaeda fateamur, ut si quis vel omnia vel nihil moueri dicat,& ea omnia quae deterior status & constitutio sequi selet,&quae hontinum volutatibus repugnant quale illud est.Voluptas est bo- Dum,& facere quam accipere praestat iniuriam. Noepim quasi disputationis gratia defendat , sed tanquam ea dicat quae probet & sentiat:ita euoderunt. Argumenta autem quibus falsum c5cluditur,dissolvenda sunt,infirmando euertedoq; eo, ex quo falsueffectum est. Neq;. n. quouis sublato argin explicatur,ne si falsum quidem sit id quod sit euersum. Mul . n.falsa in argumentatione contineri possunt.ut siquis sumat eum qui sedeat scribere,& Socratem sedere,ex his efficitur scribere Socratem. Euersa igithac en usuriatione,Socrates sedet,non tamen dissolii ta& explicata argumentatio est. Et quanquam falsa enunciatio est,non tu falsa est oratio. Si quis enim ea neq; scribat,non iam in hac tali causa haec ip i accommodata explicatio est. No igitur' hoc refellendum est,sed illud,eum qui sedeat scribere,cu praestitim non omnis scribat qui sedet. Ixa fit idissoluat argili is qui falsi causiam tollit,& explicatione in ' telligit is qui causam argumentationis cognouerit,
quemadmiaum in ijs quae filis & vitiose describuntur contingit. Neque enim satis est resistere,etiam
si falsum sit quod refellitur sed etiam cur salsum sie4ocendum est . Sic enim virum occurrendo ratio
ne di consilio ductus nec ne sit intelligetur.
Gycipuli veras perproponendasunt. 2, cum respondenti proponitur multiplex quodnon intestuat
672쪽
Ibipediri autem argumentatio PMest , ne concis datur, quatuor modis. Primum id ex quo falsimi est restilendo Secundo, occurrendo ei qui quaestionem ponit.S pem.non explicato & dissoluto gumento , tamen is qui rogat progredi non potestiongius.Tertio,refellendo rogatum. Fit. ncinterct, ut ex ijs,quae quaeruntur,non quod volumus constaquamur,propterea quod vitiose quaestio ponitur,st busdam aut positis di concessis, efficiatur coclusio. Ac si ultra progredi is qui rogat non pot,occursus ierit roganti,sin pot,rogato.Quartum genus resiste.
di,& deterrimum id est, quod ad tempus refertur. Nonnulli. n in refellendo ea asserunt, quae ad des rendum plus temporis desiderant, quam disputandi eonsuetudo.Ac resistendi quide quatuor,ut dixi ge
nera sunt.Sed prima una ex omnibus explicatio metera impedimenta sunt quaedam conclusionum. Reprehensio autem argumentationis non eade ei eius natura,& ex interrogandi ratione nascitu sere M. fit culpa eorum,qui rogantur,ut non recte tracte' tur,argumentatio,quod non concedant ea,quae ma gnam facultatem suggerant ad id efficiendum quod quaeritur. Neque n. in alterutro solunt, positum est, ut communis res recte ad finem exitumsi; perducatur.
Quapropter interdum qui aliquid respondet,refellendus est necessario,non ipsum propositum, tu doniq; cum is,qui quaestione possit.inifluctus caluniis Daratus venit ad contradicendum ita iniquos se prς bentes,disputationes no dialecticas sed cocertatio: num plenas instituunt & inuehunt Ex quonia, reitatim
673쪽
T o P I c o Riv M. 3cuatichnisspprobationisq;.causa n5 eruditionis, hae tales disputationes comparatae. Mut, pr0 secto non modo vera,sed etiam falsa codcludenda sunt,nec ex
veris,semper, fieri interdum ςti m ex falsis. Nam MPlerunque vero posito, is qui contra disputat refelle debet,ut lint proponenda falia,de falsiim quod positum, interdum falsis erti tolliq; debet, cum praesertim nihil prohibeat falsa alicui,magis qua verax probari. Ita si ex ijs,que illi probantur,progrediae
argumentatio facilius asentiexur, non adi quabjurηSedn debent,quialio disputatione recte traduce Hetrahere volunt, ut Geometra geometricei, sic dialeteilas,non pugnaciter traducere,siue falsum,sia re verum sit id,quod concluditur. uae aut sint di lecticae rntiocinationes,supra expositum est. Vt au
tem in rebus usu venit; t socius iniquus & scelerantus sitas,qui rem communem impedit, sic in disputi ionibus,in quibus etiam commune quidda propon. tum est utrim praete quam in iis,qui certandi studio,
disputant. Nςq; enim utriquo eorum licet eundem finem consequi praesertim cum plures uno vincere, non possint. Vtium aut in respondendo, an in rogando id efficiant,nihil interes N & qui certansiitudio rogat,vitiose & praepostere disserit,& qui re, spondendo non concedit, neque dat quod videt' probabile,iaeq, inducit in animu audire, quid tan hi velit is a qui ponit quaestione. Ex quo per sipiculi est,
non e e modo argumetati nemi' per se consideretur reprehendenda. esse: & eu,qui ea rogando tracta Nihil enim prohibet, vitiosam argumentationem esse,cum interim is,qui quaestionem p'nit,qua poterit accommodatissime,cum eo , qui respondetidisputabit. Nam hi res sit cu difficilibus & Pteruis, non pol prosecto statim quas qui'; velit, sed quas
possit,tractare per ratiocinationem argumentati',
674쪽
t o CT Avus homines sumunt; uando id quod principio sumptum est, saepe enim ipsi secum, & seli cum aliquid
loquuntur,reptignatitia dicunt,negatoque e' quod prius est conueniunt posterius. itaq; cum roganturispe repugn/ntia,S quod primo loco propositum
est,pcediint) eo,vitiosas argumetationes necesse est emei. Culpa est ista eorum qui riadent,qui quaedaci
non concedunt: alia eiusdem generis concedunt.
Ex quo etiam perspicuit m est, non eodem modo refellendos esse eos qui qonem ponunt : & ipsam argumentationem . Argumentatio autem quinq; modis reprehendi soleta Primo, cum ex ijs quae rogata fiunt & quaesita, nihil concluditur, omnino, nec Fad rem pertineat, quot falsa sint, vel non probabilia
omnia,aut certe plurima eorum, ex quibus concla-so efficitur, & quod nec detractis quibusdam, nec additis,nec alijs detractis, alijs additis efficitur comelusio. Secundo si tractetur per ratiocinationem , quae ad rem non pertineat, ex iis argumentatio , ocua . s. dictum est. Tettio,ii additis quibusdam coiificiatiir ratiocinatio, sed quae deteriora fiat qua quae rogata sunt minusq; probabilia concluso .Qua to,si detractis quibusdam adem contingat . Intexta enim plura sumuntur quam necesse est,rimon ex eo quia haec concessa sunt, efficiatur con clusio. Postremo,si ex minus probabilibus,& credibilibus efficuriar, quam si conclusio aut sex veris, sed quae dissicilius & maiore negotio qua id quod quaeritur, ostendi possunt. Neq; vero id postulandum est,ut omnesqnae de proposito instituuntur,atque probabiles si 'ratiocinationes, & aequae valeat ad faciendam fide. Eorum enim quae exquiruntur partim primae facie faciliora sunt natura sua,partim difficiliora, ut si Q. buscunque probabilibus possint concludentur, re' in concluta videantur. Perspicuum est igitur, nostmodo arzumentatione refellenda esse,cuadqonem
675쪽
3 II o PICO R v Μ, 6 squaestionem refertur,& cum per se exquiritur.N ihil enim prohibet argumentationem per se vitiosam esse,quae si ad qonem reseratur, vera erit, vicissimque Vera per se considerata,cum qone collata vitiosa esse potest,cum facile est ex multis probabilibus , &veris esse conclusionem. Fit autem interdum, ut argumentatio etiam quae concludit; ea quae non concludit sit deterior, cum illa ex iis quarminus proba νtur,e'ncludit, nec ex eo genere quaestio est, haec aure talia requirit, quae probabilia & vera sint nec ex iis quae assumpta sunt, argumentatio est. Neq; Vero ij qui ex falsis verum concludunt, iure reprehendipiat, cum praesertim dc necessest semper falsum ex salsis,& liceat interdum verum ex falsis concludi si
ex libris quos de iudicio scripsi, perspici potest. Cuaut argumentatio,quae exposita est,alicuius rei demonstratio eriti qua si alia proposito,quaecu conclusi' ne nullam habeat coniunitionem , ex ea non efficietur pclusio. Sin speciem prae se ferat coniunction is,falax erit concluso, non necessaria. Est emratiocinatio necessaria, epicherema autem ratiocinatio probabilis. sophisma autem,ratiocin*io pugnax. ratio in utranque partem
disserendi. in od si ex utraq; propositione probabili aliquid olidatur,neq; aeque probentur,nihil prohibet id quod demonstratum est, magis quam utranque probari. At si voa stprobabilis , altera neutro modo,aut si haec probetur , illa non probetur aeque, um atque& non aequaliter, quod demonstratione concluditur probabitur. sn altera magis probet, magis etiam probabitur . Atq; etiam in tractandis argumentationibus per ratiocin tionem peccatur, cum aliquid pluribus ostenditur,quod paucioribus potest,quae etiam in argumentatione reperiuntur.
cuius generis illud est quod sumitur probanta, V u a opinionem
676쪽
6 6 LIBEF OCTA vvs opinionem alia alia verius dici opinionem: Si quisitelit & poscat hanc enunciationem,ipse res singule sunt maxime . Sunt aut res opinabiles ipsiim quod vere est,Sunt igitur illae res quq ipsae sunt aliquibus verius. Quod aut ex eo nominatur quod magis &verius est, ipsum magis est,& vera est etiam ipsa opinio,quae quibusdam certior est.Atqui haec duo placuerunt , R ipsam opinionem vera esse & ipsas res singulas esse maxime. Itaea opinio quae verissima est,certior erit. Sed quod vitium in hac est ratiocinatione 3 Anob eam causam, quod facit ut causa ex qua ratiocinatio conficitur,ignore tui Argumetatio autem perspicua est uno modo,qui maxime in populi ore versatur,cum ita conclusa est ut iam nesta sit opus interrogatione . altero:qui etiam crebris usurpatur sermonibus, cum sumpta sunt ea, ex qui bus esse necesse est quod concluditur.sint autem ea ex alijs conclusionibus collecta . praeterea, si quid
praetermissum sit, quod valde sit probabile Falla autem dicitur quatuor.modis,& cum videtur conci dere, neq; concludit quod vocatur concluso &ratiocinatio,ad concertationes spectans. & cumessi
cit illa quidem aliquid,sed quod minus ad rem pertineat,quod iis contingit maxime,quibus incommodo alij urgentur. aut aliquid concludit, quod ad id
quod agitur pertiner,sed non propria accommodataq; ratione ., id est sica quae non est medicinae pro. Pria,videatur medicinae esse,aut geometrarum quae non est,aut dialecticorum quae non esti, siue verum,
siue falsum sit quod efficitur. Alio modo falsa est argumentatio, cum ex falsis concludit cuius generis ςrit alia falsa, alia vera conclusio. l Nam de falsum spmper ex falsis & verum interdum ex falsis, ut supra dixi,concluditur. Ac oratio quidem,quod sal bst, culpae est riua: qui argumentationem tractu
677쪽
T o P ICOR V M. potius quam argumentationis. Nec vero culpa est semper disputantis,sed tum denique cu falsam se ali 'Quam argumentationem tractata ignorat. qnquideralsam orationem,& propositionem per se quidem magis quam multas veras approbamus,dum ijs quae maxime probantur, aliquid eorum quae vera sunt ipsa refellit. Nam cum sit eiusmodi, tamen verorum necessaria conclusio est. quippe cum aliquid eoru quae posita sunt, ab esse debeat omnino,ut id demostretur. Si vero & falsis & valde absurdis verum cocludat argumentatio, multo certe deterior ijs futura est,quae falsum concludunt. Cuius generis argu mentatio, etiam falsum concludere potest. Perspieuum est igitur, primum videndum esse, an concludat argumentatio, deinde verum ne an falsum, tum,
ex quibus. Nam si ex falsis, sed quq probabilia sine
dialectica erit, sin ex veris, sed quae non probentur vitiosa si & falsa,& quae valde improbetur, prosecto vitiosa erit aut omnino, aut in re de qua agitur. Quemadmodum autem is qui quaestionem ponit id quod initio propositum est, & contraria petat . ad Veritatem expositum est in iis libris quos de iudicio scripsimus, quemadmodum ad opiniqnem,nunc dicendum est. Petendi autem id quod initio dictum est, quinque sunt genera. Primum & clarissimum,siquis id petat quod egeat probatione, quod quidem in eadem re non facile ignoratur. Synonymis aute, ijsque omnibus quorum se nomen & definitio idem declarant magis. Alterum cum id quod singillatim demonstrari debet, omnino & totum aliquis petit, ut si quis probans contrario tum quae aduersa dicun
tur, Unam esse artem putant, contrari orum omni
no unam esse. videtur enim quod per se probari debeat, id unam cum aliis pluribus petere. Tertiunat
fi quis sigillatim petat,quod ,ppositu est ad demon
678쪽
strandum omnino, ut si omnium aduerseru esse positum sit,aliquorum petat. Nam vi hic etiam qε Cum multis erat docendum , id petere per se ac paratim. Rurius si quis adhibita diuisione id de quo agitur petat , ut si demonstrandum sit,medicinam esse salubrium & contrariorum separatim petat utru que. aut si quis alterum petat eorum , quorum alias alijs consequuntur necessario. ut latus cum di amotro componi non poste cum probandum sit diametrum cum latere posse. Contraria etiam tot modis, quot ea,quae initio dicta sunt, petunt. Primum,si cotraria petat, affirmantia & negantia. Secundo, si cotraria ex oppositione, ut bonum & malum, esse idATertio, si quis omnino & totu sumpserit, & in parte petat quod repugnat . ut si quid hoc sumpto,actuersorum unam esse artem, petat salubrium, & in- lalubrium aliam artem. aut si huc posteriore peti to, de toto genere repugnantiam sumat rursus, si quis contrarium petat eius quod ex positis, & condestis cincitur necessario. Item si quis contraria ipsa non sumat, duo autem petat eiusmodi,ex quibus repugnantia sequetur. Sumere autem contraria,& petere id,quod initio positum est,hoc differet in huius error in conclusione incidit. illud enim ipectantes peti id dicimus,quod initio positum est)contraria autem id propositionibus cernuntur, qJ inter se quodammodo affectae sunt. Vt autem exercitatio & meditatio in argumentationibus eiusmodi paretur, primum assuescendum est argumentationes conuertere. Sic enim maior nobis ad disputandum argumentorum suppetet copia & in paucis
multas argumentationes tenebimus , Convertere enim est, unum eorum quae data sunt refellere commutata cum reliquis interrogationibus conclusio
ne. Nam si tollatur pclusio, una aliqua Epositio tot
679쪽
cesse sit mnclusionem effici. Ad omne vero propo situm multum valet n hanc an illo partem argumentum firmum sit videre,& inuenta eius explicanone,illico quaestionem ponere. Sic enim fiet,ut simul& in quaeres do & in respondendo exercitati simus. si nemo alius si,quo cum disputemus,conferam usque haec apsa,at certe nobis vicissim per nos,ra nobiscu licebit.qua exercitatione ad omnem q6nem argumenta deligemus, Hoc enim & ad cogendum, ad efellendum multum valet cum alicui magna argumentorum copia in utranq; partem disseredi suppetit. ngm ad cotrarias partes set tutior. Posseque ante perspicere,& perspexisse,quid utranquςqonem & causam sequatur, non paruum adiumentum adfer ad cognitionem,philosophiae' ratione
Relinquetur enim,ut eorum recte alteru tequamur.
sed ad id efficiendum ingenio opus est. Verumque ingenium indoles in eo est,utposiis verum recte sequi,& jeclinare falsum quod quide ij quibus acumen ingemi & indolem natura largita est, praeclare essicere possunt Cum. n. amant sc oderunt,quod affertur & proponitur, vere de eo quod praestantissi-inum est iudicant. Cum vero,ad quaestiones, quae saepissime in disputationem incidunt,parati & instructi argorum copia venire debemus,tum maxime adeas,quibus capitaIrima proposita,&qones gener les disputantur qm in his sere ii qui respondent, nohabent duod dicant. Iam definitionum nobis ma gna vis luppetere debet, easque in promptu habere debemus maxime,quibus ea quae probantur, & prima & perspicua declarantur, cum praesertim ex ij,
ratiocinationes constent. Danda est etiam opera, sea in q alia argumenta incurrui, teneamus. Vt. n.in eometria utile est,eleineta de initia exercitatione
680쪽
mrata & meditata habere, & in numerorsi ratio G prima quasi capita in promptu hie, magnaq; in hoc
pὶ vis est ut alium et iumerum multiplicam cognoscant, sic in argumentatio hibus, principia tene
,& propostiones in ore lipe. iniemadmodum ectin ea parte, in qua memoriae sede, in Dei collocati& di sipositi statim faciunt utet eat res nobis iri indmoriam, ita haec ipsa magna nobis ad diserendii αδ
piam suggerent,quod loci ipsi certi sint, o, spectemus Sed locus cois potius u ratiocinatio memori ἡmadandus est: quippe cum difficile sit , mediocreta principiorum & propositorum vitii ac numerii sedi petere. praeterea argin unum in multa distribuere assuescendum est nobis: ita tame, ut id obscutissimόfacere videamur. in odita fiet,siquis logissime ab erret a vicinitate eorum de quibus agitur. Ea auteargumenta in hoc genere plurimu v2ebunt,quae de toto geliere id maxili te efficere possunt Cuius generis illud est Non esse una multaru rerum artem Eadem .n. ratio est eorum,quae cum aliquo conferv. tur,& priorum, quae aduerse dicuntur, & coiugato rum. Atque et ad uniuersi generis qonem reuocari
debet disputatio, et si in parte sit tractata. Sicem: ex yna multas et facere licebit. Quod explicari iii arte Rhetorica de enthymematibus eodemodo iu- uicandum est. Idemq; conferre se saepissime ad uni uessi generis quaestionem debet , ex qua coelusione Eliciar. Videndum est et semper, ut de pluribus re hisy coibus tractetur 'ratio . Omnis enim quae de Drte,etiam de toto genere exponetur , the stoe iii priuatasngulari caula totius generis expositio & mons ratio, qui od sine totius generis locis nihil