Historia philosophiae Graecae et Romanae

381쪽

animalia imaginationern φαντασίαν nauent, alia non navent; LMet. A, 1. Imaginatio inter sensuum perceptiones et mentis cogitationes media est, ut imaginatio sensiuiis, mens imaginatione egeat. Dennitur esse motus a sensitius profectus et ad montem propagatus, unde essiciatur ut percepti aliqua in animo maneat et Iaae-rcat, De n. III 3, 11 η ἡ σανναοί κένησίς τε δοκεῖ εἶναι καὶον ανευ ἰοθήσεως γιγνεοθat, ait' αἰσθανομένοις καὶ ων- θη- Ο or P. D. 13. κινησις π rης ἰοθήσεως τῆς καr' ἐνέργειαν γιγνομένη. Eodem reserenta est memoria, o Mentor 1. Altior graxinus significatur nisce, Met. A, 1. α με OD ait rας φανrα

Diles et periinciat ad actionem practicam. Appetitus titu ορεξις)proficiscitur ut ab sensti aDθησις et ab intellectu 1 ονψ), et ille ouiden ἐπιθυμία voeatur, a qua vμb parum accurato distinguitur, nic Vocatur Dirinoις, uuam rationalia tantum animalia liabent et ouao rcfertur ad kλογισrικόν, c n. III, 9, 3. v reo 2o-

δ tDμός. In utrooue autem id quod qui appetit, kδρεκrίν, movet ait imam quod nihil est nisi Donunt practi una n. e. id quod potest etiam aliter so hauere; Do An III, 10 4. o. εὶ κινε μεν ο ρε

νον και χλως ἔχειν. Deniquo rὁ λογιστικὼν- διανοηrικbν surnina antinae lacultas esse dicitur, unamus quasi sp adus, cuin reliqui sint inferiores, per quos ad illum adscenditur ut qui λογιοτικὼ nabet etiam ceteras tacilitates thalaeat necesso sit quod Valet per ninen Aristotelis doctrinaria, ut superior quisque gradus inseriorem postulet tanquam undamentum, inscrior autem sine superior e esse possit. Intellectus vero ad omni corporun natura separabilis est, neque ad uni pertinent inseriores ita gradus, v. o

343 De Antima III, 4. Περὶ δε του μορίου του τῆς ψυχρος ω γιγνῶσκει τε ῆ ψυχη καὶ φρονεῖ, εἴτε χωριστοsδντος εἴτε καὶ μη χωριστο κατα μέγεθος ἀλλα κατὰ

382쪽

λθον, σκεπτέον τί ἔχει διαφορα και πῶς ποτε γίγνεται τι νοεῖν εἰ δη στι το νοεῖν σπερ τι αἰσθάνεσθαι, ' πάσχειν τι αν εχ π του νοητου τι τοιουτον τερον ἀπαθες ρα δεῖ εἶναι , δεκτικον δε του ει- δους καὶ δυνάμει τοιουτον ἀλωα, τουτο και μοίως

ἔχειν, σπερ αἰσθητικὰ προς τα αἰσθ ά, υτ τον νουν προς τα νοητά. νάγκη ρα, ἐπει πάντα νοεῖ, αμιγῆ εἶναι, σπερ φησὶν Αναξαγόρας λα κρατη , τουτο δ εστιν να γνωρίζj παρεμφαινύμενον γαρ κωλύει τι ἀλλύτριον και ἀντιφράττει, στε μηδ' αὐτου εἶναι φυσιν μηδεμίαν ἀλλ' η ταύτην ο τι δυνατόν. λῆρα καλούμενος της ψυχῆς νους λεγ δε νουν, διανοειται και πολαμβάνει ψυχὴ οὐθεν ἐστιν νεργεία των δντων πριν νοεῖν δι οὐδε μεμῖχθαι Βλογον αὐτον τω σώματι ποιος τις γαρ α γίγνοιτο, ψυχρος Ῥερ- μύς , η καν Ἀργανον τι εἴη ῶσπερ τω αἰσθητικ0 νυν δ' οὐθέν ἐστιν. και ὁ δ οἱ λεγοντες τὴν ψυχθν εἶναι τόπον ειδῶν , Huν τι ει ολ αλλ' ὐνοητική, ἴτε ἐντελεχεία ἀλλα δυνάμει τα εἴδη. b. 5. Ἐπεὶ ὁ Ἀσπερ ἐν άπὰση τη φύσει ἐστί τι το μεν λη κάστω γενει τομο δε ο πάντα δυνάμει ἐκεῖνα , τερον δὲ δ αιτιον και ποιητικον φ ποιειν πάντα, οἱον ἐχνη προς τηνsλην πέπονθεν, νάγκη και ν η ψυχνυπάρχειν ταύτας τὰς διαφορὰς και ἔστιν ὁ με τοιοsτο νοθ τω πάντα γίγνεσθαι ὁ δε τω πάντα ποιειν, ς ξις τις οιοντο φως ' τρόπον γάρ τινα και τι φῶς ποιεῖ τα δυνάμει δντα χρῶματα ἐνεργεία χρώματα β κα ουτος ὁ νους χωριστος και ἀπαθὴς και αμιγὴς ofσία ων ἐνεργεία. ἀει γαρ τιμιώτερον ὁ ποιουν του πάσχοντος και dorqτης λης. ὁ δ αυτ εστιν κατ' ἐνεργεια επιστήμητ πράγματι - δε κατα δύναμιν χρόνω προτε9α εν τωσί, λως δε ου χρόνω Ἀλλ' οὐχ ὁτε με νοει τε ν οὐ νοεῖ ' χωρισθεὶς δ' στὶ μόνον οὐθ' περ στί, καιτο- μόνον ἀθάνατον και χιον. οὐ μνημονεύομεν δε,

383쪽

- τοῖτο μεν παθές , ὁ δε παθητικος νοος φθαρτα καὶ με τούτου οὐθὲν νοεῖ.

a Est enim etiam dπάθεια sensuum, velut si nimio fragore assiciuntur aures, vellementiori uis coloriuus praestringetuitur oeulietc., cui in acquentivus Opponitur via intellectus maxima ni ima conlprehendentis: ir ros orat re o o σφόδρα νοηrdiri invrrον νοεῖ α ποδεέorερα, ἀχὶ καὶ μῶHow ο μεν γαρ αἰσθηrικὼν ν ανε σωμaroς, ὁ δ χωριοτός - γ CL supra n. 53 et n. 264, not. d. Anaxagorae verDa in suam sententiam interpretatur: tost δ' ἐστὶν να γνωρίζ h. o. ut omnia perspicere et discerii evaleat. Nam si quid alieni intraret, noc impediret eum eiusma Immini uasi ossiceret. - Respicit Platonem eiusque sectatores,nuomirn doctrinam ipso ita inflectit, ut non universum animam, sed

intellectualem tantiumnodo parto ideamin n. e. notionum gener Ilum seclem osse statuat, neque intellectui insitam ideamin possessionein, sed facultaten tantummodo idcarum concipicii lamna tribuat.

υπάρχει ἐντελεχεία γεγραμμέror: Di intellectus comparatur cum tauula rasa, littorarum ea uidem capace camininue insonuendamini conditiono, sed nondum actu inscripta Sinianitor intellectus iniebligiuilia continet, sed potentia duntaxat, donec revera et actu sis instruatur et veluti inserinatur. - Ut in omni natura iliud o positum inter materiam et forinam, ita etiam in animo inest. Atius enim in eo est intellectus nisi omnia fit, alius ui omnia fingit et officit, veluti artifex fingit materiam, lunae colores exprimit, qui sine lumino non apparent . . nonnisi potenua existunt. - Ἀ-tellectus et scientia n. I. sero eo In sensu dicuntur. Scientia, quae actu est, idem est cum eo uod cognoscendo ampIectinar os DoAn. III, 4, 12. ἐπὶ μεν γαρ τῶν ἄνευ δης ὁ αὐrό ore ro ooυν καὶ ο νοούμενο- η γαρ ἐπιorῆμ η θεωρητικὴ καὶ ὀ vrως ἐπι-or ro ro Dr ἐστιν. I. Met. Λ, 7 9, qui loci citantiu supra n. 330. Et scientia, ouae potentia est, in singulis nidem nomininus ἐν r ένί tempore prior est ea, qua actu est in universaeu Vero Oiω opponitur res ένί scientia non existit in tempore, nedum intellectus agens, Di non alio tempore intelligit alio non intelligit n. e. qui non potest cogitari non intelligens. - Ο μιη-

μονευομεν δέ, naeo verba respiciunt Platonis do recomation a cinnam, V supra n. 272, not. o. Nostra cognitio si esset reco datio, intellectus divinus mulanamodo afficeretur nostra cognitione, quod Aristotcli ausurdum esse videtur; nani oυ illo oenrικός, ω1 patet per universiam, an omni moralium rerum concretione

384쪽

separatus ost tono immortalis et aetemus omnisque propior id ipsum passionis expers. Contra intellectus pationa morialis est ab que caducus, novi quidwaam sine illo'. e. sine intonoctu agente intolligero Valet. Diffieillimus ni locus ostra intelloctu agente o patiente sed apparet pariontem appellari potissimum una, qui est singulorum nominum atqJIo animoriam, cum sensuum porceptioninus illum et eum imaginationibus coniunctum os n. 319, not. d 34M intellectum gentem contra esse divinum et per omnem naturam dominantem

n 32M vii intellectus sicuti omnis scientia a Io cognitionia fons ea ainuo principium n. 31 exu. , a Mim nominum inbutos ad intelligendum suscitat osmi notionivus et scientiae principiis inditis veluti ad altiorem vitam a beatitudinem, mi ipse semper lauitur, insorinat, os n. 330 et Est Eudi VII, 14, quo loco citatur, 329 noti deum in nostris animis principium cognitionis

esse aperto pronuntiat. Eodem pertinet quod in oetu numano cetera facultates omnes a corpore a semine, intellectum solum a divina natura repetit oummio extrinsecus in animum nummum imirare diserte dicit, De Gen. n. II, 3. 3σων γάρ ἐστιν αρχῶν ἐνέργεια σωμαrική, δῆλo, or rai rας ανευ σώμaro aδυνατον πάρχειν, &ν βαδίζειν ἄνευ ποδῶν, στε καὶ θυραθεν εἰσιέναι αδύνα-roν. - λείπεται δε ον νουν μόνον θυραθεν ἐπεισιέναι καὶ θειον ει ναι μόνοW ουδὲ γαρ υros P ἐνεργεία κοινωνεῖ σωμαrικη ἐνέρ- γεω. s. Tren telonburg aal Arist de An p. 4924Φ1. Zelle die Phaos. d. r. II, p. 489 sqq. Prant Grach. d. L AEgi I, p. 10 sis. Denimae ristoteles divinam animi partor in vaticinationivus et mori a reliqua anima et a corpore separari eamque immortalem osse et molior post morion Vita nil statuisso perniuetur, testibus Sollio napir adv. Main. IX, 20 sqq. Cic. de Divin. I, 25. 3, PIutarcho Consol ad Apollon. 27 qui liuris deperditis usi sunt. . tuto R.

Magn. orat. I, I. Ἐπειδὴ προαρούμεθα λέγειν 314ίπερ θικῶν πρῶτον ἄν εἴη σκεπτέον τίνος ἐστὶ μέρος το θος ώς με οὐ συντύμως εἰπεῖν δοκεῖ οὐ δε- λης η της πολιτικῆς εἶναι μέρος ἔστι γαρ οὐθὲν ἐν τοις

πολιτικοῖς δυνατον πρὰξαι νευ ο ποῖόν τινα ειναι,

λέγω δ' Ιον σπουδαῖον τι δε σπουδαιον εἶναί ἐστι το τὰς ἀρετὰς ἔχειν δει ρα εἶ τις μέλλει ἐν τοι πολιτικοῖς πρακτικος εἶναι τι μος εἶναι σπουδαῖος μέρος

385쪽

τεία της πολιτικῆς.

λοις μέρεσιν ξει προς ο λοπι δ δἐ μη δυνάμενος κοινωi εῖν μηθεν δεόμενος δι αντάρκειαν ονθὲν μερος πόλεως, στε η θη- ρων η θεός.

345 Mili Nie. I. I. E δη τι τελος ἐστι των πρακτον δι αυτ βουλόμεθα, ταλλα δε δια τουτο, και, πάντα διυτερον αἱρούμεθα προεισι γcio sτω, εἰς πειρον ὐστ' εἶναι κενην και ματαίαν την ρεξιν), δηλον ςτοει ν εἴη τἀγαθον και τι ριστον. Ib. 2. Λέγωμεν δ' ἀναλαβόντες, ἐπειδὴ πασα γνῶσις και προαίρεσις ἀγαθου τινος ρέγεται τί ἐστιν - λέγομεν την πολιτικην

ἐφίεσθαι και τί το πάντων κρύτατον των πρακτῶν γα- θωω. Ἀνύματι μεν ου σχεδιν π των πλείστων ὁμολογεῖται την γαρ εὐδαιμονίαν και ι πολλοὶ και ι χωρίεντες λέγουσι, ὁ δ' ὁ ζη και δ ευ πράττειν αὐ- τον πολαμβάνουσι τω εὐδαιμονεiν. περὶ δε της ευδαιμονίας τι ἐστιν ἀμφισβητοθοι και οὐχ ομοίως οἱ πολλοὶ τοῖς σοφοῖς ἀποδιδύασιν. Ib. 6. Ωσπερ γαρ αὐλητη και ἀγαλματοποιῶ και παντι τεχνίτν, και λως ων ἐστιν ἔργον τι και πρὰξις εν ω πω δοκεῖ τἀγαθον εἶναι κατ ευ οsτω δόξειεν - και ἀνθρώπω εἴπερ εστι τι ἔργον αυτο0. - - τί οὐ δη του αν εἴ ποτέ τ μεν γαρ ζην κοινον εἶναι φαίνεται και τοι φυτοῖς, ζητεῖταιδε, ἴδιον. ἀφοριστέον ἄρα την θρεπτικh και αυξV-

τικὴν ζωην. επομένη δε αἰσθητική τις αν εχ φαίνεται

386쪽

δε καὶ ἡ κοινὴ και Ἀπφ και βο και παωτὶ ζψφ λείπεται δὴ πρακτική τις το λόγον ἔχοντος τούτου δε τομεν ς επιπειθε λύγν τι δ' ς εχον κάὶ διανοούμενον.

διττῶς δε και ταύτης λεγομενης την κατ' ενέργειαν θετέον κυμ μεοον γαρ αει δοκεῖ λεγεσθαι - - εἰ δ'ουτω τι ἀνθρώπινον ἀγαθον ψυχῆς ἐνεργεια γίγνεται κατ ρετο, εἰ δε πλείους αἱ ἀρεταί, κατα τὴν ἀρίστησκαι τελειοτάτην ἔτι δ' ἐν βω τελείω μία γαρ χελιδὼν ἔαρο ποιεῖ οὐδὲ μία Οερα- λω δε οὐδε μακάρων και εὐδαίμονα μία μερα οὐδ λιγος χρόνος.

Praeiaca quam dicit animalis rationalis vita os politica undoepionur felicitatem neque solitariam esse ne pie extermis illis quae desiderantii ad vitam politicam subsuta carere posse. Est Nio.

νενσι καὶ τέκνοις και γυναικὶ καὶ λως οἰ φίλοις καὶ πολίrαις, ἐπειδη φύσει ποὶ τικοὶ ανθρωπος. Consentiebati itam1 cum a qui bona tam corporis sive Extema esse quam animi affinnabant putatatque et illa ad beato vivendum necessaria esse. Eo Nio.

387쪽

Vita politie humanitas maximo censetur Georetica denimio vita supra iunaanain ora dini enititur. ili Nio. X, 7. rotoMros

πηθῆναι λελεῆσαι, ξεις δε καθ' ὰς προς τὰ πάθη ἔν-

388쪽

δε και προς ἄλλα πάθωμεν ουν οὐκ εἰσιν οὐθ' αἱ ἀρεταὶ οὐθ' αἱ κακίαι, τι οὐ λεγύμεθα κατὰ τὰ πάθη σπουδαῖοι η αὐλοι κατὰ δε τὰς ἀρετὰς η τὰς κακίας λε - μεθα καὶ λ κατὰ μεν τὰ πάθη μ' ἐπαινούμεθα οὐτε ψεγύμεθα οὐ γὰρ επαινεῖται ὁ φοβοέμενος οὐδε Ἀργι- ζύμενος οὐδε ψέγεται μαπλῶς ργιζύμενος αλλ' ὁ πῶς) κατὰ δε τὰς ἀρετὰς και τὰς κακίας ἐπαινούμεθα χὶ μνήμεθα ἔτι πιζήμεθα με και φοβούμεθα προαι -

τως αἱ δ' ἀρεταὶ προαιρέσεις τινες χὶ οὐκ νευ προαιρέσεως ' ποις δε τούτοις κατὰ μεν τὰ πάθη κινεχθαι λεγόμεθα κατὰ δε τὰς ἀρετὰς καὶ τὰς κακίας ου κινεῖμαι αλλὰ διακεῖσθαί πως διὰ ταλα δε οὐδε ὁυνάμεις εἰσωοὐτε γὰρ ἀγαθοὶ λεγύμεθα τω δύνασθαι πάσχειν πλῶς osτε κακo of επαινοίμεθα οὐτε ψεγόμεθα και ἔτι δυνατοὶ μεν ἐσμεν φυσει ἀγαθοι δε η κακοι οὐ γιγνόμεθα Οει - εἰ ουν μήτε πάθη εἰ,ιν αἱ ἀρεταὶ μήτε δυνάμεις, λείπεται εξεις αυτὰς εἶναι. b. 5. δει δε μη μένον Ουτως ειπεῖν, τι ενς, ἀλλα και ποία τις ρητέον-- πασα αρετή, ου - ναρετη αὐτό τε ευ ἔχον ἀποτελεῖ καὶ τ εργον αὐτου ὁ πωίδωσιν οἱον -- οφθαλμο ἀρετη τον τε φθαλμον σπουδαῖον ποιεῖ καιτ εργον αὐτοs τη γὰρ τοO φθαλμω ρετη εὐ ο μεν - εἰ δὴ τουτ επὶ πάντων λως ἔχει, και

ἀνθρώπου ρετο - δ εξις ἀφ' ης ἀγαθὸς νθρωπος

μγνεται και ἀφ' ὐεντ εαυτου ἔργον ἀποδώσει. - εν παντὶ δη συνεχεῖ και διαιρετω ἔστι λαβεῖν το μευ πλεῖον. τὲ δ' ἔλαττου, το δ' χον, και τα τα η κατ' αὐτο τοπραγμα η προς μctς το δ' ἴσον μέσον τι περβολῆς και ελλείψεως λέγω δε του με πράγματος μέσον τοῖσον ἀπέχον ἀφ' ἐκατέρου - κρων οπερ ἐστὶν ῖν καὶ ταὐτὸν πασιν, πρὸς οβ ὁ ο μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει. τουτο δ' οὐχ ἔν οὐd ταὐτιν πασιν οἴ- εἰ τὰ

389쪽

372δέκα κολλὰ τὰ δε δύο λίγα, τὰ μέσα λαμβάνωσι

κατὰ τ προμα ἴσω γαρ περέχει τε και περεχεται,τοει δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ Θ ἀριθμητικὴν ἀταλογίαν. τ δε πρὸς μας οὐχ ολ λ rτέον οὐ γὰρ εἶ τω δεκα μναῖ φαγεῖν πολυ δύο δε λίγον ὁ ἀλείπτης μνας προστάξει εστι γὰρ ἴσως καὶ τοsτο πολυ, ληψομένω ' λίγον Μίλωνι μεν γὰρ λίγον τω δε ἀρχομέν των γυμνασίων πολύ ομοίως ἐπι δρόμου καὶ πάλης. λωδὴ πας ἐπυστήμων την περβολην με καὶ την ἔλλειψιν φεύγει. ὁ δε μέσον ζητεῖ καὶ τουθ αἱρεῖται μέσον δεο τ του πράγματος ἀλλὰ τι προς μὰς εἰ δὴ ποσαἐπιστήμη ει το ἔργον ευ ἐπιτελει πως τι μέσον βλεπουσα καὶ εἰς τομο γουσα τὰ εργα με εἰ ασιν ἐπιλέγειν τοῖς ὁ ἔχουσιν ἔργοις τι ει ἀφελεῖν ἔστινοοτε προσθεῖναι, ῶς της μεν περβολης καὶ της ἐλλείψεως φθειρούσης, εὐ της δε μεσύτητος σωζούσης), oi δ' ἀγαθοὶ τεχνῖται - λέγομεν, προς τοsτο βλέποντες ἐργάζονται δ αρετ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστίν, σπερ καὶ α φυσις το μωου αν εἴη στοχαστικὴ λέγω δε τὴν μι-- αει γάρ εστ περὶ πάθη καὶ πράξεις εν ὁ τούτοις ἐστὶν περβολὴ καὶ Πιλειψις καὶ το μέσου h. Iον καὶ φοβηθῆναι καὶ θ oησαι καὶ ἐπιθυμησαι καὶ δοιοθῆναι καὶ ἐλεησαι καὶ Πως ήσθηναι καὶ λυπηθηναι ἔστι καὶ μαλλον καὶ ἡττον, καὶ αμφύτερα οὐκεδ το δ' τε δει καὶ εφ' I καὶ προς-υς καὶ ου σεκα καὶ ς δεῖ μέσον τε καὶ ριστον. περ ἐστὶ τῆς αρετης. ὁμοίως δε καὶ περὶ τὰς πράξεις ἐστὶν υπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τι μέσον - μεσύτης τις ἄρα ἐστὶν Ἀρετ στοχαστική γε υσα το μέσου. b. 6. ἔστιν ὰρ φαρετὴ εξις προαιρετική, ἐν με τοτ ουσα το προ ημας, ρι-ομένη λύγω καὶ ς αν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν.

390쪽

I, 1 psal προαίρεο ν a voluntate ita dissere censebat, ut cum ratione atque intellectu coniuncta, fu, a. N. III, 4. 4α προαμρεσις μεrὰ λόγου καὶ διανοίας. ποσημaίνειν δ' ἐωκε καὶ ουνομαώ υν πρ ετέρων αἱρετόν. s. rendeteriburgitator murias II, p. 152 sqq. - 10 1rius moradis dis eri ab intollectuali es. in . N.