Antiqvitatvm romanorvm qvae svpersvnt, recensvit Adolphvs Kiessling

291쪽

συνέδρων, καὶ συλλαμβανόντων πολλῶν ἐκατέρω, ἡ μεν βουλὴ φιλονεικίας και θορύβους καὶ λόγους ακόσμους, οἷς ἀλληλους προεπηλάκιζον, ἀκούσασα, σωτηριον δὲ βούλευμα ουδὲν καθισταμένη, διελύετο. 5 XXV. Aιατριβομένου δε εἰς ταυτα πολλοs χρό-1096νου ὁ ἔτερος των υπάτων Σερουῖλιος ἐν γὰρ ηστρατεία κατὰ κλῆρον ἐκείνω προσήκουσα πολλn δεήσει καὶ θεραπεία παρασκευασάμενος τὸ δημοτικὸν συνάρασθαι του πολέμου, δυναμιν ἔχων Ουκ ἐκ κα- 10 ταλόγου προσηναγκασμένην, ἀλλ' εκούσιον, ώς οι καιροὶ παρεκάλουν, ἐξῆλθεν επὶ τον πόλεμον ἔτι των Ουολούσκων παρασκευαζομένων και Ρωμαίους μενουτε προσδεχομένων μετὰ δυνάμεως ῆξειν ἐπι σφῆς, ουτως στασιαστικῶς πολιτευομενους καὶ ἐχθρῶς ἔχον- 15 τας προς ἀλληλους, ουτε εἰς χεῖρας Rειν τοῖς ἐπι-οῶσιν οἰομένων ' σφίσι δε πολλὴν ἐξουσίαν υπάρχεινοπότε βουλοιντο του πολέμου ἄρχειν. ἐπειδὴ ῆσθοντο πολεμεῖν δέον αυτοὶ πολεμουμενοι, τότε. δ hκαταπεπληγότες τὸ των Ῥωμαίων τάχος, ἱκετηρίας 109720 ἀναλαβόντες ἐκ των πόλεων οἱ γεραίτατοι προίεσαν ἐπιτρέποντες τῶ Σερουαίω χρῆσθαι σφίσιν ώς ἡμαρτηκόσιν ο τι βουλοιτο. ὁ δε τροφὰς τω στρατεύματι παρ' αυτῶν λαβὼν ἐσθῆτάς τε καὶ τριακοσίους εἰς ὁμηρείαν ἐκ τῶν ἐπιφανεστάτων οἰκων επιλεξάμενος 25 ωχετο, λελύσθαι τον πόλεμον ὁπολαβών. ἐν δ' ἄρα τοὐτο ου λύσις, αναβολὴ δέ τις και παρασκευῆς αφορμὴ τοῖς φθασθεῖσι τῶ παρ' ελπίδα τῆς ἐφοδου, ἀπελθόντος τε του τῶν Ρωμαίων στρατευματος ἐξήπτοντο πάλιν οἱ Ουολοῶσκοι του πολέμου, τάς τε πόλεις 30 φραξάμενοι, καὶ εἰ τι ἄλλο χωρίον επιτήδειον ἐν α σφάλειαν σφίσι παρασχεῖν διὰ φυλακῆς κρείττονος ἔχοντες συνήπτοντο δὲ αὐτοῖς τοὐ κινδυνου φανε-

292쪽

ρῶς μεν ' νικες καὶ Σαβῖνοι, κρύφα δε και αλλων συχνοί. Λατῖνοι δε πρεσβειας προς αυτους ἐπὶ συμμαχίας αἴτησιν αφικομένης δησαντες τους ἄνδρας εις

1098 Pώμην ηγαγον. οἷς η βουλη της βεβαίου πίστεως

χάριν ἀποδιδουσα και ἔτι μαλλον της εἰς τον αγῶνα 5 προθυμίας ' ετοιμοι γὰρ ησαν εκούσιοι συμπολεμειν ο μάλιστα μεν βούλεσθαι αυτους ωετο, δι' αἰσχύνης δε ἐχειν αἰτησασθαι, τουτ' αὐτοῖς εχαρίσατο, τους ἐν

τοῖς πολεμοις ἀλόντας αυτῶν ἐξακισχιλίων ολίγον ἀποδέοντας προῖκα δωρησαμένη και ώς ἀν μάλιστα 10 κόσμον η δωρεὰ προσηκοντα τρ συγγενεια λάβοι πάντας αυτους ἐσθῆσιν ἀμφιέσασα ἐλευθέροις σώμασι πρεπούσαις. της συμμαχίας ουδὲν αυτρ εφη δεῖν της Λατίνων, ἱκανὰς λέγουσα εἶναι τὰς οἰκείας τst μη δυνάμεις ἀμύνασθαι τους ἀφισταμενους. ταυτ 15 ἐκείνοις ἀποκριναμενη ψηφίζεται τον κατὰ Ουολούσκων πόλεμον.

XXVI. Ἐτι δ' αυτης ἐν τῶ βουλευτηρίω καθ 1099 εζομένης, καὶ τίνας εἶναι δυνάμεις τὰς ἐξελευσομένας σκοπούσης, εἰς την αγορὰν ἀνηρ πρεσβύτερος 20εφάνη, ράκος ημφιεσμενος, πώγωνα βαθυν καθεικὼς καὶ κόμην, βοῶν καὶ ἐπικαλούμενος την ἐξ αν- θρώπων ἐπικουρίαν. συνδραμόντος δὲ του πλησίον ἴχλου στὰς ὁθεν ἐμελλε πολλοῖς καταφανης ἔσεσθαι εφη, Γεννηθεὶς ἐλεύθερος, ἐστρατευμενος τὰς εν θλι- 25κία στρατείας ἀπάσας, και δυεῖν δεούσας τριάκοντα μάχας ἀγωνισάμενος, και αριστεῖα πολλάκις εἰληφὼς ἐκ τῶν πολεμων, ἐπειδη κατέσχον οἱ την πόλιν εἰς τὰς ἐσχάτας ἄγοντες στενοχωρίας καιροι, χρεος ηναγ'κ άσθην λαβεῖν ενεκα του διαλίσαι τὰς εἰσφοράς, ῶς 30 τὸ μεν χωρίον οἱ πολεμιοι κατεδραμον, τὰ δὲ καταπόλιν αἱ σιτοδεῖαι κατανάλωσαν ' ἴθεν διαλῶσαί μου 16.

293쪽

τὸ χρεος ουκ εχων, ἀπήχθην ὁοὐλος υπὸ του δανει- στos συν τοῖς υἱοῖς δυσίν' ἐπιταττοντος δὲ του δεσπότου των Ου ὐαδίων εργων τὶ, ἀντειπὼν αυτῶ πληγὰς ἔλαβον μάστιξι πάνυ πολλάς. ταυτ εἰπὼν ἐρ-5 ρίπτει το ράκιον καὶ ἐδείκνυ τὸ στηθος μεστὸν τραυμάτων, τα δὲ νῶτα α ατος ἐκ των πληγῶν αναπλεω

κραυγῆς καὶ οἰμωγῆς ἐκ τῶν παρόντων γινομενης, η τε βουλὴ διελυθη, καὶ κατὰ την πόλιν ὁλην δρόμος ην τῶν απόρων ἰδίαν τύχην ἀνακλαιομενων καὶ βοη- 10 θεῖν τοῖς πέλας ἀξιούντων ' ἔκ τε τῶν οἰκιῶν ἐξέφυγον οἱ προς τὰ χρεα δουλωθέντες, κομῶντες, ἀλυσεις ἔχοντες οἱ πλεῖστοι καὶ πέδας, - δενὸς ἀντιλαμβάνεσθαι τολμῶντος αυτῶν, εἰ δ' ἄψαιτο μόνον, ἐν χειρὸς -- μω διασπαραττομένου. τοσαύτη λυττα τον δῆμον ἐν 15 τῶ τότε καιρω κατειχε, καὶ ου μετὰ πολὐ μεστὴ τῶν ἐκφυγόντων τὰς ἀνάγκας ην ἡ αγορά. ὁ μὲν ουνυππιος δείσας την ἐφ' εαυτὸν ορμὴν του πλήθους, ἐπειδὴ τῶν κακῶν ἐν αἴτιος, καὶ δι ἐκεῖνον ἐδόκει ταυτα γεγονέναι, φευγων ἐκ τῆς αγορῆς ωχετο. ὁ 20 Σερουtλιος ρίφας τὴν περιπόρφυρον ἐσθῆτα, και προκυλιόμενος τῶν δημοτικῶν εκάστου μετὰ δακρύων, μόλις αυτοὐς ἔπεισεν ἐκείνην μὲν τὴν ημέραν ἐπισχεῖν, εἰς δε τὴν ἐπιουσαν ῆκειν, ως τῆς βουλῆς ἐπιμέλειαν τινα περὶ αυτῶν ποιησομένης. ταυτα εἰπὼν 25 καὶ τὸν κήρυκα ἀνειπεῖν κελευσας, μηδενα τῶν δανειστῶν ἐξεῖναι σῶμα πολιτικὸν προς ἴδιον χρέος ἄγειν, εως αν ἡ βουλὴ περὶ αυτῶν διαγνοίη, τοὐς δε παρόντας ὁποι βουλοιντο ἀδεῶς ἀπιέναι, διελυσε τον θόρυβον. XXVII. πτε μὲν ουν ωχοντο ἐκ τῆς αγορὰς

τῆ θ εξῆς ημέρα παρῆν ου μόνον ὁ κατὰ πόλιν ὁχλος,

110130

294쪽

λῆς συναχθείσης, ἴνα περι τουτων βουλεύσειεν o τι 1102 χρὴ πράττειν, ὁ μεν Ἀππιος δημοκόπον ἐκάλει του συνάρχοντα καὶ τῆς ἀπονοίας των απόρων ηγεμόνα, ὁ δε Σερουίλιος ἐκεῖνον αυστηρὸν καὶ αυθάδη καὶ 5των παρόντων τῆ πόλει κακῶν αἴτιον ' τέλος δε οὐδὲν ἐγίνετο των λόγων. ἐν δε τουτω Λατίνων ιππεῖς κατὰ σπουδὴν ἐλαυνοντες τους Ἀπους παρῆσαν εἰς την αγορὰν, ἐξεληλυθότας ἀγγέλλοντες τους πολεμίους μεγάλη στρατιὰ καὶ ὁντας ἐπὶ τοῖς εαυτῶν 10 ὁρίοις ῆδη. καὶ οἱ μεν ταυτα οι πατρίκιοι καὶ το των ιππέων πλῆθος των τε ἄλλων ὁσοι πλουτους ῆ δόξας προγονικὰς εἶχον, οἷα δη περὶ μεγάλων κινδυνευοντες ὐπλίζοντο διὰ τάχους' ἴσοι δ' ἐσαν αυ- τῶν ἄποροι, μάλιστα δ' οι τοῖς δανείοις πιεζόμενοι, 15ουθ' ἔπλων ῆπτοντο, ουτ' ἄλλως παρείχοντο τοῖς κοινοῖς πράγμασιν ἐπικουρίαν Ουδεμίαν, ἡδόμενοι δεκαὶ κατ' ευχὴν δεχόμενοι τον ἔξωθεν πόλεμον, ώς των παρόντων σφῆς κακῶν ἐλευθερώσοντα, τοῖς δὲ 1103 δεομένοις ἀμυνειν ἐπιδεικνύντες τὰς ἀλυσεις και τὰς 20 πέδας, ἐπικερτομουντες ἡρώτων εἰ τουτων φυλακῆς ἔνεκα των αγαθῶν αξιον εἴη σφίσι πολεμεῖν πολλοιδὰ καὶ λέγειν ἐτόλμων, ώς ἄμεινον εχ Ουολουσκοις δουλευειν μῆλλον ὴ τὰς υβρεις των πατρικίων υπο- μένειν ἡ τε πόλις οἰμωγῆς καὶ θορυβου καὶ παν- 25τοιων γυναικείων ὀδυρμῶν ἐπίμπλατο. XXVIII. Ταίτα ὁρῶντες οἱ βουλευταὶ τον ἔτερον των υπάτων Σερουῖλιον, δς ἐν τῶ παρόντι πιθανώτερος εἶναι τοῖς πολλοῖς ἐδόκει, βοηθεῖν ἐδέοντο τῆ πατρίδι. ὁ δὲ συγκαλέσας εἰς τὴν αγορὰν, του 30 παρόντος καιρos τὴν ανάγκην ἐπεδείκνυεν ουκέτι προσδεχομένην πολιτικὰς φιλονεικίας, καὶ 4ξίου νυν

295쪽

μὲν ὁμόσε τοῖς πολεμίοις χωρεῖν κοινῆ γνώμη χρησαμένους, και μη περιιδεῖν ἀνάστατον την πατρίδα γενομενην, ἐν η θεοὶ πατρῶοι καὶ θῆκαι προγόνωνεκάστοις ἐσαν, ἀ τιμιώτατα ἐστιν απασιν ἀνθρώποις 5 γονέων τε αἰδῶ λαβεῖν οὐχ ικανῶν ἐσομένων εαυτοῖς

διὰ γῆρας ἀμυνειν, καὶ γυναικῶν ἔλεον αςJ αὐτίκα

μάλα δεινας καὶ απορρήτους υβρεις ἀναγκασθησο με- νων ὐπομενειν, μάλιστα δὲ παίδων ετι νηπίων οὐκ επὶ τοιαύταις ἐλπίσιν ἀνατραφέντων οἰκτεῖραι λώβας 10 καὶ προπηλακισμούς ἀνηλεεῖς ῖταν δὲ τον παρόντα κίνδυνον ἄπαντες ὁμοίαις προθυμίαις χρησάμενοι

παραλύσωνται, τότε δη σκοπεῖν τίνα τρόπον ἴσην καὶ κοινὴν καὶ σωτήριον ἄπασι την πολιτείαν καταστήσονται, μήτε τῶν πενήτων ἐπιβουλευόντων ταῖς 15 τῶν πλουσίων οὐσίαις μήτ ἐκείνων προπηλακιζόντων τοὐς ταῖς τύχαις ταπεινοτερους ῆκιστα γὰρ εἶ ναι ταῶτα πολιτικά ἀλλα καὶ τοῖς ἀπόροις ἐπικουρία τις εσται πολιτικὴ, και τοῖς συμβάλλουσι τὰ χρεα

βοήθεια μετρία τοῖς γοῶν ἀδικουμένοις, και τὸ κρά- 20 τιστον τῶν ἐν ἀνθρώποις ἀγαθῶν καὶ πάσας φυλάττον ἐν ὁμονοία τὰς πόλεις, πίστις ἐπὶ συναλλαγαῖς, οὐχ ἄπασα καὶ διὰ παντὸς ἐκ μόνης ἀναιρεθήσεται τῆς Ρωμαίων πόλεως. Ἀλα και ὁσα ἄλλα ἐν τοιού τω καιρῶ λεχθῆναι προσῆκε διεξελθὼν, τελευτῶν 25 υπερ τῆς ἰδιας εὐνοιας ῆν εχων διετέλει προς τον δῆμον ἀπελογεῖτο, καὶ ξίου συνάρασθαι τῆς στρατείας αὐτῶ ταυτης ανων πρόθυμος εχ αυτοῖς ἐν, τῆς μὲν κατὰ πόλιν ἐπιμελείας τῶ συνάρχοντι προσηκούσης, εαυτῶ δε τῆς ηγεμονίας τῶν πολεμων ἀπο- 30 δεθομενης ταυτας γὰρ τὰς τυχας αὐτοῖς βραβεῶσαι ' τὸν κλῆρον. υπεσχῆσθαι δ' αὐτῶ ἔφη τὴν βουλὴν 'πεδώσειν ο τι αν διομολογήσηται τῶ πλήθει, αὐ-

1104 1105

296쪽

τον δ' ἐκείνοις, πείσειν τους δημότας μη προδώσειν τοῖς πολεμίοις την πατρίδα. XXVIIII. Tαὐτ εἰπὼν ἐκέλευσε τον κήρυκα ἀνειπεῖν, ὁσοι αν ' μαίων επὶ τον κατὰ Ουολου- σκων πόλεμον κατ' αυτῶνJ εκστρατευσωσι, τὰς τOs- 5των οικίας μηδενα ἐξεῖναι μητε κατέχειν μητε πω - 1106 λεῖν μητ' ἐνεχυράζειν μητε γενος αυτῶν ἀπάγειν προς μηδὲν συμβόλαιον μητε κωλυειν τον βουλόμενον της στρατείας κοινωνειν. ὁσοι δ' αν ἀπολειφθῶσιτης στρατείας, τὰς κατὰ τουτων πράξεις υπάρχειν 10 τοῖς δανεισταῖς, ἐφ' οἷς ἐκάστοις συνέβαλον. ως δεταυτα ἡκουσαν οἱ πένητες, αυτίκα συνέγνωσάν τε και πολλst προθυμία πάντες εἰς τον πόλεμον ἄρμηντο,οι μεν ελπίσιν ωφελειῶν υπαχθέντες, οι δε του στρατηλάτου χάριτι, οἱ δὲ πλεῖστοι τον υππιον καὶ τους 15 ἐν τη πόλει κατὰ των υπομεινάντων προπηλακισμους

φευγοντες. παραλαβὼν δὲ ὁ Σερουῖλιος τὸ στράτευμα σὐν πολλὴ σπουδῆ ελαύνει διαλιπὼν Ουδένα χρόνον, ῖνα συμμίξst τοῖς πολεμίοις, πρὶν εἰς Pωμαίων χώραν αυτοὐς εἰσβαλεῖν καὶ καταλαβὼν περὶ τὸ 20

Πωμεντῖνον χωρίον εστρατοπεδευκότας καὶ την Λατίνων χώραν προνομευοντας, ὁτι παρακαλουσιν αυ-

τοῖς ου συνήραντο του πολέμου, περὶ δείλην ὀψίαν παρὰ λόφον τινὰ ως εἴκοσι στάδια τῆς στρατοπεδείας αυτῶν ἀφεστῶτα τίθεται τον χάρακα καὶ αυτοῖς 25I107 νυκτὸς ἐπιτίθενται Ουολουσκοι, ολίγους τε δόξαντες

εἶναι καὶ ως ἐξ ὁδου μακρῶς κατακοπους προθυμίας τε ἐνδεῶς ἔχοντας διὰ τους ἐκ των πενήτων περὶ τὰ χρέα νεωτερισμους ἐν ἀκμῆ μάλιστα δοκουντας εἶναι. ὁ Σερουῖλιος ἔτι νυκτὸς απὸ του χάρακος ἀγωνι- 30σάμενος, ἐπεὶ δὲ φῶς τε ῆδη ἐγένετο καὶ τους πολεμίους ἔμαθεν ἀτάκτως προνομευοντας, ἀνοῖξαι κελευ-

297쪽

σας πυλίδας ἐκ τοὐ χάρακος ἀδήλως συχνὰς, ἀφ'

ενος παραγγελματος ἐφῆκεν ἐπ αυτ ς το στράτευμα. ἐξαπιναίου δὲ του δεινοί καὶ παρὰ δόξαν τοῖς Ουολουσκοις προσπεσόντος, ολίγοι μέν τινες υποστάντες 5 προς τῶ χάρακι μαχόμενοι κατεκόπησαν ' οι δ' ἄλλοι φευγοντες προτροπάδην καὶ πολλοὐς των σφετέρων ἀπολέσαντες τραυματίαι τε οι πλεῖστοι καὶ τα ὁπλα ἀπολωλεκότες εἰς τον χάρακα διεσώζοντο. επομένων δὲ αυτοῖς των Ῥωμαίων ἐκ ποδὸς και περισχόντων 10 τὸ στρατόπεδον, βραχύν τινα χρόνον ἀμυνάμενοι παρέδοσαν τον χάρακα πολλῶν ανδραπόδων τε και βοσκημάτων καὶ ὁπλων καὶ της εἰς τον πόλεμον παρασκευης γέμοντα. εάλω δὲ σώματα ἐλευθερα συχνὰ,

τα μὲν αυτῶν Ουολουσκων, τα δὲ τῶν αυτοῖς συνα- 1108

15 γωνισαμένων ἐθνῶν χρηματα δε καὶ ὁσα χρυσὸς και ἄργυρος και ἐσθης, ῶσπερὰν πόλεως της κρατίστης ἀλουσης πάνυ πολλὰ, τοῖς στρατιώταις πάντεφεὶς ὁ Σερουῖλιος ως ἔκαστος ὐφεληθείη διανείμασθαι καὶ μηδεν εἰς τὸ δημόσιον ἀναφέρειν κελευσας,20 καὶ τον χάρακα πυρὶ δούς, ἀναλαβὼν τὰς δυνάμεις

ηγεν ἐπὶ την ἀγχοτάτω Σουέσσαν Πωμεντιανην. μερογέθει τε γὰρ περιβόλου καὶ πλήθεσιν οἰκητόρων, ετιδε δόξη και πλουτω πολὐ τῶν ταυτη υπερέχειν ἐδόκει, 1109 καὶ ην ἄσπερ ἡγεμὼν του ἔθνους. περιστρατοπεδευ- 25 σας δὲ αυτην, καὶ οὐθ' ημέρας Οἴτε νυκτὸς ἀνακαλῶν τον στρατὸν, ῖνα μηδένα χρόνον οἱ πολέμιοι διαναπαύσαιντο μήθ' ἴπνον αἱρουμενοι μητε πολέμου παίλαν δεχόμενοι, λιμῶ καὶ αμηχανία καὶ σπάνει

συμμάχων παρατείνας ειλεν αυτοὐς ἐν ου πολλω30 χρόνω, καὶ τοὐς ἐν ῆβη πάντας κατέσφαξεν. επιτρέψας δὲ και ἴσα ην ἐνταὐθα χρήματα τοῖς στρατιώταις φέρειν τε και ἄγειν, επὶ τὰς ἄλλας πόλεις ἀπῆγε την

298쪽

δύναμιν ουθενὸς ουκετι τῶν Ουολούσκων ἀμύνειν τι

δυναμενου.

XXX. γὸς δε τοῖς Pωμαίοις τεταπεινωμενα ξντα των Ουολουσκων πράγματα, προαγαγὼν τους ὁμήρους αυτῶν εἰς την αγορὰν ὁ ετερος των ὐπατων 5 Ἀππιος Κλαύδιος ἄνδρας τριακοσίους, ἴνα δι εὐλαβείας εχοιεν οἱ προσθεμενοι σφίσι πίστεις ὁμηρειῶν μη παρασπονδεῖν, μάστιξί τε ὐκίσατο πάντων ὁρώντων καὶ τους αυχένας αυτῶν ἐκέλευσεν ἀποκόψαι. 1110 ἀφικομενου τε ἀπὸ τῆς στρατείας - πολλαῖς ἴστερον 10 ἡμέραις του συνυπάτου καὶ τον εἰωθότα δίδοσθαι

θρίαμβον ἀπὀ της βουλης τοῖς αγῶνα λαμπρον ἀγωνισαμένοις στρατηγοῖς ἀξιοῶντος λαβεῖν, εμποδὼν

ἐγενετο στασιαστην ἀποκαλῶν καὶ πολιτείας πονηρῆς ἐραστην, μάλιστα δ' αυτου κατηγορῶν, οτι ἐκ τῶν 15 του πολεμου λαφύρων - δεμίαν μοῖραν εἰς το δημόσιον ἀνηγαγεν, ἀλλ' οἷς αυτὸς ἐβούλετο κατεχαρίσατο καὶ επεισε την βουλὴν μη δοsναι τῶ ἀνδρὶ τον θρίαμβον. ὁ δε Σερουῖλιος υβρίσθαι δοκῶν υπότου συνεδρίου εἰς αυθάδειαν ουκ εἰωθυῖαν Ῥωμαίοις 20ετράπετο καλεσας γὰρ εἰς ἐκκλησίαν τον δημον ἐν τῶ προ της πόλεως πεδίω καὶ διεξελθὼν τὰ πραχθεντα κατὰ τον πόλεμον καὶ του συνάρχοντος τον φθόνον καὶ της βουλης τον προπηλακισμὸν διηγησάμενος, ἔφη παρὰ τῶν εαυτοs πράξεων καὶ του συνα- 25γωνισαμένου στρατεύματος ἔχειν την του πομπεύειν ἐπὶ καλοῖς τε καὶ επιτυχέσιν ἔργοις εξουσίαν. ταλα1111 εἰπὼν στεφανῶσαι τὰς ράβδους ἐκελευσε καὶ αυτὸς στεφανωσάμενος εχων την θριαμβικον ἐσθῆτα προῆγεν εἰς την πόλιν υπὸ του δήμου παντὸς προ- 30

πεμπόμενος, εως εἰς το Καπιτώλιον ἀνεβη καὶ τὰς ευχὰς ἀπέδωκε καὶ τὰ σκῶλα ἀνεθηκεν. ἐκ δὲ τού-

299쪽

του φθόνον μεν ἔτι μείζονα παρὰ των πατρικίων ἐπεσπάσατο, οἰκεῖον δ' εαυτῶ παρεσκευάσατο το δημοτικόν.

XXXI. 'Εν τοιαυταις δὲ ἀκαταστασίαις της πό-5 λεως ουσης ἐκεχειρία τις ἐν τω διὰ μεσου γενομένη θυσιῶν πατρίων ενεκα καὶ πανηγυρεις ἐπιλαβουσαι λαμπραὶ ταῖς δαπάναις ἐπέσχον την ἐν τω παρόντι του πληθους διχοστασίαν. ἐορτάζουσι δ' αὐτοίς ἐπιτίθενται πολλη δυνάμει Σαβινοι τοὐτον ἐκ πολ- 10 λου φυλάξαντες τον χρόνον, ἀρχομένης ἔτι νυκτὸς ποιησάμενοι την ἐπίθεσιν, ῖνα πριν η προαισθέσθαι τοὐς ἔνδον ἐπὶ τn πόλει γένωνται και ρῆστα αν ἐκρή- 1112τησαν αυτῶν, εἰ μη των ψιλῶν τινες ἀποσχισθεντες της φάλαγγος, αυλαῖς ἐπιβάλλοντες αρπαγης ενεκα 15 θόρυβον εἰργάσαντο. βοη τε γὰρ ευθὐς ἐγενετο καὶ δρόμος των γεωργῶν εις το τεῖχος, πρὶν η ταῖς πυ- λαις τοὐς πολεμίους προσελθεῖν. ώς δ' ἔγνωσαν αυ- τῶν την ἔφοδον οι κατὰ την πόλιν θεωρούντες μεταξὐ καὶ τοὐς στεφάνους ἐπικείμενοι καταλιπόντες τοὐς 20 αγῶνας ἐπὶ τα οπλα ἄρμησαν καὶ φθάνει τῶ Σερουαίω συναχθεῖσα δυναμις αυτοκελευστος ἱκανή, ην ἐκεῖνος ἔχων συντεταγμενην, προσπίπτει τοις πολεμίοις υπό τε αγρυπνίας και κόπου τεταλαιπωρηκόσι καὶ ου προσδεχομενοις την τῶν ' μαίων ἔφοδον

25 ώς συνέμιξαν εἰς χεῖρας, εγενετο μάχη το μεν ἐν τάξει και κόσμω διὰ την σπουδην εκατερων ἀφkρη-I113

μένη, οἱ δὲ ώς απὸ τυχης τινὸς η φάλαγξ φάλαγγι η λόχος λόχω η ἀνηρ ἀνδρὶ συνεπλεκοντο, ἱππεῖς τε

και πεζοὶ ἀναπεφυρμένοι ἐμάχοντο. αρωγοὶ δ' αὐ- τοῖς εκατέρωθεν ἐπηεσαν ου διὰ μακρου τῶν πόλεωνουσῶν, οῖ τὸ κάμνον ἀναθαρρυνοντες ἐπὶ πολῶν χρόνον ἀντέχειν ταῖς ταλαιπωρίαις ἐποίουν. ἔπειτα οἱ

300쪽

ωμαῖοι προσγενομένης σφίσι τῆς Ἀπου πάλιν νικῶσι τους Σαβίνους, και πολλους ἀποκτείναντες ἀνέστρεψαν εἰς την πόλιν ἄγοντες αἰχμαλωτους πάνυ συχνους ' τους τε κατὰ την πόλιν ὁντας Σαβίνων,

οῖ κατὰ θέας πρόφασιν ἀφιγμένοι προκαταλήψεσθαι 5 τοῖς ἐπιοὐσι τὰ ἐρυματα τῆς πόλεως ἔμελλον, ἄσπερ αυτοῖς συνετέτακτο, ἀναζητουντες εἰς τὰ δεσμωτήρια κατετίθεντο. τὰς δὲ θυσίας, αἷς ὁ πόλεμος ἐμποδὼν ἐγένετο, διπλασιας των προτέρων ψηφισάμενοι αυθις ἐν ευπαθείαις ἐσαν. 101111 XXXII. ρτι δὲ πανηγυρίζουσιν αυτοῖς πρεσβευταὶ παρῆσαν ἐξ ἔθνους Ἀρουγκων, οῖ τῆς Καμπανῶν

χώρας τὰ κάλλιστα πεδία κατεῖχον. ουτοι καταστάντες ἐπὶ την βουλὴν ὴξίουν την Ουολουσκων των καλουμενων 'ετρανῶν χώραν, ῆν αφελόμενοι τους 15'Εχετρανους Ρωμαῖοι κληρουχοις εἰς φυλακὴν του ἔθνους ἐκπεμφθεῖσι διένειμαν, ἀποδιδόναι σφίσι καὶ

τὴν φρουρὰν ἀπαγαγεῖν ἐξ αυτῆς ἐὰν δὲ μὴ ποιήσωσιν, Aρουγκους ῆξοντας ἐπὶ τὴν Ῥωμαίων oλίγου χρόνου καὶ δίκας ληψομένους ὁσων διέθηκαν τους ὁμό- 20ρους κακῶν ἐκδέχεσθαι. ' μαῖοι δε αυτοῖς τάδε ἀπεκρίναντο ' 'Aπαγγέλλετε, ω πρέσβεις, υρουγκοις, ὁτιημεῖς οἱ Pωμαῖοι δικαιουμεν ἴσα κτῆταί τις αρετῆ πολεμίους ἀφελόμενος, ταυτα τοῖς ἐγγόνοις ως οἰκεῖα παραδιδόναι. πόλεμον δὲ Ου δέδιμεν τον 'Aρουγκων, ουτε 25 πρῶτον ουτε δεινότατον ἐσόμενον ' ἀλλ' ἐν ἔθει

ἡμῖν υπάρχει πῆσι μάχεσθαι περὶ τῆς ηγεμονίας και 1115αρετῆς 1 ἐν ἀγωνισμῶ τε ἐσόμενον ὁρῶντες αυτὸν, ἀκαταπλήκτως δεξόμεθα. μετὰ ταὐτα 'Aρουγκοί τε πολλῆ στρατιῶ ορμηθέντες ἐκ τῆς εαυτῶν, καὶ - 30μαῖοι τὰς οἰκείας δυνάμεις ἔχοντες ηγουμένου Σερουθαίου, συντυγχάνουσιν ἀλλήλοις ἀγχοὐ πόλεως 'Αρι-