Antiqvitatvm romanorvm qvae svpersvnt, recensvit Adolphvs Kiessling

261쪽

ναῖκες εἰς τὰς ἀλλήλων πόλεις ἐκδεδομεναι καὶ διὰ τὸ συγγενὲς καὶ διὰ φιλίαν, α ι τυχοῖσαι της ἐκ του ψηφίσματος ἀδείας ἐδήλωσαν ὁσην εἶχον ἐπιθυμίαν 5 της ἐν μst διαίτης. αῖ τε γὰρ ἐν ταῖς Λατίνων

πόλεσι Pωμαῖαι μικροὐ δεῖν πῆσαι καταλιποῆσαι

τοὐς ἄνδρας ώς τοὐς πατέρας ἀνέστρεψαν, αῖ τε

μαίοις ἐκδεδομεναι Λατίνων πλὴν δυεῖν, αἱ λοι- 1038παι των πατρίδων υπεριδουσαι παρὰ τοῖς γεγαμη-I0 κόσιν ἔμειναν οἰωνος ευτυχης τῆς μελλούσης πόλεως ἐπικρατησειν τω πολεμω. Ἐπὶ τούτων φασι των υπά- των τον νεὼν καθιερωθῆναι τω Κρόνω κατὰ την ἄνοδον την εἰς το Καπετώλιον φέρουσαν ἐκ τῆς ἀγορῆς, και δημοτελεῖς ἀναδειχθῆναι τω θεω καj ἔκαστον 15 ἐνιαυτόν εορτάς τε και θυσίας. τὰ δε προ τούτων

τον βωμον αὐτόθι καθιδρύσθαι λεγουσι τον ὐφ' Ηρακλέους κατεσκευασμένον, ἐφ' οὐ τὰς ἐμπύρους ἀπαρχὰς ἔθυον Ἐλληνικοῖς εθεσιν οι τὰ ιερὰ παρ' εκείνου παραλαβόντες ' την δε ἐπιγραφὴν τῆς ἱδρύσεως του

20 ναοὐ τινὲς μὲν έστοροῶσι λαβεῖν Πτον Λάρκιον τον ὐπατεύσαντα τω πρόσθεν ἐνιαυτω, οἱ δε και βασιλέα Ἀρκύνιον τον ἐκπεσόντα τῆς ἀρχῆς ' την δὲ 108s καθιέρωσιν τοὐ ναοὐ λαβεῖν Πόστομον Κομίνιον κατὰ ψήφισμα βουλῆς. τούτοις μεν δὴ τοῖς υπάτοις 25 εἰρήνης ωσπερ ἔφην βαθείας ἐξεγένετο ἀπολαῶσαι. II. Μετὰ-τούτους παραλαμβάνουσι την ἀρχὴν Aυλος Ποστόμιος καὶ Τῖτος Ουεργίνιος, ἐφ' ων αἱ μεν ἐνιαύσιοι ἀνοχάὶ προς Λατίνους διελέλυντο, παρασκευαὶ δὲ προς τον πόλεμον ὐφ' ἐκατέρων θί- 30 νοντο μεγάλαι. ἡν δὲ το μεν Pωμαίων πλῆθος ἄπανεκουσιον καὶ σὴν πολλῆ προθυμία χωροῶν ἐπι τον ἀγῶνα ' τοὐ δε Λατίνων το πλεον ἀπρόθυμον καὶ

262쪽

υπ' ανάγκης κατειργόμενον, των μεν δυναστευόντων ἐν ταῖς πόλεσιν ολίγου δεῖν πάντων δωρεαῖς τε καὶ υποσχέσεσιν υπό Ἀρκυνίου τε καὶ Μαμιλίου διεφθαρμένων, των δε δημοτικῶν ὁσοις Ουκ ην βουλομένοις ὁ πόλεμος απελαυνομενων απὸ της περὶ των 5 κοινῶν φροντίδος ουδε γὰρ λόγος ἔτι τοῖς βουλομένοις ἀπεδίδοτο. ἡναγκάζοντο δη χαλεπαίνοντες ἐπὶ

1040 τουτω συχνοὶ καταλιπεῖν τὰς πόλεις καὶ προς τους μαίους αυτομολεῖν κωλυειν γὰρ Ουκ ὴξίουν οἱ δι εαυτῶν πεποιημένοι τὰς πόλεις, ἀλλα πολλην 10

τοῖς διαφόροις της εκουσίου φυγης χάριν ξδεσαν.υποδεχόμενοι δε αυτοὐς οἱ 'Pωμαῖοι, τους μεν ἄμαγυναιξὶ καὶ τέκνοις ἀφικνουμένους εἰς τὰς εντὸς τείχους κατέταττον στρατιὰς τοῖς πολιτικοῖς ἐγκαταμιγνυντες λόχοις τους δὲ λοιποὐς εἰς τὰ περὶ την 15 πόλιν ἀποστέλλοντες φρουρια και ταῖς ἀποικίαις ἀπομερίζοντες, ῖνα μη τι νεωτερίσειαν, εἶχον ἐν φυλακsi. απάντων δε την αυτην γνώμην λαβόντων, ὁτι μιας δεῖ πάλιν τοῖς πράγμασιν ἀφειμένης ἄπαντα διοικεῖν κατὰ τον αυτης λογισμὸν ἀνυπευθυνου ἀρ- 20χης, δικτάτωρ ἀποδείκνυται 'τῶν υπάτων ὁ νεώτερος Aυλος Ποστόμιος υπὸ του συνάρχοντος Ουεργινίου ἱππάρχην δὲ αυτὸς εαυτῶ προσείλετο κατὰ τον αυτὸν τρόπον τῶ προτέρω δικτάτορι Τῖτον Αἰβουτιον Ελβαν καὶ καταγράψας ἐν ὀλίγω χρόνω τους ἐν ηβn 25

μαίους ἄπαντας καὶ διελὼν εἰς τέτταρα μέρη την 10 i δυναμιν, μιας μεν αυτὸς ηγεῖτο μοίρας, ἐτέρας δὲ τον συνυπατον Ουεργίνιον ἔταξεν ἄρχειν, της δὲ τρίτης Αἰβουτιον τον ἱππάρχην, ἐπὶ δε τῆς τετάρτης κατέλιπεν ἔπαρχον Aυλον Σεμπρώνιον, ω την 30 πόλιν φυλάττειν ἐπέτρεψεν. Ill. Παρεσκευασμένω δε αυτῶ πάντα τἀπιτήδεια

263쪽

προς τον πόλεμον ηκον ἀγγέλλοντες οἱ σκοποὶ πανστρατιῶ Λατίνους ἐξεληλυθότας καὶ αυθις ἔτεροι δηλοῶντες εξ εφόδου τι καταληφθῆναι προς αυτῶν χωρίον ἐχυρὸν Κορβιῶνα καλούμενον, εν ω φρουρά5 τις ἐν Ρωμαίων ἐνοικουροὐσα ολίγη ὴν ἄπασαν

διαφθείραντες καὶ το χωρίον αυτὸ κατασχόντες ορμητηριον ἐποιούντο τοὐ πολεμου ' ανδράποδα δε και

βοσκηματα ου κατελάμβανον ἐν τοῖς ἀγροῖς, χωρὶς των ἐν τῶ Κορβιῶνι ἐγκαταληφθέντων, προανε- 10 σκευασμένων προ πολλοῖ τῶν γεωργῶν εἰς τὰ προσεχέστατα τῶν ἐρυμάτων ἴσα δύναμις ην ἐκάστοις I012 φέρειν τε καὶ ἄγειν ' οἰκίας δὲ αυτῶν ἐνεπίμπρασανερήμους ἀφειμένας και γην ἐδήουν. ἀφίκετο δ' αὐ- τοις εξεστρατευμένοις ἐδη εξ υντίου πόλεως επιφα 15 νεστάτης του μολούσκων ἔθνους στρατιά τε ικανὴ και ὁπλα καὶ σῖτος καὶ ὁσων ἄλλων εἰς τον πόλεμον ἐδέοντο. εφ' οἷς πάνυ θαρρήσαντες ἐν ἐλπίσι χρησταῖς ησαν, ώς καὶ τῶν ἄλλων Ουολούσκων συναρουμένων σφίσι τοὐ πολέμου τῆς 'Αντιατῶν πόλεως

20 ἀρξαμένης. ταῶτα μαθὼν ὁ Ποστόμιος ἐξεβοήθει

διὰ ταχέων πρὶν ῆ συνελθεῖν τους πολεμίους ἄπαν- τας' ἀγαγὼν δ' ἐν νυκτὶ την συν αὐτῶ στρατιὰν πορεία συντόνω, πλησίον γίνεται τῶν Λατίνων ἐστρατοπεδευκότων παρὰ λίμνn Ρηγίλλη καλουμενst 25 ἐν ἐχυρω χωρίω, καὶ τίθεται τον χάρακα κατὰ κε- 1043φαλῆς τῶν πολεμίων εν υψηλῶ λόφω καὶ δυσβάτω,

ἔνθ' ὁπομένων πολλὰ πλεονεκτήσειν εμελλεν.

IIIl. Οἱ δὲ τῶν Λατίνων ηγεμόνες, υκταούιός τε ὁ Τυσκλανὸς ὁ Ἀρκυνίου τοὐ βασιλέως γαμβρὸς, 30 ώς δέ τινες γράφουσιν υἱὸς του γαμβροῖ, και Σεξτος Ἀρκύνιος ἐτύγχανον γὰρ δη τηνικαῶτα χωρὶς ἀλλήλων ἐστρατοπεδευκότες ' εἰς εν συνάγουσι τὰς

264쪽

δυνάμεις χωρίον, καὶ παραλαβόντες τους χιλιαρχους τε καὶ λοχαγους ἐσκόπουν ὁστις ἔσται τρόπος του

πολέμου ' καὶ πολλαὶ γνῶμαι ἐλέχθησαν. οἱ μὲν γὰρ εξ ἐφοδου χωρεῖν 4ξίουν επὶ τους ἄμα τῶ δικτάτορι καταλαβομένους τὸ ὁρος ως ἔτι ησαν αυτοῖς si φοβεροί, ουκ ἀσφαλείας σημεῖον εἶναι νομίζοντες την των ἐχυρῶν κατάληψιν ἀλλα δειλίας ' Οι δε- τους μεν ἀποταφρευσαντας ολθn τινὶ κατείργειν φυλακῆ, την δε ἄλλην δυναμιν ἀναλαβόντας ἐπὶ την μην ἄγειν ως ραδίαν ἁλῶναι της κρατίστης νεό- 10τητος ἐξεληλυθυίας ' οἱ δε τὰς Ουολουσκων τε καὶ των ἄλλων συμμάχων βοηθείας ἀναμένειν συνεβούλευον τὰ ασφαλέστερα προ των θρασυτέρων αἱρου- 1044 μενους μαίους μεν γὰρ οὐθὲν ἀπολαυσειν ἐκτης τριβης του χρόνου, εαυτοῖς δε βραδυνόμενα Io κρείττω γενήσεσθαι τὰ πράγματα. ἔτι δ' αυτῶν βουλευομένων ἐκεν ἐκ Pωμης ὁ ἔτερος των υπάτων Τῖτος Ουεργίνιος ἔχων την σὐν ἐαυτῶ δυναμιν αἰφνίδιος ἐν τη κατόπιν νυκτὶ την οδὸν διανυσας, και στρατοπεδευεται δίχα του δικτάτορος ἐφ' ἐτέρας 200άχεως ορεινῆς πάνυ καὶ ἐχυρῶς ῶστε ἀμφοτέρων

ἀποκεκλεῖσθαι τους Λατίνους των ἐπι την πολεμίανεξόδων, του μὲν υπάτου των αριστερῶν προκαθημένου μερῶν, του δε δικτάτορος τῶν δεξιῶν. ἔτι δε πλείονος ταραχῆς κατασχουσης τους ουδὲν πλεῖον τῶν 25ασφαλῶν προελομένους ηγεμόνας και δέους, μὴ τὰ οἰκεῖα οὐ πολλὰ ἴντα δαπανῶν ἀναγκάζωνται βραδύνοντες , μαθὼν ὁ Ποστόμιος ὁσον ην ἐν αυτοῖς τὸ ἄπειρον στρατηγίας πέμπει τον ἱππάρχην Τῖτον

Λιβουτιον ἄγοντα τους ακμαιοτατους ἱππεῖς τε και 30 ψιλούς, καταλαβέσθαι κελεύσας ορος τι καλῶς ἐν 1045 παρόδω κείμενον ταῖς παρακομιζομέναις Λατίνοις

265쪽

ἀγοραῖς οικοθεν και φθάνει πριν αἰσθέσθαι τους

πολεμίους ἡ συν τῶ ἱππάρχη πεμφθεῖσα δυναμις

νύκτωρ παρενεχθεῖσα και δι' ὁλης ἀτριβους διελ- ῶσα καὶ γενομένη εγκρατὴς του λόφου.5 V. μαθόντες δὲ οἱ στρατηγοὶ των πολεμίων καταλαμβανόμενα καὶ τα κατὰ νωτου σφῶν ἐρυμνὰ, καὶ ουδὲ περὶ τῆς οἴκοθεν αγορὰς χρηστὰς ἔτι ἐλπίδας ἔχοντες, ώς ἀσφαλῶς σφίσι παρακομισθησομένης, ἀπορράξαι τους ' μαίους εγνωσαν απὸ του 10 λόφου, πρὶν ξ χάρακι καὶ τάφρω κρατυνασθαι. ἀναλαβὼν δε τὴν Ἀπον ἄτερος αυτῶν Σέξτος ξλαυνεν 1046

ἀνὰ κράτος αυτὴν,J ώς - δεξομενης αυτὸν τῆς

Ρωμαῖκῆς Ἀπου. γενναίως δε των ωμαίων ἱππέωντους ἐπιόντας ὁπομεινάντων, μέχρι μέν τινος ἀντεμ 15 χεν ὁποστρέφων τε καὶ αυθις ἐπάγων ' ἐπεὶ δ8 ῆ τε φυσις του χωρίου τοῖς μεν ῆδη κρατοὐσι των ἄκρων μεγάλα πλεονεκτήματα παρεῖχε, τοῖς κάτωθενεπιοίσιν ουδεν ο τι μὴ πολλας πάνυ πληγὰς καὶ πόνους ἀνηνυτους ἔφερε, καὶ αυθις ἐτέρα παρῆν 20 δυναμις τοῖς ' μαλις επιλεκτων ἀνδρῶν ἐκ τῆς πεζικῆς φάλαγγος επίκουρος, ῆν ο Ποστόμιος κατὰ πόδας ἀπέστειλεν, ουδεν ἔτι πράττειν δυνάμενος ἀπῆγε τὴν Ἀπον ἐπι τον χάρακα ' καὶ οἱ μαῖοι βεβαίως κρατοὐντες τὸ χωρίον, προφανῶς κρατυ- 25 νονται τὴν φυλακήν. μετὰ τοὐτο τὸ ἔργοι τοῖς περὶ

Μαμίλιον καὶ Σεξτον ἐδόκει μὴ πολῶν διὰ μέσου ποιεῖν χρόνον, ἀλλ' οξεία κρῖναι τὰ πράγματα μάχu.

τῶ δε δικτάτορι τῶν Ῥωμαίων καταρχὰς οἴτως ἔχοντι προαιρέσεως, ῶς αμαχητὶ καταλυσασθαι τον 30 πολεμον, καὶ παντὸς μάλιστα διὰ τὴν απειρίαν τῶν 1047 ἀντιστρατήγων τολο ποιήσειν ἐλπίσαντι, τότ ἐφάνη χωρεῖν ἐπὶ τον αγῶνα. ἐάλωσαν γάρ τινες υπὸ τῶν

266쪽

φρουρούντων τὰς ὁδους ἱππέων αγγελοι, γράμματαφέροντες παρὰ μολουσκων προς τους στρατηγους των Λατίνων δηλουντα, οτι πολλαι δυνάμεις αυτοῖς επὶ συμμαχίαν ῆξουσιν εχ ημεραν τρίτην μάλιστα καὶ αυθις ετεραι παρὰ νίκων. τὰ μὲν δη παρα- 5 σχόντα τοῖς ηγεμόσιν αυτῶν ταχεῖαν παρατάξεως ἀνάγκην τέως ου προαιρουμένοις ταυτ ἡν. ἐπειδηδε τὰ σημεῖα ηρθη παρ' ἐκατέρων της μάχης, προήθεσαν εἰς το μεταξύ χωρίον ἀμφότεροι καὶ ἐξέτασσον τὰς δυνάμεις κατὰ τάδε Σέξτος μὲν Tαρκυνιος επὶ 10τos λαιοὐ των Λατίνων ἐτάχθη κέρατος, 'Οκταουιος

δὲ Μαμίλιος ἐπὶ τοὐ δεξιοὐ, την δὲ κατὰ μέσοι

στάσιν εiχεν ο ἔτερος των Ἀρκυνίου παίδων Τιτος,

ἔνθα καὶ ωμαίων oῖ τε αυτόμολοι καὶ οι φυγάδες ἐτάχθησαν. η δε Ἀπος ἄπασα τριχ ῆ διαιρεθεῖσα 151048 τοῖς κέρασιν ἀμφοτέροις προσενεμήθη καὶ τοῖς κατὰ μωζν τεταγμένοις την φάλαγγα. τῆς δε Pωμαίων στρατιῆς το μεν αριστερον κέρας ειχεν ὁ ιππάρχης Τῖτος Αἰβουτιος εναντίος 'Οκταουῖω Μαμιλίω, τοδε δεξιον Τῖτος Ουεργίνιος ὁ ῖπατος Σέξτω Ἀρ- 20κυνίω στάσιν εναντίαν ἐπέχων τὰ δὲ μέσα τῆς φάλαγγος αυτος ὁ δικτάτωρ Ποστόμιος ἐξεπλήρου Πτω Tαρκυνίω καὶ τοῖς περὶ αυτον φυγάσι χωρήσων ὁμόσε ' πλῆθος δε τῆς συνελθουσης δυνάμεως εἰς την παράταξιν ἀφ εκατέρου στρατευματος ἐν, - 25μαίων μεν ἐπὶ δισμυρίοις τε καὶJ τετρακισχίλιον πεζοὶ τριακοσίων δέοντες, χίλιοι δὲ ἱππεῖς ' Λατίνων δὲ σύντοῖς συμμάχοις τετρακισμυριοι μάλιστα πεζοὶ καὶ τρισχίλιοι ἱππεῖς. 1049 I. Ἱὸς δὲ εἰς χεῖρας ῆξειν ἔμελλον, οῖ τε των 30 Λατίνων στρατηγοὶ συγκαλέσαντες τους σφετέρους πολλὰ εἰς το ἀνδρεῖον ἐπαγωγὰ καὶ δεήσεις των

267쪽

. r. .

στρατιωτῶν μακρὰς διεξῆλθον, ο τε Ρωμαῖος ὀρρω δουντας ορῶν τους σφετέρους, ὁτι πλήθει συνοίσονται μακρῶ προύχοντι του σφετερου, ἐξελέσθαι τὸ δεος αυτῶν εκ της διανοίας βουλόμενος συνεκάλεσεν 5 εἰς ἐκκλησίαν καὶ παραστησάμενος τους πρεσβυτάτους τῶν εκ του βουλευτικοί συνεδρίου καὶ τιμιωτάτους ἔλεξε τοιάδε Θεοι μεν ἡμῖν ὁπισχνοῶνται δι οἰωνῶν τε καὶ σφαγίων καὶ της ἄλλης μαντικῆς ἐλευθερίαν τῆ πόλει παρεξειν καὶ νίκην ευτυχῆ,

10 ἀμοιβάς τε ἡμῖν ἀποδιδόντες ἀγαθὰς ἀνω ων αυ-

τοὐς σέβοντες καὶ τα δίκαια ἀσκοῶντες ἐν παντι τῶβίω ημῶνJ διετελεσαμεν, καὶ τοῖς ἐχθροις ημῶν νεμεσῶντες κατὰ τὸ εἰκὸς, ὁτι πολλὰ καὶ μεγάλα πεπονθότες υφ' ημῶν ἀγαθὰ συγγενεῖς τε ὁντες και 15 φίλοι καὶ τους αυτοὐς ὀμωμοκότες ἔξειν ἐχθροῖς καὶ φίλους, απάντων ὐπεριδόντες τούτων πόλεμον ἐπιφερουσιν ἡμῖν ἄδικον, ουχ υπερ αρχῆς και δυναστείας, ὁποτερους ημῶν μὰλλον αυτὴν εχειν προσῆκεν ' ἡττον γὰρ ἀν ἐν δεινόν ἀλλ' υπερ τῆς Ἀμ- 105020 κυνίων τυραννίδος, ῖνα δουλην ἀντ ελευθέρας την πόλιν αυθις ποιήσωσι. χρὴ δε καὶ υμῆς, ἄνδρες

λοχαγοί τε και στρατιῶται, μαθόντας ὁτι συμμάχους ἐχετε τοὐς θεούς, οιπερ αἰεὶ την πόλιν σώζουσιν, ἄνδρας ἀγαθους γενέσθαι περὶ τόνδε τον αγῶνα 25 ἐπισταμένους ὁτι τῆς παρὰ θεῶν βοηθείας υπάρχει τυγχάνειν τοῖς γενναίως ἀγωνιζομένοις καὶ πάντα τὰ παρ' εαυτῶν εἰς τὸ νικῶν πρόθυμα παρεχομενοις, ου τοῖς φεύγουσιν εκ τῶν κινδύνων, ἀλλα τοῖς βουλομένοις ἡπερ εαυτῶν ταλαιπωρεῖν. υπάρχει δὲ 30 υμ ιν πολλὰ μεν και ἄλλα πλεονεκτήμα- προς τὸ νικῶν υπὸ τῆς τύχης παρεσκευασμενα, τρία δε πάντων κάλλιστα καὶ φανερώτατα.

268쪽

VII. Πρῶτον μεν το παρ' ἀλλήλων πιστον, ου μάλιστα δει τοῖς μέλλουσι των ἐχθρῶν κρατήσειν.

γὰρ ἀρξαμενους υμῆς τημερον ἀλλήλοις εἶναι βεβαίους φίλους δεῖ καὶ πιστους συμμάχους, ἀλλ'

1051 ἡ πατρις ἐκ πολλου τουν ἄπασι παρεσκευακε τἀγα- 5 ν. καὶ γὰρ ἐτράφητε ὁ μου καὶ παιδείας ἐτυχετε κοινῆς καὶ θεοῖς ἐπὶ των αυτῶν βωμῶν ἐθυσατε καὶ πολλῶν μεν ἀγαθῶν ἀπολελαύκατε, πολλῶν δὲ κακῶν πεπείρασθε κοινῆ, ἐξ ών ἰσχυραὶ καὶ αδιάλυτοι πεφυκασι συγκεράννυσθαι πῶσιν ἀνθρώποις φιλίαι 10 ἔπειτα ὁτι περὶ τῶν μεγίστων κοινὸς ἄπασιν υπάρχει ἀγων. εἰ γὰρ υποχείριοι γενήσεσθε τοῖς εχθροῖς, ουχὶ τοῖς μεν υμῶν υπάρξει μηδενος πειραθῆναι δεινου, τοῖς δὲ τὰ εσχατα παθεῖν, αλλὰ τὸ μὲν .αξίωμα καὶ τὴν ηγεμονίαν καὶ την ἐλευθερίαν ἄπα- 15σιν ομοίως ἀπολωλεκεναι, καὶ μήτε γυναικῶν μήτε παίδων μήτε ουσίας μήτε ἄλλου τινος ών ἔχετε απολαυσειν ἀγαθῶν, τοῖς δὲ ἡγουμενοις τῆς πόλεως

καὶ τὰ κοινὰ διοικοῶσι τον οἴκτιστον μόρον ἀποθανεῖν συν αἰκίαις καὶ βασάνοις. οπου γὰρ -δὲν 20 πεπονθότες υφ' υμῶν κακῶν ουτε μεῖζον ουτ ἔλατ- 1052 τον πολλὰ καὶ παντοδαπὰ ἐξυβρισαν εἰς υμῶς ἄπαντας, τί χρὴ προσδοκῶν ποιήσειν αυτοὐς, αν νυν κρατήσωσι τοῖς οπλοις, μνησικακοὐντας οτι τῆς πόλεως

μὲν αυτοῖς ἀπηλάσατε καὶ τὰς οὐσίας ἀφείλεσθε 2o καὶ οὐδ' ἐπιβῆναι τῆς πατρώας γῆς ἐῶτε; τελευταῖον δε τῶν εἰρημένων οὐδε ς ἐτερου φήσαιτ' αν εἶναι πλεονεκτημάτων ελασσον, ἐὰν ὀρθῶς σκοπῆτε, τὸ μὴ τοιαυτα ἡμῖν ἀπηντῆσθαι τὰ τῶν πολεμίων οἰα ὐπελάβομεν, ἀλλα πολλῶ τῆς δόξης ἐνδεεστερα. εξω γὰρ δ' τῆς 'Αντιατῶν ἐπικουρίας οὐδένας ἄλλους ὁρῆτε κοινωνους παρόντας αὐτοις του πολεμου ημεῖς

269쪽

gἄπαντας Ουολούσκους ηξειν αυτοῖς υπελαμβάνομεν συμμάχους και Σαβίνων τε και Κρνίκων συχνους,

καὶ μυρίους ἄλλους διὰ κενῆς ἀνεπλάττομεν ημῖν αυτοῖς φόβους. πάντα δ' ἐν ἄρα ταῶτα Λατίνων

5 υνείρατα, υποσχέσεις ἔχοντα κενὰς καὶ ἐλπίδας ατελεῖς. οἱ μεν γε ἐγκαταλελοίπασιν αυτῶν την ἐπικουρίαν καταφρονήσαντες των στρατηγῶν της ἀστρατη-1053γησίας, οἱ μελλήσουσι μῆλλον η βοηθήσουσι τρίβοντες ἐν ταῖς ἐλπίσι τον χρόνον, οἱ δὲ νυν ἔντες ἐν

10 παρασκευαῖς ὐστερήσαντες της μάχης ουδεν ετι αυ- τοῖς χρήσιμοι γενήσονται. VIII. Εἰ δέ τινες υμῶν ταῶτα μὲν ὀρθῶς εἰρῆσθαι νομίζουσιν, ὀρρωδουσι δε το των ἀντιπολεμίων πλῆθος, βραχεία διδαχη μαθέτωσαν τα μη δεινὰ δε- ab διότες, μῶλλον δὲ ἀναμνησει πρῶτον μὲν ἐνθυμηθέντες ὁτι πλεῖόν ἐστιν ἐν αυτοῖς το ηναγκασμένοντα ὁπλα καθ' ημῶν ἀναλαβεῖν, ως ἐκ πολλῶν ημῖν ἔργων τε καὶ λόγων ἐδήλωσε, τὸ δὲ εκούσιόν τε καὶ ἐκ προθυμίας υπὲρ τῶν τυράννων ἀγωνιζόμενον20 πάνυ ολίγον, μὰλλον δὲ πολλοστὸν μέρος τι τοὐημετέρου ' ἔπειθ' ὁτι τους πολέμους ἄπαντας ουχ οἱ πλείους τοῖς ἀριθμοῖς κατορθουσιν, ἀλλ' οἱ κρείττους αρετη. πολυ ῖν ἔργον εἴη παραδείγματα φέρορειν, ὁσα βαρβάρων τε καὶ Ελληνων στρατεύματα 105425 υπερβαλόντα πλήθει μικραὶ πάνυ κατηγωνίσαντο δυνάμεις, ουτως ἄστε μηδὲ πιστους εἶνοι τοῖς πολλοῖς τους περὶ αυτῶν λόγους. ἐῶ τοῦλλα' ἀλz υμεῖς αυτοὶ πόσους κατωρθώκατε πολέμους μετ' ἐλάττονος η ὁσης νυν ἔχετε δυνάμεως μείζοσιν η τοσαυταις 30 παρασκευαῖς πολεμίων ἀντιταχθέντες; φέρε, ἀλλα τοῖς μὲν ἄλλοις φοβεροὶ διατελεῖτε ἔντες ἄν ἐκρατεῖτε μαχόμενοι, Λατίνοις δὲ ἄρα τουτοις καὶ τοῖς

270쪽

συμμάχοις αυτῶν Ουολούσκοις ευκαταφρόνητοι, διὰ τὸ μη πειραθῆναί ποτε αυτοὐς της υμετέρας μάχης; αλλὰ πάντες ἴστε δτι ταυτα ἀμφότερα τὰ ἔθνη πολλαῖς ενικων μάχαις οι πατέρες ημῶν. ἄρ' ουν λόγον ἔχει, τὰ μὲν τῶν κρατηθέντων πράγματα ἐπὶ ταῖς 5 τοιαύταις συμφοραῖς κρείττονα εἶναι, τὰ δὲ τῶν κεκρατηκότων ἐπὶ ταῖς τηλικαύταις ευπραγίαις χείρονα; καὶ τίς ῖν τοὐτο φήσειε νουν ἔχων; θαυμάσαιμι δ' 1055 αν εἴ τις υμῶν τὸ μὲν τῶν πολεμίων πληθος ἐν ω βραχυ τὸ γενναιόν ἐστιν ορρωδεῖ, της δ' οἰκείας δυ- 10νάμεως ουτω πολλης καὶ αγαθῆς ουσης καταφρονεῖ, ἐς ουτε αρετ si κρείττων ουτε ἀριθμῶ πλείων συνελέχθη ποτὲ ημῖν ἐν δενὶ τῶν πρὸ τουτου πολέμων

δύναμις.

VIIII. καὶ τόδε, ἁ πολῖται, του μητε ὀρρωδεῖν 15μητε ἐκτρέπεσθαι τὰ δεινὰ μέγιστον παρακέλευσμα, ὁτι πάντες οἱ πρωτευοντες του βουλευτικοῖ συνεδρίου πάρεισιν, ἄσπερ ὁρῆτε, κοινὰς υμῖν ποιησόμενοι τὰς του πολέμου τυχας, οις ἀφεῖσθαι στρατείας ο τε χρόνος ὁ της ηλικίας ἀποδέδωκε καὶ ὁ νόμος. οὐαοὐν 20 αἰσχρὸν υμῆς μὲν τους ἐν ακμῆ φεύγειν τὰ δεινὰ,

τούτους τοὐς υπὲρ ηλικίαν διώκειν' καὶ τὸ μὲν τῶν γερόντων πρόθυμον, ἐπεὶ Ουκ ἀποκτεῖναί τινα δυναται τῶν πολεμίων, ἀποθνήσκειν γε υπὲρ τῆς πατρίδος ἐθέλειν, τὸ δ' υμέτερον ἀκμάζον, οἷς 251056 στιν ἀμφότερα ευτυχήσασι μὲν σῶσαι καὶ νικῶνασφαλῶς, εἰ-καὶ μετὰ του δρῶσαί τι γενναῖον καὶ

παθεῖν, μήτε τῆς τύχης πεῖραν λαβεῖν, μήτε την τῆς αρετῆς δόξαν καταλιπεῖν; ου προς υμῶν, ὼ ἄνδρες ' μαῖοι, τὰ μὲν πολλὰ υπάρχειν καὶ θαυμαστὰ ἔργα 30 παρ' ετέρων, ους ουδεὶς υμνήσει λόγος ἀξίως '

πολλὰς δὲ καὶ περιβοήτους πράξεις οἰκείας τὰ ἐξ