M. Antonii Mureti Opera tomus 1. 5. Tomus 5. Commentaria Mureti in libros Ethicorum Aristotelis, continens in Aristotelis Oeconomica annotationes, interpretationem in Commentarium Alexandri Aphrodiensis ad librum 7. Topicorum Aristotelis

21쪽

i autem fit, ut, cum finem aliquem conse-

sutI sumus , eum ipsunt finem dirigamus ad alium, illumque rursus ad alium , ct sic deinceps, ita ut assidue prior finis quassi gradus quidam sit ad posteriorem assequendum I exempli cauma . Fodit aliquis terram , ut ferrum ex eius visceribus eruat , huius igitur finis est, reperire ferrum : sed serrum quoque ipsum non nisi

propter aliquem usum expetitur, ergo erutum traditur

fabro , qui illud igne mollit, imponit incudi , malleo

tundit, lamat, acuit , donec ex eo conficiat aliquid:

verbi caussa scalpellum. Scalpellus igitur hic totius il-Ιius molitionis atquς operae fabrilis finis est . At ipse quoque refertur alio , nempe ad usum medici, qui eo utitur ad Incidendam venam. Rursum venae sectio alio pertinet, nempe ad sanguinem, aut qui redundat, minuendum, aut qui vitiosus est, detrahendum . Sanauinis missio ad morbum aut vitandum , aut tollendum aut levandum . Μorbi vitatio , levatio , depulsio , est illa quidem optanda etiam per se: sed tamen eo quoque refertur , ne impediantur actiones . Rursus actiones Ipsae aliae ad lucrum reseruntur, aliae ad gIoriam, aliae ad honestatem , aliae ad Voluptatem, aliae alio. Aut agitur semper ex aliis finibus in alios atque alios progrediendum est , aut reperitur tandem ultimus aliquis finis, ad quem caeteri omnes dirigantur . At il-Jud quidem esse non potest. Sequeretur enim infinitos euennes: & cum infinitum peragrari non possit, ut est In tertio Physicorum : natura , quae nihil facit frustra, ut innumerabilibus locis ab Aristotele doceriar, frustra indidisset, atque ingenuisset homini illam, quae nun quam ab ultimum pervenire posset, boni appetitionem.

3gitur aliquod ultimum atque extremum bonorum, seu, quod idem est, summum bonum . annotant interpretes prope solemne esse teli, ut libros suos a pronuntiatis universe amr

22쪽

. Μ. A N EO N I I Μ U R E T I .mantibus exordiatur . Sic in Physicis, 'in libris de sa-otentia , de animo , in posteriῆribus analyticis , &sa

mauima dignitas est in hoe 'genere enuntiationum . Nam '& assirmatio negationi praestat, & ea quae de toto genere est , ei quae de aliqua generis parte . ' Τέωνηὶ Sexto horum librorum proprie loquitur H της ιεωνης, & eam definit in ποιητικάο μετὰ λογου, at hic laistius patet hoc nomen , ita ut artis & methodi vocabulla omnis cuiusque generis cognitio intelligatur. Quod idem aperte ostendit infra Consu nisduntur autem hoc loco hae voces: & prope sine pilo discrimine capiuntur.

Τέωνίου igitur recte hoc loco definit Eustratius ἐγκοιταλ ων ἐγγεγυμνασμένων ηπός τι-σ Dβὼν. qua definitione etiam illae includuntur , quae nullum opus , quod permaneat, emciunt: sed tantum in agendo sunt oecupatae: ut p)πορικε , -κὰ, & simiis

Ies. At ipse postea sibi non constat ,& ita loquitur,

quasi Aristoteles nomine hoc loco eas tantum aristes intelligat,quarum est G-τι ἐνέργει . quem ipsius errorem posteriores quoque secuti videntur. IN Iam autem artis definitionem antiquam esse opinor . Lucianus enim in dialogo , quo parasitorum artem quandam eme contendit, eam tanquam a vetere aliquo sapiente proditam ponit. Μεθοδ in doctrinam veterunt, recte, dummodo ita acineipias doctrinam , ut Cicero, cum Rhetoricam vocat doctrinam dicendi . At B. Thomas, & alii ita acceperunt hoc nomen quasi graece scriptum esset Μεθοή, quoque nomen apud Graecos duobus modis accipitur. Interdum pro ratione & via, quam in tradendis

artibus sequimur. Ut infra , principio libri quintio &cum Galenus principio artis medicae dicit, ειναι ι οδις-ωμένας. Interdum pro quolibet habitu , qui res tibi propositas, adhibita ratione considerat .

- Quam

23쪽

IN LETHICORUM: s quam definitionem Λlexandro tribuit Simplieius in

primum de coelo , his verbis . Μεθο--, οῦς-Λλί- , .aναφθεωρητικὰ ς υ 'ta λογη, τουτέειμτἀ αἰτιας . hoc autem posteriore modo hic accipienda est . Πρ is in Eustratius hoc loco definit -τιά μετὰ ποαιρέ ως--ενέργ ν. quod non pro . Nam si αν-- ας contineretur in definitione , & esset daementia illius , frustra statim adderetur, D--. Deinde quod sequerctur ea , quae fiunt per iram, , aut per cupiditatem , non esse neque bonum appetere: quorum utrumque salsum est, nam & agit, de obiecta alicuius boni specie movetur. Rectius igitur di

quod nullum ex se opus relinquere dicitur , distinguitur - της minσεως. quae praeterea addita sunt, cur addita sint , non multo post intelligetur . Και ανοα--ςὶ Mii vertunt electionem, alii delectum, alii propositum , alii consilium . Cicero de finibus videtur alicubi vocasse susceptionem . Omnino nullum verbum latinum reperiri potest , quo ubique apte &Commodo exprimatur Μοαιρε- . De ea autem disputabitur libro tertio. Αγαθή τινο ὶ Non omnia idem bonum sibi proponunt. Sed alia hoc, alia illud, ideo addit τινου .Eφίεδιαι) momodo ars & aetio, & cetera, quae pro posita sunt, appetere dicuntur Respondeo, aut tralatum esse , aut abstracta , ut grammatici loquuntur, accipienda esse pro concretis. Simplicius in primum

scorum, distinguit εφ mi it hoc modo , οπερ - ορε- ἐν τοις --, τοῦτο εν - ς ειυχοις , φυακοῖς δε', ..

24쪽

xε Μ. : A N T o N r Il M U R E T Iaut quia tota haec doctrina in verisimilibus posita est Aut quod non omnes revera sequuntur bonum, sed omnes tamen id sibi facere videntur. τμνη) I. Etiamne artes lenonum, veneficorum re limites 8 illae vero indignae sunt artis nomine . Nam

neque a fiunt μετα- π π ἰρθου, neque reseruntur ἀνωτι τελωρ non igitur comprehenduntur hoc nomine αἰ κα τεχν&ι, αἱ ψdδετεγνta ;Π di:) II. Etiamne latrones . sicarii, parricidae aliique eiusmodi Plane. Sequuntur enim quiddam' quod ipsis errore ductis bonum videtur. Ut lueium 'vindicta, aut tale quid. Bonum autem hic dieitur 'quod aut est, aut videtur . Sic enim in primo πολιτ . si δοκῶντο--παμα---. & secundo Pήν- seum dixisset , M Hλ ν ἀγαιθὸν εἶνM , addit, δα φερέτω re ἀγαθον ἁγαθόν. idem iisdem

verbis eli εν-τετάρτως μετα τα φυσικα.

III. Quid qui se interficiunt 8 Respondeo , ii quo

que liberationem a malis, in quibus aut sunt, aut futuros se vident, tanquam bonum quiddam sequuntur . Aut famam post mortem , ut Clembrotus, ut ii qui redibant a disputatione Hegesiae , ut Codrus , ut Decii, ut Curtius, ut Lucretia, ut mulieres Indorum, ut Gymnosophistae , ut Empedocles .

IV. id incontinens chic quoque sequitur bonum,

. Quomodo τιν ω , εἰ hoc enim saepe docet Aristoteles, ut

25쪽

illis di similibus locis, nomen σμιξεως non signifieare certam quandam actionem τι, ν - κωνω: sed continuationem quandam asstionum honestarum , sine ullo impedimento, quae per totam vitam diffunditur : dc est summum hominis. bonum . Ex iis quae antecesserunt , probat, recte dictum esse a veteribus , bonum esse id, quod appetunt omnia. Constat autem hanc ipsius boni sive definitionem, sive quo alio nomine voeari placet, valde apud veteres celebratam , ct in sermonibus usurpatam fuisse, memini dillius Λristoteles, & tertio topicorum , di primo de arto dicendi: Legitur & apud Platonem , ac fertur Eudoxus hoc argumento usus tribuisse τἀ et omni volupta- tit quod eam appeterent omnia, in quibus appetendi

vis esset. .

A mφ ναπιοὶ enunciarunt, ut vetus intespres reddidit: aut, ut alii , pronuntiarunt,. nam de quae Aristoteli, ea Ciceroni aut enunciatio , aut pronunciatum

ἀγαθήν Arretinus , summum bonum : in quo me inritissimo a singularis doctrinae viro Bessarione Cardi nati reprehensus est. Nondum enim hic de summo bono agitur ; sed de bono simpliciter: neque veteres,cutat interrogati , quid esset ταγαθὸν, respondebant . Id quos appeterent omnia, summi boni naturam explicabant rsed tantum patefaciebant, quae vis, quaeque notio no 'mini π subiecta esset , nam quod eam habet vim aut, ubi cognitum est, excitet appetitionem sui, id bonum est ι malum enim qua ratione malum est , appeti prorsus non potest. Quina autem vim habeat hic artieulus, eκ Hippia maiore Platonis optime intelligi li-eet : ubi accurate docetur , quid intersit inter has diras interrogationes, τι ut καλον, κω τέ m etenim ut illic τοκαλου significat id , quod communiter inest in omnibus pulchris , quoque essicitur , ut pulcbra sint:

26쪽

ita hic communem quandam naturam omnis

bus bonis , ea ratione qua bona sunt . Recte autem interpretatus est Λrgyropylus , ipsum bonum , siquidem dc Plato pro eodem dicit ου- ρο ι θου. at Lambinus Arretini errorem, quamvis sedulo monente me, ne id faceret, secutus , suam ut aliis quoque locis , philos sophiae inscientiam prodidit . Πουταὶ omnia scilieet, quae illud cognoscunt, Plato in Philebo , M'-ψω, οιμπι, αβυ'eu de bono lo

-ἀδιν φροντέω, πλι- - ληκενωνἄ- ἀγαθοις. Λ nautem ea quoque, in quibus nulla boni cognitio est , bonum appetere dicantur, ex iis, quae mox disput turi sumus intellisetur. I. Haec explicatio boni , est ne definitio λ Minimo vero, neque enim bonum definiri potest, cum in nullo genere contineatur: sed pertineat ac permanet per omnes categorias, ut infra videbimus , Praeterea omnis vera definitio ex prioribus constat: at haec a posteriori ducitur; non enim, quia appetitur , bonum. est : sed quia bonum est appetitur . Non tamen inusitata est haec definiendi ratio. Sic enim dicimus album eme , quod dissipat : nigrum quod congregat vim videndi. Id autem eo fit, quod quamvis natura ipsa, dc per se causae essectis priores illustrioresque sunt : nobis tamen plerumque essecta notiora sunt causis, Il, Cum in analyticis doceatur , conplusionem syllogismi. nunquam ita assectam esse ad ea principia , ex quibus efficitur, ut totum ad partem : id est, fieri non posse, ut iis ipsis, quae ad eam probandam adhibit sunt, lati ps patς x: sed aut reciprocari ; ut, cum pro 'prium

27쪽

: IN. I. ET HIC DRUM. svrium de eo, cuius proprium est, per desinitionem pro -batur aut minus late patere; hoc igitur cum doceatur in analyticis, contra hic secisse Aristoteles videtur . Hoc duobus modis dissolvi potest. Aut enim dicemus inductionem esse hanc , non syllogismum p ut cum omnis ars , omnis methodus , Omnis actio , omnis bonum aliquod appetat , idemque in ceteris omnibus diei possit et recte dictum sit a veteribus ; bonum esse , quod appeterent omnia: aut satis fuisse Aristoteli , si ostenderet vetus illud pronunciatum verum esse in ea materia , quae nobis nunc proposita est : id est, in re- .hus humanis . Nam utrum canis, aut equus, aut lapis bonum appetant, necne , non laborat moralis philo sephus: cum ei propositum sit de humano tantum bono disputare . III. Vitiosissima est ea definitio, quae non convenit in ea , quae sub definito continentur , at haec videtur eiusmodi, nullum enim est bonum , quod ab omnibus appetatur; neque enim Omnes appetunt honorem, authonam valetudinem , aut divitias , aut tale aliquid eorum, qu e bona esse constat, Dicendum est, in hae definitione boni, vocem , omnia accipiendam esse ροπικῶς: eo sensu, ut quod a quoque appetitur id ei aut bonum sit, aut esse videatur; non autem , ut intelligamus id tantum bonum psse, quod omnino ab

omnibus appetatur.

IV. Estne aliquod eiusmodi bonum,ut prorsus omnia quae sunt, illud appetant 8 Respondeo . Quamvis moralis philosophi non est de uommuni bono disputare : ised tantum de eo quod hominis proprium est, ut diserte dicitur libro primo tamen cum Omnes interpretes hoc loco liquid tibi dicendum putarint de bono illo , quod non tantum a latione utentibu , , ve rum etiam a bestiis, & ab ipsis, ut Proculi verbo utar, id υνο πις appetitur, Audebo eso quoque eorum a iusto - rita-

28쪽

ritatem secutus , paulisper extra septa egredi , & , uePlato loquitur . Ita igitur & a sublimioribus Philosophis , & a The 1logis proditum est is

Deum optimum maximum omnium rerum ut principium esse , ita etiam sinem : omniaque ut ab ipso flumre , ita ad ipsum referri Qua de re lubet recitare divina verba eruditissimi hominis Simplicii e commentario; quem scripsit in Enchiriditim Epicteti. φυσω ἐν'

mines solum sed er animantes rationis expertes ,'plantae, o lapides , ac uno verbo omnia , quae sunt, pro suis quod que viribus ad Deum conversa sunt. Quoniam igitur Deus unus semper est , idemque est sibi emet, ἀειναι, fit, ut omnia semper , quatenus licet, esse cupiant . Ita, enim ad aliquam divinae naturae similitudinem accedunt satque ideo in omnibus, quae generare possunt , nihil tam naturale est, quam generandi cupiditas natura per

speciei propagationem quaerente, quod in iudi viduo consequi non potest : ut docetur libro secundo de anima, & apud Platonem in Symposo; neque tantum in

animatis , verum etiam in iis , quae anima carent, vi

dere est, iccirco enim exempli causa, & ignis proxima quaeque inflammat, & aqua circumfusura sibi aerem, densando atque humectando, sibi assimilare , n turam suam convertere conatur , ut multiplicata dc seipsa maior essecta potentior sit ad conservationem fur, dissicilius enim corrumpitur, quod murtum est , quam quod parum ; ut ait Aristoteles tertio Polit scorum , &in tertio de coela , το ρ ελαιήον σωλα φ suas νω ἐυφθαρ-

τοτερον . Eam stem causa est, cur gravia deorsum, levia sursum ferantur , ad ea videlicet loca , quae eon servandae ipsorum naturae quam maxime accommodata sunt . Ipsa mate pia prima , quae ita impersecta est ,

29쪽

I N I. E T Η i c o R U M. I, ut propemodum nihil sit, formam appetere a Physicis dicitur : quam Aristoteles in extremo Physicorum Ιθεῖο,

τι-im πετο, vocat. Omnia igitur, ut summa tim dicamus , ωλοφυῶς cupiunt esse e quod ipsum quia bonum est βελτΩν siete εἶναι του, ait Aristoteles secundo ex eo fit, ut omnia appetant bonum , appetunt enim conservationem sui , in bono autem inesse vim conservandi, ut contra in malo corrum

pendi ac destruendi copiosissime docet Plato lib. Io. de Repub. Quaedam etiam valde huc pertinentia disputat S. Aurelius Augustinus cap. 27. libri de civitate Dei. Quamvis autem inanimata cognitionem boni non habent, diriguntur tamen ad id quod sibi bonum est , abeata illa mente erroris omnis experte , quae dirigit ac gubernat omnia: non aliter, quam sagitta, etsi scopum non novit, dirigitur tamen ad eum a sagittario. Aliud

bonum Omnium commune nullum est , et, lue bos τι: ω ἀγαθοῦ , ο αληθές. ἔκαςον γαρ' uis αγαθου ορε γεται. Λristoteles ad Eudemum .

V. Si appetitio ex indigentia nascitur, ut est in primo Physicorum, & apud Platonem in Symposio, ii qui

iam felices sunt, quomodo bonum appetere dicentur pDicendum, duplicem esse appetitionem : unam imperfectorum, qua cupiunt adipisci eam persectionem, qua carent; alteram persectorum, qua cupiunt ἐνοῦσαν conservare: & sic Deus quoque ipse bonum cupere dicitur. Cupit enim omnes homines salvos fieri, &c. VI. Cum multi contraria appetant , quomodo dici possunt appetere bonum neque enim honum bono contrarium est, sed malo, ut videbimus libro secundo'. Dicendum, nihil prohibere, quin & ea,quae simpliciter inter se pugnant , hona sint, ad hunc aut ad illum relata. Calor & frigus, labor & quies,cibi sumptio & inedia, contraria sunt , sed tamen eorum alia aliis bona esse constat , aut etiam uni & eidem modo hoc, modo illud .

30쪽

ra M. ANTONII ΜURETrΔιαφορἀδε' τουὶ ostendit quandam inter fines dissimilitudinem . Quod eorum alii sunt actiones , alii praeter ipsas opera quaedam . Eadem autem fere divisio est apud Platonem in Theaeteto. Τῶν τελῶν) τέλω non est quodlibet extremum , sed id cuius causa cetera instituta sunt. Aristoteles secundo Physicorum . si ἀπαν LM το ἀλλἀ' '

Eνεργει ) ut artis equitandi, aut canendi seu assa voce , seu fidibus . υγα τινὰὶ atque harum artium artifices proῖrie vocantur ' inν δ' εια in Ratio non obscura est , actiones enim domolitiones ipsae ad opera reseruntur, Πλνυτο in E vulgi opinione hoc dicit . Ipse enim primo politicorum reprehendit hanc opinionem . Sed sic solet in ponendis exemplis , ut cum dicit stirpes sentiae, aut daemoneS esse animalia, aut numeros esse primcipia rerum .

oσαι δ' εἰ ο) Comparat fines ipsos inter se , & ostendit fines earum artium , quae aliis praesunt, praestantiores esse ceteris , & in comparatione anteponendos. Αρετὶς) Quidnam veteres libri, . & ita legit Eustratius, & ipse hanc scripturam confirmare videtur lib. 8. σι ετια his verbis . H ταναι

Eἰ.hi τι τελος Ex iis , quae antegressa sunt, constat, fines alios sub aliis contineri, alios aliorum causa expeti; semperque eum, propter quem ceteri expetuntur , ceteris esse meliorem ac praestantiorem . Nempe igitur , si quis ex iis finibus , quos homines consequi possunt, eiusmodi est, ut suapte tantum Vi expetatur, neque