장음표시 사용
161쪽
tet o Secunda IntroduciισCap. 4. De disserentia inter scientiam ab homine aquisitam, a Deo
Aquisita potest esse non vera; ve pili
rimum non est eerta;& est valde dimia nuta ; ex quo arguitur necessitas doctiint a Deo reuelatae: Haec vero doctrina est martia me vera, certa, completa,atque perfecta: Eestientia de vitaque analogicepridicatur . .
SApientia in genere eonsiderata sie potest
dissiniri: Est persectissima, & certissima cognitio, de proprio obiecto;& de omnibus quae per eitIi conueniunt; seu de illo seibilia sunt; & conuenit sapientiae Dei, Angelarii.& hominum. Species illius sunt tres: prima Dei securseda Angeli: tertia hominis. Scientia Dei est naturaIis, per se, & neces sario illi inest: & se potest dissiniri ; inpex, laetissima cognitio de seipso, & de regno suo; idest de omnibus, quae a Deo facta, regubernata sunt; vel sic; es perfectissimae gnitio de proprio obiecto, fir de omnibus, quae de illo scibilia sunt e Modus sciend4 est
necessarius, naturalis, alternus.
Homo naturaliter scire desiderat; sed a. 4 in natura
sapientia is generes mecie confide a .
162쪽
natura nou habet scientiam, neque modum sciendi plene determinatum: opus est, querat, tum scientiam,tum modum sciendi; ita Aristoteles. Et utrunque tribus modis aquirere potest: primo per se ipsum, secundo ab aliquo homine docenta , tertio per doctrinam a Deo reuelatam .
cap. s. De . Methodo is genere,
specie considerata. IN genere sie potest dignirit Est recta ra
tio ad verum obiectura sapientiae, di omnia de illo se ibilia certissime eomoseendat Conuenit Deo, Angelis, & hominibus . - Modus cognoscendi in Deo se potest de. Φ seribit Est modus. seu ratio. qua Deus, ab aeterno cognoscit seipsum, di opera sua ,seu regnum suum i Simile quid de Angelo dici
Modus quo homo eognoscit supra deseri. plus est: Cum hic modos est perfectus, diei tur methodus scientifica;& potest perfici per proprium studium , per doctrinam hominsi, ει per doctrinam a Deo, hoc est per lumen fideir perfectio autem illius in tribus posita, est primo in recte statuendo subiecto sapie-tixiseeundo in stibilibus complete colli aen dis ι tertio in eerta probatione dictorum sciabilium: Et haeetria homo potest quirere, proprio studio, hominum doctrina , S a Deo docenre.
163쪽
Cap. 7. De recta ratione flatuendi sti bieZium sapientia. Ρ Rimo, Homo proprio ingenio,& Iumr
ne naturali,examinat de obiecto recte statuendo: secundo considerat quid Aristoteles, & ali, iudicauerint, & docuerint de. illo recte eonstituendo; tertio quid dicat sacra Scriptura de tali subiecto ; Veluti Aristoteles ait; en S,ut ens; Theologus ait; Deus ad intra, di ad extra consideratus r Euange lium in uno loco ait; Deus est subiectum s pientiat; in alio ait; Regnum Dei; & coincia.dit cum dicto Theologorum: Et fic Metho- dus, quoad hanc partem , erat illustrata lumine naturali, di supernaturali, sicut Theo, logo conueniens est. i
. . Cap. 8. De modo Theologico ad omnia scibilia colligenda .
TΗeologus primo debet considerare ἰquid dicat Aristoteles in Metaphisica
de necessit ate colligendi omnia stibilia; fiein Logica de recta ratione hoc faciendi ν seri eundo, Ingenio suo, si vult, & valet, examinabit , an dicta Aristotelis, tamquam vera,' sint supponendar tertio considerabit, quid Theologi. & quid sacra Scriptura cie hac completa collectione dicant, & ex his iudicabit, quaenam sit completa collectio.. I CV.F.
164쪽
Cap. s. De modo probandi scibilia
ΤΗeologus considerabit, quid Aristoteis
Ies dicat de necessitate probandi cnmeertitudine omnia collecta scibilia; Be quomodo fiatQerta, & demonstrativa probatior secundo examinauit, si vult, an dicta Aristotelis supponenda sint vera, & certa: tertio, videndum, quid Theologi, et saera Scriptura dieant de duplici modo faciendi certam Probationerni primo in luminenaturali; secundo in supernaturali fundatam: Tunc reactam ratione probandi,determinabit The Iogicam. .' Hoc modo Theologus reclam rationem quaerere deb et, fle obtinere si potest, ad veram sapientiam cognoscendam, inquirenda, obtinendam; Et in hoc libro de hac methodo datur satis exacta cognitior Sed S.Thomas in utraque Summa, practice docer usum allius; ad veram sapientiam utroque lumine inquirendam.
165쪽
T modus selandi. Vel Praxis, aut methodus scientifica proponatur, necesse est in primo libro de latibili,& de scientiaepertractare. Suen renim, si quis vellet addistere rectam n tionem domus aedificandae,prius illi opus etiset plene pugnoscere . quae sit stera forma do. mps, ει quae apt3 ad illam materia reperia. tvr c qui enim ignorat, quae si forma, & quae materia, ignorat etiam, quae sorma,& in qua materiam sit introducenda ἔ hoc autem est omnino ignorare,quomodo domus faciendast, ita,qui vult ddiscerς modum, vel aquia rendi scientiam, vel illam docendi, nunquaboc consequi poterit, nisi prius, quae sit for-m scientitidi qui illius materia optime norit. Si enim ignoret, quae sit forma scientiae, τrgo, ut dictum est, nesciet producere illam; di si non cognoscit, quae se materia scientiae aergo nec talem materiam poterit inuenire ;Ax unamquanque rem ex propria materia, sorma contare omnibus notum est. Igitur
166쪽
. De Cognitione . I 2 esae eonsiderarer Materia autem scientiae setis bile est; forma vero in ipsamet scietia existit tideo de scibili, di scientia primo tractan dum erit,
. De cognitione ,-de gradibus illius.
Ristoteles docet, quod cognitio est genus scientiae; cum enim dissinit scientiam ait; scientia est cognitio rei per causam: ut igitur cognosca- mr quid sit scientia , primo de cognitions clicendum est .
DImnitio eognitionis ab Aristotele tra-εηD Iho ita non est, ideo tum ex dictis ab lyso. INq.
tum ex natura rei, tum ex aliis Authoribus δε M. a. colligi debet: videtur itaque sic diffnienda: cognitio est manifestatio alicuius rei facta in aliquo, cum aduertentia illius: pro cuius intelligentia sciendum est, quod ad cognt 3 dea atrationem duo concurrunt, nempe res,quae e gnoscitur, seu obiectum; S ille, qui cogno scit,seu potentia cognoscitiua,& utraque ii rum rem confert aliquid cognitioni: ex parte igitur obiecti est manifestatio; illud enim quod manifestatur est obiectum; ex parte V m potentii est aduertentia;illud enim,quod aduertit cognitioni, cognoscens eiuDuo igi-
167쪽
tur, ut recte ait D. Thomas in cognitione reis periuntur; unum est manifestatio , seu apprehensio rei; aliud est iuditium, vel adue tentia, vel expressio conceptus, aut verbi.
Et perfectio cognitionis magis i secundo , quam a primo procedire ubi enim non est aduertentia, ibi cognitio,nisi forte impers Eta,esse non potest; si enim sola manifestatio esset cognitio,etia manifestatio facta in spe--- culo cognitio esset. Dicitur ergo; cognitio est manifestatio; quia sine manifestatione non datur cognitior quae enim sunt occulta, Valent, vel non manifestantur,non dicuntur cognosti sed ignorarit dieitur; facta iaaliquo; quia haec manifestatio semper vel ita sensu, vel in intellectu fit: dicitur; cum adinuertentia illitas; quia ad persectionem cOD. anim. gnitionis requiritur iudicium, &aduerten-: h. ζ tia eius, ilii cognoscit: ex hoe indicauit Arist. d. iii cum dixit, quod sensus,& intellectus disceris nuntTes, quas cognoscunt; discernere enim sine iuditio, & aduertentia non fit. Ex natura etiam rei ita esse probatur i si quis enim ... obieruet, quod facies manifestatur in spe rex 61. 63. culo; 6c luna in puteo; & omnia colorata in Θ' aere; unde verum erit, quod talia in illis manifestentur I & tamen nullus dicet, quod speculum, vel puteus , vel aer cognoscantocle sensu vero, & Intellectu amrmatur eogniatio , cum tales in illis manifestationes fiunt piste apertissime intelliget. hanc disserentiam ex eo Prouenire, quod sensus, fie in teste a
aduertunt rebus manifestatis, puteu. vero.
168쪽
Num. 2. De causis creuitionis. O Via finis huius operis est tradere moωI
dum ad cognitionem obtinendam neccise est declarare , quomodo fiat cognitio; hoc autem non potest dici, nisi quatuor ex s. do canis illius proponantur; de illis ergo dicendum est . Finis igitur cognitionis est pςrfectio potentiae cognoscitiuae; S per illam totius hominiss qui per cognitionem dirigitur
ad recte operandum e materia cognitionis, Ibidem,ω
sicut & aliorum acti dentium est duplex; is 'a' in qua; ει haec est intellectus,& sensus; in his
enim, ut in subiecto reperitur cognitio; Alia circa quam; ει haec est obiectum, vel res co- ignita; circa illam enim versatur cognitio; & ,etallud, quod in cognitione manifestatur; Forma cognitionis dicit duo; nempe mani-
se stationem,& aduertentiam,seu apprensi 1,o.
nem, S iuditium. In his duobus enim ratio D isti praecisa, & specifica cognitionis fundata est. ζ.4.,MzAd causam vero efficientem cognitionis tria Potissimum concurrunt; primo quidem obie 'ctum;secundo lumen;tertio potentiar hoc autem in cognitione sensitiva manifestum est; Primo enim res, ut auru seipsam manifestat; secundo hoc facit virtute luminis; unde ita tenebris positum non valet se manifestare ἔtertio visus in hae manifestatione iudicat, vel aduertit aurum esse; ideo concurrit quainuam ratione active ad iuditium seredu, quod purum sit:cum ergo in cognitione duo consideretur, manifestatio, di iuditiu vel discre tea.M.
169쪽
ilo,ut ait Aristoteles, quod attinet ad mani festationem lumen,N obiectum causa essicies sunt i quod vero pertinet ad iuditium potentia cognoscitiua causa erit ; unde etiam proin pter hoc cognitio est quaedam actio ; ut enim dieit manifestationem, potius quaedam pas - .. sio esse videtur: Hae igitur causae illius sunt.
Num 3. De tumiue intellectuali , c
Q laue natura in oeulo felis duo principia
ci eollocauit ι unum, quo illuminet res in L. ἐε, nocte, Milia 1 quo res viaeat illuminatasi ita an .rex.s'. in hominis intelleetu posuit, tum virtutem . . illuminandi omnes rerum veritate tu pri adiais . . cipium illas iam illuminatas cognoscendi ;Ηine in homine Arist. duplicem asserae: . t ἡ intellectum;& unas dicitur agens , cuius of seium est rerum veritates illuminare ἔ aliusta dicitur possibilis, ad quem spectat res ab inatellectu agente illuminatas cognoseere , Mintuerie hoc lumen, S principium omnis coagnitionis intellective: hoe lumen aliud est naturale ι & hoc omnes homines habent a natura;& Philosophia iὰ hoe lumine est funia datvi aliud est supernaturale;& hoe non om subusdam est: εe prouenit a Deo; & The logia ab ipso suam obtinet e nil ione: Nune autem de naturali dicendum est: Ηoe ita poedi niri. Est vitius veritatis manifestativa a
170쪽
tates: licet no oes, ut ait Arist. eadem claritate manifestet: sunt aute veritates in entibus,sicuteolores in rebus; qua enim ratione colores Sut ι , ratio,qua colorata sensui visus se manifestent Iani. iis.1sita veritates fiant ratio, qua entia intellectui manifesta fiant; Haec veritatum manifestat nunquam fit sine applicatione luminis intellectualis; & quo melius,& diutumius fit lisc ainplicatio;eo perfectius veritates manifestae per s. st rex. illam redduntur. Super omnia autem veritates φ 'primorum principiorum hoc lumine, & illius applicatione recte facta clarissimae fiunt. Hoc tlumine, qui recte scit uti, aptus est, ut magnus
philosophus fiat.Εx varia igitul huius luminis applicatione vatij gradus in cognitione repe riuntur: & de his gradibus modo dicete opus
ognitions contraria est ignorantia; igitur cum contrariorum sit eadem disciplina, de ista quoque dicendum est. Ait autem Arist. iduplex est ignorantia; una purae negationis; &est illa, qua homo simpliciter nescit; veluti H quis omnino artem medendi ignoret; alia pratiae deceptionis; & est illa,qua homo decipitur in cognoscendo , existimans se scire , quod n scit; veluti si credat se esse peritum in mededo, cum talis non siti & haec est peior altera igninrantia: porro causa primae ignorantiae est,qu1ano fit applicatio luminis intellectualis, vel pa- .