장음표시 사용
201쪽
siderari de subiecto materiali: secundo modus talia considerandi; ueluti Medicina, & Phisica tractant de corpore humano; Vnde conue
niunt in subiecto materiali; verum in formali differunt, tum ratione rei consideratae, tum , ratione modi considerandi: Phisica enim considerat de illo,quod sit naturale,& mobile,&habens quatuor causas sui esse; & quoad mmdu hoc facit speculative; Medicina vero agit de illo, ut est arte sanabile r & sanitatis confiis derat causas, & accidentia; hoc etiam facit non speculatiue, sed practice: Subiecitim igitur formale debet esse adaequatum materiali, . . ., di illi proportionatum: debet eligere ea tractanda, & quae fini scientiar, ves facultati conis ueniunt,& hoc tali modo, ut eidem fini conu niens siti in scientia autem se biectum formale
debet scibilia amplecti; non scibilia reij cere;&Argum. ea hoc iuxta regulam de uniuersali primo. Quo-;h c M. modum tractandi debet tria continere; pri-Μailae.&emo collectionem, & distinctionem omnium scibilium, seu tractandorum t secundo ordinem eorundem; tertio probationem iuxta facultatem illius: aliter enim Rethoricus, aliter
Iurisperitus, aliter Philosophus probabunt et primus enim probabiliter; secundus authoritate; tertius demonstratione i Ex his ergo p tcs: haberi notitia , qua ratione de subiecto , tum materiali, tum formali statuendum sit. Clarius autem de formali in sequentibus est dicendum.
202쪽
Unstituto subiecto materiali, &c imur odnam illud sit: cognitoq; υ quisnam sit finit scientiae, vel facultatis stilata finem illum G fi Nembilii .et sirinali natuemlumesti totum enim scieutis .. i. η rnegotium est de hoc subiecto sormali rected terminare a sicut enim serina cuiuisinqueres dat esse pracisum,& proprium illi;ita subiectu formale in scientia dat speciem,& propriam rationem:eidem. Cum autem ad hoc subiectu pertineat tria praestare,nempecolligere omnia cibilia; ordinare, & probaret de omnibus est dicendum et sed primo de numero scibilium .
Num LM: βuod de s lectui materiali, semperplura fossilia sunt .
S Ciendum est, quod dupliciter scientia po Atir. R. test considerari, ut dictum est ; alia enim πη- .dia. est actualis, alia habitualin In scientia actuali et potest esse, quod de uno subiecto unica res sci- I 2 phis bilis sit; vehiti si de lumine tantum vistale sit a. eadu considerandum, atque probandum: Verum in V i i. scientia totali , di habituali semper plura de in a.& i subiecto materiali, etiamsi unum omnino sit,' consideranda existunt: Ita enim esse Arist. ,&Omnes cum ipso fatentur; Et hoc manifesto M a pat
203쪽
patebit consideranti authorum tractationes e Cum ermad ubiectum sermale recte constituendum necessarium sit colligere, & distimguere omnia scibilia , de hoc ante omnia dicendum est .
L. De duplici rerum distinctione.
ama. νhic N x Arist. habetur, quod duo sime generalicreml a. LI sima principia; unum est natura,quae facit omnia; aliud est intellectus, qui illa cognosciti Hine filivi duplex detur distinctio; una realis, quae est a natura; alia Intellectualis, quae est ab intellectuaes enim,ut re a natura accipiuid stinctionem ut vero sunt gni ab intellectu, ad eodem &dividuntur,& vniuntur,& disti guuntur ν Cum itaq; modo agatur de rebus no prout res sunt, sed proiit ab intellectu hom sci possinit: sequetur,quod de scibilibus distimctio, non secundum naturam, sed secundum . intellectum tradenda erit. Hoc autem dieitur, ut dissicultas de medio tollatur. quae a variis altilioribus dedistinctionibus asseruntur.
ε. st. ea. DRimo autem sententia Arist. de distincti ,..M. ut L ne scibilium est proponenda. Ipse igitur,vium prim. dictum est, ait: de subiecto materiali tria ad summum debere considerari , nempe, princiaria; passiones; ει partes: & haec est communis
204쪽
potissimum causas rei, seu subiecti materialis rveluti principia corporis naturalis, sunt quatuor causae; natura vero est quidem principiuin corpore naturali, sed non est principium . . corporis naturalis; motus enim principium esse dissinitur: Per passiones intelligunt omnia accidentia, & operationes rei per se: Per partes intelligunt tum partes integrales , u tales dentur; veluti Medicus de partibus humani corporis, & earum infirmitatibus traciat; tum etiam species,quae sub materiali subiecto sunt. si genus sit; Veluti in tractam de anima agitur de vegetativa. sensitiva, & rationali . Haec agis tur est distinctio secundum intellectum, iuxta uuam est commune dictum , quod scientιam κά diuidere oportet in duas partes principxerimo uarum una continentur principia, Ideo alcsetur principiorum; in alia continentur conclusiones, ideo dicitur pars conclusionum: In scie-tia igitur, si de subiecto materiali considere tur omnia principia , omnes passiones, & Omnes partes, seu species, plena icibilium traci tio erit; si non omnia tractentur; non plena , sed diminuta erit: Igitur oportet dare regula, ut ista omnia scibilia colligantur,
m. q. Secunda sententia restotelis de eadem distinctione.
SEcunda sententia Aristotelis est, quod omnia scibilia rei reducantur in auatuor ca ' cas; ideo iuxta illas, distinctio habenda sit: Vt νου. autem hςc sententia non contradicat priori,us
205쪽
distinguendum esse videt :Quatuor ciumrei dupliciter possunt cosiderari; uno modo prout sunt causae rei; alio modo prout sunt causa pas. sonum,quae rei per se insunt: ideo ad considerationem causarum rei,reducitur etiam consi deratio omnium passionum, quae per se illi in sunt: non ergo haec secunda a prima dissentit.
post in IT etiam Arist. Ad summu quatuor esse Ix scibilia de aliqua re; nempe, an sit;quid sit; quia sit propter quid sit; ita ut si haec plene tractentur,nihil sit omissum,quod de re scibile . - ,, sit: Declarare autem quomodo haec sententia, cum duabus praecedentibus conueniat, dissiciale est, & longiorem requirit orationem, sed breuiter aliquid proponetur.
6. Tictincta talleolio omniuscissitu. M Agis autem clare de distinctione stibi
lium sermo sit: videtur ergo, quod de aliqua re, quae sequuntur, scibilia sint. a. phis iis. Primo,Causa effciens semper de re scibilis a. di alibi. est: Ait eniiD Aristoteles,omnes cauis in scien
. Secundo, Generatio, vel corruptio, seu pr ductioin destre etio rei: Arist. enim hoc facit; considerat enim, an mundus sit factus; an materia fit generabilis, & corruptibi Iis,&c. ΑgCS etiam sine productione cognosci non potest. Tertio, Considerandum de existςntia rei
206쪽
productam Esse enim, ait Aristis est fundamen .post urstum omnis veritatis; ipse etiam considerari an mundus sit aeternus; de longitudine,& breuitate vitae; an substantia per se existat; an Deus simplicissimum ens sit, & alia similia. lQuarto,De natura rei considerare oportet: Est enim maximum principium, a quo omneSOperationes naturales dependent; ideo maxime scibile est: Et Aristoteles de ipsbegit: quod autem in naturalibus est natura ; in aliis erit ratio, vel relatio, vel ordinatio finalis, ut im
Quinto, Materia; est enim pars essentialis, μ'
Sexto, Forma; eadem ratione: sine ipsa enim meognoscere impossibile est Hienia, i 'Septimo, Considerandum de accidentibus, α .. . 'quae procedunt a materia: veluti Aristoteles in Phisicis egit de loco, vacuo, infinito, motu, tempore, & similibus. octavo, Idem de accidentibus, quae per proueniunt i sorma; veluti Aristot. in tractatu de anima egit de potentiis , quae sunt accide tia ab illa per se emanantia. . Nono, Debet considerari de operationibuaret; veluti de motu, & quiete, qui sunt effectus ani, larua. naturae; per operationes enim res cosequuntur μ 3
finem suum; Et ita Aristoteles egit in Phisicis,
Decimo, De fine rei: Hic enim non solum z.phismest causa, sed vere dicitur causa causarum. Haec sunt, quae de multis rebus scire opus
207쪽
7. auod omnia dicta, ad quatuor
causas reducantuae. AI T Aristoteles, persectam rei cogniti
nem haberi, si plena quatuor causarum cognitio habeatur: igitur necesse est,ut decem iam dicta ad quatuor causas reducantur: siCautem reduci possunt: Ad causam effcientem reduc utur rei productio,& existentia, & illius corruptio: productio enim est essectus producentis ; aedificator enim est cauta aedificati nis,& productionis materiae,& Rrmae domus,& ideo existentiae illius: De materia, & serma clarum est: Ad finem reducuntur operatio finalis ; per ipsam enim tenditur in finem; ad operationem finalem reducuntur accidentia per se; sunt enim veluti inurumenta ad oper dum : Natura etiam ad finem reducitur; quia est prima ratio se habendi ad illum; ideo natu ra, accidentia per se, & operatio finalis ad fine pertinebunt. Dici etiam potest,quod accide tia reducantur; aliqua ad materiam; alia ad B am; alia ad effciens tanqua ad propriam causam: operatio vero ad omnes causas red eatur. Vnde verum erit, quod ad quatuor ca fas omnia scibilia reduci possunt. Hoc autem insta clarius patebit .
smia reducantur . SCiendum est,quod distinctio scibilium per
quatuor eausas,quodam modo a parte rei,
208쪽
N philosophica est; ideo eti m de illa Aristoti tractat in Philosophia; Distinctio autem, quae
ab Arist. traditur in lib.et , Posteriorum, Logica est, & a modo, quo intellectus entia cognoscit desumpta esse videtur. Hoc autem ita declaratur. Tres sunt operationes intellectus; prima dicitur simplicis rei apprehensio; idest cognitio unius tantum rei, ut ignis; secunda dicitur assirmatio, vel negatio, veluti ignis est calidus ; In hac autem secunda operatione fiunt
propositiones in duplici disserentia; quaedam dicuntur secundi adiacentis;& sunt itis,in quiabus verbum substativum,est, solummodo praedicatur; veluti ignis est; terra est . Aliae dicum tur tertij adiacetis; & sunt illae, in quibus praeter verbum substantivum, aliquid aliud praedicatur, veluti ignis est calidus: tertia operatio dicitur ratiocinatio, in qua intellectus argumentando transit a re nota ad ignotam; ex hoc igitur modo cognoscendi sequitur,quod modi sciendi quatuor sint; primus est, cum simplex res cosnoscitur; & hoc fit in scibili, Quid sit: secundus est,cum simplex esse cognoscitur de ''4 ς re, & hoc ait Aristoteles sit in scibili, An sit: tertius cum fit propositio tertii adiacentis,i cognoscitur, ut ait Aristot. non quod res simpliciter sit, sed quod aliquid sit,& hoc dicitur
scibile, Quia est: quartus cum sit argumentatio , quae in demonstratione dicitur propter quid: Impossibile est ergo, quod intellectus aliquid cognoscat alia ratione, quam uno, Vel plurium dictorum modorum et ideo respectu modi cognoscendi scibilia tantum quatuor lunt:
209쪽
sunt: Verum si dicta quatuor scibilia considerentur, non respectu modi cognoscendi, sed respectu rei, quae cognoscenda est; tunc non omnia de re scibilia ad illa, saltem recte, videntur reduci; causa enim finalis dissiculter ad dicta scibilia reducibilis est, iri scibili enim Arta
fit, ait Arist. consideratur simplex rei esse, ideo existentia rei, ac causa emciens, quae quadam ratione illius causa est in scibili Quid sit, consideratur de materia, & forma ; de fine ergo in dictis scibilibus non videtur recte tracta.
iii In scibili, Quia est, debet agi de accidemtibus; quod autem finis rei,& accidentia illius ad idem scibile reducantur, dissicile dictu est: nimis enim diuersis considerationes de illis habendae sunt . Demum in scibili propter quid,
sinis non videtur bene collocarit Scibile enim propter quid continet causas accidetium, que postlint demonstrari: finis autem non ilum est causa accidentium, sed etiam rei: deinde in teria quoque, S rma causae accidentium .
sunt, & tamen prout sunt cauis rei ad scibile quid est reducuntur: Ergo si quatuor dicta , scibilia philosophice considerentur,non conti. nent omnia, quae de re scibilia sunt. Cum it, que Aristoteles in Methaphisica enumeret scibilia a parte rei; in Logica vero ex parte modi, quo intellectus cognoscit; in hac autem praxi simul uniantur tum Logica, tum M ctaphisica; recte fiet, si scibilia modo quodam illis communi constituantur: hoc autem crit, si quinque scibilia enumerata sint, i Num. s.
210쪽
De numero scibilium. Num. 9. Euomodo quinqνescis a sunt meiad.
P Ractice igitur loquendo quinque scibilia
constituantur: primum quidem, An sit; in quo de rei productione, & existentia, & causa effcienti consideretur: secundum,Quid sit;in quo de materia, de sorma sermo habeatur: temtio, Ad quid sit; in quo tractetur de natura,seu de ratione, & ordinatione finali, nec non de ipsemet finet quartum,Quia sit, in quo de accidentibusin operationibus rei considereturr quintum, Propter quid sit; ubi de causis non rei, sed accidentium inuestigetur: haec disti ctio doctrinae Arist. consona est: haec nullum . scibile omittit: Haec omnem in scientia confusionem tollit: haec causet finali propriam,vt par est, tractationem assignat: Haec ordini, qui inscientia debet adhiberi, accomodatissima esti H c separat partem principiorum a parte conclusionum: Haec alias plurimas affert utilitates, quas cognoscet , qui illa utetur: si quis vero nolit illa uti, poterit sequi viam communem; modo non omittat considerationem d fine, & ratione finali, quae in naturalibus ae-pellatur natura: Ista enim debet reduc re ad aliquod illorum scibilium, quae ab Aristotele proponuntur ἔIta igitur de numerustibilium fi