장음표시 사용
231쪽
gram eognitionem: gradus itaque simila oniendi. Hoc autem fecit Aristoteles in tradi tione de anima, ubi gradus illius distinxiti Mhoc est, quod in diiunitione faciunt genera,&differentiae: explicant enim graduS tum mate .riale tum formales: vesuti cum dicitur homo est substantia corporea, animata, rationalis r& idem de aliis dici potest . γ
um. II .auara Vradus materiae, formae inuemantur. ε νhisae.. - Ιm gradus possunt multis modis inuestio φ . O gari in naturalibus: Et primo a luce, &opacitate: se ae enim lux ς materiae tenebrae, vel opacitas tribuuntur i ideo ait Aristoteles, quod materia appetit formam, ut turpe pulchrum: ignis ergo dicetur habete multum Brismae, parum materiae, quia habet multum lucis; Ter I vero multu materiae, parum sormae,quia vade tenebrosa, & opaea, & deformis existit: secundo a desitate. & raritate colliguntur gradus materiales: quod enim est densum,multum habet materiae in modicaquantitate; quod rarum e contra ; ideo ignis inter elementa minu
mum habet materiae, terra vero summum:te
tio ex partibus materiae dissimilaribus , veluti organietatis, ut in equo, & animatis contingit, desumuntur gradus materiales; quia indictis s. d. a,L materia ad altiorem determinationem eleu .P 6 tur, ideo Aristote es in dissinitione anima: p 22, si nil corpus organisu, idest ita ab anima dete 2 .utio quarto gradus sermae o iguntur ex - ά de te
232쪽
determinatione materiae; quae enim serina aia tius eleuat, & nobilius determinat materiam,
illa altiorem habet gradum; ita se a ignis nobilior est aliis elementis, quia nobilius m teriam determinat: Animaest nobilior,quia aliatius eleuat materia: quinto ex operationibus ;ubi enim nobilior est operatio,ibi nobilior rma existit,ut in homine, & aliis apparet: sexto ab accidentibus: λrma enim, quae producit nobiliora accidentia, est nobilior; ita anima hominis, a quo proueniunt intellectus,atq; vo luntas: septimo a fine; illa cnim res nobiliore habet serma, 'quae ad finem nobiliorem est oris dinata di se a enim fini consermis est: Gradus itaque sic inueniuntur.
DEbet igitur colligi dissinitio ex gradibus Eap.νut
materi . & krmae ea ratione, qua iusta 3 3 1 dicetur: licet aute rtasse quis putet,non opuSesie,ut oratore Poete,Ηistorici,& Iurisperiti, cum tractant de particulari bello, vel imperio,
vel actione, talia distiniant, quia tractant dosingularibus, & distinitio cst uniuersalium; nihilominus neceta est, ut hoc praestent, si volunt recta ratione se habere: Dissinitio enim generalis habita de bono imperio, vel bello, dirigit Scriptorem,ut in bello particulari sciat laudare
Quod laudandum; vituperare, quod reprehen. dendum : si enim ignorat, qua ratione bellum recte exerceatur; nesciet distingucre, quando
quia bene, vel male festaerit in bello: Debent
233쪽
igitur in mente habere diiunitionem generale eorum, quae tractant in particulari; & in hae tractatione ampliare,vel minuere, iuxta male riae, vel sormae gradus; veluti, si laudanda sit liberalitas, hoc facere opus est, vel ex parte materiar, quia multum dedit; vel ex parte affectus, quia magno animo dedit: Idem de iurisperito, si vult recte respondere de hac, vel illa dote seu legato, vel testamento; Oportet, quod prius de illis generalem quandam obtinuerit cogni
tione. Et haec de scibili quid sit, dicta sussiciat.
ve scibili Ad quid fit, seu de eo is ne . cavi finalis, cri de modo iliam ad suandi , stes distinguendi.
I Equitur de scibili Ad quid siti In quo
de his, quae ad causam finalem spectant, consideratur. Dicendum est aute de his , quae ad hoc scibile re ducantur, tum de regulis, quibus de illis adaequata, distincta cognitio possit haberi.
, inita. Α IT Aristoteles; Finis est id, euius gratia, ... idest finis est illud, in gratiam cuius res ἰ, aliqua fit, cst,& operatur: veluti eques est finis .eqvi; & habitatio domus; quia in gratiam h rum facta sunt, existunt, di operantur.
234쪽
m. 2. Vuod omnia entiau est excepto
SVpponere autem opus est .quod omnia motu siis. tia, DeD xantum excepto, finem suum ha- P 'bentp eRcipitur autem Deus; tum quia ipse
est finis omnium: in quocunque autem generς,.Mcivia cauta, ait Aristoteles . non datur procctas in Da. infinitiam; uleo necesse est deuenire ad unum
finem 'qui non habeat foenig tum quia finis debet esse extra rem, & esse dignius eo, quod est ad finemi illud enim. cuius gratia , aliquid sit, ait Aristoteles, est ipsum bonum;& est nobilius eo, quod propter ipsum fite Deo autem arhis isti nihil potest esse nobilius; tum demum, quia 3 omne habens finem . habet etiam est ciens, dc
est factum: ut ait Auermes; ex eo enim, quod res ab agente ad aliquid ordinatur, finem ducetur haberes unde recte Deus finem nulli extra se assi rmatur habere: Qυod vero On nia alia entia, & naturalia, & moralia,& artificialia,& rationis habeant finem,ex comm .i Cmnium consensia apparet: omnes en ina cum Ari- a Metapiactotele amrmant, quod omne agens per intel- s
lectum agit propter finem l N quod Deus, &natura agunt propter finem: Patet etiam experien ria; domus enim, virtus, hellum, imperiu, syllogismus, & dcmonstratio, singula, iuxta genus suum,proprium finem habent: Acciden. tia quoque illorum obtinent finem suum:nulluenim accidens in entibus datur otiosum, sine sne a nisi forte, ut ait Aristoteles,acasu,&zώ- O a so
235쪽
a fortuna procedat: omnia igitur, Deo exce-
haec ordinaticiis non blum in 'agente,sed etiain ret & quod agens est causa talis ordinatio. nis; & quod haec ordinationullam causam ha,
ber inresseau uenit illi immediate, & non minus per se, vel primo, quam illi conueniat,ά , materiain λrma: Potest autem,quod dicitur, facillime probari: Vel enim res habens finem. ordinatur ad illum, vel non: si non ai ergo non est ad illum: nec in gratiam illius uec se habet ad illum; ruulfinem; hoc autem est contra ii, lud, quod supponituri si orditiatur, vel haec Otadinatio est tantum in agente, vel est etiam in re; si tantum in agente, ergo sublato illo, ces sat finis, & idcci mortuo qdificatore,domus noerit ad habitationem,quod falsum est: deinde sequetur, quod res non sit ordinata ad finem: si enim res debet dici ordinata, oportet, quod in ipsa sit ordinatio; sicut enim agens, dicitur Ordinans, quia ordinatio active sumpta in ipsis
est, ita ad hoc,ut res dicatur Ordinata,Opus est,
quod in ipse sit ordinatio: Amplius,si ordina
tio est tantum in agente,ergo reS per accidens,& non per se, nec secundum quod ipsa ordinatur ad finem: si enim res, ut res nihil habet o dinationis in se ipsa; ergo res, ut res nordi
236쪽
natur ad fincm: at omnes dicunt, quod finis ςst per se causa rei; di quod res, ut res se habet ad finem; di quod res, ut res in gratiam finis est: Demum in naturalibus natura est qusdam ratio, qua res se habet *d snem ; at haec est inistrinseca, quae conueuit rei primo, di mriς aria..bi igitur ordinatio ad finem in reipsa statuendae , sum. est: Talis etiam ordinatio per se rei debet comu 'uenire: qua enim ratione res habet hanc omdinationem, eadem quoque habet finem; sed: omnes dicunt, quod res habet finem perse,dc Am primo; ergo habet quoq; hanc ordinationem, di per st, & primo: si enim per accidens ordinatur ad finem;ergo per accidens habet fines. Similiter est afferendum, quod haec ordinatio
habet quidem causam extrinsecam nempe eL . .. dficientem; non tamen habet intrinsecam: si , . enim materia, vel forma, quae sunt causae inis , trinsecae, essent causae ordinationis ad finem ἔtunc materia, & sorma dicerentur ordinare rem ad finem , hoc autem impossibile est: - .. . alum enim agens ordinat: deinde materia,
forma essent cauta finis; quod enim est causi ordinationis rei ad finem, illud est causa finisi ideo enim res habet finem, quia est in gratiam illius: & ideo est in gratia ipsius, quia ad illum est ordinata: Amplius natura ab Arist. non dicitur essectus materiet, vel sorin sed dicit quod
immediate rei conuenit: Demum ordinatio Ai. a. νin rei ad finem quadam ratione tum materiae, tu in s , formae causa est: si enim clauis sit ordinanda ad aperiendum tale ostium; ex hac ordinati
ne sequetur determinatio, qualis sormao a qua
237쪽
qualis materia debeat esset Ita si domus ad habitationem Principis sit ordinada;ex hoc,quae, di quanta materia, & qualis serma debeat es. te determinatio fiet r igitur ordinatio rei ad finem reperitur in ipsa re a & est ab emciente. te, & rei conuenit per st,primo,& immediate.
um. 4. Qui v ordinatio rei adfinem.
Minatio rei ad finem, & ad ea, quae seneaz ad finem, videtur fie posse diffvirit Est
prima, & intima, & congrua destinatio rei ad nnem , facta ab eo, qui produxit rem, in ipsa mei ret Noductione: Et haec dissinitio accipiatur ab illa famosa propositioner Omne agensa in pri per intellectum,agit propter finemi illud enim π.νhic verbum, Propter finem, dicat destinationem ad finem: illud, Agit, ostendit destigationem fieri in ips et producti erillud vero, Agens, declarat talem rei destinationem fieri ab ag se, Dicitur autem; est prima,quiallis destin tiones, quae superueniunt rei iam eonstitutae aut si quis ordinet gladium suum ad occide dum; non sunt finales, & peraecidens rei comveniunts Dicitur etiam intima; quia talis o dinatio in reipsa debet reponi rescitur com i. grua; quia talis ratios per fini debet esse acoz ' eommodata: fi enim finis domus fit habitatio
γa . Principis, iuxta hune finem,talis ordinatio debet accommodari r Dicitur destinatio rei ad finem; quia haec est, suae primo conuenit rei,& de qua modo consiueratio esti Dicitur, facta ab eo, qui produxit rem; quia ab agente
238쪽
haee ordinatio fili Dicitur, in ipsemet rei proaductione; quia si quis ad proprium usum faciat gladium, nempe ad familiarem incisione; S postquam fecit , velit eundem ordinare ad occisionem inimici s tunc ista ordinatio , licet Ars et e sit facta ab ipso agente, tamen non est finalis quia in ipsa productione data rei non esit Sequitur etiam ex hac ultima particula, quod si artifex faceret clauim , quam destinaret ad iaperiendum tale ostium , & producta reperiretur apta aperire etiam aliud ostium et tunc hoc secundum ostium non esset finis clatiis, sed tantum primum. Clauis enim ad hoc secundum ostium per accides se haberet: T Ie quid igitur est ordinatio finalis ι se haee in omnibus reperitur,quae finem habent: omnia a.phisua. autem, quae habent effciens, habent quoque's finem; finis enim est illud,in gratiam cuius res ab agente producta est.
Num. 3. Euod quatuor agentia relus imponunt ordinationem finalem. Asentia , a quibus imponitur rebus oresa
natio finalis, quatuor sumi primum est Deus, & natura i De Deo enim certum est, quod habet prouidentiam omnium rerum z D.THI Haec autem prouidentia a Theologis dim, tur, quod sit; Ratio ordinis rerum in proprios finest Et Aristi ait, quod Deus, di natura hil frustra agunt i secundum agens est volum s; haec enim potissimum respicit finem; e Proprium illius ordinare actiones, di rell
239쪽
hominum,& ipsosmet homines in fines proprisnaturae conuenientes: Tertium agens est, Ars:
Haec in homine videtur esse quoddam principium recte efficiendi res factibiles ; & illas r di ,a. cte dirigendi in fines suos r unde dicitur recta ratio rerum factibilium; sive igitur ars, sue artifex, dicitur esse agens, ad quod spectat res, M.ti,s artificies dirigere in fines suos. Quartum estiis.,.'y' intellectus: ad hunc enim spectat inuenir quaedam entia rationis,veluti quae sunt in Graismatica, poetica, Rethorica, & Logica; & haee debet dirigere ad fines suos; ut facit, dirigendo entia gramaticalia, ad congrue loquenduσΕntia Rethoricae, ad loquendum apposita ad persuadendum; Entia Logicae, ad res perfecte
cogno scendast Fit autem ex hoc, quod iuxta haec quatuor agentia, in entibus detur distiniactio , & differentia: Entia enim, quae a Deo producuntur, possunt aliqua ratione dici naturalia: ipse vero Deus dicitur supernaturale rquia supra ordinem naturae est : Quae vero ab arte effecta sunt, dicuntur artificialia; Quga voluntate,rationem voluntarii accipiunt, ita
. . . . Via virtutem, vel vitium reducantur; mora
lia appellantur: inat demum ab intellectui uenta, & producta sunt, entis rationis nomen
obr. IT et obtinuere : Inter haec autem entia, magna est
differentia in ipsa constituenda ordinatione finali : Dctis enim emcaciter ordinat res in finerdat enim rc bus a se productis principium intrinsecum, quo se ipsis tendant in fines suos enatura nanq; est principium motus,& quietis; motus autem est quaedam tendentia in finem ε i', In ζ quies
240쪽
quies vero est permanentia rei in Ger Itaque Deus, in ordinatione rei ad finem, tribuendo illi naturam, emcaciter dicitur res ordinam in finem: Hoc autem neque ara, neque volun tas, neque intellectus esscere possiuit ivt enim ait Arist. ars nullum habet principium motus , irasin finem: gladius cnim est ordinatus ad incisi nem: sed seipso nunquam incidit; eget enim opera manus illo tanquam instrumento utentis: ignis,qui est ordinatus adesse sursum, sei sum, mediante natura, mouet illuc: Naturalia igitur emcaciter ordinantur ad finem: Amtificialia realiter: Moralia intentionaliter: En- 'tia rationis intelligibiliter: Naturalia enim . ordinantur per naturam: artificialia per e&ctum realem artis: Moralia per intentionem . voluntatis: Entia rationis per cognitionem ipsius intellectus: Sic itaque se habent ordin tiones rerum in finem.
Nunet. s. 'De quadruplici ordinarione
lominus quadruplex in quibusdam enti-sLis . bus diei potest Ad hoc es)im,ve res recte ordiateturad finem, quatuor ordinationes aliqua- do habere debet: sunt autem istae quatuost:prN.ma dicitur respectu aliorum ad serveluti hedi tinavia, 'nutis, aqua; hordeum, sint res ordinatae ad equum secunda die ur, respectu aliorum secum: veluti equus remequo, & are essicietis di sellam, foenum, halcaria, Se equum exercin