장음표시 사용
211쪽
Vne de singulis scibilibus est dicem du: & primo de An sit, considera
dum : Debet autem tradi modus, quo de illo adaequata, & distinctataeognitio possit haberi: Infra enim quomodo certa , di euidens habeatur , erit dicendum ,
rium. I . De eo, qua iussio An sit ,
collocetur. Ala Arist. in scibili, An sit, continetur esse simplex ret,idest illud esse,quod per ve bum substantivum, est, significatur; veluti cudicitur Ignis est, Luna est: ait enim in qua sum, An sit, quaeritur rem simpliciter esse; an quassito, Quia sit, non quaeritur rem simplicister esse, sed aliquid esse, veluti ignis est leuistigitur quod proprie, & praecise , & adaequale continetur in scibili. An sit, est ipsum rei esse. qnod a Latinis, gratia nominis masis proprij, appellatur existentia; Verum cum in scientia de causi effciεnti considerandum sit, & es rei ab effcienti proueniat,recte in scibili an sit, duo sunt reponendas nempe existentia rei ι de
causa essiciens illius: ideo de illis dicendu est.
212쪽
Num. 2. De quadruplici O potentiab, e virtua cognito, gystim iciter .
id Sse quadruplex reperitur: primo,Εsie m. At. a phis 1 tentiale a & hoe res habet in materia,veis ' .luti Rosa flos in materia planta habet esse potentialet secundo, Esse virtuale; & hoc habet res hi eausa efficiente, vel se producente; ve- ut lib.a.daluti Rosa habet esse virtuale in anima plantae: ἰ: Iiis. tertio, Esse cognitum; & hoc habetur in m. tea a gnoscente, .veluti Rosa cognita habet es larn eognoscente: quarto, Esse simpliciter;quod ιγhi αν appellatur actualet, vel reale, vel a parte rei 3ca Latinis dieitur existentia. Et de hoc tantum in scibili, an sit, est direndum. Hoc enim sumdamentum inomnis scientiae, & veritati . t i; in
Hoc esse in quocunqueente, Iuxta genus suum, reperitura ut aure quis sciat illud discernere, dissinitionem illius persecte cognoscere opus est: potest i tui dici, quod Esse taquidam modus essentiati Essentia enim est v luti res, esse aute veluti modus illius 1 quod .n. xes sit in potentia, vel in actu, non rem,sed mωalum dieit essendi i potest igitur se dissiniri ex Arist. Esse, vel existentia, est actus, vel modus hessendit Vel sie. Esse est modus rei, vel essentiae, per quem illa extra suas causas, & in seip. 3-εμ . s
cis posita est i Cum enim rσι extra Metens, α
213쪽
matoriam, & intellectum existit, tunc dicitur vere esset hosest etiam sic diffiniri. Existent1a est illiad primum , quo res vere dicitur esse actu, vel extra suas causas, & in stipsa: omnia
aut ide dicunt,&ex Arist. videtur desium prae' Cum .n. 1aepe dicat , Entia, vel sunt actu,uel p e' ' '3 , tunc dicuntur vere esse,cum actu suri manifesto videtur dicerri quod esse dicat actu ... 4 essendi, & non solum actu, sed etiam modum, . . quo res dicitur esse: Si quis aute in aliquo RG ' . dicauerit hanc determinatione debere varia
ri, satisfaciat sibi, modo distinctam, & veram habeat cognitionem eius , quod dictum est.
Num. q. De existentia in feti , in facio
π,oc verum esse, seu vera exissentia secumie,., s. '' La dum Arist. duplex est; una quidem perfecta, alia imperfecta. persectam ait cum tota res est in actu, vel uti cum tota domus est edificata: Impersectam dicit, cii res partim est in , eis remis actu, partim in potentia; veluti cum domus aedificatur . tunc partim.est facta, & partimis non facta,sed facienda est Persecta igitur erit, cum res in facto esse existite imperfecta, cum est in fieri,vel in corrumpi: Imperfecta Matem existentia duplex est runa quidem , qua tenditad persectam existentiam; & haec dicitur feri, vel produci; alia, quae tendit ad totalem carentiam existendi; & haec dicitur destrui, , vel corrumpi: Fieri igitur erit imperfecta exi- M stentia tendent ad perfectam': corrumpi erit impersecta tendens ad totalem carentia illius.
214쪽
Num. I. Quod in scibili an sit, de triplici
- existentia consederandum fit. AristotWles, de alii in suis tractationibus
mammeuocent ι quod cum res habet fieri, diesve, dc corrumpi haec tria de re de illa considemri li&primo enim Phisici agit de fieri corporis naturalis; ianarrit etiam, an masteria sit generabilis, & torruptibilis; an mundus sit factus, & inceperit de nouo: cauum,& elementa sint perpetuar Agit etiam de generatione, & corruptiones idem etiam faciunt oratores, Poetae, Historici, & alij; Cum enim scribunt de vita alicuius, explicant de natiuitare , de vita, di morter ira, si de civitate, vel . Populo ii vel bello, vel imperio loquantur ini-uum,medium, finem declaranti ita Medici de productione, durarione, Sc cessatione morbi loquuntur; idem Theologi: explicant enim de gratia,quomodo acquiratur, conseruetur , & amittaturi Haec igitur in scientia conside
um. s. De considerandis circa produ
ctionem, Cin corruptionem rei . N productione, vel corruptione,seu destrii iactione rei ex Arist. tria videntus confide
xanda; primo terminus a quo,idest status ille. qui ante rei productionem reperiebatur;secundo ipsam productionem, cum omnibus ad illast tali rationς pertinenti rus, voluti a quis δSenis
215쪽
agente res sit producta; quibus mediis;quo te pore; & similibus : tertio terminus ad quem sidest ille status, qui immediate rei producti nem sequutus est: Exempla; si quis Orator, vel Poeta, vel Historicus consideret aedificatione Romae, vel destructionem Carthaginis, aut Troiae; vel initium, aut finem alicuius Reipublicae, vel Regni, vel belli, debet describere in quo statu res antea erat;quomodo postea facta sit rei productio; quid ex ipsa rei productione sequutam si s idem erit de aliis.
2qum. 7. De consederandis circa exi- sentiam rei
vi AKη.is r x Aristi poetis,& oratoribus,& aliis h L , betur,quod tria circa existentiam rei pro- . ealo. at ductae potissimum simi consideranda; primo, μ' praecisa,& propria ratio existendi; veluti qua lis sit praecisa ratio existendi in Deo, in Ang Iis, in naturalibus, & aIlisiunaqueque enuria res propriam habe iuxta genus suum, ratione existendi; secundo, debet considerari durati taIis existentiae, an sit longa, vel breuis; veluti
an mundus sit aeternus,an caesum,an elamentas
AristoreIes eriam fecit opusculum de langitudine, & breuitate vitae; Medici tractant morbi duratione roratores, Poetat,& Histotica explicant duratione vitae, veI imperia, vel bella,& similium s tertio decet in hae duratione e siderare notabiles rei variationes, quae potissi-yrrum sunt tres; augmentum, status, & deo mentum; veluti Arist. egit de iuuenture. 5
216쪽
senectute; Communiter vita hominum diit idiatur in aetates; Medici augmentum, statum, decrementum infirmitatis considerant; Hist rici, Poetae, & oratores, cum agunt de populo, de bello, de imperio, & aliis; explicant dictas notabiles variationes: Ita Philosephi in actionibus, quae a natura fiunt; veluti, qu modo arbores producant fructus; postea cesi senta productione; & iterum illam reassumat. atque ita de aliis.
Nu. 8. De modo considerandi praecisam
considerant qu=dam magis subtilia circa Iraecisam rerum existentiam; Philosephi tamelia debent considerare; ita autem fiet ab illis squaedam entia habent tantum esse obiectivum in intellectu, ut entia rationis & ista non habet existentiam omnino realem: Quaedam habene esse extra intellectum: Et haec, vel habent esse intentionale,idess,quod dependet a volutate s& talia sunt omnia moralia; haec enim pCssurae habere materiam vere realem, sermam tamen habent intentionalem; veluti eIeemosinat m teria est realis; forma vero intentionalis, seu voluntarium quid: absque voluntario enim . moralis actus no datur; sicut enim in artifici libus materia est res naturalis; forma vero ab arte dependet; ita materia entis moralis potest esse res, tum naturalis, tum artificialis; sormavom erit semper quid voluntarium, & in te N tionaler
217쪽
agente res sit producta; quibus mediis;quo tepore; & similibus : tertio terminus ad quem , idest ille status, qui immediate rei producti nem sequutus est: Exempla; si quis Orator, vel Poeta, vel Historicus consideret aedificatione Romae, vel destructionem Carthaginis, aue Troiae; vel initium, aut finem alicuius Reipu-
Nicae, vel Regni, vel belli, debet describere in zo statu res antea erat;quomodo postea factar rei productio; quid ex ipsa rei productione sequutum si s idem erit de aliis.
7. De confiderandis circa exi- sentiam rei.
τε A1,η.is et Arist. Poetis,& oratoribus,& aliis h m.um. ψbetur,quod tria circa existentiam rei pr in ealo, at ductae potissimum stini consideranda; primo, praecisa,& propria ratio existendi; veluti qualis sit praecisa ratio existendi in Deo, in Ang
Iis, in naturalibus, & aliis; unaqueque enim ares propriam habe iuxta genus suum, ratione
existendi; secundo, debet considerari duratis talis existentiae, an sit longa, vel breuis; veIuti
an mundus sit aeternus,an caelum, an eIementas
AristoreIes etiam secit opusculum de Ion tudine, & breuitate vitae; Medici tractane d L. morbi durationeroratores, poetae,& Historses explicant duratione vitae,veI imperii, vel belli,& shnilium t tertio decet in hae duratione e siderare notabiles rei variationes, quae polim mim sunt tres; augmentum status, & decrementum; veluti Arist. egit de iuuenture. O .sene
218쪽
senectute; Communiter vita hominum diuidiatur in aetates; Medici augmentum, statum, decrementum infirmitatis considcrant; H ist rici, Poetae, & oratores, cum agunt de populo, de bello, de imperio, & aliis; explicant dictas notabiles variationes: Ita Philosophi in actionibus, quae a natura fiunt; veluti, qu modo arbores producant fructus; postea cecsenta productione; di iterum illam reassumat. atque ita de aliis.
8 . De modo considerandi praecisam
considerant qu=dam magis subtilia circa Iraecisam rerum existentiam; Philosophi tamella debent considerare; ita autem fiet ab illis squaedam entia habent tantum esse obiectivum in intellectu, ut entia rationis & ista non habet existentiam omnino realem: Quaedam habent esse extra intellectum: Et haec, vel habent esse intentionale,idest,quod dependet a volutate s& talia sunt omnia moralia; haec enim mssur e habere materiam vere realem, sermam tamen habent intentionalem; veluti elaem sinat m teria est realis; sorma vero intentionalis, seu voluntarium quier absque voluntario enim . moralis actus no datur; sicut enim in artifici libus materia est res naturalis; sorma vero ab arte dependet; ita materia entis moralis potest esse res, tum naturalis, tum artificialis I formavoro erit semper quid voluntarium, & in te N tionaler
219쪽
tionale: Quia autem esse, vel existentia rei matismum pendeta sormat ideo esse entis mo- ratis potissimum intentionale esse dicetur; vel
igitur res extra intellectum existens habet esse intentionale, vel habet esse reale: si reale,.vel habet hoc esse secundum artem, seu ab arte; forma enim domus, est ab arte,& tamen realis est, & habet esse reale artificiale; vel habet secundum naturam, seu simpliciter reale;& hoc conuenit decem praedicamentis, quae habent esse simpliciter reale: Hoc autem ens reale, Vel habet existentiam persectam,vi substantia;vel
imperfectam, ut accidentia; si perfectam; vel est simplex, vel composita: si simplex; vel est infinita; ut Dei; vel finita, ut Angeli: si non simplex, sed composita; vel dicit simplicem . compositionem; vel superaddit aliquid aliud is dicit simplicem compositionem; vel est Om. nino inuariabilis , ut coelum; vel variabilis, ut elementat si superaddit compositioni; vel superaddit selam mixtionem; ut in mixtis inania malis; vel superaddit etiam ratione animati; &h'c es', vel in infimo gradu vegetativo; vel addit etiam sensitiuum; vel demum intellectju ut Si vero existentia realis sit imperfecta; vel erit relativa. ut ea, quae sunt ad aliquid; vel abi-luta; de haec duplex, uel in alio, ut accidens; vel cum alio, ut pars: Ex his igitur poterit colligi ratio inueniendi modum praecisum existentiae
cuiust unque rei . Scientia enim debet esse ex propriis ,
220쪽
P .9.De consideratione eaus efflantis.
Quod in scientia debeat c5siderari miris 1.&R Lia efficiens ι Arist. . di omnes cum illo latentun in quo autem scibili sit tractadum fortasse quis dubitabit: patet autem; quod in scibili quid si, de illo tralandum non est: agenS .n. extra rem est: ideo non dicit quid illa sit: similiter non contineri in scibili,quia est, facile est videre: in hoc enim scibili acci- 'dentia sunt collocata; in ipso .n. quaeritur rε aliquid esse, veluti igne esse leuem; emeiens aute non praedicatur de re,nqc est aliquid rei;domus .n. no habet in se aedificatore: D hium autem esse potest,an effciens sit collocandum in stibili propter quid; ipsum enim
est causa, ut aliquid sit in re ; & aedificator dicitur causa domus et verum pro certo p vnendum est , causam essicientem in stibili, an sit . pertractandam; & idem etiam in Iciabili propter quid esse faciendum; sed diue la ratione: quatenus enim effciens est eausa productionis rei,& consequenter existentie, di esse illius, in stibili an sit,debet consider ri: si enim in scibili, an sit, debet tractat i de s. Hareph. existentia, & productione rei; ergo de ipso 'agente ibidem dicendum; si vero consder tur agens, non prout est causa rei , sed prout est causa, ut aliquid sit in re; tune ad scibile propter quid debet reduci; sint exempla tredificator est causa effciens domus; ει sol, di homo generant hominem et Molor vero caeli dicitur causa effciens, ut in cito aliquid