장음표시 사용
221쪽
sit; nempe motus, S positio terrae inter g .lem, S Lunam est causa effetens, ut in Luna ecetipsis sit: de essiciente igitur respectu
rei, debet tractari in scibili an sit; de fllo se cundo modo debet agi in scibili lpter quid.
Num. x o. auid se consederandum deessiciente rei.
L phistra, R It Arist. em ciens est, unde principium '' motu si igitur de em ciente,nihil aliud considerandum est,nisi quod est principium productionis rei, & quod per ipsum res O di natur In finem, iuxta genus suum, id est vel cu principio motus, si in naturalibus; vel sine principio motus, ut in non naturalibus . Cum itaque tractatur de aliqua re, oportet considerare, an habeat causain emcientem;
ει an sit laeta; & quomodo facta sit; & a quo
agenter veluti de materia consideratur, an si lactar an possit generari, & corrump ir an mundus sit factus r an ab eternor an per emanationem, vel creationem, & alia mutita huiusmodi, quae magni momenti sunt, discitu digna. In hoc enim scibili regula Arist. est seruada, ut communia,& omnibus nota, di leuia omittantur; digniora vcto scitu maingis clare, & distincte sunt pertractanda. Et ita faciunt Poetae, Gratores, Historici,& alii, qui causam emcientem belli, vel Imperii,vel Regni pertractantes, digniora tantum acciapiunt . Idemque a Philosophis communiter obseruatura
222쪽
De inocis adaequandi & disti, inguendi scibile quid est.
Irendum est modo, qua ratione, deicibili quid est cognitio ad quata, ct distincta possit haberi t i Et primo expliciaeum, quae in hoc stibili contineantur i dicendum est erg, quod substantia, vel quidditas, vel essehtia, vel ipse entitas rei, in hoc scibili continetur: talia enim ricunt quid est res: pelletur a tem nominis gratia tale quid, essentia ; ita ut essetia rei intelligatur illiubquod dieit, quid est rex: id est illud, quo primo res consti tu iatur resiveluti illud,quo primo equus constatuitur aequus, dicatur essentia, di quiddi lasequi i Et hae; sint, quae ad scibile quid est, pertinere dicantur . .
CVm existentia , di este dieant moduni Me
quendam essentiat i le virentia eadem 41. citati manens, dicatur habere quadruplicem m Eum essendi; potentialem,virtualem,cogni tum, S realem eum modus etiam videatur iistingui, saltem ratione a re, cuius est Mo
223쪽
dus: apparet, quod inter existentiam, & ensentiam a liqua danda distinctio sit: Quod si quis nolit admittere talia, prout sant entia, debere distius uir adducatque in Deo , Sin Angelis non posse distingui; concedat tamen inter ipsa, pronescibilia sum, debere disti ctionem admitti ri&hoc modo suffcit nori his: Plus demum communis hanc approbat distinctionem, ideo concedenda est.
Num. 2.Vtrum essentia fit distiquanda
QVod natura rei non distinguatur realia
ter ab essentia eiusdem rei, aperte do. cet Arist. 2 Phissi vhi ait, naturam idem esseό quod materia, te forma, sed praecipue fora, dia r Vtrum uero distinguatur ratione λ dia, ,hiae .. eqndymex Arim: omnino distingui. Ipse,.s , a. ' enim diuellam laesi tractationem de natura ab ea, qnae est de materia, & sormat Ipse etiafilite issinitnaturam, quam diffami malo. sim, di formam e ipse ait, quod materia, reforma sunt causa rei: naturam vero non diacit eausam rei, sed causam, vel principium notus: Materia etiam, & Arma dicunt Quid est res: natura vero dicit, ad quid est rest illa licunt primam rei entitatem ι ista dieit primam rei mobilitatem: forma dicitur ea sa respectu materiae: natura dicitur natura id oldine ad finem, & motum: igitur laeundurationem distincta erunt: Vtrum autem nam
tura debeat poni in stibili quid est, dubium esse videtur: Existimo ast melius reduci ad
224쪽
hoe, quam ad aliud quod ciique, si tantu quatuor scibilia constituantur: recte enim natura idem esse dicitur cum materia, di forma rec sque primo, & per se conuenit rei , sicut etiam materia, & forma: Diffinitur quoque quandoque res per naturam ipsius: Non potest etiam reduci ad scibile propter quidpcli praedicatur de re, cuius est natura; quia ipsa non est causa rei, sed motus: Quod si quis diacat, posse reduci ad scibile, Quia est; quia cunatura praedicatur de re, fit propositio tertii ad iacentis; velati Iesidicitur, ignis hahet naturam ad sursum: Respondetur etiam moteriam, & formam hac ratione posse reducis quia simili modo psed icantur; veluti cum di citur equus habet animam, equus habet cor pus, vel est corporeum : Uel igitur natura deo bet habere proprium scibile . quod recte di. eitur ad quid est: Uel ad scibile quid est,d her reducit Qui igitur non vult distinguere quintum se ibi te In hoe scibili collocabit praeter materiam, S formam; ipsam quoque naturam, id est rationem, di relationem fin lem e Sed facilior admodum, S clarior erit tractatio, si ad scibile proprium referatur .
Ssentia videtur fie posse deseribit Est priste LLma entitas rei: in qua descriptione tres particula reperiuntur prima est rei;&per ηεοῦ rem debet intelligi omne ens, siue naturale, siue morale, siue rationis; talia enim suam habent essentiam: secunda est entitas: sola i , . . N enim
225쪽
enim essentia dicit entitatem: Esse vero non cicit entitatem, sed modum entitati si Natuora vero potius dicit causalitatem, quam e litatem: Clarius autem dicaturi In ente duo considerantur, esse, & essentia I & omnino utrunque debet dari, ut aliquid ens esse dicatur; quando enim essentia rosae est in potentia; tunc non dicitur eus; cum vero est in actu; tunc vere dicitur ens: Essentia igitur est illud, quod dicitur ens; esse vero est Illud , . quo res dicitur ensi si istienim, cum videtur
equus, illud, quod videtur: est equus; illud. quo videtur, est color; ita est de essentia, &esse: Dicitur autem, entitas prima I quia iture nulla est entitas prior illa: Idem est autem esse entitatem primam, quod non haberct aliquam causam in re: Illa enim entitas, quae habercausam in re, non est: entitas prima ;ruias ponit aliam entitatem in ter Acci entia igitur; veluti albedo, si considerentur in abstracto, habent entitatem primam iniseipsis: si autem considerentur prout sunt en titates alicuius subiecti, tunc non sunt primae entitates illius ; quia subiectum habet aliam priorem entitatem, quae est causa illius enti,tatis, quae accidens est: Patet autem ex Arist.
quod bene sic diffinitur essentia: Materia .n. ει forma dicunt rei essentiam: Materia auis, 'tena, ait Arist. est prsmum subiectu m; igitur' ph primam entitatem et De anima quoque a. de anim dicit, quod est actus Primu5 Et sormam dissinit, quod sh, quod quid erat esse; quod est astar mare, quoή primam dicat rei enti. talem: tale quid igitur erit Essentia. Num. q.
226쪽
De scibili qui is . 'i 8 37 um. q. auod materiainforma sint
IN Deo,in Angelis, in accidentibus, & in a νhis . ias, his ψquae materiam non habent, sola lar sit' ' .ma.dicistinorum essentiam: In entibus vero di a..iri naturali vi moralibus, artificialibus, & nia mi tionis sempet reperitur materim Be torma eo ipse alicuiuires essentiami patet autem ita esse; in equo enim materia est corpus; animavero, est formai In domo,materia sunt lapides, ina illa figura : in virtute iustitiae ni teria est ius I forma voluntas hoc ius omni-hmetribuendii in syllogismo materia suid propolitionesi forma vero figura; Sunt autε dicte materis, et mrma partes rem primo componentes; α non adest pars alia,ex qua primores componatur,ideo vere dicunt pri mum entitatem, quod est esse rei essentiami . . H dictam est.
Num. 1. At materiae diffvitio .
M Ateria sic potest dissiniri r Est entitas
. rea pruna, & subiectivae dicitur entia Mias; ut distinguatur ab existentia, & i natu- ω ,. νhic a rei, quae nullam dicunt eruitatem: Dicitur Na, 1. Whna; ut distinguatur ab aecidentibus: talia enim dicant entitatem rei.sed non rimamrDicitur subiectiva; ut distinguatur i sorma. quae lieet ει entitas prima, non tamen estis hiectiva, ut materiae dicitur etia subiectiva;ytostendatur, quod materia est res indeter Ur minat
227쪽
minata inse, & determ inabilis a forma r ese enim sicut cera, quae est in potentia. ut ad. .L.e. - η ' iri*ς figur m de terminata siti Mate T ria etiam ab Aristinodi1sinitur: Est pAmum i subiectum, ex quo fit aliquid, cum insit, non
secundum accidens: & est adem cu e quod dictu mese . Subiectum enim dieit rationem
subiectivam: Primum indiear,nihil materiasse prius iniret Ex quo sit diciostendit dice ieientitatem rei , & esse primam pinem ili
a m. s. Dedi nitione formae. b
ria. νsis N orma sic potest dis iri restat entitas rei A. ' .. L prima, di determinatiuari icitur entitas i
am. tis.ε. vidistinguatur ab existentia, & natura teli
. Men S sta Materia enim habet rationem su- .c hiemaam, & determinabi Iem; forma veroe quasi inhaesiuam, S determinante: Arist. se diffinit formam e ta ratio ipsius, quod.qviderat esse: quod est dicere: tarnia est quaedamentitas, quae primo determinae quid rest . sit me igitur dissinitio idem dicit ham priori. I
. . De modo examis dis aliqem haseat materiam, V formam.
alio uni C: Ie set e Considerabitur, an illudens eonis Minis, o stet ex duabus partibus, quarumma sedeterminans, asia Geterminata;& hoc ina to
228쪽
to iudicabitur, habere materiam,& sormam: si vero has duas non habet partes, existim hitur simplicem formam esse: Deus igitur, ficangelus dicentur simplices formas esse,& ex materia non constare: Accidentia vero, quae formae simplices sunt, earebunt materia illa , quae dicitur ex qua; id est illa ex qua, tanquilex parte, res composita sit. Possiant tamen habere materiam in qua, id est subiectum. In subitalia enim, tamquam in subiecto, omnia inhaerent accidentiae Aliqua etiam accide eia habent materiam circa quam, id est illam circa quam versantur, veluti sunt potentiae, di habitus; materia enim, circa quam, versa tur intellectus, fit scientia est veritas i Relia
qua vero entia tum uaturalia, tum moralia ,
artificialia, di rationis, habeat materiam exqua; veluti equus habet corpus; u animam; domus lapides re figuram; eleemosina pecu miam , ct voluntatem; syllogismus proposi-eiones, re figuram : ita de aliis est: Hociauistem per regulam datam cognosci potest . .
Num. 8. De modo inueniendi sit
Modus, ad inuenienda materiam euius cunque rei talis est. Cognito, quod Pliquod ens, per regulam datam, habet maa re eeriam; utendum est diffinitione materiae ad inueniendum, quid propria sit materia i lius rei: si enim materia est ilIud, quod primo
abiicitur formae, ut determinsur ab illa ad
229쪽
aliquod genus entis, ut equi, vel domus,vel alterius: Ir cognouero, quid sit illud, quod primo subi j cltur formae , & determinatur ati illa, ita ut sit prima entitas, S illius non sit causa in re, tunc cognoscam, qu6d illud est materia talas rei: sit exemplum; quaero materiam ignis; di considero an raritas sit illius materia; S comperto, Quod rari raS, nDn primo subi jcitur formae ignis; raritas enim est effectus talis subiectionis; si enim illa materia, quae sub ijcitur format ignis subiiceretur formi terrae, non fieret raritas, sed sensi. tas: unde patet, quod non sub ij citur primo, quod habet causam in re: prouenit enim ideterminatione, quae fit a krma ignis; ideo non est prima entitas, neque materia; quo cognito, procedam ulterius, ut quaeram, quod primo sub ijcitur, S determinatur: les quidem nesciam distinguere per terminos proprios, distinguam per communeS, S generales; unde sic mecum: statuam, quod n
cesse sit in igne aliquid dari, quod primo si, hijciatur sormae, & determinetur ab illa; αhoc primum dicam esse materiam ignis.
s. De modo inueniendi , qu e se
T Dem debet fieri de sormas ex dignition. I enim illius, quae modo data est, licebit cognoscere, quid sit istud, quod primod
terminat , quid est res: & hoc in quocunque genere entis r per eandem etiam licehit e suos cere, quae si propria rei forma: si enim
230쪽
unaqueque res, suam habet determinationem specialem; veluti, equus aliter taterminatur, quam ouis; inspecta propria determinationes licebit colligere, quae sorma propria sit: si . dicatur , illud , quod primo sic determinat equum, est anima, & forma equi, erit bene dictum; & ita Aristoteles in diis nitione anima facit; cum dixit est actus primus corporis &c. Ide erit in aliis; veluti si quaeratur, quae sit somma belli, poterit a prima determinatione illius derivari; veluti finis belli est victoria; medium ad obtinendam victoriam duo requirit, sit exempli gratia dictum, unum se caute tueri; aliud inimicum offendere sortius: ille enim . vincit, qui se tuetur, & inimicum offendit rigitur forma belli erit quid determinans exeracitus ad recte se tuendum, & ad sortius Oct dendum: idem in aliis; sic igitur licet materiam, & sormam inuenire.
um. I O. De gradibus materiae formae inueniendis. SI eognitio materiae, & se ae debet esse
distincta,& adaequata,necesse est,ut gradus materiae, & sormae cognoscantur: si enim isti ignorentur , vel non tota, vel non distincta cognitio habita erit: si quis enim in anima hominis non distinguat tres gradus, nempe veget riuum, sensitiuum, & rationale, iste non dic tur habere cognitionem distinctam: si quis vero existimet, in homine tantum esse gradu V