장음표시 사용
291쪽
do ponatur per ser verum ita de hoe status turr Naturam recte posse reduci ad primum modum per se, sicut etia potest reduci ad scibile quid est i Veruntamen, quia Arist. in Phiasi eis distinguit iIlam a materia,& sorma secun dum rationem; & propriam illi tradit diiunitionem; & ait per se inesse rei r non erit contra intentionem Arist. si quintus modus per se positus,sit in gratiam facilioris doctrine:Diuid re enim unum modum per se in ditos est dic re idem; sed magis clare, atque distincte, absq; o,quod sit contra mentem Aristi & quod misenus vere dieatur 1 Qujnque igitur modi per se in hac Praxi constituentur.
.. De primo modo per se respia' ciente sitae quidsit.
AT istotelas sie determinat primum me
dum peram. Per se dico, qua eumque insunt in eo, quod quid est: affert exempla, vetriangulo linea, & lineae punctum: adducit rationem; quia, ait, substantia ipsorum ex his est; & in oratione dicente,quid est, insunt: Ubi aperte declarat, duo requiri ad hocvt aliquid fit in primo modo per se; unum est,quod sit de substantia, & essentia rei; aliud, cquod tamen cum primo idem est quod in dimnitione rei positiam sit: Quod ergo ita est de essentia rei , ut in illius dissinitione ponatur, in primo erit modo per se: Hoc autem p rie conuenit ma reris, & forma ues tenim de substantia, & ec sentiaret; di ex illis dissitatio rei perfecta est rVtrum
292쪽
udium autem natu ra rei dicat essentiam illius: et ponatur in eius diffinitione: non ita elarum est: quod autem possit reduci ad illam, facillime concedendum erit: Via i igitur dicit primam entitatem rei,eidem in ptimo modo conauenit per se. h
mum. 1 . De secundo modo perse, qui
SEcundus modus per se ab Arist. Ite deter
minatur: Et quibuscumque inexistentium a. -- ipsis,ipia sunt in oratione quid est deelaranter Psensus esti Quando in diffinitione alicuius ac- .cidentis ponitur subiectum ι tunc tale accides conuenit illi subiecto in secundo modo per se: Conumire autem in secundo mod est tonumnire illi non immediate; hoc enim conuenit primo modo; sed mediate,nempe per aliquam causam , quae per se sit in re: in autem haec d scriptio intelligatur, sciendum est, ouod om ne accidens per se conuenit rei, ut ordinate ad
finem ς & quod accidentia sunt, veluti instruis menta,quibus res producit suam operationem ad finem i Et hoc adeo est verum, ut in Deo nullapossint teperiri accidentia;quia Deus ad nullum finem es ordinatus: Accidens igitur est intima, di posterior ratio se habendi ad aliud i Et accidens per se erit intima, & post rior ratio se habendi ad aliud in ordine ad Gn suum: Cum itaque accidens dicat hanc rationem ordinationis, impossibile est ex iacare recte quid sit accidens per se,nisi haec tro
293쪽
declarentur: primo quid ordinet: secundo adcquid ordinet: tertio qua ratione ordineti sieexemplum de fame a si volo explicare quid sit, oportet: ut dicam terminos ordinationis,idest illud, quod ordinat, nempe animal; & illud ad quod ordinat, nempe ad cibum; & rationem, seu modum quo ordinat; nempe sub ratione appetentiae: Unde fames sic diffinietur: est appetitus in animali ad cibum i Hoc autem est
subiectum poni in dissinitione famis; ideo fames per se in secundo modo animali coueniet ri; εα a rectissime igitur secundus modus per se, qui conuenit accidentibus, ab Arist. est dissinitus. Potuisset autem Arist. aliter etiam secundumodum per se ita determinare: Raecunquo accidentia conueniunt rei , ut est per se ordia
traic ad aliud, illa tali rei conueniunt per starratio est, quia si res per se, di secundum quod i ipsa ordinatur ad aliud,veluti ignis ad sursum,
di terra ad deorsum; & aliquod accidens commenit illi, ut se ordinatae; omnino tonueniet Silii ut est per se ordinata pueluti leuitas igni, grauitas terrae conueniunt pet se, quia insunti illis, prout per se ordinantur ad loca sua. jii Similiter iste modus sic posset determinari rmuaecunque accidentia per se habent in re ea sam sui esse, talia eidem rei conueniunt per ser um enim caiisa alicuius accidentis per . se e uenit se biecto; omnino necesse est, quod a cidens illi conueniat per se; quia conuenit reirer causam illam; haec autem rei per se ineste sit autem exemplum: Natura per se est cauta
motus; Anima perse in causa vita si ergo naturas
294쪽
eura,& anima per se rei conueniunt: ita etiam,& motiis, & vita per se inerunt illii Ita igitur de accidentibus, quae per se insent dicti. m sti Poterunt itaque oratores . Poetae, Historiis ei,& Iurisperiti, uti hac determinata ne se- .. i.
eundi modi per se , ad considerandum . quae Meidentia sint ab illis proponenda de Bello de Ciuitate, de Regno, de Imperio de Dote, do, i Testamento, & alijst in talibus enim accit: tia debent considerari, quae illis conueniunt mi ordine ad proprium finem: quod idem a Philosepho est praestandum. Num. 6. De tertis modo per st qui respicit emnentiam, σ Icibile An it.
TErtius modus per se ita ab Aristi declar , νεαtum:Quod non de subiecto dicitur aliquo, m. s. veluti, est,est substantia; quod vero dicitur de subiecto, ut album non per se est. Vbi apparet Arist. loqui de existetia; esse .n. in alto,eu non esse per se; no esse autem in alio, est ese per se: Sciendu est aut, quod apud naturam per se ex Runt substantiae: Apud arte artificialia, ut d mus,quae non dicitur de. subiecto:Apud volun talem Opera moralia, ut eleemosyna: Apud intellectu ens rationis,ut syllogismus: talia enim non dicuntur de si biecto: Sciendum etiam , quod quaedam accidentia, ut quantitas, apud i natura diculur de subiecto; quae in apud inteLIeetu considerantur,ac si no diceretur de ibi cto;& hoc ait Arist. sine medatio fit: De his aut Praecipue in matbematicis consideratur: talia
igitur quadam ratione per se esse dicenda sunt .
295쪽
ARistoteles sic quartum modum declaratrQ0od quidem propter ipsum inest unificuique per se dicor quod non propter ipsum Meldens; sensus este Illud, proptet quod ali quid inest alteri, per se causa est illius, quod inesti patet autem Arist. sic intelligere ab exch plis, quae affert: ait enim si quis ambulando
fulgurauit, accidens est, quia ambulatio non
est eausa fulgurationis: nec fulguratio fuit in eo, qui ambulabat propter ambulationem t siquis autem iugulatus interijt, per se est: iugulatio enim est vera causa interitus; & propter iugulationem interitus inest ei, qui iugulatus fuit: Quando ergo aliquid inest alicui promter aliquid aliud ; tunc illud aliud dicitur esse eausa illius, quod inest: Sint exempla; Motus
deorsum est in terra propter naturam, quae est in terra; ergo natura terrae per se est ςausa ta,
Iir motus: Vita est in animali propter animamrergo anima per se causa vitae est; In homine est intellectio propter intellectum i ergo intellectus per stest causa intellectionis: In corpor est quantitas per materiam, ergo materia pssse est cauta quantitatis: potest aupem probari, quod dicitur: Si enim vita est in equo per ani mam , vel anima ponitur causa vitae, vel non; si non, ergo non propter animam vita inest illi si enim este vitae est lapse, & anima non est caues ut sit vita, ita ut vita dicatur esse per mis
296쪽
mami omnino vita non erit in equo per anima: sed vel inerit propter seipsam,& non per aliud; vel certe inerit per aliquid aliud, quod illius causa siti vel igitur anima est causa vitae, vel vita propter ipsam non inerit equor si anima dicatur caula vitae, vel erit causa per se, & se- eundum quod anima a vel per aliud, & secundum quod aliud: si per se, ergo bene ab Arist. dictum est: si non per se, ergo vita non in equo per animam , sed per illud aliud, quod causabitus est: Bene ergo dicitur quod illud, prointer quod aliquid inest alteri, per se causa est illius quod ines.
r.Ad hime autem modum reducuntur omnes
causae,& effectus; & per ipsum habetur modus cognoscendi dependentiam, quam habet es, sectus a causa sit Ideo ad scibile propter quid debet reduci .
um. 8 snti quinto modo per se . qui
QVintus modus per se, sic potest determi in is ,
narii Quod est prima, & intima ratio, ut res se habeat ad finem, & ad ea, quae sunt ad finem, illud eidem rei inerit per se, & ita,quod cum de illa praedicabitur, faciet propositionem immediatam, & indemonstr hilemi Dixi, est prima ratio, ut disting*aturnii io ab accidentibus, quae ratio posterior existunt; Dixi, intima, ut discernatur ab illa ratione, quae est in agente, perquam ordinat rem ad finem; talis enim non inest per seret; nunc auic
297쪽
de his, quae per se rei in se sermo habetur l. Dixi, vi res se habeat ad finem c. ut ostenis datur,quod talis ratio habet annexam relati nem ad finem a & quod ipsa est findamen tum talis relationis ι ideo dicitur ratio . veintelligatur, quod sit illud, quo res suti deter minata ratione se habet ad finem: Quod enim, talis ratio sit in re, & in quocunque genere e tis, ex eo patet,quod omnes res ad proprios fi nes ordinantur a & ad illos se habent sub pr pria,& praecisa ratione: igitur talis ratio datur in singulis rebus: si enim non datur talis ratio; ergo non habent determinatam rationem,qua se habeant ad finem; sed ad illum confuso m do se habent r hoc autem esset non habere tale finem et quo enim pacto res se habet ad finem , eodem etiam dicetur habere illum finem i D tur ergo in rebus talis ratio: probatur autem, quod per se rei insit 3 Et primo authoritate Arist. ipse enim ain quod natura ponse primo,s .mMaph. & non secundum accidens inest rei ;. at ipsi ra natura est in naturalibus illa prima ratio, quast habent ad finem; motus enim dicit tende tiam ad finem a quies permanentiam in fine; Datura autem principium est motu , ροὰν igitur dicta n tura, & primλ ras' per se inpsti & non solum per semo, & immediate ad membatur ςti m rq inne: 'secundum quod ipse enim per se est
298쪽
etiam primo, & immediate; quia in re necesse Ibidei est deuenire ad unam primam rationem fin lemi Ait enim Aristoteles, in nullo genere caum sarum datur processus in infinitum: sicut ergo datur prima entitas materialis; & prima se malis; & prima existentia; ita debet dari prima ratio finalis: si enim non detur haec prima ratio, oportebit supponere aliam priorem ra tionem, quae, vel erit in re; & tunc hanc prima dico rationem fin alem; vel erit extra rem; 8c tunc nulla ratio inerit rei habendi se ad finem. quod esset finem non habere; datur itaque hscprima ratio, quae etiam rei inerit primo,& immediate : Quod si quis moueat dubitationes, utrum haec prima ratio sit res distincta a fine & an sit effectus cause finalis; sicut exissentia videtur effectus cause efficientis; & an fetus prius rei conueniat quam dicta ratio; re1υς prius fine illi insit; & an finis deturres r ionem; vel haec ratio tribuaturre 'M . 'sipondeam primo supponam, Quod od quod sui oc
299쪽
de his, quas per se rei insuraesermo habetur i. Dixi, ut res te habeat ad finem c. ut ostenis datur,quod talis ratio habet annexam relati nem ad finem ; .& quod ipsa est Iundamen tum talis relationis ι ideo dicitur ratio , veintelligatur, quod sit illud, quo res subdere minata ratione se habet ad finem: Quod enim, talis ratio sit in re, & in quociri quo genere en iis, ex eo patet,quod omnes res ad proprios fines ordinantur; & ad illos se habent sub pr pria,& praecisa ratione: igitur talis ratio datur in singulis rebus: si enim non datur talis ratio; ergo non habent determinatam rationem,qua se habeant ad finem; sed ad illum confuso mois do se habente hoc autem esset non habere tale finem : quo enim pacto res se habet ad finem, eodem etiam dicetur habere illum finem et Da-
tur ergo in rebus talis ratio . probatur autem,
quod per se rei insita Et primo authoritate Arist. ipse enim ait, quod natura porse primo,& non secundum accidens inest rei; at ipMinatura est in naturalibus illa prima ratio, qua se habent ad finem; motus enim dicit tende tiam ad finem a quies permanentiam in fine; natura autem principium est motu ,& quietis; igitur dim natura, & primλ ratio naturalibu perst inest; & pon selum per se, sed etiam pririmo, & immediate ad mentem Aristololis: pro batur etiam r4tiQne: Unaquaeque res per se, Nsecundum quod ipsa, se habet d finem : Finis enim per se est causa rei; Vel igitur ordinatio rei ad finem conuenit rei pςrst, vςl ppr δcci, dens: non pςr scidens, quia pςr accidens eti4
300쪽
finem haberet; quo enim modo res ordinatur ad finem; eodem etiam habet finem; sed per
se ordinatur ad finem: igitur ratio, qua reS O dinatur ad finem, per se rei conueniet: Inerit etiam primo, & immediate; quia in re necesse Ibi est deuenire ad unam primam rationem fina Iem: Ait enim Aristoteles, in nullo genere causarum datur processus in infinitum: sicut ergo datur prima entitas materialis ;& prima sor
malis; & prima existentia ; ita debet dari prima ratio finalis : si enim non detur haec prima ratio, oportebit supponere aliam priorem rationem, quae, vel erit in re; &:tunc hanc prima dico rationem fin alem; vel erit extra rem; &tunc nulla ratio inerit rei habendi se ad finem. quod esset finem non habere; datur itaque hscprima ratio, quae etiam rei inerit primo,& im- imediate: Quod si quis moueat dubitationes, utrum haec prima ratio sit res distincta a fine adi an sit effectus causae finalis; sicut exissentia videtur effectus causae efficientis; & an finis prius rei conueniat quam dicta ratio; vel haec
prius fine illi inst; & an finis detur rei per hac
rationem; vel haec ratio tribuatur rei per fine: Vt respondeam primo supponam: Quod Arist. Lib.νrad. de relativis ait, quod sui simul natura; ait etia; se
Ad aliquid sunt, quorum esse est ad aliud se . 'habere; patet autem, quod res se habent ad finem; & quod inter rem, di finem est relatio adi quod haec relatio habet fundamentum in re,quae dicitur finis; di in re, quae est ad finem: sicut enim relatio,qus est inter patrem, di filiu, habet sundamentum in patre, nempe genera S rG