장음표시 사용
321쪽
st . I .mnumero Instrume russiendi.
I Nitrumenta scientifica, idest apta essicere
scientiam modo decem esse ponantur'; luceat autem quilibet, vel addere, vel minuere, si ita placet: primum, & inter omnia prine, palissimum erit demonstratio per principi per se nota; seeundum dissinitio; tertiuirita monstratio potissima dicta propter quid; quartum demonstratio propter quid per causam remotam, non propriam quintum demo stratio quia per essectum; sextum demonstratio quia per signum; septiinum demonstratio ad impossibile; octauum diuisio demonstratiua; nonum demonstratio diuisua; decimum inductio demonstrativa. Methodus vero non videtur recte appellari instrumentum, sed rectius dicitur ars, seu ratio dactis instrumentis,& aliis regulis utendi.
H. z. te fine serum instrumentorum.
Finis isorum instrumentorum est facere ee titudinem, & euidentiam in intellectu eoruomniumcluae stibilia posita sunt: Itaq; per ipsa Probantur omnia, quae pertinent ad existenti essentiam,ordinatione,& accidentia tropositae rei;& hoe quantum,& quomodoseri possibile em Non enim omnia eode modo probare concessum est: Non soluaute per ipsa probatur, Phaee, vel illa sit existetia, vel essentia rei; sed et fit euidens. talis res sit essentia, vel accidens, vel causa illius de singulis itaq; est dicendum. - T DL
322쪽
De demonstratione per prisci a per
Illa demonstratio est mater omnium instrumentorum sciendi i Haec est . . ianua qmnis certitudinis, & eui-' dentiae .: Haec est clauis omnium mentiarum : Ab hac dissinitio, & dimon- stratio potissima perfectionem sua accipiunt: Haec omnes cognitiones ad prima principia i demonstrabilia , & omnibus nota reducit pHaec, si a sensu adiuta sit, omnem ambiguitatem de medio tollit: Itaque de ipsa, di doxsu illius dicere opus est.
Num. I. Tu incipist ter se notis, m. , de illorum apphicatione.
DAri quadam principia intellectui per se : re
nota Arist. , di alii omnes latentvntilia sunt,quae in Metaphisica proponuntur i Primu πη - λη. Rutem omnium principium, di in quod omnia miluuntur principia,est hoc, ait Arist.imponsbile est simul idem esth, di non esse; quod aliis Wrbis dieitht i Impossibile est contradictoria esse simul vera, vel falsa. Proximum huic principium est: De quolibet verum est assirmare, vel negare i Post haec dantur alia multa princ, pia . Veluti impossibile est, quod in aliquo Ee' s. metaph. uere causae detur processus in infinitum; sed 'r T ' necessc
323쪽
necesse est deuenire ad unam primam eausam ἰveluti ad primam materiam, ad primam QNma , ad primum motorem, ad ultimum finem: Ita omne totum est maius sua parte: Dantur etiam muItae dissinitiones, & terminorum eriplicationes. quae intellectui per se patent; veluti, quod per se esse, est no esse per aliud:& quod esse in potentia no est esse in actu; & quod subsantia est illa, quae per se existit: & quod accidens inhaeret substantiae: item datur dissinitio
quatuor causarum: similiter dissinitio existemtiae,essentiae,materiae, ae ordinationis fina. Iis, cauis,& effectus, & similium: talia en ira
in metaphisica habent rationem principis per
se noti; quia,tum per sensum, tum per intellectum euidelia fiunt: seut enim ait Aristoteles. vanum est velle probare esse naturam,quia essper se notam,qu0d illa sit; ita dari vel causam,
vel effectum, vel essentiam, vel aecidens velle probare superfluum,S vanum est: Haec autem principia, ait Aristoteles, communia omnibus sunt; sed unicuique rei possunt accomodari,&appropriarii distinitio enim essentiat, veI m teriae, vel finis debet esse communis essentiae, materiae, & fini tum equi, tum hominis, tum angeli; & ita debet esse communis, ut essentiae cuiuscunque rei possit accommodari: sic autest talis accommodatior dissinitio essentiae est veluti quaedam regula I sicut ergo mercator utitur regula cubitali ad mensuranda omnia quae habet venalia; ita scientificus potest uti diiunitione cssentiae generali ad , ut sic dicam, commensurandas essentias quarumlibet rerit:
324쪽
Si enim essentia sic dissiniatur; est prima eniti ias rei, si proponatur,an anima equi sit de illiust essentia, statim considerabo, an sit prima meitas illius: & comperto quod sic; dicam, da essentia illius est; Si quoque quaeratur,an manducatio equi sit de illius essentia. comperto noesse primam emitatem, dicam quod non; at que ita de alijs plurimis diiunitionibus,& teria minorum declarationibus est dicendum i Et
his igitur principiis essicitur demonstratio illa, quae dicitur per principia per se nota; de qua modo dicendum est.
Num. M. De fine, seu essectu huius deu
FInis huius demonstrationis est euidenter
probare, aliquam propositionem , in qua praedicatum sit terminus,vel logicalis, vel mStaphisicalis, vel uterque i vhi enim isti terna , 'ni non reperiuntur, demonstratio ista locum .di met . non habet i dicuntur autem termini metaphi ' μ' scales illi, qui reales sunt, & transcendunt emtia particularia; veluti eausi, effectus, acti s , Potentia, pars, & totum, essentia, existentia Amateria, serma, inciens,finis,& similia; Ter
mini Iogleales praecipui sunt isti: de omni; per se; secundum quod ipse uniuersale primi maesie genus; 'el speciem, vel disterentnm; pra dicatum; subiectum, N similia: inando ergo fiat talis propositio; anima equi est de escntia allius; natura est principium, & causa motus I ac tales propositiones habent terminos me
325쪽
taphisicales de subiecto probandos; Si vero dicatur anima equi per se in primo modo conis uenit equos esse hinnibile eonuenit uniuersaliter primo equo ue homo est prim9m subiectum risibilitatis; rationale est propria disserentia hominis; istae habebunt termims logicales: Si vero dicaturi, grauitas est accidens per se te
rae ι natura terrai est per se causa motus terrae deorsum,tunc habent terminos tum logicales,
tum metaphisicales; Accidens enim,& cauci sunt termini metaphisicales; per st vero terminus logicalis est i finis ergo demonstrationis perprincipia per se nota est euideter tales pro. politiones probare, di demonstrare
n, 3 . De materia, forma, in OFeiente hims demonstratinis . i
Forma huius demonstrationis est figura sij.
logistica, siue assirmati uri sue negativa iEffciens est intellectus adiutus lumine natu. rati, quo cognostit principia per se nota, o confirmatus exercitatione, qua in talibus principiis considerandis occupatur. Materia sunt tres termini,subiectum est aliquid particulare, quod pertineat ad rem, de qua scientia habe.tur, idest debet pertinere ad aliquod scibileia illius: praedicatum est terminua, vel logicalis, vel metaphisicalis, vel uterques medium priniscipale erit dissinitio termini eiusdem i res paretebit exemplis, proponitur examinandum, nanima equi sit de essentia illius:accipiam dissinitionem essentiae pro medio sic,& dicam. Pr,
326쪽
ma entitas rei est, vel essentia. vel de essentiet illius; sed anima equi est prima entitas illius, ergo; Maior patet, quia est dissinitio metaphisicalis intellectua per se nota;mmor sic prina .de anim.
batur; illud, qψo in re nihil est prius, primum 2. debet dici; sed in equo nihil est prius anim
illius; ergo. Iterum probabitur minor eadem ratione: Forma rei nihil habet prius in re; sed anima est rma equi; est enim primus actus eorporis illius, ergo anima equi est de essentia
illius: Ecce quod tres syllogismi facti sunt; &semper medius terminus fuit dimitio termini metaphisiralis, qui in conclusione reperiebatur: Ita probabitur negatiue, quod manducatio non sit de essentia equi sic: Essentia est prima entitas rei, sed manducatio non est prima entitas equi, ergo: Minor sic probatur ἡquod habet causam in re, non est prima entitas rei; sed manducatio habet causam in equin& sensui patet; ergo non est prima entitas illius et Idem in alijs terminis fieri potest.
I lum. q. De necessitate dictae demonstrationis .
Α It Arist. Scire est rem per causam cognoscere, propter quam res est:& quoniam illius causa est,& non contingat aliter se habere : Vbi non contentus dicere, quod debet cognosci res per causam, sed addendo, quod do bee pereipii quod sit causa illius, & hoc cum . certitudine, & euidentia; manifesie docet, quod termini metaphisicales debent cum euidentia
327쪽
dentia c6gnosci: scire enim,quod omne habes. animam viuiti est scire per terminos ph isicos,& proprios I scire autem,quod anima sit eausa vitae, est scire per terminos metaphisicales: scia I re vero,quod anima per se, & secundum quod ipsa, & iuxta regulam de unitiwr Ii 'istimo es, causa vitae, est stire per terminos tura meta phisicalas, tuni logicalest si ergo nόeesse est scire , quod anima st de essentia equi ι & sinforma illius; & quod sit caiisa ruitae 1 S quod talis anima uniuersaliter primo conuehir illi ;& similia, sine quibus vera mentist, & certa accivisti haberi 'Un potest 1 dicendum est . quod demonstratio per principia per se Nota est valde neeessaria; & suod intellecti is heno exercitatus in illa multo plures δὲ persectiores rabe r euidentias, quam alius qui in illae eeeitatus non sit. a
m. F. De su eiusdem demonstrati ius.
r Sys dicta demonstrationis est, tum inueti, V ' nite, tum iudicare qtraenam dipropria existetitia, vel euentia, vel materia, vel sor. ma, vel natur , vel causa, vel effectus, vel quariit propria oponatio finalis; quis finis, quae et cidenti4 rei per se in sint;quae sinit de uniuersiali primo, & alia multa, quae scibilia sunt: Dixi inuenire,qtita per principia per se nota inueni. quae sit propria sorma, vel materia rei; quod Eenua, quae disterentia, & similia; si enim mi. bi ignotum sit,quae sit forma terrae, & cupiam illanianuuiane, Vtar hac denranstrati ei sic
328쪽
sic procedam a Illud, quod primo determinat quid est 1 s, dicitur forma rei A estgo illud,
quod primo determinat terram in ratione temrae, forma illius est: subiungant; prima sorma determinatio nihil est aliud, quam prima determitiatio materiae r igitur quod primo deteraminat materiam terrae ad esse terrae,sorma te tae dicetur: Sed prima determinatio materiae ad esse tefrae est, quod materia summe constricta, & collecta sit; ergo forma terrae erit actus valde constrictiuus materiae: Hoc quantum ad inuetione: Qupd attinet vero ad iuditium deforma, quae sit inuenta,an vera, & proptia somma sit, haec demonstratio docet euidenter iudicarer Quaeratur enimran anima equi si forma illius 3 uc ostendetur: Quod primo deter minat materiam ad esse rei, illud rei Qrma vera est sed animaequi primo determinat m, teriam ad esse equi; Anima enim est actus prismus corporis phisici,&c. ermanima equi for ma illius esti talis igitur est usus huius emona - strationis, quae quod ad omnia scibilia cogno4 6 iii i, scenda aptum sit instrumentum; ex dictispa -
tete potest . . .. ab . . . l .
329쪽
Ecundum instrumentum est diiunitio: de qua, ut habeatur vera cognitio, quatuor illius causae sunt explicandae: Primo autem eius descriptio ponenda est.
IN dissinitione tria considerari possunte prismo ipsa essentia cognoscenda: secunda r gula, vel instrumenthm, quo talis essentia esteognostenda:tertio dictae essentiae vera eoMntior iuxta autem hae tria tripIiciter dissinitio
describi potesti respectu enim essentiae sie disi inituri Dissinitio est totius essentis adaequataeollactis,& in proprias partes distincta distria butio: & haec descriptio ab Arimaeeepta inas.phificor, dno autem in damnitione tonsideratur, unum estiadaequata colismo totius essentiae; ipsa Mototam essentiam colligere debet, & hoeado
quater Asterum est, quod sit distincta essentiae in partes distributio; essentia enim in diffini-Σ. tione debet in partes distingui. Ait enim Ariastol. quod dimitum totum quoddam est,e in distincte significat; dissinitio autem dividit in singula; idest totam essentiam in partes ductinguit, quae partes a logico genera, & dis rentiae appellantur: Animal igitur rationale , dimitio h*minis erit, quia di colligit. &d,
330쪽
stinguit totam & solam illius essentiam Quod vero attinci ad dissinitionem logice consiseis ratam, prout est tegula ad cognoscendana eL sentiam, sic videtundescribenua: Est regula ad essentiam perfectissime cognoscendam:Vm est Arist. s. de dissinitio ita considerata,neque est essentia, zt 'neque cognitio essentiae, sed est regula ad eusentiam cognoscendamuicut enim regula,qua
mercator res venales mensurat, non est res mesurata , nec cognitio rei, vemen rarae; sed est ratio ad dictam mensuram rei cognoscendam; ita erit de diiunitione 1 Tertio igitur modo a tepta sic describetur. Dissinitio est perfectissima rei cognitior Clarius autem sic : Dissinitio ex s. post. est essentiae, ut essentia est vera , adaequata, di- η' γ' stincta, certa, & euidens cognitio: Ita etiam
de illa logice accepta dici potest: Dissinitiologice accepta ost regula ad essentiae veram s . adaequatam,distincia certam, & euidentem cognitionem habcndam: Ratio autem eorum.
quae dicta sunt ex his patet, quae in ptima Di stinctione primi libri dicta fuere: si enim ad persectam cognitionem requiruntur quinque conditiones,quae modo dictae sunt: & dissinitio dicit persectam essentiae cognitionem, ut om nes supponunt; omnino diiunitio debet se habere, ut dictum est: Si nanque essentia, vel non
accipiatur, vel non cognoscatur vere , sed falso; talis res non effectiva, sed destructiua sciemtiae dicetur: si etiam tota essentia non cogn scatur, ergo plene cognita non erit; si plus quast, cognitio habita sit; ergo falso cognita erit; sindistincte; ergo confusa cognitio dicetur: si