장음표시 사용
311쪽
ri. Q i Benhstruando ea, quae . sis niuem
Aa ar U . bilia, reducatur ei s
MAxime refert ad habendam distinctam
cognitionem scibilium, ut explicetur quonam modo eadem res ad plures m os rea 'ducatur per se;& consequenter ad plura scibialia pertinere dicenda sit: Selendum ergo,quod in aliqua re ad summum quatuor reperiuntur zτ' nempe existentia, essentia, ordinatio, & accudentia. Existentia igitur rei, ut equi, quatenus respicit equum, pertinet ad tertium'modum per sei equus enim per se existit: Quatenus vero respicit causam emcientem est in quarto modo tanqua effectus per se talis causae: Prout vero respicit accidentia,qui consequuntur existentiam,ipsa existentia reducitur ad quartum modum per se tanquam causa ad essectum M teria vero, prout respicit rem cuius est mate. ria, est in primo modo per se, proueve ab iula prouenit qnantitas,& alia accidentia habet rationem, ut caula,quarti modi per sei Idom de forma equi, respectu equi est in primo m do ι respectu potentiarum, accidentium, d Operationum, quae ab illa proueniunt, erit, vecausa in quarto: Ita de ordinatione, respectu rei, quae ordinatu est inquidio modo per istre c.
312쪽
respectu vero, vel operationis, vel inclinatioanis, erit in quarto; cst enim causa illarum . De accidentibus autem ita est dicendum: Quanado accidens per se prouenit a materia vel forama; tunc tale accidens respectu subiecti erit sea per in secundo modo; respectu vero causae ipasius erit in quartor Exempla sint: Equus per se existit in tertio modo: Corpus equi est in pruino modo respectu equi, quia est de illius es
sentia: respectu vero operationum erit in qua to, quia causa illarum est: Anima equi conueianit equo in primo modo,quia est estentiae illius pars spectu vero potentiarum , di operati num erit in quarto; causa enim illarum estior dinatio equi ad finem conuenit equo in quin to modo tarse; vel secundum Aristi in primor respectu vero oporationum9quae ab illa proueniunt erit in quarto . Ita quod equus sit hinnihilis, est in secundo modo; quod vero hoc accidens a forma, ut a causa proueniat, erit in
Sciendum est etiam, quod omnia accidentia , quae per se proueniunt a forma, vel a ma
teria, ut a propria caula; illa coueniunt subi cto in secundo modo; materia vero, vel forma respiciunt m quarto; sed aeeidentia,quae pio niunt a materia non couenrunt formae;& ελ- era; quae proueniunt a forma, non conueniunt materiae per se,sed per accidens vehiti,quanti gas est accidens st materia,ut scausa proueniensi quis ergo dieat equus ut equus, & per se est quantus; verum erit; & est propositio in secum modo per se: si vero dicat, omne habes ma-
313쪽
teriam est quantum, erit in quarto : Si vero di cat animaequi est quanta; tunc talis propositio non est per se; sed per accidens;anima enim nohabet quantitatem,nisi per aliud,idest per materiam: Ita si quis dicat. Equus habet potentiam activam currendi, vera erit,& per se in secundo modo ; equus enim per se habet anima, di per hanc potentiam currendi: Si vero dica tur, Animaequi producit in illo potentiam adcurredure,vera erit in quarto modo per se,quia dicit causam, & effectum; sed si quis dicat, m teria equi habet potentiam ad currendu, non erit vera, nisi per accidens, quia masevia non habet potentiam activam , nisi per so mam i Ex his igitur regusis habe tur ratio scibiIta tum inue- tuendi, tum distinguedi.
314쪽
gnitionem tria debere certo coici; primo subiectum recte sui patulum . Secundo omnia stibilia fuisse plene collecta, distincta ι explicata, ordinata.Tertio quod de illis certa probatio facta sit. Dictum etiam suit, quod Methodus sese fifica debet tradere rectam rationem ἡ & mo dum i ail dicta tria cum cenitudine pinum da, & cognoscenda . Ad hoc autem maxime deseruiunt regulae Logicae in hoc libro explicatae. Nunc aliquid practice de illi praeteriam dicta , dicendum est. o
truxis ad moris per se di iussu das, m
in praecisa ratione 4 Notandum, quod modi per se, & regula
dictς in subiecto materiali locu habent i quod tali ratione ἡeclaratura. Sit homo subi Ombia,quq per se illi conueniunt , esse per se de illo scibilia sed iuxta regulam de uniuers, si primo, esse illi approprianda: Quod tali ra tione potest explicari ιEntia
315쪽
Entia igitur alia sunt facta e Deo, ut nata- ruralia, & supernaturalia; Alia ab homineis ,
ut artificialia , moralia, rationis i In factis a Deo, lex Dei praeci se, & absolute, determinat cmnia, quae rei per se conueniunt; veluti, primo determinat finem; secundo operationem sinalem; tertio principium productivum accudentale: idest virtutcm Operativam: quarto quatuor causas; quinto es entiam,esse, suppomtum , & alia supradacta. Haec omnia lex Dei determinat in factis a Deo, di determinat,
quod rei in sint per se, & secundum quod ipsu, S primo; idest secundum regulas dictas: ideo dictae regulae in factis a Deo,habent fundamentum in lege Dei; & sunt principia per se nota. Cuicunque enim speciei dat Deus propriam legem, tinem, & omnia dicta praeci se, & spe cifice determinatem: Et quod facit lex Dei in factis a Deo; hoc facit ars in factis ab homini hus: Ideo per legem Dei, omnia de naturali-hus, secundum regulam de omni; per se ;
niuersali primo; cum certitudine determin ra sunt; & idem artifices, per artem, in artificialibus; & entibus rationis, ut Grammatico,
di similibus faciunt: Ainc fit,quod Aristoteles de naturalibus ait; quaedam in illis sunt secum
dum naturam: alia praeter naturam;alia contra
naturam; idcst secundum legem, praeter lege, di contra legem naturalem. Idem Cicero aitris nil, 'ὀρ de Rethorica; quaedam sunt secundum artem,
quaedam praeter artem, alia contra artem;
ipsa ars est recta ratio ad omnia dicta cum certitudine cognoscenda: & ars, item lex Dei, r a fine
316쪽
i fine rei accipit rectam rationem ad omnia a praecise determinanda; quia omnia a lege, vel arte data rei, apposite ad finem facta, & ordia
nata sunt. aDe arte ergo dicitur 3 Est recta ratio rerum actibilium. . De Deo d icitur: Sua prouidentia per leges ordinat omnia in fines. De regulis ergo Logicis iam dictis dicem
dum: Sunt in lege Dei, di in arte hominum fundatae r Et finis illorDm cst. cum certitudine manifestare, quanam in scientia, vel sint,iuxta genus suum, secundum rectam rationem, vel praeter, vel contra illam. . Methodus ergo in scientiis , facultatibus,ti artibus hanc docet rectam rationem', ad illam recte explicandam, valde deseruiunt
regii lae iam dictae , quae a lege Dei, & a rectata
hominum ratione sunt derivatae . . I.
Arinoteles cognouit quidem, & docuit has tegulas, & illis usus est; sed illas ipse non imuenit; in lege enim, & in prouidentia Deir It. in recta hominis ratione; item in habitu primorum principiorum speculativorum, di ope rabili unx, fundata, & ab illis derivata sunt; ideo lumine naturali sunt per se nota. Lumen autem naturale est debile ad has regulas cognoscendas. Et ante Aristotelem philosophi modicam, & confusam de illis habu Tunt cognitionem; tandem de illis, post multu tempus, & magno labore, aliqua notitia ii bita, & ab Aristotele tradita es;sed tanta bre Lutate, di obscuritate tradita fuit,lut a plur,
317쪽
' a L . Anno 'ationes la mis non threlligatur, & a paucissimis proprio
ingenio, studio, & labore magno percipi positit. Et sere omnes indigeant auxilio Doctoris ad intelligendum . Sed lumen fidei, & supernaturale, seu do erina a Deo leuelata, valde adiuuat, ad illas
cognoscendas . Docet enim omnia entia, omnes causas, primas, medias, & vltimas; Docet omnes effectus primos, medios, ultimos; cerleges a Deo datas; ordinationem omnium t
tum in proprios fines; Docet proptium finem mundi, hominis, & aliorum; Demum dat lumen,ad omnia cum magna certitudine cognoscenda .
Methodus ergo dirigit ad omnia cum dictis regulis praecise , & proprie, & in specifica ratione examinanda . Dictae enim regulae expliacant, quaenam de quacunque re,in prςcisa ratione , scibilia sunt, & rei neeessario in sint . Regula de omni, & semper docet; De st tuto subiecto nihil esse scibile, nisi illud , quod omni subiecto, & semper. & necessario inest. Modi per se docent; illud tantum esse scibila de subiecto, quod vel est essentia illius, vehaliquid ab illius fluens essentia; Quod autem conuenit subiecto per aliud, ut ferro ignito igneitas, scibile non est.
Quatuor autem omni enti completo per se conueniunt; primo essentia,& quidditas rei cupartibus suis, si illas habet; & haec contine tur in primo modo per se secundo omnia accudentia, quae siuunt ab essentia rei; vehati passiones, relationes,ti Operationes;& iunt in secum
318쪽
do modo per se: tertio, finis, ordinatio finalis.& relationes ad finem; & pertinent, veI ad prirumum, vel ad quintum modum per se e quarto. existentia enti completo per se conmenit In te tio modo per se: quinto , quartus modus per se explicat, quaenam in subiecto, ira per se insint, ut etiam causae existant, ut aliqua asia peris inesse dicantur ; veluti, anima per se inest homini; & est causa, ut per se aliquid aliud , hoc est vita, & omni, & per se, & semper infit . . Regu Iade uniuersali primo, omnia scibiIta de subiecto reducit ad prisciam rationem subiecto conuenientem lac Non est dicendum
de homine; habet animam, vitam, opera tionem ς sed opus est, secundum hanc regulam dicere; habet talem anima; vitam, Operatione specialem, & particuIarem . Hoc pacto, per regulas dictas, methodus docet, & dirigit ad omnia scibilia,de quacumque proposita re colligenda,distinguenda, e plicanda , probanda : ExpIicatur magis. Cum omnia entia st Deo, & ab homine mcta proprium habeat finem,& iuxta illum proprium habeat essentia, quidditatem, materia, formam, existentiam, passiones, & operati nes; omnia .n. dicta ad finem sunt ordinata ssequetur, quod unaquaeque species per se, de omni, & semper, de uniueraliter primo, habebit omnia dicta, iuxta genus suum; ideo alius erit finis equi, sius hominis i idem do aliis. Quod si quis aliter opinaretur, grauiter
erraret; Hinc Logica methodus talem regu
319쪽
ne, & de alio quocunque' subiecto, necessa itio debet conuenire illi ; semper; de omni adi necessario, & proprie , seu secundum re- niuersali primo; & dicta omnia Ha regulas dictas, de subiecto, sunt
aegulas plene cognoscit, magnusas, di sapiens euaciere potest. Qui maS Ignorat, non potest esse certus, nuturaliter loquendo, quod veram , certam, completam, & pers ctam:de proposita r , ., ,habuerit sapiemti uania o
320쪽
Ιctum est d modo riuo possit ha- heri cognitio vera, adaequata έ de d istincta eorum, quae de aliqu1 rei stiri positanti & explicatae sent re ' gulae, quibus scibilia a non tabulibus, & inter se distinguantur; dictunt, est etiaqua ratione omnia scibilia per regulam do uniuersali primo possint 3ppropriari, & a
commodari; quae omnia ad obtinendam ada quatam , & distinctam cognitionem desieruiunt: Nunc itaque quomodo cena, Ec euiis dens eognitio possit haberi dicendum est: Me enim Aristoteles, quod ad scientiam requi me certitudo, &euidentiai De instrumentis ergo selendidicere opus est: per illa enim, Meertitudo, εἰ euidentia obtinetur ι primo a tem de numero instrumentotum dicatur.