장음표시 사용
331쪽
absque certitudine, & euidentia, cum imper sectione se habebit: bene igitur videtur dete minatum, quid. diffinitio esse dicatur e Nunci autem de Logica dissinitione tantummodo est
Num. a. De eau is Logicae dis itionis .i
IN regula, qua utuntur mercatores recte nu mis explicantur causae logicae diiunitionis. Causa enim finalis dictae regulae, est recta re rum venalium mensurar materia sunt dictae res, ut menstrandae; forma est applicatio ipsius, .s- regulae: inciens tria respicit, primo regula '-- ' distinguentem partes rei ; secundo manum apriplicantem regulam ipsimi tertio oculum in spicientem rectam applicationem, & rei me
ς suratae distinctionemiIta ergo est in logica dise finitione:Finis illius est Meere persectissimam essentiae cognitionemi Materia est rei scintia, ut persecte cognoscendat se a est recta amiplicatio regulae logicae ad essentiam i Essicien in tum intellectus, qui applieat regula e vn' parte,& obseruat ex alia,an recte sit applicata; tum ipsa regula; quae essicit non silum inessen-.tia, sed etiam in intellectu opportunam distinctionemr Quaenam si iginur haec regula est dia
lum. 3. auomodo inuenta fuerit regias VT potuerit inueniri regula ad dissesenda
332쪽
picus,& motaphisicus: &primo metaphisicus secum ita cogitauerit. inarium mihi est obtinere pexsectamcbgnitione ellentis cuius cumque rei; sed non habeoxertum modum, in. quo illam obtineam: ibo ad logicum, ut mihi talem praebeat regulam et dicati igitur logico, pnebe mihi talem regulam. ι s ua possim cum
certitudine. Ni euidentia cragmster tota . &solam essentiam,& Omnes partes illius, idest omnes panes, & gradusim. materiae, tun formae,quae rei dicunt essentiam. Tunc logicus
dicat. sic.tota, & sola essentia cum omnib*spa ib suis multi' posest , atque disssingui e Essesatia cuiuscunq, rei in partes diuidi potest:
quaedam partes essentiae siue materialis, siue formalis sent coinmunes ς quaedam sent prim i
pria ι & praeter has impossibile est aliquanta
partem esse jitta iuuenum . Mommunes appellentur getaera;Propriae appellentur dissetentis Et pona ut quod genera colligant vere, adae quale s &i disti e onrues paues communes edifferentixvero omnes partes proprias i Tunc scito, quod s.tu certo, &euicientet cognoueris Omnia genera, vel unum genus intelligibilis terpnima genera eontinen ἀ sicuti proximum facit; tum Ohisti certo evidenter omnes patrescommunes: Praeter genera enim nulla pars reperitur communis: Qu9d si etiam cedito, Seuidenter cognouetis omnes differemeias, vel unam omnes intelligibiliter continem tem sicut proxima est; tu cognouisti omnes
partes proprias: Qusd si tum genus, tum dis- strentiam ita figintiantem certo, de euiden
333쪽
ter cognoueris; scito te habuisse cognitionem essentiae veram, adaequatam, distinctam, cer tam. & euidentem; quod a me requirebasi Scprobo ita esset erit enim vera; quia genus, differentia vere dicunt partes essentiales t erit adaequata ; quia genus, & differentia totam, di solam dicunt essentiam: Erit distinctat quia secundum partes cognitio habita est, Demum erit certa, & euidens; quia certo, & euidenter genera, & ditarentias cognouisti. Bene igitur regula diffiniendi tradita est .
diu. q. auomodo genera , , disserentia
se veram diffinitionem rei, quod certo , di euidenter cognoscat se rei diffinitae genus, di differentiam inuenisse: si enim supponitur, quod cognitio perfecta essentit sine dissinitio. ne non habetur,&quod dissinitio sine genere,
di differentia nodatur; omnino; s.cto dubius an genus,&differentiam inueneriis ero etiam dubius, an dissinitionem habuerim ; & conse. quenter dubitaboὐan perfecta essentiaeeogn utio a me habita fit:oportet ergo dari modum, quo certa, & euidens cognitio dat genere ha heatur: Dieatur ergo duobus modi po haberi: primo quidem per coordinationem praedicamentalem, per quam,in quocunquo Praedicamento, genera, & differentiae magis principales distinguiuntur; veluti impraedis
mcnto substantiae apparoti di in his licet eo, ligere
334쪽
ligere penera,& differentias, ut de homines. . mst. fit,quod sit animal rationale: Alter modus est, in per diuisionem, & per demonstrationem diutissiuatri, de qilibus dicetur; & per daemonstrationem per principia per se nota,de qua dictuesti ad quae etiam sensus lapissime concturere
potest: res autem declaratur exemplor Volo inuenire genus, & differentiam terrae: Tunc diuidam illam a coelo, & a mixtis, nec noria animatis, Et inter corpora simplicia element ria illam reponam: inueniam ergo genus illius, quod sit elementum; per quod distinguetur ab angelis. cauo, mixtis, animatis: est igitur genus proximum.Tunc sequar inuestigando dis- ferentiam; hanc autem tentabo colligere ex gradibus materis,& formae; cum enim demo stratione per principia per se nota probetur , quod materia, & forma dicunt essentiam rei, 'si cognouero , que gradum habeat materia, &quem forma terrae,statim existimabo,me inuenisse specificam differentinm illius: Videbo itaque, quod terra inter omnia elementa sumininum gradum habet materiae, & minimum . formae; in summo enim habet accidentia,quae multum materiae consequutur, ut esse densam , grauem, & in infimo loco constitutam: ita caret accidentibns,quae a sorma re nobili proueniunt, ut lux, esse valde mobile, vel magnam habere actionem; sic itaque illam diffiniam: Terra est elementum in summo materiale, in
minimo formater Ita fiet in alijs: Exercitatis autem in distiniendo non erit dissicile inuenire sqnera, di disserentias cuiuscunque reia potis V a u.
335쪽
, ' . simum se causas illius proprias inuestigarint eἀL A fine cnim , ab operatione finalii a forma, Iillius gradibus, licebit talia perscrutari: Sic igitur genera, & differrentiae sumendae sunt.
Tsi sormae cognitio distincta potest haberi, ex determinatione, quam ipsa ponit inta materia, quae sepissime sensibilis est; ex forma autem. & graduum illius distincta cognitione excipitur modus dissiniendi; cu forma sit quod qui4 erat esse rei; nihilominus,quia aliquando talis forma non potest ita distincte exprimi, ut differentia specifica per illam habeatur; ve in quo patet; in quo. aissiculter a sorima potest
Str. phis accipi specifica differentia; videtur recte fieri; si a ratione finali specifica differentia desumaatur rQuod enim ab hac ratione gradus forma cognoscatur, apparet ex eo; quod formai in quocunque genere entis, semper fini rei con- formis est: Vt igitur equi diffetentia specifica inueniatur; genus enim illius nempe animas manifestii est ) a fine sic desumetur: Finis equi dicatur esse transferre hominem, & res illius de loco ad locum, & hoc velociter; & commoder ita enim esse ex operationibus equi ain paret: eq uus enim seri sessorem, fert onerata, trahit rhedam quae omnia dicunt translatione hominis, & rerum illius de loco ad locum , σcquus etiam dictas actiones non facit lente, vehon non debiliter, ut asinus; non in coimmin
336쪽
do, ut cameIuss sed, velociter ,& sortiter, αςommode hoc praestat: erit igitur talis finis,& operatio illius: quo posito necesse est,' quod anima equi huic fini consormis sitita haec eo formitas ratio finalis est appellandameitaque recte diffinietur; equus est anima Irad velocia ter , di commode transferendum hominem de loco, ad locum ordinatum diffiniens de. het intelligere sic r quod equus talem habet materiam, & formam, seu essentiam, quae addictum finem sit congrua,& accommodataet Itaque ex fine differentiae specificae sunt des mendat, si aliter haberi non possint.
PEr demonstrationem per principia per
nota potest probari, quod aliquod praed, satum . sit genus , & aliud disserentia a Veluti volo probare quod elementum sit genus teme sumam pro medio diffinitionem generis & ducam: Quod dicit partem essentiae rei comm nem i genus est: elementum dicit partem ecsentiae terrae alijs communem: hoc patete et mentum enim dicit substantiam in simplici materiae, & serma elementari compositamia, quod pertinet ad essentiam: dicit etiam hane rationem communem terrae, aeri, aquae, ignis ergo euidens est,quod ratio generis illi conumniat: Similitςr volo probare, quod sic diu ri ad transferendum hominem de loco ad im
gum sit propria equi di rentia; accipiam dis
337쪽
finitionem propriae differentiae , & argumen labor : Quod dicit partem essentiae propriam, di nulli alij communem, est propria, & specifica disserentiar sed ordinari, vel se habere ad transferendum hominem cum rebus suis de Ioeo ad Iocum sortiter, commode & velociter dicit rationem essentiae propriam , & nult i alii Communem,ut patet sensui. qui talia simul collecta in solo equo reperit: ergo talis ratio equidisserentia specifica est. idem de alijs dice
V Sus dissinitionis Logicae, iuxta finem il
lius , est persecta cognitio essentiae rei; siue talis res sit substantia, siue sit accidens a declarat igitur scibile quid sit, ad quod pertinet essentiae rei consideratior Vis etiam illius ad demonstrationem deseruit; subministrat .n. illi medium, & principia per se nota ad proba-das conclusiones, quae in scientia sunt cognoscendaei Haec diiunitio origo, & sons est omnis scientificae cognitionis: sicut enim essentia est origo, & causa, & sundamentum Omnium a cidentium; ita cognitio talis essentiae est origo, di causa, & fundamentum omnium aliarum . cognitionum: Haec dissinitio ait Arist. si recte constituatur,omnes dissicultates,qus circa aliquam rem possitnt contingere, de medio tollit Hac dissinitione ututu heologi, Philosophi, tum naturales, tum morales, Logici, Medici, Iurisperiti, & omitos qui methodicam de aliqua re iaciunt tractationem; Ignorata eniim. essen-
338쪽
essentiaret , de qua tractatur , caetera Dmni: a ignorari necesse est: Fortasse autem quispiam dubitabit, an oratores, Poetae, S: Historici , qui singit Iariffsepissime, vel narrant, vel contaderant, cui etiam saepe faciunt Iurisperiti, qui circa casus particulares versantur ; an inquam illis diffinitic ne opus sit: Singularium enim diffinitio noni videtur tradendat sed dicendu et tales authores,cum singularia tractant, veluti cum de hac dote, vel hoc testamento, vel bello isto, aut tali populo, seu ciuitate , & alijs agunt; egere quam maxime diffnitione gen rati siue dotis, siue testamenis, aut belli, aut imperis. aut gloriar, aut ducis; non quidem . . ut tales dist nitiones in suis narrationibus ex presse ponant; quandoque enim incongruum
nocesset; sed ut ex tali generica diffinitione in ipsorum mente reposita, sciant in singularibus iudicare, in quo deficiant, & in quo bene sunt constitutii si autem exemplum, si Iurisperitus ignoret, quid leges statuant de dote in uniue sali; quomodo stiet iudicare,an hare dos partiacularis veras habeat dotis rationes a lege st tutas, cum illas ignoret Ita si Historicus ignoret, quaenu sit recta ratio belli,quae imperii, quae
ducis, quomodo sciet narrare,quado bene, vel male in hoc bello, vel imperio,vel duce res ac
ta si Diffinitio igitur potissimilest instriameistum;& ideo oes scientifici summopere studere
debent,ut illius naturam, & usum agnoscat: αnon solu cognoscant; sed etiam, quod mirifice prodest ad sciendum, ut in illius usu freque
tissimc exerceant se: Et haec de diffinitione.
339쪽
' Ertium instrumentum est demonstratio propter quid. Haec pertiaret adcognitionem persectam ac α- ω, τidentium*Illa enim facit cogno. scere per causas se asi dictum est: sutem, quid staecidens;& quae rei per se compeniant a S ad quot capita possint reduci; vae sint causae illorum tmodo de demonstra. tione est dicendum et Duo autem simi explica.. da; primo ea, quae ad ipsam demonstrationem pertinendi secundo ea,quae ad illius usum per tinere videntuNIn instrumento enim duo cono siderantun& de utroque cognitio habeta est .
um. i. Di Ditis scientia accidentis
--. data as Aristit. AP istoteles sic dissitae mentiam acciden
tis: Seire est rem per causam cognost re, opter quam res est;& quoniam illius camsa est; & non contingat aliter se habere. Vbi multa notanda sint, primo enim est. Scire est cognoscere; quia genus scientiae est cognitio 3Postea addit. Rem,idest aecidenMmodo enim de hoc tractatio est; Per ceuiam Vbi notandu, quod cognitio accidentis perfecta debet esse a
340쪽
De demonstratione opter quid. 29 s
triplex; primo quidem an sit; veluti an sit ecclipsis: Secundo quid sit; veluti quod ecclipsis est desectus luminis in Luna: tertio propter quid a veluti desectus luminis in Luna est pro.
pter positionem terrarinter ipsam Lunam, Solem: Terra enim cum sit Opaca, iacit umbra, quae umbra perueniens ad Lunam priuat illam lumine Solis a Luna enim dicitur quasi aliena
luce lucens; hoc autem fit solum, cum terra ita ponitur inter Lunam,& Solem, ut umbra illius
ad Lunam perueniat: tres igitur istae cogniti nes distincte sunt, sed omnes in tertia contine tur; qui enim cognoscit, quod ecclipsis sit per interpositionem terrae; & quod haec interpositio, quae est causa, vere est; iste cognouit, de an
sit ecclipsis, & quid sit, & propter quid sit
Perfecta igitur cognitio accidetis habetur per causam illius: Sed est dubium, quia multa a cidentia habent plures causas, ut dictum est rcum ergo Arist. dicat, est cognoscere rem per causam, & non dicat causas, videtur, quod sussiciat cognoscere ill*d per unicam causam, etiam si habeat plures, quod non videtur dicere persebam accidentis cognitionem; deo
est dicendum, quod Arist. stipsum declarat
per sequentem particulam ; Propter quam res esti Per hanc enim docet, quod duplex est causa, una quoad esse, & sic anima est causa vitae; Hlia quoad solum cognosci, & sic effecius pintest esse causa, ut cognoscatur causa sua, veluti vita equi est causa, ut cognoscatur, qd anima sit in equo r Cum ergo Arist. dicat accidus de-hςt cognosci per causam, non cognitionis tam