장음표시 사용
341쪽
tum, sed etiam esse , id est per causam propteeqitam est, seu in esse constituitiar, aperte deo elarat, quod si accidens in esse a multis eausis detendet', per illas omnes cogi sci debet ;quia de singulis verificatur, quod sint causa apropter quam accidens est. Quod autem Τtaust Aristot. seipsum declarat in primo in secundo Phisicorum ; & etiam in libr , posteriorum,ubi vult, primissas demons rationisde- here esse immediatas,quod est debere fieri r . solutionem usque ad causas primas, nullai causam mediam omittendo i Addit. Et opor. tet cognoscere Quoniam illius causa est, idest no stiti icit scire causam, sed oportet scire, quoniam illius causa siti Veluti non suffcit scire a quod omne habens animam vivit;& quod om ne graue tendit deorsum; sed oportet scire , quod anima sit causa vitae; & quod grauitas sideausa motus deorsum. Haec autem particulata.
valde est notanda: Vult enim Arist. quod te minus metaphisicalis de termino reali cogno scaturi veluti quod de anima sciatur,quod causa vitae sit: Haec autem cognitio non potest ha heri nisi per demon strationem per principia per se nota, qua termini metaphisicales dem stranturi Addit. Et oportet cognostere, quod non contingat aliter se habere: id est quod non contingat habere esse per aliam causam, nisi per hanc. Vidctur autem haec particula requi. rere, ut habeatur cognitio, quod causa peris
ea usa sit a si enim inquit Λrist. scientia est tan. tum ex neces 4rissi quod autem est necessarium
omnino erit per sei ti Ipsula de per se dat mo
342쪽
De demonstratione propter quid. 297
dum ad cognoscendum, quae necessaria sunt; si debet cognosci,quΘd de tali causa non mia sit aliter se habere, omnino videtur sequi . quod debet cognosci, quod sit per se: Istat autem duae particulae pertinent potius ad usum demonstrationis, quam ad demonstrationem: In demonstratione enim potissima non ponuntur termini metaphysicales, nec logicales, sed termini sunt simplex subiectum, sin iplex pas. so, & simplex causa; sic omne habens anima
vivit; omne.animatum habet animam; ergo .
Omne animatum vivit: haec est potissima demonstratio, & cum omnibus conditionibus r. Habens enim animam est subiectum, cui vere primo , & immediate anima inest; di anima est vera, prima, de immediata causa vitae; Ideo omnes conditiones potissimae demonstrati finis in praemissis,& in conclusione positae erunt; sicut infra dicetur. Verum ista demonstratio allata ei, qui ignorat,an anima sit causa vitae , de an sit causa per se, & an omne animatum
habeat animam, & habeat illam per se, & ij mediate, cum alijs similibus, de quibus dice-
turmunquam faciet scientiam apud illum: de apparet,quod dictae particulae pertinent ad usum demonstrationis: Demonstratio enim Nne usu non facit scientiam r Quamuis autem istae duae particulae pertineant magis ad usum demonstrationis, quam ad ipsam demonstrationem; tamen vere, & proprie pertinent ad quidditatem scientiae; scientia enim accide .
tis debet etae per causam: si itaq; ignoro,quod
343쪽
oscam per causam ; ergo ignorabo , quod habeam scientiam de vita; hoc autem est nescire similiter si scietia debet esse cognitio certa; si ego existi me posse aliter se habere, qu mnuod vita ab anima siti idest possit habere alia causam; omnino non ero sciens, scd opinans. Haec igitur diffinitio recte ab Arist. data est: Ex hac autem dissinitione potest alia diffinitio ha, heri, quae talis est;Scienva acQdentis est cognitio illius per causM Veras , ad aequatas , distinctas, cum certitudine,&euidentia: Quod diciatur per causas. veras, inteiligitur quod causae sint verae; quod dicitur adaequatas, significatur debere accipi omnes;& quod singulae sint ada quatae, & secundum regulam de uniuersipli pri mo quod dicitur distincts,depotatur,quod distincta cognitio causarum habeatur, ita ut coegnoscatiar,quae causa sit sormalis,quae materia, iis, quae efficiens,& qus finalis: quod dicitur cucertitudine,& euidentia; intelligitur, oportere cognosci euidenter, quod illae causae sint verari adaequataeiomnes, & recte inter ipsas distinctas fuisse: Ex his,quae sit persecta cognitio accidem is, intelligitur.
Num a. De difnitione demonstraticiniis propter quid. ΑRisi. ex diffinitione scienti: colligit dim
nitionem demonstrationis, & rectet fini enim demonstrationis est seientia accidentis finis autem est recta ratio ad essentiam rei perla
344쪽
' De demonstratiove propter quid. 299
tiones demonstfationis: Prima est hic; Demonstratio est syllogismus faciens scire i idest d monstratio talem habet rationem in materia, di forma , ut apta sit efiicere scieritiam accidetis: Qu9d instor it est syllogismus,eyplicat sormam; quod νς addit fac ssis , explicat
materiam a ratione finali; vult enim dicere; est syllogis nus habens materia alisaationis, ut aptus latessitere runt lim: Est auum duhuim. an ilemoseliratio si v nux tantum sillogismus; saepe enim videtur, quod debeant esse pliares et
sed de hoc infra dicetur; sed inda dissinitiu est
haeci; Demonstratio est syllogismus constans ex veris, primis, imi nediatis prioribus,notioribus,& causis donclusionis: Et haec diffinitio plene explicat, quae sit materia , & forma , hocq; pertationem finalem, quae illis debet conuenire a1 stat autem conditiones maxime lunt eohsoriames sint ilemon strationis: quod ita geclaratur: sitis demonii rationis est cognitio accidentie
pet eaussas veras, adaequatas, distinctas,cum certiritum euideritia: Quod ergo ait, demostratio debeti esse ex causis conclutionis,fecte dicit: quia talis sciehtia debet esse per causast quod ait ι ex veris, bene docet; cau* enim debent esse verae: Quod ait, ex ptimis idest ex propositionibus, & causis acceptis secundum regula de uniuersali primo; fecte dieit; cognitio eniim debet esse per dilutis adaequatas; regula autenigicta facit, ut causae tales sint: Quoὸ ait ex is mediatis; recte se habet ; quia s erit ex imilitidiatis, omnes causae rei acceptae erunt, ut dic
tunscientia autem accidentia derit ese per om
345쪽
es causas. Quod ait, ex prioribus, vere illain ' quia causae sunt priores his,quorum cauis senti Quod demum ait, ex notioribus, recte se habet; quia praemissae conclusionis dehent esse notiores,& de ipsis debet haberi plena certitudo. di euidentia: Bene igitur demonstratio est dis,
. . 'propter quid. tendae r Finis ergo illius est scientias operat finalis est efficere hanc scientiam: Materia r mota sunt termini, subiectum, passio, & medium, vel media, si plura sint: Materia proxi. ma sunt propositiones cum conditionibus, quae dictae sunt: Forma est syllogismus, si unum tam eum sit medium; vel syllogismi,si plura sint m diat Efficiens demonstrationis,quoad esse: fuit Natura, quae per Logicam naturalem docuit ibIam; sed etiam fuit intellectus Aristoti qui demonstrationem inuenit vel explicauit; quoad sum vero,est intellectus eorum, qui illa utu tur: De serma autem , & materia clarius albquid est dicendum .
Num. q. De termissi demonmat is propter quid . se iiri D minus in demonstratione tres terminio reperiuntur: primum est subiectum; αhoc semper in demonstratione unicum est:
debet esse in tertio modo per se i subiectu enim in
346쪽
in demonstratione, non confideratur prout di.
citur de subiecto a sed plout alia dicuntur doipse:quod est efie in tertio modo per strΡassio, ses accidens probandum de sublacto semperrinum est 1 una enim demonsitatio unius aecia dentis, seu rei, saltem principaliterincientiari faciti Haec autem semper , di indistincte debet esse in quarto modo per se respectu medii; nam dium enim caqsa illius est: caulam autem, effectum ag quartum modum per se certum. in pertinete ires citi vero subiecti debet esse
in ipso continentur oennia accidentia, quae per se insunt subiectos Medium aliquando est viati; utiquando pluni t eum enim accidens unania tantum eau mi habet , vaticum est mednam demonstrationis tum vero plures cause lant rquot eausae existunt. ωτ inedia repeti ture Mod igitur medium semper redueetat ad ath, quam quatuor causerum 1 medium enim cati
saest i si itaque medium sit cauta materialis, uel formalis respicit seviectum in primo modo per ses passionem vero in quarto, si lautem siexauia finalis: vel ratio,& ordinatis finaus quae prouenit ab agentes tunc mediu per se in quineo modo conueniet subiecto, in quarto vero passionii Non sufficit autem accipere hostero minos secundum modos pet se: sed omnino ne gessarium est, ut.accepti sint secundum regula de uniuersali primo: & quod inter se conuere tibiles sint. Veluti si habenda sit demonstrati
de vita , oportebit inuenire subiectum, i& Ea
fam ipsius eum regula dε rniati ali pr o siet
347쪽
' Ertium instrumentumest demonisi stratio p terquid . Haec pertianet aduognition persectam ac - 'sidonii ἔIlla enim facit cogno. scere per causas suasi dictum est autem quid sidaeeidens;& quae rei per se comveniant a di ad quot capita possint reduei; α'mines causae illorum imodo de demonstra. tione est dicendum: Duo autem sunt explica.da; primo ea: qu,r ad ipsam demonstrationem pertinenti secundo ea,quae ad illius usumper tinere videntuNIn instrumento enim duo comsiderantur;& de utroque cognitio habeda est . um. ι, Dysmvo Icierum acciamus
a Pistoteles sic diffinit scientiam aceidem 6 tisi Seire est rem per causam cognos .r propter quam res Ost;& quoniam illius camsa est ;& non contingat aliter se habere. Vbi multa notanda sent, primo enim ait. Scireest cognoscere a quia genus scientiaeest cognitio 3Postea addit. Rem,idest aecidens:modo enim de hoc tractatio est; per ceus rubinotandus quod cognitio accidentis persecta debet esse
348쪽
De demanseratione opter quid. 29 s
tri ea; primo quidςm an sit; veluti an site cupis: Secundo quid sit; veluti quod ecclipsis est desectus luminis in Luna: tertio propter quid ; veluti desectus luminis in Luna est pro
pter positionem terminter ipsam Lunam, Solem: Terra enim cum sit opaca, facit umbra, quae umbra perueniens ad Lunam priuat illam lumine Solis; Luna enim dicitur qiuasi aliena luce lucens; hoc autem fit solum, cum terra ita ponitur inter Lunam,& Solem, ut umbra illius ad Lunam perueniat: tres igitur istae cogniti nes distinctae sunt, sed omnes in tertia contin tur; qui enim cognoscit, quod ecclipsis sit per interpositionem terrae; di quod haec interpositio, quae est causa, vere est; iste cognouit, & an
sit ecclipsis, & quid sit, & propter quid sit,
Perfecta igitur cognitio accidetis habetur per causam illius: Sed est dubium, quia multa a
cidentia habent plures causas, ut dictum est rcum ergo Arist. dicat, est cognoscere rem per causam ,& non dicat causas, videtur, quod
sussiciat cognoscere ill*d per unicam causam, etiam si habeat plures, quod non vidctur dicerς persectam accidentis cognitionem; deo est dicendum, quod Arist. seipsum declarat per sequentem particulam ; Propter quam res esti Per hanc enim docet, quod duplex est causa, una quoad esse, & sic anima est causa vitae; Alia quoad solum cognosci, & sic effectus potest esse causa,vi cognoscatur caula sua, veluti vita equi est causa, ut cognoscatur, qd anima sit in equor Cum ergo Arist. dicat accides debet cognosci per causam, non cognitionis tam
349쪽
tum, sed etiam esse, idest per causam lpropter quam est, seu in esse constituitur, aperte deo elarat, quod si accidens in esse a niuitis eausis clependet', per illas omnes cognosci debet; quia de singulis verisi arur, quod sint causae propter qtiam accidens est. Quod autem ita ust Aristot. seipsum declarat in primo secundo Phisicorum a & etiam in librb posteriorum, ubi vult, prs missas demons rationiςdebere esse immediatas,quod est debere fieri r . solutionem usque ad causas primas, nullauta causam mediam omittendo i Addit. Et oporatet cognoscere Quoniam illius causa est, idest no sum cit scire causam, sed oportet scire, quoniam illius causa siti Veluti non lassicit scire a quod omne habens animam vivit;& quod om ne graue tendit deorsum; sed Oportet scire , quod anima sit causa vitae; & quod grauitas sit
eausa motus deorsiim. Haec autem particula
valde est notanda: Vult enim Arist. quod te minus metaphisicalis de torminore ali cogno scaturi veluti quod de anima sciatur,quod causa vitae sit: Haec autem cognitio non potest ha beritii si per demonstrationem per principia Per se nota,qua termini metaphisicales dem stranturi Addit. Et oportet cognoscere, quod non contingat aliter se habere: id est quod non contingat habere esse per aliam causam, nisi per hanc. Videtur autem haec particula requirere, ut habeatur cognitio, quod causa perso
causa sit a si enim inquit Arist. scientia est tan. tum ex neces 4rissi quod autem est neeesarium
omnino erit per sei ti rςgula de per se dat mor
350쪽
De demonstratione propter quid. 297
dum ad cognosicendum, quae necessaria sunt: si debet cognosci quod de tali causa non pocsit aliter se habere, omnino videtur sequi. quod debet cognosci, quod sit per se: Istae autem duae particulae pertinent potius ad usum demonstrationis, quam ad demonstrationem: In demonstratione enim potissima non ponuntur termini metaphysicales, nec logicales, sed termini sunt simplex subiectum, simplex pas. sio , & simplex causa; sic omne habens anima vivit; omne animatum habet animam; ergo omne animatum vivit: haec est potissima demonstratio, & cum omnibus conditionibus rHabens enim animam est subiectum,cui vere primo, & immediate anima inest; di anima est vera, prima, di immediata causa vitae; Ideo omnes conditiones potissimae demonstrati nis in praemissis,& in conclusione positae erunt; sicut infra dicetur. Verum ista demonstratio allata ei, qui ignorat, an anima sit causa vitae, de an sit causa per se, & an omne animatum
habeat animam, & habeat illam per se, & immediate, cum aliis similibus, de quibus dicetur; nunquam faciet scientiam apud illum:Unde apparet,quod dictae particulae pertinent ad usum demonstrationis: Demonstratio enim ne usu non facit scientiam e Mamuis autem istae duae particulae pertineant magis ad usum . demonstrationis, quam ad ipsam demonstrationem; tamen vere, & proprie pertinent ad quidditatem scientiae; scientia enim accide .