장음표시 사용
351쪽
proscam per causam ; ergo ignorabo, quod habeam scientiam de vita; hoc autem est nescire: similiter si scretia debet esse cognitio certas si ego exiitim me posse aliter se habere, qu ni quod vita ab anima sit; idest possit habere alia causam; omnino non ero sciens, scd opinans. Haee igitur diffinitio recte ab A rist. data est Ex hac autem dissinitione potest alia diffinitio ha, heri, quae talis est;scienda acQdentis est cognitio illius per caus s veras,'ad aequatas , distinctas, cum certitudine,&euidentia: Quod dici, tur per causas veras, intelligitur quod causae sint verae; quod diςitur adaequatas, significatur debere accipi omnes;& quod singulae sint ad quatae, & secundum regulam de uniuer*li pri mo quod dicitur distincts,depotatur,quod dies stincta cognitio causarum habeatur, ita ut coes gnoscatiar,quae causa sit formalis,quae materia, iis, quae efficiens,& qus finalis:quod dicitur cucertitudine,& euidentia; intelligitur, oportere cognosci euidenter, quod illae causae sitit verari adaequataei mnes, & recte inter ipsas distinctas fuisse: Ex his,quae sit perfecta cognitio accidentiris, intelligitur.
Num 2. De difnitione demonstrationupropter qui .
ΑRist. ex diffinitione scientiae colligit disri
nitionem demonstrationis, & rectei finis enim demonstrationis est seientia accidentis r
352쪽
'De demonstratiove propter quid. 299
hiones demonstrationis: Prima est haec; Dcn otis ratio est syllogismus faciens scire i idest de-imonstratio talem habet rationem in materia, di forma, ut apta sit essicere scientiam accidetis: c d igitor ait est syllogi sinus,eyplicat sorqvodi verosi it acinis 3ρ ire, e plicat
materiam a ratione finali; vult enim dicere; est syllogisnus habens materiam talisa attonis , v aptus sit emeere rutiliani: Est autum gubium. ait ilemohstratio fit unus tantum sillogismus; saepe enim videtur, quod debeant esse plures et
sea de hoc insta dicetur ; secunda diiunitio est
haec; Demonstratio est syllogismus constans ex vexis, primis, immediatis prioribus,notioribus, S causis donclusionis: Et haec dissinitio plene explicat, quae sit inateria , &. Arma , hocq; pertationem finalelia, quae illis debet conuenire a1sti autem conditiones maxime lunt donsoriames fini demon striationis: quod ita geclaraturi filiis demonstrationis ea cognitio accidentie
per causas veras, adaequatas,distinctas,cum certituditie,& euidentiai Quod ergo ait, demostratio debet esse ex causis conelusionis. ecte dicit: quia talis sciehtia debet esse per causas , quod ait, , exi veris, bene docet; causς enim debent esse verae: Quod ait, ex primis id est ex propositionibus, & causis acceptis secundum regula de uniuersali primo; recte dieit; cognitio enitii debet esse perditusas adaequa as; regula auterrigieta iacit, vicatiis tales sint: Quoὸ ait ex im mediatis; recte se habet; quia s erit ex imitadiatis, omnes causae rei acceptae erunt, ut dice
tu scientia autem accidentia debςt esse per om
353쪽
dies causas. Quod ait, ex prioribus, vere dIesti' quia causae sunt priores his,quorum causae sener Quod demum ait, ex notioribus, recte se habet; quia praemissae conclusionis debent esse notiores,& de ipsis debet haberi plena certitudo. di euidentia: Bene igitur demonstratio est diffinita .i si si
dium. 3. De causis propter quid
Ε ζognitione causarum plena rei eognitio
obtinetumde demostratione ergo ssit inquirendae r Finis ergo illius est scientia: operatio finalis est essicere hanc scientiam: Materia remota sunt termini, subiectum, passio, & medium, vel media, si plura sint: Materia proxuma sunt propositiones cum conditionibus, quae dictae sunt: Forma est syllogismus, si unum lastum sit medium; vel syllogismi,si plura sint me, dia i Effetens demonstrationis,quoad esse: suit natura, quae per Logicam naturaIem docuit ibiam; sed etiam fuit intellectus Aristot. qui do. monstrationem inuenit vel explicauit G quoad usum vero,est intellectus eorum, qui illa urumtur: De serma autem , & materia clarius at,
hum. q. De termissi demonI rationb
propter quid . . Hii AD minus in demonstratione tres termini
reperiuntur: primum est subiectum ;hoc semper in demonstratione unicum est:
debet esse in tertio modo per se i subiectu enim in
354쪽
in demonstratione, non confideratur prout di
citur de subiecto a sed plout alia dicuntur doipse:quod est ese in tertio modo per serpassio, se saccidens probandum de subiccto semper
m una est 3 una enim demonstiatio unius aecia
dentis, seu rei, saltem principaliter, scientiam faciti Haec autem semper, di indistincte debet esse in quarto modo per se respectu medij;m dium enim c*qsa illius est : causam autem,efletiim ag quartum modum per se certum est pertinete i in speetii vero subiecti debet esse
in ipso continentur omnia accidentia, quae per se insunt subiecto: Medium aliquando est nimuliquando plura i eum enim accidulas unam tantum eau mi habet, unicum est naessium . demonstrationis tum vero plures causie sunt quot eausae existunt, tot media reperiuntur e Dot igitur medium semper reduceto ad at quam quatuor causarum 1 medium-enim cauissa estis itaque medium fit causa materialis,
uel formalis respicit subiectum in primo mota per ses passionem vero in quarto i si autem sit causa finalis; vel ratio, di ordinatis finalis,quae prouenit ab agente; tunc mediu per se in quinaeo modo conueniet subiecto, se quarto vero passionii Non suffiit autem accipere ho*tero minos secundum modos pet se: sed omnino ne gessariumest, ut accepti sint secundum regula de uniuersali primo i& quod inter se conuet tibiles sint. Veluti si habenda sit demonstrati de vita , oportebit inuenire subiectum, &Ea
355쪽
Animatum subiectumvita passio; anima cauisa. Vel sici Animal subidctum: Vita cum sentia passici; anima sensitiva medium vel G,homo sibiectum vita eum latione passio: animaraationalis eati sal vel sic, equus subiectuin: talis vita passio; anima equi causal ita igitur termiani ne Dei ibndi: Nuine restat de propositio
'Nu. r. Depropositione immediata. P Ropositio es materia pararimademonstrastionis; & debesine immediata,vel rωγeibilis ad immediata: illa autem dicitur immediata,cuius pr dicatum de subiecto non potest . per aliquabcausam probari Inisi forte indiuetis
geneta cauis. Dixi,non potest probari per cauosam, erit enim immediata, etia si possit proba. si perestectum, vel . per dςmolistrationem per principia per se nota; Dixi, nisi forte in diuestruso genere cauis: potest enim propositio imme. diata in uno genere causae,quandoque demon strariper aliud genus causae; veluti materialis, vel sermalis, per finalem; sicut de ipsemet deis ni stratione Arist. secit, ut dictum est modo tvropositio aute immediata potest esse in diuersis modis per se: Qua cunque autem sunt Irta primo modo per se, idest quae dicunt rei esset, tiam, ut matella, & forma; illa semper immediate insunt rei, cuius essentia sunt e so a .na
in genere sermae est actus primus rei, & peraIium actum, vel formam non potest probati eita materia est primum subiectum, ex quo fit res et Quod si per finem, Velper ordinationem
356쪽
ve denis rationepropter quid. 323
finalem probentur, hoc erit in diuerso genere causae. Secundus modus per se semper facie propositionem mediatam; tertius modus Distit immediatam; cum enim existentia dicitur de eo, quod per se existit, primo conuenit illi, di non per aliquid aliud, quod sit in re: Qua tus modus potest facere propositionem tum mediatam, tum immediatam; si enim dic tur anima intellectiva est causa intellectus, i mediata est; si vero dicatur est causa intellectionis, mediata est; tutellectus enim est causia immediata intellectionis,& anima intellectiva est causa intellectus: Quintus modus per se semper dicit propositionem immediatam: finalis enim ordinatio immediate inest rei,quae per illam ad fincm suu ordinatur: Haec igitur quinis e praedicantur immediate de re; primo exivientia per se: secundo sorina; tertio materia aquarto ratio, & ordinatio finalis, seu natura; quinto finis:& ratio patet ex his,que dicta sui.
6. Ne conclusione demonstratio vii propter quid . :
SEmper conclusio demonstrationis debet e se in secundo modo per se ; continet erum mpassionem,quae subiecto inest in secundo modo Per
Μ Aior propositio in demonstratione sen, ea g. pomper , & indistincte erit in quarto modo per sd; ratio est;quia semper medium debet e se causa rei, idest passionis; in maiori autem
357쪽
semper medium est subiectum, & passio praedicatum; veluti omne habens animam vivit sideo in maiori effectus praedicatur de sua cauissa; talia autem ad quartu modum reducta sui,
Inor potest esse tum in primo; tum in se cundo; tum in quinto modo per se: si enim medium, vel causa sit materia, vel sorma; tunc indistincte erit minor in primo: si causa sit vel finis, vel natura, seu ordinatio finalis; tunc minor erit semper in quinto; fi medium sit aliquod accidens per se, veluti cum proinhatur motas tertae deorsum per grauitatem, tunc erit in secundo est autem ratio,quia semper in minori medium prςdicatur de subiecto; Quae autem dicta sunt, tali modo per se insunt
subiecto: res autem exemplis, quae modo p nentur clarius patebit.
Num. 9. An mica demonfracto possit plures habere syllogismos.
NVnc de forma aliquid clarius est dicendum; Quod igitur forma demonstrationis sit syllogismus, & in prima figura, clarum
apud omnes est r Utrum vero una demonstra. tio habeat quandoque plures syllogismos, du-hium est: Dicatur autem, una demonstratio illa, in qua una passio de subiecto uno demo stratur veluti quod terra mouetur deorsum: Et dicendum, quod si medium , & causa, ad 3 probandum accidens, sit unum, tunc omni demonstratio erit per unum syllogitatum; r m aio
358쪽
De demonstratione propter quid, 3 es
tio est, quia ex uno medio non fit nisi unus strulogismus: Si vero causae sunt plures, tunc om nino, quot sunt cauis, tot erunt syl logi simi; -- , tio est, quia una causa unum requirit syllogio is,mum; medium .n. additum propositioni sui&cit ad syllogismum constituendum et Certuti est autem, quod cum plures in una demonstratione sunt syllogismi, tunc omnes inter se sunt aliqua ratione coordinandi et quomodo autem hoc fiat, dicendum est.
Num. I o. De coordinatione fibris Drum in demonstratione.
VT cognoscatur ordinatio syllogismorum
in demonstratione,neeesse est Inspicereis media, & causas, quae in eadem demonstrati ne reperiuntur: Vel enim demonstratio potest fieri per unicum medium,veluti si de animato probetur vita per animam; & tunc unicus su scit syllogismus; & nulIa opus est coordinam tione: si vero medium non est unum, sed plures sunt causae; tunc quot sunt media, omnino toterunt syllogismii sed hic est aduertendum . quod, cum plures sunt cause, in duplici modo
se habere possunt; vel enim sunt in eodem vis nere causae, & ideo inter se subordinatae; vessunt in diuerso genere. & ideo noer subordina. tae. Cum subordinatae existunt, fit coordinatio jyllogismorum ita, ut accipiatur altera praeinmissarum, quae sit mediata, & addendo m dium sit syllogismus t recte autem videtur Misri, si maior semper accipiatur immediata;idestis primo syllogismo accipiatur pro medio caus
359쪽
la illa, quae immediate producit passionem; n minori vero fiat resolutio a mediatis ad immediata . Quod exemplo fiet masestum: sit coclusio: Terra mouetur deorsum: causae sint tren prima sit grauitas, a qua immediate, ut a cauisse producitur talis motus i secunda sit densitas, quae sit causa immediata grauitatis: tertia sit forma terω, quae ponatur esse actus valde constrictiuus materis,& sit cau se immedia- ea respectu subiecti: fiet ergo resolutio, & coordinatio syllogisinorum sic.omne graue tendie deorsum ; Terra est grauis; ergo terra tendit deorsum; maior est immediata; minor mediata; ideo haec resoluetur sic: omne densium est graue; omnis terra est densa; ergo omnis terra est granis: Maior est immediata; minor m diata; ideo fiet resolutio sic: omne habens sommam valde constrictiuam materis est densum; Τerra habet formam valde constrictiuam maiateriae; ergo terra est densa. Hic utraque prae
missa est immediata e & syllogisini sunt tres,
quia tres erant causae passionis probandae: sic itaque est procedendum cum cause subordiariatae sunt: Cu vero Media, & cauis no sunt su- hordinatae, sed respiciunt diuersa genera ca Drum; tunc non videtur recte fieri posse sylI gismorum coordinationem ratio est,quia materia terrae primo, & immediate praedicatur de terra; ita forma; & similiter natura,& finis; cum ergo facta est resolutio ad unam harur
causarum, tunc videtur cessare coordinatio
medioru; ideo alia coordinatio videtur inchoada: Verum hoc infra, cum dicetur de usu, e plicandum est. Num. II.
360쪽
ve demonseratisvropter quid. 3 QI
NVne de usu demonstrationis dicendum ..efit Vsus autem alius es bonus, di alius V s est malus; bonus est, quando per ipsum quis valet obtinere finem demonsi rationis; malus, uando talem finem obtinere non potest: Αὐoc autem. vi quis possit bene uti demotar tione, necesse est, ut plurium rerum habeat cognitionem: debet igitur plene, di persecto cognoscere, quae sequuntur. Primo quid sit materia;quid forma, quid fi- arnis danis; quid natura; quid ratio,vel ordinatio fin D.MI lis; quid causa; quid effectus;quid accides;&I, y' quid essentia: & haec respectu rei,de qua scientia habenda est a ratio est, quia cum necesse sit
in demostratione habere cognitionem per causam, ita ut cognoscatur, quonia illius causa est; omnino oportet cognoscere ea, quae ad quatuor causas pertinere videntur . . t
Secundo necesse est scire plene, &distincte, qui sint modi per se a & quae sit regula de ves- ' φ' uersali primo: & hoe non tantum genetice 3 sed debet sciri in particulari de proposita ro, quaenam illi conueniant per se in primo, vel in secundo modo,vel etiam in alio; item,quae illi insin t uniuersaliter primor ratio est, quaa cum certissimum sit, scientiam haberi tantum posse de his, quae per se insunt: si ignoret . quae per se insint; ignorabit qnae possint de re sciri;ideo dubitabit, an de illis scientia possit haberia quod esset non scientia, sed opinione obtinπς.