장음표시 사용
361쪽
. Terri Necesse est distinctam habere cognitionem omnium, & singularum conditionum, quae in demonstratione requiruntur; ratio est, quia si quis dubitet, an habuerit demonstrationem, debet etiam dubitare, an obtinuerit sci tiam, quae per illam fit; dubitabit autem, nisi certo sciat, quod in demonstratione fuerint omnes conditiones illius. Quarto,Potissimum debet scire;quae praedὼxata immediate praedicentur de aliquo; ratio est; quia demonstratio potissimum est ex imo mediatis . Quinto, Debet demonstras habere similiais rem demonstrationem per principia per se nota,nee no verum dissiniendi modum; ratio est. quia per haee duo obtinetur cognitio euidens multorum, quae in demonstratione cognosci
Ηaee & similia debet cognoscere, qui vult recte uti demonstratione propter quid ad scietiam obtinendam : Quia autem a paucis haec cognoscuntur,euenit, ut paucissimi sint, qui iIIa recte valeant uti; qui etiam ignorant, quam do ab Arist. vel alio facta sit demostratio; Imo quandoque apud multos maiorem cognitione faciet syllogismus topicus, quam demonstrativus: Expedit ergo quam maxime, ut distincte cognoscantur ea, quae in hac praxi tradita sunt: Αd supradicta enim cognoscenda eorum doctrina valde est accommodata. Ut autem clarius pateat, quod de demoni stratione, ac illius usu dictum est,aliqua exem-
362쪽
De demonstratio propterquid. 3 os M. ia. Exemplum demonstratinis de
SI quis ergo velit habere demonstrationem
de vita: haecenim accidens quoddam est,
de quo scientia haberi potest necesse est primo
inuenire subiectum vitae; & hoc secundum rein gulamde uniuersiasi primo: erit igitur, Anim, tum , subiectum illius; secundo oportet inu ture causam vitae secundum eandem regulam,ri sit animae tertio necesse est videre, qua r ratione anima fit causa vitae, an mediante alia causa, vel non: & similiter quomodo conu niar animato,an per se, vel per accidens;an mediaret vel immedaate; ut autem haec cognoscat
neeesse est, ut mari quod anima est serma anumaei, & ideo de essentiaillius; Ac quod conu nit illi in primo modo per se; & consequenter immediater similiter,quod anima est causa vitae per se in quarto mocio, & immediate;qui . per solam animam, & non per aliam causim vita inest animator His autem cognitis, quis recte utetur syllogisino demonstrativo sic: ne habens animam viuit: omne animatum habet animam; ergo omne animatum qiuidi Et hie diligenter eonsiderando Inueniet omnes eonditiones demonstrationis r praemissae enim . erunt venae, ut patet:erut primae, idest secundq. regu Iam de uniuersali primo;erut immediatε, quia nec maior, nec minor per aliqua causam, probati possunti Erat apud intellectu priores, di notiores,s. eontinetes causammaclusionis.
363쪽
Idem erit si quis velit de animali demostra
re vitam: Debet enim accipere vitam animai. lis cum regula μ uniuersali primo; id est vita cum sense; & causam debet accipere animam sensitivam. Ita si quis velit de homine demostrare,quod vivat: accipiet vitam propriam hominis,nem pe vivere cum ratione ι medium erit anima rationalis Iras defera dem6ssiari, quod equus uiuattvita debet accipi,quae propria equi sit , nempe viuere ad transferendum hominem &c. Me dium erit anima equi:Idem erit in aliis multis.
: u. t Maecundum qxemplum de terra.
It propositum demonstrare de tetra , quod in locus illius proprius sit esse in centro, vetquod naturaliter moueatur illuc , & ibi quiescatisitque intelio hoc probare per omnes causas, idest finalem, essicientem, materialem, &formalem: sic procedeturr primo tenta imuentie finem terrae: & mecum cogitabo, quod terra potest dupliciter considerari; uno modo prout est pars uniuersi; & sic conuenit illi pro prius locum uniuersi enim persemo,aitAristotis est ori' illius: singulae igitur partes suum locaeonuenientem debent habere: alio modo terra sideratur prout est ordinata ad mixta; es meta enim ad mixta ordinari manifestum est r. duplicem ergo fine terrae assignabo; unus erit st quod terra mixtis, & animatis praebeat solidu. firmum sundamentum super quo dicta tumi quiescant m operenturiatior erit,quod mi . I tis
364쪽
De dema rationepropter tyuid. II
tis solidam ,& firmam exi hibeat materiam ιhoc enim certum est ι terra mixtis ad ministrare t De hoc autem duplici fine sensus ipse eu, dentiam apertam facit: Hoc cognito de fine, inquiram rationem finalem in materia i di statim apparebit; quod materia terrae debet esse firma, & lida; aliter enim fini suo non deseruireti Ex tali autem materiae constitutione, sequitur densitas tanquam accidens a materia
terrae per se productu mi I dem considerabo deforma, & ver ea , quae de illa metaphy sicus, diphysicio docent, cogitabo necesse cne, ut Qtina terrae sit actus matellae valde constrictiuusi& patet , quia sic debet materiam determin
re i Hinc faciam comparationem materiae, sermae terrae curia materia , & sorma aliorum
elementorum I & cogitabo, quod Ierra habet summum materiae , N minimum formae anter elementa i unde coniiciana,quis locus illicon ueniat a & considerato, quod materia est
biectum, ideo conuenit illi lubessei krma vero est actus,& illi conuenit materiae praeesse sinu niain; quod infimus locus in mundo terrae re ctissime conuenit, & prout est pars mundi prout ad mixta est orciinata: cum itaque est
in cetro sit infimus lotus,tDihi videbitus,quod causam materialem , Atinalem, & finalem l
ci terrae inuenerim i inueni enim, quod conue nil fini, & materiae,& formae terrae. His cognitis considerabo oportere dati terrae motum acicenirnm, & quietem in lito , tanquam in prinprio locor 1 Iune autem motum supponam Ina
365쪽
intra rem habere: Materia enim ex parte cavosa erit ; secundo forma; tertio natura: tria etiaaccidentia a dictis causis prouenire cogitabo ;illaque esse tanquam instrumenta dictarum causarum ad hunc motum producendum; ex parte materiar erit densitas summa; quam postea consequuntur opacitas, soliditas, durities, & similia accidentia, quae ad rationem loci, vel motus non pertinenti Ex parte Armae erit secunda species qualitatis, nempe potet ela naturalis ad actuandam,& mouendam materiam r Ex parte naturae erit inclinatio rerrae ad centrur Considerabo ergo, an aliquod nomen his accidentibus positum sit; & statim ain parebit, quod grauitas est quoddam accidens
terrae proneniens tum a forma, tum a natura,
qua terra ad motum deorsum est inclinata: Et nunc quiescam ab inquisitione: Inueni enim
Omnes quamor causas ; inueni accidentia harum causarum; Cognoui proprietatem laci,&motus ad iIIum; unde ni nil videtur remanere considerandum, ut omneς cauis cognitae sint. Considerabo aute, qua ratione possit fieri coordinatio syllogismorum;& omnibus tentatis no apparet meIior via hoc pr standi,quam si incia piatur argumentatio a fine,& sat resiosutio ad causas intrinsecas rei et ratio est: quia finis est causa omnium causarum i Icitur incipiam sic:
Quod habet pro fine Ombeis his inferioribus
firmum , & solidum fundamentum, debet hahere proprium lacum in centro; terra habee nunc finem; ermeius Iocus debet esse ince
tro : In hoc syllogismo vitaque propositio est
366쪽
De demontra epropter quid . 3Ι3
smmediata ideo nulla prςmissarum debet pro lbaris fit ergo coordinatio accipiendo conci sionein huius syllogismi in secundo syli gismo loco unius praemissarum nempe min his propositionis sic: Quod habet proprium t eutri esse in cetro, debet moueri illuc, cum ab est;& quiescere ibi,cum adest: hoc patet ex natura tei ; persectio .n. uniuersi requirit, ut singulae partes maneant in locis suis, ni fiat confuso, sed terra habet proprium locum esse in , centro ν ergo terra debet moueti illuc. Maior propositio huius syllogismi est imimediata:minor in primo syllogismo ex immediatis deducta esst ideo nulla est probada:Fiet ergo tertius sylIogismus,cuius mediu erit grauitas, quae est immediata ratio ad motum deorsiam; & in minori accipiam conclusionem secudi syllogismisci Quod debet moueri rectu ad centru, & ibi quiescere,debet cile summe graue;terra debet illuc moueri: ergo debet este summe gravis r
Nunc iacia quartum syllogitaum accipiendo densitatapro medio sic : Quod est summe gra De debet esse summe densum; terra est summe grauis; ergo debet esse summe densa: Faciamsi uintuaccipiodo materia'pro medio sic: Quod est summe densum debet habere ἰillud summBmateriae, quod potest haberi; terra est summe
densa; ergo dedet habere summum materne et Faciam sextum; & medium eril serina terrae; se: Quod habet summum materia debet ii here sormam summe colIectivam, & constrictiuam mareriae r terra habet summum mat
367쪽
causa essciens, id est ordinatio, quae ab ipsa s cta est sic: Quod habet formam valde constriactivam, & collectivam materiae debet ab age- te ordinati ad infimum locum, qui in centro est; sed terra habet talem formam; ergo debet ordinari illuc: Fiet octauus syllogismus; &medium erit natura sic: Quod ab agente naturali ordinatur ad aliquid, habet principium motus ad illud , vel quietis in illo ς ordinata est ab agente naturali ad centrum; ergo ha- bet principium motus , & quietis in ordine ad illud: Et hic cessabit probatio: persecta enim resolutio facta videtur, quia omnes causae cum suis accidentibus cognitae sunt. Quod si quis dubitet, an recte talis coordinatio lacta sit;quia in aliquibus syllogismis medium est effectus; & in maiori praedicatur de sua causa, veluti quod est graue,debet esse densum; gratae enim est effestus densitatis; inde-most ratione autem,propter quid, medium d hetesse causa; Respondeo quod effectus in genere causat finalis potest esse causa suae causae; veluti purgatio humorum est effectus medic, nae in genere cauis incientis; quia purgatio fit a medicina; sed in genere causa finalis est Causa et talis enim purgatio est finis medicinae; ita grauitas est finis densitatis terra; & motus deorsum finis grauitatis; & centrum finis talis motus: Ideo demonstrans debet hoc suppone re e sic enim utroque modo per causam cognitionem habebit δε Alia exempla infra posita erunt. Haec igitur de demonstratione, & eius
368쪽
Num. a 4. Magis practice explicatur et indiciae demonserationici
ibusdam videtur vel nullas, vel admo
dum paucas dari potissimas demonstrationes,& cu omnibus conditionibus, quae ab Arist. propositae sunt; ego autem opianor in scientiis, artibus, & facultatibus innumerabiles fieri tales demonstrationes; licet noin sorma syllogistica, ut a versatis in logica , , aliquando fieri solet: practice igitur rem ita esse probare tentabor Ad hoc autem praesta dum aliqua supponere opus est. Sciendum e go,quod ad summum, quinque sunt genera e lium, nempe Ens rationis, morale, artificiale, naturale, & supematurale, sicut supra dictum est. Circa haec genera entium omnes scientiae, artes, facultates, & omnes hominum acti nes versantur. Omnia, & singula entia iam
dicta,quaecunque illa sint, modo in suo genere per focta existant, ad proprium finem, qui con uenit illis, per se, & secundum regulam de uniuersali primo, idest proprie, & praecise sunt
ordinata: Ratio est,quia omne aras per intellectum, siue sit Deus, siue natura, siue angelus, siue homo, siue voluntas, siue ars,siue intellectus nunquam frustra, semper autem propter aliquem finem, suam facit operationem : Sive ergo intellectus producat ens rationis, ut genu praedicamentum,syllogismum,& alia; siue
oluntas ens morale,ut virtutem,vel vitium es-ficiat; sive ars ens faciat artificialei siue natum
369쪽
ra naturale; semper ad aliquem finem propriu em, quae producta est, ordinabunt: Nunquid ergo ordinabunx ad eundem finem specificum. immediatum; intellectus genus, & syllogisimum; voluntas cipemosinam, & scriptionem ;ars domum, & gladium; natura aqua & igne pNonne tinguit entibus proprios tines assignabunt ρ Hoc fine praecise constituto, certe Dpus est, quod praecisa actio,& fini omnino correspodens, & adequata rei tradatur ; alioquin res,vr supponitur, non erit perfecta, sed imperfecta: Si enim sinis gladij sint res ut incidedae;& finis serrae sint res ut secandae; operatio autem bla- dij non fit incisio, & serrs secatio; certe gladius 3e sera res imperfectae, & ad finem male ordinatae dicentur i Supposito autem, quod tali rei talis actio tradenda sit, certe necesse est, ut illi tradantur talia accidentia, per quae praecissa ilista actio produci possit: sine accidentibus enim, de humanis loquendo,nulla actio effici potest; Ista igitur accidentia vis, & facultas produceti di dictam actionem sint appellata: Veluti in serra aliud est via seςandi, aliud sectio ipsa, quo actu sit; vis enim secandi ei: in serra,etiam cum non secatur ἔ ipsa vero sectio tantum est cum eiu sepatur: Supposito hoc ita esse, certς Demeessarium est constituere in serra talem mate. riam, ut ex ipsa vis secandi oriri possit: Si enim materia sit lignea vel terrea,vel cerea, nunquavi. secandi in serra erit: Ferrum ergo matςria illiu et criti Idem omnino de forma dicere Opus pit: Si cnim sorma serrae fit eadem cum so a
370쪽
De demonstratione propter quid. 3I
dii Demu necesse est, quoia ara,vel intellectus. vel voluntas, vel natura recte applicent entia iam dicta bene constituta,ad finem per propria operationem obtinendum: Hoc autem in omni re persecta uniuersaliter verum est: sed aliquid etiam iam dictis additum sit; Duo in omni ente rationis, morali, artificiali, & naturali persecto considerantur,unum est productio i lius ; & haec semper a fine in mente producenistis costituto determinatur: Aliud est usus,sea applicatio rei iam productae ad finem per propriam operationem obtinendum i Et huius quoque applicationis determinationem a fine ipso desumere opus est: Αliter enim debet applicari gladius si magna, quam si parua inciatio facienda sit: His sappositis ostendo, quod
omnia agentia per intellectum,sive producantentia artificialia, vel alia ; siue illa applicent iaproducta; in silo intellectu, non in figura syllogistica, sed practice hanc demonstrationem c Lficiunt i & ita esse in omni facultate, & inoi, ni genere entis sic potest ostendi. Finis praedicamenti substatim in intellectus ut dirigendus ad praecisam cognitronem cuiuscunq; substantiae: Actio finalis est directio: Accidens est vis dirigendi: Materia sunt genera, & speties & indiuidua substantiarum: Forma talis coordinatio: produces,& utens est intellectus,qui in productione,& usu semper a tane est regulatus: omnis enim productio, usus illius ad finem congruum ordinatur Finis demonsitationis potissima est intellectus ut dirigendus ad persectisilinam cognitio