장음표시 사용
381쪽
Ita voluntas in moralibus communicat veI b nitatesn , vel malitiam suam: Sic intellectus. cum producit ens rationis, communicat enti reali cognito qualitatem, vel accidens illud, quod ab ipso inuentum est: per hunc igitur' motum d do precipue de calua probari possunt; unum est, quod causii sit: si enim non esset, tinis lem qualitatem, aut acςidens communicar non posset: secundu est, quod in causa siqv Iitas communicata; & non solum illa qualitas sed omnia illa, quae necessario illi annexa sunt; intensioneua etaim, vel remimonem illius qua Iitatis in causa facillime comprobat: Ex regLmine ergo, & gubernatione Dei demonstra. tiue probatur, quod vivit; & quod habet i tellectum, & voluntatem, iustitiam, sapientia,& bonitatem: sine talibus enen virtus guberis natiua esse non potesti Probatur etiam, quod summa sit sapientia sec. quia an rebus ab ipis gubernatis summa persectio gubernatiua re
I In motu augmenti , vel decrementi illud quod communicatur ab agente non est proprie quantitas, aut matςria; sed est quaedam virtus, perquam vel materia, vel quantitas materiae mutata est: Augmentatio enim, quae fit in viis uentibus prouenit ab anima vegetativa, in qua datur potentia ausmentativa, idest facultas materiam mouendi ad augmentum, vel decrementum: V nde ex hoc motu probatur causam ese; & habere dictam facultatem; & abesse. ctu etiam ostenditur, quanta sit eius facultas :Vel uti demostrebitur, quod potenua augmetatiua
382쪽
De demonstrat .per effectum. 32s
tiua maior est in equo,qua in cane, vel oue sit. Demum in motu generationis,&corrupti m. maiianis illud, quod agens, seu generans communi. M a .cat, est virtus prodnetiva, vel destructiva seramae substantialis, vel materiae, quae tali rmae sit necessaria: Ideo sol cum homine concurrit ad generationem hominis cooperando sua virtute , ut homo producatur; ita pater non com
municat filio suam se am substantialem; hscenim est inditiisibilis,& incommunicabilis;
confert autem in re, quae generatur,talem vi
tutem , vel principium, quo talis generatio fa- , cienda sit: Ex hoc igitur motu poterit probari, quod in patre fit virtus generadi, & in Sole virtus adiuuandi: Probabitur etiam, quod pater generans existat; & quod eandem essentian habet, quam ipse in filio produxit; & hoc quia agens univocum est,idest talis naturi, ut filium generet eiusdem essentiae, citius ipse est.
Num. 3 . Dubitatio de esse bibur,quisiue
motu, per modum naturalissequiae producuntur. D Vplex est modus, quo causa producit suu
eisectum ; unus est permotum sicuti duealis saectum est;& in hoc fuit explicatum, quid com- municetur a causat alter modus est, qui die, turper naturalem sequaelam:& est quando alti quod aceides fluit ab essentia alicuius sine motu: veluti ab essentia animae fluunt intellectus,' olutas,& alis potetis ita ab essentia solis flui e ux:Ergo dubitatunquid insimilibus comuni-
383쪽
eeturi R dicendu in huiusmodi posse reperiri plena essectus, & comunicationis rationem: In talibus .n. causa comunicat tum existentia, tu essentia, tu ordinatione, tum aliqua praecipua accidetia: Veluti ab anima hominis fluit intellectus: igitur anima communicat illi suam exia sentiam ι existentia enim animae intellectivae per se eaula est illius existentis quam habet in. tellectus: ita anima intellectiva hominis comis municat intellectui suam essentiam i ideo dictitur intellectus i communicat qucque ordina. tionem finalem; quia intellictus. & anima i tellectiva eundem fide m baboni: Communicat quaedam accidentia sua, veluti quod si inam terialis, & incoruptibilis podentiat Idem erit de alijs similibus accidentibus i Talia igitur accidetia apta sunt probare de sua causa dicta. quatuor existentia, essentiam, ordinationem, nonnulla accidentia; ratio est, quia causa non potest communicare, quod non habeti si ergo probo, vel Ostendo, quod talia eommunieae
effectui, omnino probatum ςrit , quod tali babet in seipsa
6. aut ingutigenera eausarum communicent suis esse libus. Mne est vidεdum,quid singula genera mu
sarum communicent suis effectibusi Cauis .. νιγt se ipitur pinotens, ait Arist. eommunivit pri eipium motus, idest ab ipsa procedit virtus, qua motus fiat: secundo eommunicat quada
ratione sum existequami per boc erum, quod
384쪽
agens, M. illius virtus actu existunt, causa sunt, ut so a rei actu sit in materia i quod est esse causam existentiae copositi, & reia tertio agens si est operans per intellectum, communicat rei suam rationem, fic ordinationem finale Om ne enim agens per intellectum, ait Arist. agit propter finem, & res ab agente ad finem sunt ordinatae: tres igitur effectus ab agente prou niunt; productio rei; existentia illius a & eiuς dem ratio, & ordinatio finalis., Causamaterialis communicat rei rationem subiectivam determinabilem , & ex parte exustentiam . . t t: ' ritu in m Forma communicat rei rationena determis natiuam, quid sit ipsemet res,& ex parte exi
i Natura communicat rei principium motus,& quietis deihoc in naturalibus a . l Ordinatio linatis,in non naturalibus, commilitat rei rectam rationem se habendi ad fine, Essentia, vel substantia accidentibus, quae ab ipsa fluunt, communitat tum existentiam . tum essentiam ι tum ordinationem finalem, Maliquando etiam accidelitia a Finis eommunicat tei rationem suae eonsepamabilitatis: idest , tale quid se ymbet res , v ipsamet res se possit mrformare fini, illum me
operationemnitatem consequendo.
Exdictis apparet,quod sepet duli de eaula s. test. e. Wr ς um probari postenta ti xtium estimat
385쪽
commune omnibus causis; aliud sugulis pro prium est De omni enim causa indistincte probari potest existentia ; idest quod actu sit: ratio
est,quia omnino effectus actu non producitur, nisi hirtus catasar actu sit; haec autem virtus nunquam erit actu, nisi etia ipsa causa actu sit; Iuxenim solis non erit sine sole, & intellectus non existet sine anima inteIlectiva. uod vero pro prium singularum causarum est, ut per effectu probetur; est illa virtus, ve I ratio, vel aliud, quod a causa communicatur, vel applicatur effectui in causandor Per rationem enim in e fectum communicatam licet necessario,& euidenterciducere in causa omnino ad quatam, di veram rationem communicantem. Et hoc in omnibus patet: in operibus enim Homeri, Vidisiiij, Ciceronis, Aristotelis, & aliorum omniuScriptorum reperitur quaeciam ratio comm nicata, per quam cuidenter, & necessario licet arguere, qua suerit in mente, & intellecturalium authorum ratio communicans t unde dicuntureccellentes poetae, & oratores: Ita in omnibus artibus apparet; ex domo enim, vel statua, veI pictura, arguitur, an edificator vel pictor, vel statuarius fuerint in arte exceLIentes: Ita ex modo,quo rex, veI dux regunt , gubernant regna, veI exercitus, arguitur, an in
arte imperandi, vel belIandi periti sint: Ratio agitur in effectu communicata, si precise , ade- quate, & distincte cognita sit, semper necessario, & euidenter demonstrabit, quod in causa similis, &precisa ratio communicans sit: Et
hac de causa, di effectu dicta sint.
386쪽
De demonstrat.per essessivn. 333
DEmonstratio per essectum sic potest dita is r. με niti.l Est argumentatio necessaria ab effe- ra M. .ctu vero, primo, immediato, certo ac euiden de anim diter cognito, ad causam veram, primam,immeι - diatam,nec certo,nec euidenter cognitat Dixi argumeatatio, & no syllogismus; quia hae d monstratio aliquando se per modum antec dentis, R eonsequentis: velim si in motus, est
motori si est edificati est ediscatori Dixi ne cessaria; quia 4 eausa per se ad essectum per se & ab hoc ad illam discursus, & arsumentatio necessaria est 3 omne enim, quod est per se, ne eestarium existit: quod si dependentia effectus a causa est necessaria, discursus etiam, qui me illam fit, debet esse necessariiis i Dixi effectus verus,& causa vera; quia vero .ssectus, & cauo se esse debenti Dictuin est edictus primus, occausa prima; quia secundum reguIam de unis uersali primo aecipi debent. Dictum est, quod effectus sit immegiatus, & causa immediata νquia si essectus non proueniret immediate at li causa;omnino immediate pronenitet ab asia r tu iacausa; necesse est enim, quod quilibet essectus suam causam habeat immediatam s Quod Tignoraretur haec causa immediata, quomoda poterit sciri distincte, quod a mediata proueniat Si enim anima intellectiva causa est intes- lactus;& hic est eausa intellectionis; si vo Io c Moscςre,quod anima sit causa intcllectionis ἡ
387쪽
debeo scire per intellectum , quia per itilum causa est 3 & sine illo non est . Sicue enim si Titius habeat filium Seium, & hic haheat filium Gaium; no recte sciam,quod Gaius e. st nepos Titii, nisi sciam, quod sit filius Seii , qui dicti Titii filius sit: ita est de causis non im-- - . mediatis. Dixi , quod effectus debet esse ce ' to,& euidenter cognitus; quia alias euiden tem causae non faceret cognitionem: Non sus-,ficit autem cognoscere illud, quod dicitur e sectus; sed, sicut Aristot. dixit de causa, oportet scireeuidenter, quod effectus sit; & quod per se effectus sit; & quod sit primus, & ada quatus; & quod talis causae effectus sit. De causa dicitur neque certo,nequeeuidenterco gnita ; quia causa est illud , quodper effectum probari debet. Haec est igitur dimni . tio demonstrationis per effectum desumpta ab ea, quae ab Arist. de demonstratione per causam data est u
dium. s. De causis demonstratioriis
FInis huius demostrationis est regnitio causae vera, adaequata, distincta,certa,& eui-2 μ' densi haec enim demonstratio intendit persectam causae cognitionem et ideo omnes dictas conditiones habere debet. Materia sunt termini, di propositiones, qui sint tali fini conu nientes; Forma est syllogismus, vel argumen ratio per modum antecedentis, vel consequcritis: Effciens est intellectus qui inuenit illam, vel utitur illa.
388쪽
I Ermini huius demonstrationis, tum duos iu
tum tres, tum quatuor esse videntur: Cum ' enim accipitur ista eausa. & solus effectus, ve luti anima. & Hia; Natura, Maratus; tunc duo i , termini est e videnturi Si vero accipiatur etiam subiectum tum cauis; tum effectus;veluti inteLIectus est effectus; anima intellectiva cauci; de homo utriusque subiectum; tunc tres termini esse videnturi Quod siex parte effectus accipia duos terminos, nempe effectum, & existentiam
illius, & idem de causa fiat; veluti si considere
motum esseri & ex hoc velim demonstrare moistorem esse, tunc quatuor termini esse videnturiduo ex parte effectus; & duo ex parte cauis: fi- militer siquis velit demonstrare aliquam cO ditionem causae per conditionem, quae in eum ctu reperiatur; tunc termini quatuor esse videmtus; veluti si motus est contiPus, ergo motor
est infatigabilis r Halc autem, an ita sint,dubia est. Certum est autem , quod ex magna parteia termini sunt tres: nempe subiectum, ut homos
praedicatum illius, quod sit medij causa; veluti anima intellectiua; tertio medium, quod sit effectus dictae canis, & praedicati, veluti intelle Hus: Ita vivens sit subiectum; anima praedicM tum probandum; vita medium, quo debet pr hari i Et syllogismi ita fiunti Omne habens imtellectum habet animam intellectivam; hom
389쪽
debeo scire per intellectum , quia per ILlum causa est a & sine illo non est . Sicu: enim, si Titius habeat filium Seium, & hie I, heat filium Gaium; no recte sciam,quod Gaiussit nepos Titii, nisi sciam, quod sit filius Seia, i u . i. qui dicti Titii filius sit: ita est de causis non im-- - mediatis. Dixi, quod effectus debet esse cer- , ' to,& euidenter cognitus; quia alias euidentem causae non faceret cognitionem: Non sus-ficit autem cognoscere illud, quod dicitur e Lfectus et sed, sicut Aristot. dixit de causa, oportet scire euidenter, quod effectus sit;.& quod per se effectus sit; & quod sit primus, & ad quatus; & quod talis causae effectus sit. De causa dicitur neque certo,nequeeuidentercoingesta; quia causa est illud , quodper effectum probari debet . Haec est igitur dimns. tio demonstrationis per effectum desumpta ab ea, quae ab Arist. de demonstratione per causam data est Q ibu
is . per esectum . FInis huius demost rationis est eognitio causae vera, adaequata, distincta,certa,& euia .iibi. dens: haec enim demonstratio intendit perfectana cause cognitionem et ideo omnes dictas conditioncs habere debet. Materia sunt te mini, di propostiones, qui sint tali fini conu nientes ; Forma est syllogismus, vel argumen latio per modum antecedentis, vel consequc
390쪽
De demonstrata per essctam. 3 3 I
TErmini huius demonstrationis, duo, si ctum tres, tum quatuor esse videntur: Cum
enim accipitur sola eausa. & solus effectus, veri Iuli anima. & Hia; Natura, di motus; tunc duo termini esse videnturi Si vero -ipiatur etiam subiectum tum causis; tum essectus;veluti intellectus est effectus; anima intellectiva cauci; de homo utriusque subiectum; tune tres termini esse videntur: Quod si ex parte effectus accipia duos terminos, nempe effectum, & existentiam illius, R idem de causa fiat; veluti si considere motum esseri & ex hoc velim demonstrare moistorem esse, tunc quatuor termini esse videntura duo ex parte effectus; & duo ex parta causae: Gmiliter si quis velit demonstrare aliquam cO ditionem causae per conditionem, quae in eitactu reperiatur; tune termini quatuor esse vide tur; veluti si motus est conivuus, ergo motor
est infatigabilis cautem, an ita sint,dubia est. Certum est autςm, quod ex magna Parteia termini sunt tres: nempe subiectum, ut homos predicatum illius, quod sit medij causa; veluti anima intellectiua; tertio medium, quod sit effectus dictae canis, di praedicati, veluti intelle eius: Ita vivens sit subiectum; anima praedicM tum probandum; vita medium, quo debet pro-hari r Et syllogitat ita fiunt i omne habens imtellectum habet animam intellectivam; homo