장음표시 사용
391쪽
bens vitam habet animam; omne vivens habet vitam ergo. In his itaque elarum est. De aliis autem modo dicetnro N V:
z d- π N hac demonstratione, quando fit per syllogismum,tres prepositiones reperiuntur;nDt e maior inor,& conclusio:Maior semper deis Det esse in quarto modo per se, quia in ipsa si Blactumeu effectus ,& pta dicatum est causa illius: Haec quoque debet esse immediata; & si talis non sit, dedet per aIlum, vel alios sylloginmos reduci ad immediatam: Minor semper dea Me esse ita seeundo modo per se; rimo est, quia . Effectus in ipsa praedicatur de subiecto commu-i ni, tum musaedum effectui atquesta praedieatuminoris semperhabebit causam in subiectoetur dem; quod autem tale existit, semper accidens est; Hae c quoque nunquam est immedlararivia accidens nunquun potest praedicari immedi te den ubiector Conini fio potest esse in prumo modoper e;in secim :in tertio;& in quit eis: & potest esse eum mediaea,tum immediataι ratio est,quia in eonclusione probator desub icto illii quod est causa medii Cum ergo ins hiecto'. ut in lane; haec possint esse causa alte rius, nempe erisbentia, materia, forma, ordin tio Gallis, finis N aecidentia, sequerer, quoa ista omnia poterime per suos ecthus de igne, probari, existentia autem conuenie igni in te ela modo; materia, & forma in primmacein . .ia tia
392쪽
De demonstrati per effectum. 3 3 7
tia in secundo; finis, & natura, vel ordinatio finalis in quinto; ideo in his modis poterit esset
conclusio: sint exempla; omne habens vitam habet animam; omne vivens habet vitam; er go omne vivens habot animam: Maior est in quarto modo, & immediata: minor in secundo mediata; vita enim per animam de vivente probari potest: Conclusio est in primo; anima enim de essentia viventis est. Aliud exempIum; Quod mouetur ad centrum ordinatum est il- Iuc, tanquam ad Iocum suum; terra mouetur illuc; ergo terra Ordinatur A c. ubi maior, te minor visu pra; coitcIusio est in quinto. Aliud
exemplum; Quod per se operatur,per se existit; homo per se operatur;ergo homo per se existit; conclusio est in tertio: atque ita in aIijserit.
a a. Deforma dem rati ς per effectum.
Forma huius demonstrationis in argumem Meia. tatio ab effectu ad causani; siue sit permodilum antecedentis. & consequentia siue per syllasDmum, cuius medium siteffectus; praedicatum causa; subiectum vero sit illud, de oessectus per se potest praedicari in secundo modorritavise rectius per syIIogisinum, quam Peraliam 'argumerationem: Nequeest diffella terminos huius syllogismi inuenirer Causa enim semper debet esse praediratet, seu res probandaressinus a debet esse medium; per psum enimnunc causa est probandar Subiectum vero omnino debee
tae subiectum eis inratio est,quia inmmor
393쪽
effectus praedicatur de suo subiecto; mediuina enim in minori de subiecto debet praedicari r
portet autemrecte accipere terminos, ita vi es. sectus,& causa praecist accipiantur:Veluti sic.Si domus ςdificatur, ergo habet qdilacatorem rQuod fuit Uificatu, habuit sdificatore; Quod vivit, habet anima; Quod mouetur, habet m torem; uod filii creatum, habuit creatorem a Si mundus recte gubernatur,ergo habet sapie tem gubernatorem: & ita de alijs erit.
Num. I 3. De eras demonsirationis per essectum .
m Arist. v.I Vae de usu dictae demonstrationis est d, eisu. '' IN cendum: Hic autem usus potest reduci taad causam finalem , quia usus instrvmeri est meis iuei finis illius; tum ad efficientem; quia utens instrumento effeti usum illius: Usus autem h ius demonstrationis omnibus scietiis, & DeuI- talibus familiaris admodum est; effectus enim sepissime sunt notiores causis; ideo per effectus causas cognoscere opus est: Theologus ergo, di Metaphysicus de ente supnaturali per effectus , 'veluti motum, gubernatione, & aIta multa emznoscuti Naturalis,& moralis Phylosophus idctaciti Medici quam maxime hac demonstratio. ne utuntur ad genus moria; & eau fas illius em' gnoscendas a Poetae, Historiei, & Iurisperiti ab sectibus probant eausas illorum s ex operibus enim5 Ox modo, quo dux regit exercitum, vel 1 gubernat populum, vel pater familias dori' inum arguunt, quod sit bon dux , vel rex, vet
394쪽
Pater familiaseiram vita, & mori milicuius arguitur, an sit iustus, vel iniustiis: ita ει op xibus artificum deducitur,'an sit eccellens in adi
Quod autem attinet ad praxim scientifica. ista demonstratio debet deseruire adinveniem das omnes causas, qui sunt in proposita re, Mdo ignotς sunt: veluti est mihi tractanda de temra; &ignoro, quae sit eius materia, quae forma, quae natura, quis finis, quod emeten quae ace, dentia materiae, vel Q ar, & similia; tunc per effectus tentandum est talia demonstrare: do
m. Iq. auid primo debeat eonsiderari
sit motus; an mussi gubernatio; an domus dificatio; an sit vita; vel intellectus; vel volumias; vel motus deorsumi secundo oportet comderare.quid sit; ne quid sit motus, vita, inte, lectus, & alia; Si enim hoc ignoretur, neque r terit cognosci distincte quid causa illius sit; te tio oportet considerare, an res vere, &realiter effectus sit; id est an vere, & realiter dependere ab alio; veluti; motus a motore; vita ab animaι difieatio ab sdificatorer per hoc .n. M sciatur,quod sit effectus: si enim scio,quod emi slunae prouenit, & dependet ab interpositionυ terrae; scio,quod secundum quod ipsum effectus illius est: ita si cognosco , quod accidentia pro
ueniant, ista a sorma, illa a materia; scio quod
395쪽
illa essectus sunt: quarto oportet inuestigaro quid illi essectui a causa communicetur; veluti an communicet tantum existentiam; an etiam essentiam; vel ordinationem; an aliquid aliud ;ex eo enim,quod a causa comunicatur essectui, licet arguere ab essectu ad causam; quod enim habet essectus in ratione comunicata, illud h het eausa in ratione communicate : Dictum est autem,quamam sit ista communicatio in singuatis causis; ista debere cosiderari de effectu rationabile est.
Q Emper effectum in aliquo esse, & Arist. a in thoritas, & rei experientia docere videtur e Ari enim an iussinitione causae ita ait: Causa est ista,quod propter ipsum aliquid alteri inest: ubi videtur aperte dicere, quod essectus alteri insiti Res etiam ipsa ita deelarat; effectus enim materiae, & formae,& finis,& incientis semper in aliquo est: productio .m res estetactus cause agentis; haec productio est in re; atque ita de alijs, ut dictum est: si enim motus est in mobili, di moto; aedificatio in re aedificata; gubernatio in re gubernata; creatio in re creata; ordinatio in re ordinata; vita in uiuente; intellectus in intelligentes quantitas in requanta. & ita de aliis, sequetur,quod eisectus,vteffectus semper in aliquo erit:quod si quis dicat: mundus est es- sectus Dei creantis; domus aedificantis; homo est effectus hominis,& solis generantis ἱ haec a
396쪽
tem per se existunt,& non sunt in alio ; ideo verum non erit,quod omnis effectus in aliquo sit; potissimum si agatur de causa essicienti: Dicedum, aliud esse considerare effectum,aliud rem factam;& aliud esse considerare rem, ut res est; aliud prout facta est: si ergo consideretur mi dus, domus, di homo absolute, & absque rei tione ad agens, tunc per se existunt, & in alio non sunt; d neque ut sic essectus rationem habent; si veto mundus considererer ut factus, vel gubernatus, vel conseruatus, vel in ordine conis stitutus; ia domus ut aedificata; & homo ut genitus: tunc effectus rationem habetiti hoc quia in ipsis est creatio, conseruatio, & alia.
De subiecto igitur est considerandum,an ensem illi insit per se, vel per accidens; homo enim per se genitus est; R domus facta;& mu dus guberRatus. t secundum quod ipsa enim talia habent: ferrum vero, quod sit ignitum; &quod in hac carta sit haec scriptura; in hac tabula illa pictura; per accidens rei inest. Cum ergo effectus per se inest subiecto, poterit fieri argu- metatio per syllogismum ab effectu ad causam sic Qv d est guberna in habet gubernatione, mundus est gubernatus, ergo. Ita in aliis: Si vero effectus per accidens inest subiecto, tunc rectius fit argumentatio per modum antecede iis, & consequentis sic; si haec scriptura, vel pbitura , vel sculptura est perfecta, vel excellens, vel imperfecta; di scriptor, & pictor, vel stubptor erit persectus: ita de ignet: si ignis hoc sesero communicauit, ergo tale quid reperitur in
igne: Haec igitur de subiecto consideranda. I 4 dium. I 6.
397쪽
.is. - Ε causa eo derandum, an vere,& per se, et, I primo causa sit: secundo in quo genero causae sit, an sitimema: ut materia, λrma, rumaturat vel externa, ut efficiens, & finis e tertiocmd pncise communicet effectuietan immedi ea sit: & adaequata: haec & similia consideram da sunt.
um. II. ame principia oenotas supponenda .
IUe, qui vult fieri aptus ad utendum demonostratione per effectum, debet habere ex clam, & familiarem cognitionem horum primcipiorum et primo,quod quatuor sunt genera causarum:materia, serma,efficiens, & finis ad finem autem natura,vel ratio finalis reduci deis te secundodistincte cognoscendum est, quid sit causaefficiens, & aliae, & quae sit illarum . diffinitior & quid communicent suo effectui ra hys a. tertio oportet scire, quod in nullo genere ea
, -οῦ. serum datur pmeessius in infinitum; sta est ne-
m. s. cesse, ut probat Aristota deuenire ad primam materiam, sermam, essiciens, & finem; hoc principium est maximi momenti t quarto gnoscendum est, quod inter causam , & esse tum naturales ciem per est adaequata ratio: itavi quidquid est in effectu in ra ione eommunicata , & dependentit illud idem est in causata
398쪽
De demonstrat. per esses lim 3 3.
ratione communicante , 5 independenti, si causa prima sit: si vero non sit prima causa,etit
in ratione communicante, sed non independenti : Anima enim intellectiva respectu intel- Iectionis habet rationem communicantem, Mindependentem saltem in genere sormae: Intenlectus vero rationem habet communicantem,
sed non independentem: qui dependet ab anima intellectiva : quinto sciendum qst, quod , in agente voluntario, semper tantu est in causa quantum in eisectu: sed etiam in causa plus p test reperiri : potest enim esse, quod quis in ueat paruum lapidem , qui maiore metiam illo mouere possit: sexto pro certo habendum est . ' quod causa, & eisectus simul sunt, si recte accipiantur, idest si praecise prout sunt caiisa, vel e sifectus accepti sint: sunt enim relativa ν nequς enim aliquid est causa, nisi causet:& essectus non est essectus, nisi,ut sic dicam causetur: Cum causa producit,effectus est productus:Veruigitur est: si domus qdificatur habet sdificat rem: si fuit qdificata habuit sdificator: si erit edificata habebit edificatorem: Quod si quis
dicat, intellectus est causa intellectionis, & tamen reperitur intellectus absque intellectionet Resp. causa potest dupliciter considerari,vel in actu, vel in potentia: quando intellectus est causa in actu, intellectio est essectus in actur quando ille in potentia,& ista in potentia: Haec & Gmilia sunt cognoscenda.
399쪽
ν, νρεμ, m. s OdMxst rMis: Oportet procedere arguo V1 mentationς ab antectaenti ad conseques, utendo priscipijs iam dictis per se notist eluti, Volo inuri igare, quis sit: praecisus gradus Maruma. ,hycm ps inspiciam ςifestum densitatis: & vi, cap usi. ae clans, quω pissimMδdensitas; argua ergo sum' pias gradus materin in terra est; insuiram, quis bi gradus formae:& inspiciam effectum lucis; & videns ter in summe obsturam, &opa. camarguam ςrgo minimum gradum for elex mentaris hahet et Inquiram propriam rationem formae ab ofectu, quo determinat materiam: &in*iςiens, quod materia est summe dense i ar- suam ergo sorma terrae est valde constnctiu
materiae, Quaeram,quae sit natura terrae per mQ.
rum, S quietem: & cum videam motum esseo M.t 'rectum ad centrum; arguam ergo talis motus' natura terrη principium est: ita de alijs faciam: Inuenta autem causa poterit fieri syllogismus siet Quod mouetur deorsum,habet natura m ventem illuc, terra c. Quod est summe denis 9 : sum, habζx summum materiae, terra dic, Quod . insimme op cum, minimum h bet formae, terra dic, Ita de aliis. In inuentione igitur cause argumentatio pςr gntecedens , di conseques' oportuna est; Inpetita autem cause per syllo sinum argumentatio faetenda est i Et haec de demo uom per effectum .
400쪽
Extum instrumentum est demorustratio signi : Haec licet videatur conuenire cum alijs demonstrati nibus, diuersa tamen ab illis, ut magis distincte res tradatur, ponenda est: triaautem sunt facienda: primo explic
dum quid sit signum: secundo dicendum quid sit demonstratio signi; tertio usus illius est pro
s Ignum est illud, quod est alterius a se retim re r. a. dieatiuum: Proprium enim signi est aliquid aliud a se indicaretVeluti fumus indicat ignem; pisem. ει vestigium pedis praeteritam demonstrat pedis praesentiam e signatum dicitur illud'. quod rib. Mest a signo indicatum,veluti praesentia ignis, via r γε redis, a fumo, & a vestigio sunt indicata.
Num. a. sis res Dia diripossim.
P Lurima autem sunt, quae signa dici possimn
quia sunt alterius rei indicatiua causa enim Ara RApotest indieare suum effectum, veluti infirmitas mortalis,idest causetiua mortis indicat mortem; & debilitas sundamenti in domo indieat ruinam domu&Ect 3 etiam potest suam causam indicare; veluti talis motus in pulsu, via