Speculum humanae, atque diuinae sapientiae, seu Praxis scientiarum & methodus scientifica, lumine naturali, & supernaturali illustrata ... Auctore P. Don Ioanne Bellarino clerico regulari Congregationis sancti Pauli. ..

431쪽

De divisione demonmativa. 3σ

ptorum, de eodem subiecto subdisiunctiva, Ae: rquata ratione praedicatio: ubi apparet duuersam esse in hac materiam, sermam, & sine. Finis enim est distincta quidem cognitio; sed ta

en, qui demonstrativa, & stientifim sic: Forurna non dicit tantum disiunctivam rationem , sed etiam adaequatani:Materia sat praedicata, iς non quaecunque, sed quae per se, & vniuersaliter primo subiecto insint. Dicitur autem dum rum praedicatorum,quia & si aliquando videntur tria posse predicari disiunctiueint adaqua, telhempe in generibus, quae habent extrema & media veluti color alius albus, alius niger, alius medius: sapor alius dulcis, alius amarus, alius medius; Elementum aliud supremum , aliud infimum,aliud medium: nihilominus remis, & magis ad mentem Arist. videtur fieri, si diviso tantum bimembris sit: Potest autem fieri bimembtis etiam in his,qtis media habet; veluti elementum aliud est extremum, aliud medium; Extremum aliud est infimum, aliud supremunt; medium aliud est prope supremo,

ut aer; aliud prope infimum,ut aquar ita coloralius extremus, alius medius 3 extremus aliussi imme congregans visum; alius summe di regans; medius alius prope congregantem; ali

prope disgregantem; ita in alijs. Haec est istinc diuisionii scientific* determinatio.'

432쪽

compositio, di diuisio, id est plurium rerum vel diuitio, vel coniunctio: Dicitur praedicatorum; uia praedicatio conuenit praedicatis ; Dicitur

uorum, vel plurium; quia aliquado intellectus diuidit in duas partes, veluti linea alia re sta- , alia curua; aliquando in tres, veluti color alius albus,alius niger, alter medius: Aliuuando in plura; veluti ens aliud est substantia aliud quale,aliud quantum,aliud ad aliquid,Sc. Dici urde eodem subiecto; quia unitas, biecti dicit quasi rationem totius; pluralitas vcro pradica

torum quandam explicat partium rationem t

Dicitur sub disiunctiva ronesquia in disiunctione potissmu ratio divisionis posita esti Ex his autem patet, quae sint causae intellectivae diutiuisionis: Mater nim erit subiectum; nec non Partes,vel praedicata, quae diuisibilia sunt materia enim diuisionis est illud . quod diuisibile est. Forma est praedicari sub disiunctiva rati Ne s in hoc enim ratio praecisa diuisionis posuta est e Efficiens est iiitellectus per secundam eius operationem: Finis est distincta cognitio eorum, quae diuisibilia sunt: effectus enim diuisonis distincta rerum diuisarum cognitio est: Finis autem, & effectus hic idem sunt I

rium. F. De diuisione scientisca , d

monstrariua, , T, Iuisio modo dicta intellectiva quidem est,

4 non tamen scientifica, vel demonstrativa;

sic autem potest haec di nihil Est duorum pra Qtatorum per se, di miserstaterr is aceti

433쪽

piorum, de eodem subiecto subdisiunctiva, &adaquata ratione praedicatio: ubi apparet duuersam csse in hac materiam, formam, & sine. Finis enim e st distincta quidem cognitio; sed tamen, que dem.onstrativa, S: stientifiςa sit: FONma non dicit tantum disiunctivam rationei , sed etiam adaequatam:Materia sunt praedicata, non quaecunque , sed quae per se, & uniuersaliter primo subiecto in sint. Dicitur autem duorum praedicatorum quia & si aliquando videntur tria posse praedicari disiunetitie,&adaequa- te,nelnpe in generibus, quae habent extrema ,& media veluti color alius albus, alius niger, alius medius: sapor alius dulcis, alius amarus, alius medius; Elementum aliud supremum , aliud infimum,aliud medium: nihilominus rectius, & magis ad mentem Arist. videtur fieri, si diuisio tantum bimembris sit: Potest autem . fieri bimembris etiam in his,quq media habet; veluti elementum aliud est extremum, aliud medium; Extremum aliud est infimum, aliud supremum ; medium aliud est prope supremu, ut aer; aliud prope infimum,ut aqua: Ita coloralius extremus, alius medius; extremus aliussit nam e congregans visum; alius summe di regans; medius Aius prope congregantem; aliua

prope disgregantem; ita in alijs. Haec est igitue diuisionis scientificae determinatio.

. . se a

434쪽

compositio, & diuisio, id est plurium rerum vel diuisio,vel coniunctio: Dicitur praedicatorum; uia praedicatio conuenit praedicatis ; Dicitur

uorum, vel plurium; quia aliquado intellecti sdiuidit in duas partes, veluti linea alia re fi alia curua; aliquando in tres, veluti color alius albus,alius niger, alter medius: Aliuuando in plura; veluti ens aliud est substantia aliud quale, aliud quantum,aliud ad aliquid ,Sc. Dici urde eodem subiecto; quia unitas, ubi edii dicit quasi rationem totius; pluralitas vero pra dic

eorum quandam explicat partium rationem I

Dicitur sub disiunctiva ronesqi: ia in disiunctione potissimu ratio divisionis posita es t Ex his autem patet, quae sint caulae intellectitiae diutiuisionis: Mater nim erit subiectum; nec non partes,vel praedicata, quae diuisibilia sunt m teria enim diuisionis est illud . quod diuisibile est. Forma est praedicari sub disiunctiva rati Ne s in hoc enim ratio praecisa diuisionis posuta est e Efficicns est iiitellectus per secundam eius operationem: Finis est distincta cognitio eorum, quae diuisibilia sunt: effectus enim diuisonis distincta rerum diuisarum cognitio est: Finis autem, & effectus hic idem sunt I

, o Iuisio modo dicta intellectiva quidem est, vi non tamen scientifica, vel demonstrativa; se autem potest haec dissiniri: Est duorum pra se, cuniuerialiter primo ace Horums

435쪽

piorum, de eodem subiecto subdisiunctiva, &adaquata ratione praedicatio: ubi apparet diis uersam csse in hac materiam, sermam, & sine. Finis enim est distincta quidem cognitio; sed ta-men, qu demonstrativa, & stientifiςasir: Fo ma non dicit tantum disiunctivam rationem , sed etiam adaequatani: lateria sunt praedicata, non qtRecunque , sed quae per se, & uniuersaliter primo subiecto in sint. Dicitur autem duorum praedicatorum quia & si aliquando videntur tria posse praedicari disiunctive,&aditqua, te nelnpe in generibus, quae habent extrema & media veluti color alius albus, alius niger, alius medius: sapor alius dulcis, alius amarus, alius medius; Elementum aliud supremum , aliud infimum,aliud medium: nihilominus rectius, & magis ad mentem Arist. videtur fieri, si diuisio tantum bimembris sit: Potest autem fieri bimembris etiam in his,qtig media habet; veluti elementum aliud est extremum, aliud medium; Extremum aliud est infimum, aliud supremuin ; medium aliud est prope supremit, ut aer; aliud prope infimum,ut aqua: Ita coloralius extremus, alius medius; extremus alius summe congregans visum; alius summe di regans; medius a ius prope congregantem; aliua

prope disgregantem; ita in alijs. Haec est igit iccliuisionis scientificae determinatio.

436쪽

compositio, & diuisio, id est plurium rerum vel diuisio, vel coniunctio: Dicitur praedicatorum; uia praedicatio conuenit praedicatis ; Dicitur uorum, vel plurium; quia aliqua do intellectus diuidit in duas partes, veluti linea alia recta- , alia curua; aliquando in tres, veluti color alius 'albus,alius niger, alter medius: Aliuuando in plura; veluti ens aliud est substantia aliud quale,aliud quantum,aliud ad aliquid,Sc. Dici urde eodem subiecto; quia unitas, biecti dicit quasi rationem totius ; pluralitas vcro pradica

torum quandam explicat partium rationem t

Dicitur sub disiunctiva mnesquia in disiunctione potissimu ratio divisionis posita est Ex his autem patet, quae sint causae intellectivae diutiuisionis: Materi nim erit subiectum; nec non Partes,vel praedicata, quae diuisibilia sunt m teria enim diuisionis est illud . quod diuisibile est. Forma est praedicari sub disiunctiva rati V Des in hoc enim ratio praecisa diuisionis potata est : Essicicns est intellectus per secundam eius operationem: Finis est distincta cognitiol eorum, quae diuisibilia sunt: effectus enim diuisonis distincta rerum diuisarum cognitio est: s Finis autem, & effectus hic idem sunt I

rium. 3 . De diuisime scientisca, c md

monstraliua,

in ι e, intellectiva quidem est, O non tamen scientifica, vel demonstrativa; se autem potest haec diffiniri: Est duorum pra alicatarum per se, de uniuinaliter prim, auctptorums

437쪽

De diuisione demonmatiua. 3 S

ptorum, de eodem subiecto subdisiunctiva , &-rquata ratione pmdicatio: ubi apparet duuersam esse in hac materiam, formam, & sine. Finis enim est distincta quidem cognitio; sed ta-men, que demonstrativa, & scientissa sit: FONma non dicit tantum disiunctivam rationem , sed etiam adaequatani: lateria sunt praedicata, non quaecunque , sed quae per se, & uniuersali. ter primo subiecto in sint. Dicitur autem duorum praedicatorum quia & si aliquando videntur tria posse praedicari disiunetiue,& adaequa- te,nenape in generibus, quae habent extrCma , se media veluti color alius albus, alius niger, alius medius: sapor alius dulcis, alius amarus, alius medius; Elementum aliud supremum ,

aliud infimum,aliud medium: nihilominus rectius, & magis ad mentem Arist. videtur fieri, si diuisio tantum bimembris sit: Potest autem . fieri bimembris etiam in his, alis media habet; veluti elementum aliud est extremum, aliud medium; Extremum aliud est infimum, aliud supremum ; medium aliud est prope supremu, ut aer; aliud prope infimum,ut aqua: Ita coloralius extremus, alius medius; extremus alius

summe congregans visum; alius summe di regans; medius alius prope congregantem; aliua

prope disgregantem; ita in alijs. Haec est igitve diuisionis scientificae determinatio.

438쪽

x tot aram

Pium. G. In quibus diuisio scient Pa

reperiatur . CVm diuisio scientifica illa dicatur, quae insicludit cognitionem illam perseetam,que scientia apellatur;& est cognitio vera, adaequa ta,distincta, certa, & euidens; quae tantum in modis per se, & in scibilibus reperitur; manifestum est, quod diuisio scientifica tantum erit in scibilibus, di in his, quae per se, & uniuerialiter primo accepta dicuntur: In singulis ergo

scibilibus, & in singulis modis per se scientifica diuisio reperietur: Veluti in scibili an sit:

Ex:stentia aIta est finita, alia infinita; alia crea ta, alia increata; alia simplex, alia includens compositionem; & alia, vi de hoc scibili dictu est: Ita impossibile est idem simul esse,& non .ese : De quolibet verum est affirmare, vel negare: Omnis propositio est vera, vel falsa: Ens vel est actu, vel est potentia a Vel est per se, ut substantia; vel per aIind, ut accidentia: vel est corruptibile, vel incorruptibile,& similia. Ci ea eslentiam sic fiet diuisio: Substantia alia corrorea, alia incorporea; incorporea alia finita, alia infinita; corporea alia animata, alia inanimata I animata alia cum sensu, alia sine sensu, sensitiva alia rationalis, alia irrationalis; & similia: diuisio enim quae sit generis per differentias ad essentiam pertinere videtur.Quod vero

attinet ad scibile ad quid sit, ita fiet diuisior

439쪽

De diuisione demo inratiri. 3 6 s

omne quod est vel quiescit in seipB, ut Deus; vel ordinatur ad aliud ut creatura: vel sic o ne quod est ens perfectum, vel ordinatur ad aliud , vel omnia ordinantur ad ipsum. Quod ordinatur ad aliud, Vel Ordinatur realiter . vel tantum intelligibiliter; quod ordinatur realia ter, vel efficaciter, & cum principio motus o dinatur, vel sine tali principio habet ordinationem; atque ita in aliis. De accidentibus diuisio ita erit; linea vel est recta,vel curuamum rus par,vel impar; Corpus vel est lucidum, vel dia fanum. Idcst susceptiuum lucis; Quod percipit lucem, vel suscipit terminate,ut tetra,

omnia colorata; vel interminata,vi transparemtiat De causis, & scibili propter qnid ita: Causa vel est prima, vel secunda; vel intrinseca, vel extrinseca; vel mediata. vel immediata; vel per se, vel per accidenS, Vel equivoca , vel univom; idest vel eiusdem, vel diuersi genaris: Natura est principium motus, di quietis: Sol est causa diei, & noctis: Anima est causa vite, & mortisrItaque ita in singulis scibilibus, & modis per se diuisio scientifica reperietur.

Num. . De modo inueniendi distisimem.

DI uisio sie inuenietur: Dato aliquo subie- ει isel. acto,seu en te,quod habeat genericam I tu titudinem t ut plurimum enim diuisio in tali I titudine reperitur: considerandum est; esse ne cessarium,ut seueriaa latitudo suas habeat dio

440쪽

ferentias ita ut genus in una sui parte sit unius rationis, & in alia alterius: Si enim genus plu-ges habet sub se species; ergo habebit plures differentias essentiales ; & haec sue latitudo diuersitatem habebit: Dicatur ergo sic; in latitudine generis semper dari duo extrema; latitudo enim eius non est infinita, sed finita; quod

autem est finitum extrema habet; extrema autem generis semper se habent sicut perfecium, di imperfectum; in quocunque enim genere ait Aristot. semper datur aliquid primum, quod

est metrum, &mensura aliorum: Igitur m en.

te, in essentia, in existentia,in causis, in substan tia, in elemento, in celo, in colore, demum i

alijs generibus semper datur una species, vel pars, quae est aliis perfectiora & alia , quae sit alijs impersectior: formae enim ait Arist. sunt sicut numeri habentes gradus ad semulcem: Cuergo quis inuenerit persectiorem partem generis, videbit an illa ratio perfecta dicat quid positiuum veluti persectior pars animalis est ho mo, cuius persectio dicit quid positiuum nempe rationale; an vero dicat quid prinatiuum, veluti inter omnia entia Deus est persectissimus;& de ipso dicitur respectu nostri modi cognoscendi aliqua persectio per modum priuati nis; veluti est substantia increata,& infinita: cui ergo pars peiffectior dicit positiuum, ponendu' 'est hoc ex una parte, & de omn i alia generis latitudine est negandum; veluti animal aliud est rationale, aliud irrationale; Si vero perfectior par dicit priuatiuum, tunc priuandum est ex hac parte, & affirmandum de reliqua tota generis