Dionysi Halicarnasensis Antiquitatum Romanarum quae supersunt

301쪽

νος δε θανατηφόρου κρίσεως τότε πρῶτον ὁ μαίων δῆμ0ς κυριος τli γνώμst του πατρὸς προσέθετο καὶαπολυει του φόνου τον ἄνδρα ' ου μην ο γε βασιλευς ἀποχρῆν ἔλεγε τοῖς βουλομένοις τα προς τους θεοὐς ὁσια φυλάττειν την υπὸ ανθρώπων συντελεσθεῖσαν Sυπερ αυτου κρίσιν, αλλὰ μεταπεμψάμενος τους ἱεροφάντας ἐκέλευσεν ἐξιλάσασθαι θεούς τε καὶ δαίμονας καὶ καθῆραι τον ἄνδρα οἱς νόμος τους ἀκουσίους φόνους ἀγνίζεσθαι καθαρμοῖς. κἀκεῖνοι βωμους ιδρυσάμενοι δυο τον μὲν Ηρας, ἡ λέλογχεν ἐπισκοπεῖν 10s αδελφὰς, τον δ' ἔτερον ἐπιχωρίου θεου τινος ἐδαίμονος γανου λεγομενου κατὰ την επιχώριον γλῶτταν, ἐπωνύμου δὲ Κορατίων των ἀναιρεθέντων ανεψιῶν υπὸ του ἀνδρὸς, καὶ θυσίας τινὰς ἐπ' αυτοῖς ποιησαντες τοῖς τε ἄλλοις καθαρμοῖς ἐχρήσαντο και 15 τελευτῶντες υπήγαγον τὸν οράτιον υπὸ ζυγόν. ἔστιδε Ῥωμαίοις νόμιμον, ὁταν πολεμίων παραδιδόντων τὰ ὁπλα γενωνται κύριοι, δύο καταπήττειν ξύλα ορθὰ καὶ τρίτον ἐφαρμόττειν αυτοῖς ἄνωθεν πλάγιον, ἔπειθ' ὐπάγειν τους αἰχμαλώτους υπὸ ταυτα 20 και διελθόντας ἀπολύειν ἐλευθέρους επὶ τὰ σφέτερα.τosτο καλεῖται παρ' αυτοῖς ζυγόν, ω και οι τότε καθαίροντες τον ἄνδρα τελευταίω των περὶ τους

καθαρμοὐς νομίμων ἐχρήσαντο. ἐν ω δὲ τῆς πόλεως χωρίω τον ἀγνισμὸν ἐποιήσαντο ἄπαντες ' μαῖοι 25 νομίζουσιν ἱερόν ' ἔστι δ' ἐν τω στενωπῶ τω φέροντιο απὸ Καρίνης κάτω τοῖς ἐπὶ τον Κύπριον ἐρχομένοις στενωπὸν, ἔνθα οῖ τε βωμοὶ μένουσιν οἱ τότε ἱδρυθέντες καὶ ξύλον υπὲρ αυτῶν τέταται δυσὶ τοῖς αντι- κρυ ἀλλήλων τοίχοις ἐνηρμοσμένον, ο γίνεται τοῖς 30 ἐξιουσιν υπερ κεφαλῆς καλούμενον τῆ ' Pωμαῖκῆ διαλέκτω ξύλον αδελφῆς. τοsτο μεν δη τὸ χωρίον τῆς

302쪽

συμφορῆς του ἀνδρὸς μνημεῖον εν τη πόλει φυλάττεται θυσίαις γεραιρόμενον υπὀ Pωμαίων καθ' εκα-στον ἐνιαυτὸν , ετερον δε της αρετῆς ῆν ἐπεδείξατο

κατὰ την μάχην μαρτυριον ἡ γωνιαία στυλὶς ἡ τῆς

b ετερας παστάδος ἄρχουσα εν αγορὰ, ἐφ' ης ἔκειτο τὰ σκυλα των 'Aλβανῶν τριδύμων. τα μεν οὐν οπλα έ

φάνισται διὰ μῆκος χρόνου, την δ' ἐπίκλησιν ἐ

στυλὶς ἔτι φυλάττει την αυτὴν Ορατία καλουμενηπίλα. ἔστι δὲ και νόμος παρ' αυτοις δι' ἐκεῖνο κυ9ω- 10 θεις τὸ πάθος, ω καὶ εἰς ἐμὲ χρῶνται, τιμὴν και δόξαν ἀθάνατον τοῖς ἀνδράσιν ἐκείνοις περιτιθεὶς O κε - λεύων, οις αν γένωνται τρίδυμοι παῖδες ἐκ του δημοσίου τὰς τροφὰς των παίδων χορηγεῖσθαι μεχριῆβης. τὰ μεν δὴ περὶ την υρατίων οἰκίαν γενόμενα Ib θαυμαστὰς καὶ παραδόξους περιπετείας λαβόντα τοιούτου τελους ἔτυχεν.XXIII. U- Pωμαίων βασιλευς ἐνιαύσιον διαλιπὼν χρόνον, ἐν ί πάντα τὰ προς τον πόλεμον ἐπιτήδεια παρεσκευάσατο, στρατὸν ἐξάγειν επὶ την Φιδη- 20 ναίων πόλιν εγνω προφάσεις του πολεμου ποιησάμενος, ὁτι κληθέντες εις απολογίαν περὶ τῆς ἐπιβουλῆς, ἐν συνεστήσαντο κατὰ ' Pωμαίων τε καὶ 'Aλβανῶν, οὐχ υπήκουσαν, ἀλλ' εὐθυς ἀναλαβόντες τὰ ὁπλακαι τὰς πύλας κλείσαντες Ουιεντανῶν τε συμμαχίαν 25 ἐπαγόμενοι ἐκ τοὐ φανεροs ἀφειστήκεισαν και τοῖς παραγενομενοις ἐκ Ρώμης πρεσβευταῖς πυνθανομε- νοις την αἰτίαν τῆς ἀποστάσεως ἀπεκρίναντο μηδεναυτοῖς ετι πρῆγμα προς την ' μαίων πόλιν εἶναι κοινιν, εξ os μύλος ὁ βασιλεῶς αυτῶν ἐτελεύτησε, 30 προς δν ἐποιήσαντο τὰ περὶ τῆς φιλίας ὁρκια. ταύτας δὴ τὰς προφάσεις λαβὼν την τε οἰκείαν καθώπλιζε δύναμιν και τὰς παρὰ τῶν συμμάχων μετεπεμπε .

303쪽

πλεῖστον δὲ καὶ κράτιστον ἐπικουρικὸν εκ της 'Aλβανῶν πόλεως Μέττιος Φουφέττιος ήκεν αγων ὁπλοις 72 κεκοσμημένον ἐκπρεπέσιν, ῶστε ἀπάσας ἡπερβαλέσθαι τὰς συμμαχικὰς δυνάμεις. ὁ μεν οὐν Τύλλος ώς ἐκ προθυμίας τε καὶ απὸ παντὸς του βελτίστου dκοινωνειν ἐγνωκότα του πολέμου τον Μέττιον ἐπyνει και πάντων ἐποιεῖτο των βουλευμάτων συνίστορα ' οδε ἀνηρ οὐτος ἐν αἰτίαις παρὰ τοῖς πολίταις υπάρχωνώς κακῶς ἐστρατηγηκὼς τον πόλεμον καὶ δη και εἰς προδοσίαν διαβαλλόμενος, ἐπειδη τρίτον ἔτος ἐπὶ της 10αυτοκράτορος αρχης διέμενε Τύλλου κελεύσαντος οὐκ

τάττεσθαι μῶλλον η ουκ αυτὸς ηγεῖσθαι πρῆγμά τι ἐπεβούλευσεν ἀνόσιον. διαπρεσβευσάμενος γὰρ κρυφα προς τοὐς' μαίων πολεμίους ἐνδοιαστῶς ἔτι προς 15την ἀπόστασιν ἔχοντας ἐπηρεν αυτοὐς μη κατοκνεῖν, ώς αυτὸς συνεπιθησόμενος Pωμαίοις ἐντω ἀγῶνι, καιταΓ- τα πράττων τε και διανοούμενος ἄπαντας ἐλάνθανε. Τύλλος δ' ἐπειδη παρεσκευάσατο την τ' οἰκείαν καὶ την 73 συμμαχικην δύναμιν ἐξῆγεν ἐπὶ τοὐς πολεμίους και δια- 20βὰς τον 'Aνίητα ποταμὸν οὐ μακρὰν της Φιδηνης κατεστρατοπέδευσεν. ευρὰν προ της πόλεως στρατιὰν ἐκτεταγμένην πολλην αυτῶν τε Φιδηναίων καὶ τῶν

συμμαχούντων αὐτοῖς ἐκείνην μὲν την ημέραν ησυχίαν ἔσχε, τη δ' ἐξης Φουφέττιόν τε μεταπεμψάμενος 2bτον 'Aλβανὸν καὶ τῶν ἄλλων φίλων τοὐς ἀναγκαιοτάτους ἐσκόπει μετ' ἐκείνων τίνα χρηστέον εἴη τω πολέμω τρόπον και ἐπειδη πῶσιν ἔδοξε μάχην τίθεσθαι διαταχέων και μη τρίβειν τον χρόνον, χώραν καὶ τάξιν, ην ἔκαστος ἔμελλεν ἔξειν, προειπὼν ημέραν τε 30 ὁρίσας της μάχης την κατόπιν διέλυσε τον σύλλογον.

ὁ δε υλβανὸς Φουφέττιος ην γὰρ δη ἔτι ἄδηλος και

304쪽

248 - Γ - . τῶν εαυτου φίλων πολλοῖς προδοσίαν μηχανώμενος συγκαλέσας τους ἐπιφανεστάτους 'Aλβανῶν λοχαγους καὶ ταξιάρχους λέγει προς αυτοὐς τοιάδε ' υνδρες , ταξίαρχοι και λοχαγοὶ, πράγματα μέλλω ἐς υμῆς με-5 γάλα καὶ απροσδόκητα ἐκφέρειν, ἁ τέως ἔκρυπτον, ικετεύω δε υμῆς απόρρητα ποιήσασθαι, εἰ μη με διερ- 47γάσεσθε, και ἐὰν δόξη συνοίσειν ἐπιτελῆ γενόμενα συλλαβέσθαι μοι αυτῶν. πολλὰ μεν οὐν λέγειν ὁ και- iρος ουκ ἐπιτρέπει βραχυς ὼν, αυτὰ δε τα αναγκαιο- 10 τατα ἐρῶ. ἐγὼ πάντα τον μεταξὐ χρόνον ερ ου ' - μαίοις υπετάχθημεν εις τηςδε της ημέρας αἰσχύνης μεστὸν καὶ οδύνης ἔχων τον βίον διατετέλεκα καίτοι τιμηθείς γε υπὸ του βασιλέως αυτῶν τύ αὐτοκράτοριαρχῆ, ην τριτον ἔτος ἡδη τουτο ἔχω καὶ εἰ βουλοίμηνὶθ μέχρι παντὸς ἔξω. ἀλλα πάντων ηγούμενος εἶναι κακῶν ἔσχατον ἐν οὐκ ευτυχοίσι τοῖς κοινοις μόνος ευ

τυχεῖν, ἐνθυμούμενος δε ὁτι παρὰ πάντα τὰ νενομισμένα παρ' ἀνθρώποις ὁσια την ηγεμονίαν υπ' αυτῶν ἀφηρέθημεν, ἐσκόπουν ὀπως ἀν αυτὴν ἀνακομισαί- 20 μεθα μηδεμιῆς πειραθέντες μεγάλης συμφορῆς ' πολ- λοὐς δὲ καὶ παντοδαποὐς λογισμοὐς λαμβάνων μίαν εἴρισκον οδὸν ἄγουσαν επὶ τὰ πράγματα ράστην τε 47 και ἀκινδυνοτάτην, εἴ τις αὐτοῖς ἀνασταίη πόλεμος

ἐκ τῶν πλησιοχωρων πόλεων. εἰς γὰρ τοsτον υπε-

2b λάμβανον αυτοὐς καθισταμένους συμμάχων δεήσεσθαι καὶ πρώτων γε ημῶν. το δὴ μετὰ τοὐτο ου

πολλῆς ἡπελάμβανον ἡμῖν διδαχῆς δεήσειν, ὁτι κάλλιόν τε και δικαιότερον περι τῆς ημῶν αυτῶν ἐλευθερίας μῶλλον ῆ περὶ τῆς ' μαίων ηγεμονίας ποιο30 σασθαι τον αγῶνα. ταῶτα διανοηθεις ὐπενόμευσα μαίοις πόλεμον ἐκ τῶν υπηκόων Ουιεντανοὐς και

Φιδηναίους πείσας ἐπὶ τὰ ὁπλα χωρεῖν, ώς συλληψό-

305쪽

μενος αυτοῖς του πολεμου. καὶ μεχρι τούτου λέληθα μαίους ταυτα πράττων καὶ ταμιευόμενος ἐμαυτῶτον της ἐπιθέσεως καιρόν ' ἐν se σκέψασθε ὁσα ώφεληθησόμεθα. πρῶτον μεν ουκ ἐν φανερῶ βουλεύσαντες ἀπόστασιν, ἐν se κίνδυνος ην καθ' ἐκάτερον η dἀπαρασκεύους ἐπειχθέντας καὶ τη οἰκεία δυνάμει μόνn πιστεύσαντας τον υπὲρ απάντων ἀναρρῖψαι κυ-76 βον, η παρασκευαζομένους και βοηθείας ἐγείραντας υπὁ των ἐν παρασκευρ ὁντων προκαταληφθῆναι, 6υδετέρου των χαλεπῶν τούτων πειραθέντες το ἐξ ἀμ- 10φοτέρων χρησιμον ἐξομεν. ἔπειτα πολλην καὶ δυσπολέμητον ουσαν την τῶν αντιπάλων ἰσχυν και τύχηνουκ ἐκ του βιαίου τρόπου πειρασόμεθα καθαιρεῖν,

ἀλλ' οἷς ἀλίσκεται πάντα τὰ υπέραυχα καὶ μη ράδια

τῶ βιαίω καθαιρεθηναι, δόλω καὶ απάτη, ουτε πρῶ- 15 τοι ἄρξαντες αυτῶν ουτε μόνοι. προς δε τούτοις Ουκἀξιομάχω ουση τn οἰκεία δυνάμει προς ἄπασαν την Fωμαίων τε και τῶν συμμάχων ἰσχυν ἀντιταχθηναιτην Φιδηναίων τε καὶ Ουιεντανῶν τοσαύτην ουσαν ὁσηνορατε προσειληφαμέν τε, και ως αν μάλιστα θάρ - 20σος τινὶ συμμαχίας βεβαίου το ἐπικουρικὸν παράσχοι προσγενόμενον ουτω παρεσκεύασταί μοι. ου γὰρ ἐντη ημετέρα γy Φιδηναῖοι τον αγῶνα ἀράμενοι, της ITT δὲ αυτῶν προκινδυνεύοντες ἐν τῶ αυτῶ κα ὶ τηνημετέραν φυλάξουσιν. ο-πάντων μέν ἐστιν ηδιστον 25 ἀνθρώποις, σπανίως δέ τισιν ἐκ του παρελθόντος αἰῶνος ἐξεγένετο, και τουθ 'ημῖν υπάρξει ' πάσχοντες υπὸ τῶν συμμάχων ευ δρῶν ἐκείνους αυτοι δόξομεν. καὶ ἐὰν ημῖν κατὰ νουν χωρησρ τὰ ἔργον, ῶσπερ τοεἰκος ἔχει, Φιδηναῖοί τε και Ουιεντανοὶ βαρείας 30 ἀπαλλάξαντες ημῆς υποταγης ώς υφ' ημῶν τοὐτο πεπονθότες αυτοι χάριν ημῖν εἴσονται. ταυτα μέν ἐστιν

306쪽

250 - Γ - ὁ διὰ πολλῆς φροντίδος παρασκευασθέντα ικανὰ εἶναι δοκεῖ μοι θάρσος τε καὶ προθυμίαν τῆς ἀποστάσεως υμῖν παρασχεῖν. δν δε τρόπον ἐπιχειρεῖν τῶ ἔργωβεβούλευμαι, ταsτ' ἀκούσατέ μου ' τάξιν μὲν ἀποδέδωκέ μοι Τυλλος τὴν υπὸ τῶ ὁρει και κελεύει με θα- τερου των κεράτων ἄρχειν, οταν δὲ μέλλωμεν ὁμόσε τοῖς πολεμίοις χωρεῖν, ἄρξω μεν ἐγὼ λύσας τὴν τάξιν επὶ το ὁρος ἄγειν, ακολουθήσετε δε μοι υμεις συντεταγμένους ἄγοντες τοὐς λόχους. ἀψάμενος δὲ των ἄκρων καὶ ἐν τω ἀσφαλεῖ γενόμενος τίνα χρήσομαι 47

τρόπον τοῖς μετὰ ταῶτα πράγμασιν ακούσατε μου 'εὰν μεν ὁρω κατὰ γνωμην ὁ διαλογίζομαι χωροsντά

μοι καὶ θρασεῖς μὲν γεγονότας τοὐς πολεμίους, ώς ημῶν αὐτοῖς συλλαμβανόντων, ταπεινοὐς δὲ καὶ περι-

φοβους ' μαίους, ώς προδεδομένους υφ' ημῶν, φυγῆς τε μῆλλον ἡ αλκῆς προνο0υμένους, ἔπερ εἰκὸς,

ἐπιθήσομαι αὐτοῖς καὶ μεστὸν ποιήσω νεκρῶν τὁ πεδίον ἐξ υπερδεξίου τε κατιὼν επὶ τὸ πρανες θαρρούσύ τε και συντεταγμένn δυνάμει προς ἐπτοημένους ανθρώπους προσφερόμενος και σποράδας. δεινὴ δ' ἐν τοῖς πολέμοις και ἡ διὰ κενῆς ἐμπίπτουσα προδοσίας συμμάχων ὴ πολεμίων ἄλλων ἐφόδου δόκησις,

και πολλὰ ήδη στρατεύματα μεγάλα υπ' οὐδενὸς οἴ- τως ετέρου φοβεροs παθήματος ώς υπὸ δόξης κενῆς ἴσμεν πανώλεθρα διαφθαρέντα. τὸ δ' ἡμέτερον ου λόγος ἔσται κενὸς οὐδ' ἀφανὲς δείμα, ἀλλ' ἔργον ἀπάσης ἴψεως καὶ πείρας φοβερώτερον. ἐὰν δ' ἄρα τἀναντία τῶν λελογισμένων γινόμενα ὁρῶ λεγέσθω 47s γὰρ και τὰ παρὰ τὰς ἀνθρωπίνας εἰωθότα απαντῶν, επειδὴ πολλὰ καὶ τὰ μη εἰκότα οι βίοι φέρουσι) τἀναντία καὶ αυτὸς ἄν προὐθέμην επιχειρήσω ποιεῖν. ἄξω γὰρ υμῆς ἐπὶ τοὐς πολεμίους ἄμα '

307쪽

μαίοις και συλληψομαι αὐτοῖς της νίκης την τε κατάληψιν των υψηλῶν πεποιησθαι σκηψομαι της κυκλώσεως των ἀντιτεταγμενων ἔνεκα. γενησεται δε μου

πιστὸς ὁ λόγος ἔργα ὁμολογούμενα τI σκηψει παρε σχημένου, ωσθ' ημῆς των μεν δεινῶν μηδετέροις κοι- dνωνησαι, της δ' ἀμείνονος τύχης παρ' ἀμφοτέρων μεταλαβεῖν. ἐγὼ μεν δη ταὐτα ἔγνωκά τε καὶ δράσω σῶν θεοῖς κράτιστα ὁντα Ου μόνον 'Aλβανοῖς, αλλὰ καιτοῖς ἄλλοις Λατίνοις, υμῆς δε χρη σιγην μεν πρῶροτον φυλάττοντας, ἔπειτα κόσμον τε σώζοντας καὶ τοῖς 10 παραγγελλομένοις ὀξέως ὁπηρετοῶντας προθύμους ἀγωνιστὰς γίνεσθαι και τοὐς ὐφ' αὐτοῖς προθύμους παρέχειν, ενθυμουμενους ὁτι Ουχ ὁμοιος ἐστιν ημιν0 τε και τοῖς ἄλλοις ἀνθρώποις ὁ περὶ της ἐλευθερίας αγῶν, οἷςτισιν εν ἔθει καθέστηκεν ἄρχεσθαι ὐφ' ἐτέ- 15ρων και ὁσοις τοιαυτην πολιτείαν οι πατέρες παρέδοσαν. ελεύθεροι γὰρ ἐξ ἐλευθέρων ἔφυμεν και ἄρχειν τῶν προσοίκων παρέδοσαν ημιν οἱ πατερες ὁ μου τι πεντακόσια ἔτη τοὐτο τὸ σχημα τοὐ βίου διαφυλάξαντες , OU μη αποστερησωμεν ημεῖς τοὐς ἐκγόνους. παρα- 20 στύ δε μηδενι υμῶν δεος αν ταῶτα ἐθέλη πράττεινμη συνθηκας τε λύσθ και ὁρκους τοὐς ἐπ' αυταῖς γε - νομένους παραβρ, ἀλλ' εννοείσθω διότι τὰς υπὸ Pωμαίων λελυμένας εἰς τὸ εξ αρχης ἀποκαταστησει καιου τάς γε ελαχίστου αξίας, ἀλλ' ἀς η τε φύσις η ἀν- 25θρωπεία κατεστήσατο καὶ ὁ πάντων κοινὸς Ἐλλήνων τε και βαρβάρων βεβαιοῖ νόμος, ἄρχειν και τὰ δίκαια

τάττειν τοὐς πατερας τοῖς εκγόνοις και τὰς μητροπόλεις ταῖς ἀποικίαις. ταύτας δη τὰς συνθηκας ουδέποτε ἀναιρεθησομένας ἐκ της ἀνθρωπείας φύσεως Mουχ ημεῖς οι κυρίας ἀξιοῶντες αἰεὶ διαμενειν παρασπονδosμεν, ουδ' ἄν τις ημιν θεῶν η δαιμόνων νε-

308쪽

μεσησειεν ώς ἀνόσια πράττουσιν εἰ δουλευειν τοις ἰδίοις ἐκγόνοις δυσανασχετοsμεν, ἀλλ' οι καταλυσαν- Α τες αυτὰς ἀρχῆθεν και ἔργω ἐπιχειρησαντες ἀθεμίτω κρείττω ποιῆσαι τοὐ θείου νόμου τον ανθρώπινον ' ob τε δαιμόνιος χόλος ουχ ημῖν, ἀλλα τουτοις ἐναντιώσεται κατὰ τὸ εἰκὸς, καὶ η παρ' ανθρώπων νέμεσις εἰς τουτους ἀνθ' ημῶν κατασκηψει. εἰ μεν ουν ταυτα κράτιστα πῆσιν υμιν ἔσεσθαι δοκεῖ, πράττω - μεν αυτὰ θεοὐς και δαίμονας αρωγοὐς ἐπικαλεσάμε - 10 νοι , εἰ δέ τις υμῶν τἀναντία ἔγνωκε και δυεῖν θάτε- τον η μηδέποτε ἀνασώσασθαι τὀ ἀρχαῖον αξίωμα της πόλεως οἴεται δεῖν, η καιρὰν ἔτερόν τινα του παρόντος ἐπιτηδειότερον περιμένων αναβάλλεται τον παρόντα, μη κατοκνείτω φέρειν εἰς μέσον ἁ φρονεῖ ' ο τι id γὰρ ἀν ἄπασιν υμιν κράτιστον φανύ βουλευμα τουτωχρησόμεθα. XXIIII. Ἐπαινεσάντων δὲ την γνώμην των πα9όντων καὶ πάντα υποσχομένων ποιήσειν ορκοις ἔκαστον αυτῶν καταλαβὼν διέλυσε τον συλλογον. τη δ' 20 εξῆς ημέρα προηεσαν μὲν εκ του χάρακος αἱ Φιδηναίων τε καὶ συμμάχων δυνάμεις ἄμα τω τον ηλιον ἀνασχεῖν καὶ παρετάσσοντο ώς εἰς μάχην, ἀντεπεξyεσαν δὲ Οι ωμαῖοι καὶ καθίσταντο εἰς τάξιν. τὸ μενουν ἀριστερὸν κερας αυτὸς ὁ Τυλλος και οι Ῥωμαῖοι 25 κατεῖχον ἐναντίοι Ουιεντανοῖς ουτοι γὰρ τὸ δεξιὸν των πολεμίων κατεῖχον κερας , επὶ δὲ του δεξιοὐ των ' μαίων κέρατος ὁ Μέττιος Φουφέττιος και οι 'Aλβανοὶ κατὰ Φιδηναίους παρὰ την λαγόνα του ὁρους ἐτάξαντο. ἐπεὶ σύνεγγυς ἀλληλων ἐγίνοντο, πριν30 ἐντὸς βέλους γενέσθαι οι Ἀλβανοὶ σχισθέντες ἀπὸ

του ἄλλου στρατοs συντεταγμένους ηγον τοὐς λόχους επὶ τὸ ὁρος. οι μὲν ουν Φιδηναῖοι μαθόντες τοὐτο και

309쪽

πιστευσαντες ἀληθεύειν σφίσι τὰς περὶ της προδοσίας υποσχέσεις των 'Aλβανῶν θρασυτερον ηδη τοῖς Ῥωμαίοις προσεφέροντο, και τὸ μεν δεξιον κερας των ' μαίων ἐψιλωμένον της συμμαχίας παρερρήγνυτό τε και σφόδρα ἐπόνει, τὸ δ' ευώνυμον ἀνὰ κράτος 5ηγωνίζετο , ἐνθα και αυτὸς ην ὁ Τυλλος ἐν τοῖς ἐπι-

λεκτοις των ιππεων μαχόμενος. ἐν δε τουτω προσελάσας τις ιππεὐς τοῖς ἄμα τω βασιλεῖ μαχομένοις, κάμνει τὸ δεξιὸν ημῖν κερας, ἔφησεν, ώ Τύλλε. 'Aλβανοί τε γὰρ ἐκλιπόντες την τάξιν ἐπὶ τα μετέωρα 10επείγονται, Φιδηναῖοί τε καθ' οἴς ἐκεῖνοι ἐτάχθησανυπερ κέρατος ὁντες τοs ἐψιλωμένου κυκλοέσθαι μέλλουσιν ημῆς. ταῶτα ἀκούσαντας τους Ρωμαίους καὶ ἰδόντας την ορμην των Ἀλβανῶν την ἐπι τό ἔρος δεῖμα ως κυκλωθησομένους υπὸ των πολεμίων κατα- 15 λαμβάνει, ἄστε οὐτε μάχεσθαι οἴτε μένειν αυτοῖς ἔτι ἐπιει. ἔνθα δησοφία λέγεται χρήσασθαι οΤύλλος οὐδενἐπιταραχθεις την διάνοιαν ὐπὸ τοσούτου τε και οἴτως ἀπροσδοκητου φανέντος κακοs, δι ην ου μόνον ἔσωσε την ' μαίων στρατιὰν εἰς προυπτον κατακεκλειμέ- 20νην ὁλεθρον, ἀλλα και τὰ των πολεμίων πράγματα συμπαντα συνέτριψέ τε και διέφθειρεν. ώς γὰρ ηκουσε ri του αγγέλου μεγάλη φωνy χρώμενος, ωστε καὶ τους πολεμίους ἀκουειν, Κρατοsμεν, εἶπεν, ἄνδρες - μαῖοι, των ἐχθρῶν. 'Aλβανοὶ γὰρ ημῖν τὸ πλησίον 2bὁρος τοsτο κατειληφασιν, ωσπερ ορατε, κατὰ τὰς ἐμὰς ἐντολὰς, ἴνα κατὰ νωτου γενόμενοι των πολεμίων ἐπίωσιν αὐτοῖς. ἐνθυμηθέντες οὐν οτι ἐν καλῶ τοὐς ἐχθίστους ημῖν ἔχομεν, οι μεν ἄντικρυς ἐπιόντες, οι δε κατόπιν, ἔνθα οὐτε πρόσω 30 χωρεῖν ουτ' ὀπίσω ἐπιστρέφειν δυνάμενοι ποταμωτε καὶ ἴρει ἐκ των πλαγίων ἀποκλειόμενοι καλην

310쪽

254 Γδώσουσιν ἡμῖν δίκην, ἴτε σῶν πολλῆ καταφρονήσει

XXV. Tαῶτα παρὰ τὰς τάξεις ἀπάσας παρεξιὼν

ἔλεγε, καὶ αὐτίκα τους μεν Φιδηναίους δεος εἰσέρχε-5 ται παλινπροδοσίας ώς κατεστρατηγημένους υπὸ του 'Aλβανου, ἐπει οἴτε ἀντιμεταταξάμενον αὐτὸν εἰδου qNoἴτ' ἐπὶ τοὐς Pωμαίους ευθὼς ἐλαύνοντα, ωσπερ υπέσχετο αὐτοῖς, τους δε Pωμαίους ἐπῆρεν εἰς ευτολμίαν

καὶ θαρσους ἐνέπλησεν ὁ λόγος ' και μέγα ἐμβοήσαν - 10 τες ὁρμῶσιν επὶ τοὐς πολεμίους ἀθρόοι. τροπὴ δε γίνεται μετὰ τοὐτο των Φιδηναίων καὶ φυγὴ προς τὴν πόλιν ἄκοσμος. ὁ-των Ρωμαίων βασιλεῶς ἐπιρράξας αὐτοῖς τὴν Ἀπον περιφόβοις οὐσι και τεταραγμένοις και μεχρι τινος διώξας, ώς ἔμαθεν ἐσκεδασμένους 15 απ' ἀλλήλων και οἴτε λογισμὸν ἔτι τοὐ συστηναι ληψομένους οἴτε δυναμιν ἔχοντας, ἀφεὶς τοὐς φεύγοντας επι το συνεστηκὸς ἔτι καὶ διαμένqν των πολεμίων

ἐχώρει μέρος. καὶ γίνεται καλὸς μεν και ὁ των πεζῶν ἀγων, ἔτι δε καλλίων ὁ των ιππέων. ου γὰρ ἐνέκλι- 20 νον οἱ τῆδε τεταγμένοι Οὐιεντανοι τὴν ἔφοδον υπὀJ τῆς Γωμαῖκῆς Ἀπου καταπλαγέντες, ἀλλ' ἀντεῖχον ἄχρι πολλοs. ἔπειτα μαθόντες ὁτι το εὐώνυμον σφῶν ἡττηται καὶ πῆσα ἡ Φιδηναίων τε και των ἄλλων συμμάχων στρατιὰ φεύγει προτροπάδην, δείσαντες μὴ

25 κυκλωθῶσιν υπὸ των ἀναστραφέντων ἐκ τοὐ διωγμοs 486 τρέπονται και αυτοὶ λύσαντες τὰς τάξεις καὶ διὰ τos ποταμοί σώζειν εαυτοὐς ἐπειρῶντο. ὁσοι μὲν ουν ἐρρωμενέστατοί τε αυτῶν ἐσαν καὶ ῆκιστα υπὸ τραυμάτων βαρυνόμενοι νεῖν τε οὐκ αδύνατοι δίχα τῶν 30 ὁπλων το ρεῖθρον διεπεραιοῶντο, ὁσοι δε τούτων τινος ἐνέλιπον ἐν ταῖς δίναις ἀπέθνησκον ' οξὐ γὰρ του Tεβέριος καὶ σκολιὸν περὶ τὴν Φιδήνην το ρεsμα. ὁ