장음표시 사용
231쪽
DIstinctios Quaestio et . Articulas se
eulus re spectus, per que stat ens ratu: quIaens uo rata, si fiat ratu, aut fiat ratu ex se, quod includit contradidi ione, quia quidquid est ex se aliquale, est necewari δ tale; aut ab aliquo causante fiet ratu, Sc si hoc, prius naturaliter absolutum aliquod potest terminare illam causationem,qua respectus, quia sormalis ratio cuiuslibet ter . et mini pri ius producti non est necessarid res
mum Avicenae de humanitate dico, quod per hoc, quod dicit, quod equinitas est tatu equinitas, ii tantu no excludit illa,que sunt de per se ratione equinitatis , cuius modi est entitas rata, sed excludit illa,quet sunt per se passiones entis, ut v nuni actus &c. sicut patet ibi per literam suani. 'Ad secundum, tam maior est falsa quam , minor, Maior, i uia animal inest per se homini,&essentialiter inquantu homo, non tamen animalitas est, qua formaliter homo est homo; sed sit addatur in maiori,
quidquid per se includitur in intellemi
alicuius tanqualia ultimuin in eo, vera est,
Sila minor est salsa. Cu probatur per alia pro syllogismia,creatura est cui contingit Ecc. dico, quod maior illius pro syllogis ni falsa est, si pelli inquantu intelligatur reduplicari aliquid per se primo modo, vel sit accipiatur in maiore participando se rudiati,&prout cXponitur per quia: na n perti quia intelligatur causalitas pertines ad primum modum per se, maior est false eodem modo,quia per se primo ni spminio do participatio ipsa non est, quo ens est nota tu, Demaliter ratu ; si autem intelligatur per Fomiat id inquRutu causalitas pertinens ad secui otiuiistia dili modum per se, qualis est in subiecto reo ira mi M spectit proprie passionis, sic cocedo, quod in . tale eras inquatu tale ens,Puta lapis inqua tu lapis participat esse, non tamen est proprie vera e csiuerso, scilicet quod inquantu participalestens. Exuptu. Haec est salsa proprie loqucdo, homo inquantu risibili est homo, et i intelligedo per se secundo modo,& multo niagis per se primo modo, , tame haec est vera, Homo inquantu homo est risibili; secundo modo: sic in proposito, ista non est cocedenda, Lapis inquan- tu participat esse est ens, sumendo inquantu ut supra dictum est secundo modo; tamen potest concedi aliquo modo illa prima, quod Lapis inquantu lapis particip tipsuineste; ita quod lapis positus in entitate rara de necessitate & per se secundo modo hal et respectu participationis, s nequa ipsu esse includit contia dictione , sicut subicctuin esse line propriJ passione, vel fundamentum relationis cile sine relatione posito termino illius relationis.Tuc intelligo sic, Quod in primo in stati natu-rς est ens, quod e stipsu esse, scilicetDeus; in secuido, lapis est ens ratu absolutu, quo lnec intelligiturtac ut participas, nec ut ioparticipas; in tertio est ipsa participatio,&respectiis quida coseques ad ipsit lapide Ad tertiu i. Phys. de causis dico, Quod aliud est relationem ege priorem co*nitione causati cogniti per causam, & ὼiud ipsam includi in cogi itione causati; licedent in prius lapis habeat respectu ad Deli,
qua lapis cognoscatur, ct ideo no cognoscitur perfecte nisi cognito Deo, tame lapis cognoscitur non cognito respectu ad
Deu; & ex hoc sequitur, quod ille respectus non est de essentia lapidis, quia nihil persecte cognoscitur, nisi cognito eo, quod est de essentia sua.
Ad quartsi de August. dico, ct cocedo, quod quodcunq; aliud bonii est per participationeni bonu, sed no vult auctoritas,
quod participatio sit se essetia illius boni Ad Boetiit dicedii est, quod auctoritas cocludit oppositu, quia i si ponit subtractione primi Doni per intellectu,& hoc posito
loquedo de creaturis dicit,quod loque dode esse earu,licet sint, & bona sint, non tame inquantu sunt, bona sui; sic igitur ipso subtraates secundu intellectu primu bona loquitur de creaturis secudum esse creaturarii, sed si esse creaturarii esset respe tu ad suminu bonsi, ii si solii esset co tradictio subtrahere primu bonum & loqui de effecreaturaru, sed etia ii 5 esset intelligibile quia non est intelligibile ponere respecta subtrahedo terminii respectus; igitur in
tepigit, ludd esse creaturaru stas soluta, sed bovitas apud Deu dicit quenda fluxu
a prin o bomi,& , erueli quod iste terminus fluxus dicit respectu,&ideo non potest cisi petere rei absolute: si ergo res secudue Ile suu no esset a primo bono, nia esia se iit bonς, inqua tu sunt, quia inquatusur, nis flueret a primo bono, essent tam e bone per accides, si secaduenealiud si ueret .a primo bono; sicui lapis, si lio esset secundu se a voluiitate pri tui boni, sed tantu secundum duritieui, inquantu durus esset bonus, quia a voluntate primi boni essiet
232쪽
inquanu durus, licet non inquantu lapis, vel inquanta ens.Patet igitur, qu ὀd accipit bona pro respectu fluxus a primo botio, & lti ctiam modo bonitas in aliis entibus a Deo non est, nisi quia sunt a volutate primi boni, sed ista non est persectio absoluta ct intrinseca creaturae, Sc ideo bonitas secundum aliam rationem absoluiam non dicit respectiam ad creatorem, lincet bonitas, ut accipit ibi, dicat.
Eil de cognoscibilitate Dei per similitudinem imaginis. Diuiditur iii
I. Quia omnisspecies impressa ab obtudio reples etat illud sub illa ratione qua imprimitur ab eo, oc ii imprimitur ab alio, adhuc repraesentat sub eadem ratione, sub qua repraesen taret. si imprimeretur ab obiecto, ali quin non esset vera species eius; sed sp cies, quando imprimitur ab obiecto , imprimitur ab eo, ut singulare est, quia actio est singularis; et o species impressa a
quocunque non potest repraesentare uni versale, quale repraesentatur intellectui. ergo nulla species impressi repraesentat
intelligibile, sub ratione intellisibilis xei
uniuersalis. 2.Prxterea. Praesentia obiecti est causa praesentiae speciei, Sc non e contra, non e-
ni in quia species est in oculo, ideo obi chum est praesens, sed e conuerso 3 e go prima rcpraesentatio obiecti no est per speciem, ergo se persu e ponitur speci propter praesentiam obiecti. 3, Praeterea. Quelibet specie ,si esset in intellectu , esset forma naturaliter agens
ad infestectionem: sed multae possunt esse
in intellectu sit ut, si una ponitur et ergo omnes ill e naturaliter agerent ad intellectiones sibi correspondente , ergo simul essent plures inte lectiones in intellectit correspondentes illis pluribus speciebuses enim aliqua illarum ageret naturaliter, ct tamen non esset intellectio secundam cani, sequeretur, quδd nunquam possit esse intellectio secundum eam, quia causa naturaliter agens quando agit, agit secundum ultimae potentiae suae, sed si tune non otest habere esse tum, nunquam hab iit. Pluralitas autem ista specierum, quae sequitur ex hypothes, improbatur per illam rationem Algazelis . Metaph. Quia sicut unum corpus non potest si mul figurari diuersis figuris, ita non videtur litem intellectus posse sieturari simul diuers sobiectis, quod tame sequeretur ponendo simul plures species intelli bi. es.' 4. Praeterea. Qma tunc videtur sequi, quod intellectus iii, patietur ab intelligibili inquantum intelligibile , sed tantum
patietur passione reali recipiendo quandam formam, quae erit scut persectio ius realis, recipit enim spectent illain, ut subiectum recipit accidens reale,& ita nonon patitur: intellectus inquantum intellectus ab intelligibili inquantum intel
233쪽
ligibile; ' ex hoc sequitur, quod intellἱ- .gere non erit motus rei ad animam, imo omnis intellectio erit a xio eius absoluta, scut forma stans non habens aliquem ter
s . Praeterea. Posset conseruari speetes illa sine actu, sc ita non necessaria couersio ad pilanta surata. Item. Voluntas habet obiectum sufficienter sibi praesens, vi circa illud possit agere, licet nihil recipiat in se ab obiecto, igitur ita potest esse
in proposito, inquantόm obiectu est terminatiuum amis. Confirmatur. Sicut est presens volutati, quia in intellectu, quarei non ita de intellectu Sc phantasmater '
o p p O SIT V M. Intellectus quaniadoque est in potentia propinqua & accidentali ad intelligenduin, qui prius fuit in potentia essentiali & remota, istud autem non est in intellectu, nisi per aliquam
mutationem, non obiecti, patet, quia in obiecto tantum est relatio rationis, ergo
ipsius intellectus: igitur ista mutatio, quae fit ad talem potentiam propinquam, vid tur esse ad aliquam sormam, per quam obiectuin intelligibile est praesens intellectui, quae sorma erit prior naturaliter actu intelligendi, quia prior est natura potentia propinqua, qua quis est potens intelligere, quam sit actus intelligendi; illa autem forma, per quam obiectum est si e Praesens, vocatur species, ergo in intellectu est ponere speciem intelligibilem. Aliter deducitur artumentum praecedens se. Quia aliter se habet intellectus, quando est in potentia essentiali ante addiscere.&aliter quando se habet in pote-tia accidentali ad intelli gere; obiectu autem se non habet aliter, sed eodem modo, intellectus igitur se habet aliter per hoc, quod est mutatus; sed omnis mutatio terminatar ad aliquam sc ranam, ergo aliqua forma praecedit actum intellectionis, istam non voco nisi speciem.'s N C L O I O. I. ρ νυ ineu may oprie seristra smemoria proprie, stirico
rem natu agiter ans interimnaei.
ortari 'RESPONDEO. In ista questionen nri i ne tur omnis specie; intelligibilis prae-φ' ' P cedes naturaliter actu intellige di, propter
., bi I rationes & areumenta posita. Modux au-2. tem ponendi est iste. Habita impressione
ciet intellietibilis in organum sensus,5c toto illo processu usque ad virtute phatasticarn, Intellectus agens abstrahit ab ipso obiecto in phantasinate,&immutat in tellectum possibilem ad simplicem applehensionem essentis, ita tamen quod intellestus possibilis nullam specie impressam recipit a phantasmate, nec est obiectu praesens intellectui, nisi quia species praesens est in imaginatione. Et hoc probatur eκ ista deductione . Sensu; enim recipit speciein aliam ab actu, vel quia organum est eiusdem rationis cuin medio,vel quia species illa recepta, est di spositio propinqua ad actum sentiendi recipiendum; neutria istorum concurrit in intellectu, est enim
intellectus virtus non organica, Sc de se
summe disposita ad actum intelligendi; igitur intellectus nullam speciem recipit
priorem actu. Haec dicitur esse intentio Arist. 3. de anima, ubi commendat antia quos dicetes, anima esse locum specierit, non totam sed intellectivam: haec autem distinctio Arist. non videtur esse bona,
intelligendoquAd aliae partes non habet species, sunt enim species in parte sensitiua, sed quia aliae partes non habeut fp cies ut loca, sed vi subiecta habent accidentia ; intellectus autem habet eas ut i cus, cluia ut formam expressam, non in pressam. Hoc etiam accipitur ex eo, quod
dicitur 3. de anima, quod speculamur i, Lain
quod quid est in pharasmatibus,& quod
phalitasmata ita se habet ad intellectum,
licui sensibilia ad sensum, Se quod nihil
intelligimus sine phantasnate,& plura si D. milia dicit Philosophus. Ex his cocludit, quod nullam ponit speciem intelligibile, qui a s ipsa poneretur,intellectus non specularetur quod quid est in phantasmatibus. sed in specie intelligibili; similiter
non oportet intellectum conuerti ad phata lata, sed lassiceret species intelligibi lis, in qua haberet obiectum praesens , ad
quod coaerteretur.Si arguitur cotra hoc,
quia per Philosphum ibide) necesse est,
aut res sint in anima, aut species earum; res no sunt, ergo specis. Dicit, quis do
parte intellectus est species impressa, qu est habitus vel actus; vel species exprsia si quae est species in phalalmate; vel quiditas, tu e qui ditas relucens in phanta a te est species respectu singularimno enim hic lapis est in anima, sed qui ditas, ius est species respectu linius lapidis. Haec etiam ponitur intentio August. qui vult, quod verbum giguitur non ex specie intellis
234쪽
bili, sed ex habitu, dicit enim is . de Tri
nit cap. Io. N ecesse est enim cum versum loquimur &c .ex ipsa scientia, quam memoria tenemus, nascatur verbum &c. Et ex eo de lib. cap. i I. Gignitar supple verbum) de scientia, quae manet in animo.
ivae item. Ad quod aliquid per se iscpriino est in potentia per se,illud & non aliud recipit ab agente proportionabili, sed vi
tus apprehensiva per se solum est in pote-tia ad cognitione; August. II. de Trinit. cap. t. Illa tamen informatio sensus, quae visio dicitur, a solo imprimitur corpore, quod videtur. ' Artic. sequenti impugnabitur haec opinio,& eius motivum sol
Dico igitur, quod est necesse ponere in intellectu speciem intelligibilem pri
rem naturaliter actu intelligendi, propter rationes ponendas sequeti articulo,cx parte obiecti in quantii uniuersale, & in quatum praesens intellectui, quae duae conditiones, uniuersalitas scilicet Sc praesentia, pr scedunt naturaliter intellectione. Haee etiam videtur intentio Arist. qui. 3. de anima volens quod anima sit quodammodo omnia, quasi probando exponit se, quod
est per sensas sensibilia, ct per intellectu
vel scietia scibilia, quod aliqui e ponui, quod no loquitur uniformiter h7e & ibi, quia de sensu loquitur quanta ad speciem impressa ni, de intellectu autem quantum ad habitu scientiae: Sed iis c expositio non videtur esse ad intentionem Philosophi, quia sicut antiqui posuerunt animam eia
se omnia realiter, ut omnia cognosceret,
sic Philosophus ponit eam esse omnia norealiter, sed per quanda ni similitudine, si autem per sensus esset seu sibilia, propter similitudines impressas,&per intellectum esset intelligibilia; aut hoc esset propter scientiam, quae est in intellectu, ct ita non esset scibilia propter similitudine in , quia scientia de se non est similitudo intelligibilis circunscripta omni alia specie obiectum repraesentante; aut propter aliquodpsa 'tas uia repraesentans obiectum intelligibile, & tunc no esset anima intelligibi-aia omnia per intellectum, sed anima per phanta sola, nihil enim esset ibi repraesentan; intelligibile, nisi phantasina tantum, secudum positionem istam. Ite Arist. s. Phinc. ponit, quod acquisita scientia reducitur intellectus, de potentia essentiali
ad accide talem: Rufi o quid intelligi t per scientiani Non habitum sequetem acta,
quia quando intellectus egit, non fuit inpotentia essentiali;inanis estum est igitur, quod formana praecedentem actunt, ergos ciem intelligibilem.Probatio, tu quia phantasina non reducit intellectum de potentia essentiali ad potetiain accidentale, tum quia omnis illa scientia, quae dicitur habitus qui ditatis primi obiecti, esset in phantasia, ergo ibi esset omnis habitu de eodem, Quia secundum Philosophimi. 9. Metaph.) idem habitus intel ieetus &scientia. Expressius tamen est ad istud intentio August.quod deduco sic. N ihil enim suia scienter natum est gignere notitia actua- Iem,nisi ipsum habeat obiectu ni prius naturaliter, qua actum praesens sibi in se, vel in aliquo repraesentante ipsum, sed negando speciem intelligibilem,tota pars intera Iectiva non habet ante aetiim intelligendi obiectum sibi praesens in se, nec in ali-Iuo representante ergo negando speciem intelli tibi levi, nihil in intellectiva parte erit functenter natu gignere actum intelligendi,& ita nihil in parte intellectiva erit sufficienter memoria respectu talium intellectionum vel genitionum, quod negat August. Ir. de trinit. cap. l .& I s .Si res psideas, quὀd memoria est in parte intellectiva proprie sumpta, per hoc quod intellectiis fictus est in actu primo intelligendi,&sic est activus respectu secundia tus intelligendi, ita quod habens notiatiam primam consulam activus est respectu notitiae secundae distinctae. Contra. Hoc est contra opinionem istam, & co ria Auffust. Contra opinionem quia ponit,quod uniuersale, ut in piratasmate est ibi quasi in memoria. ut autem mouens adactiun intelligendi est ibi praesens quasi in intelligetia; ergo per istam opinionem nullus actus intelligendi est memori , sed
intelligentiae est etiam contra August. vi apparet I s. de Trinit.cap. 21. Memoriὰ inquit. tribuens omne quod scimus etiamsi non inde cogitemus, i ntelligeri .e vero proprio quoda modo cogitationis inseraniationem .Et eodem libro I s. cap. . Nee intelligimus nisi per intelligentiani. Similiter arguitur ratione. Quia actus Ille, quo mentoria est in actu primo, aut est idem cum illo actu intelligetiae,& lucidein crit ratio gignendi se; aut erit alius,
ct tunc vel erit linivi cum actu intelligetiti
235쪽
die . & tunc duo actus erunt simia; aut Hon,' tunc memoria sorinaliter gignet, quando ii si erit,est enim memoria formaliter re te per illud quod non es' quando gignitur actus secuitus. Si etiam dicas, quod memoria est memori a per habitum scieritialein, hoc non stat cum opinione, quia dicit, quod per habitum non est obiectu presens nisi in pliantasmate,& ideo habentem habitum oportet recurrere ad phantasma,ad hocvt actu intelligat; ergo non est obiectu praesens per habitum scietialein preci se, sed per phantasma, quod non est in parte intellectiva . Et hoc magis patebit respondendo ad auctoritates August. ponentis scientiam in memoria, ct non speciem impressam in intellectu, sicut arguitur ex orbis eius. Et co firmatur hoc, quia habitus scientiae, per quem reducitur intellectus de potentia essentiali ad accidcntalem respectu actuum
de quibus loquitur Philosophus et . de anima,& S. Physic. precedit actu intelligendi, sed scientia, quae est habitus, sequitur actus, quia cNeis generatur, unde
illa scientia prima est species quaedam, schabitus, quia nata radicari ct firmari in intellectu, non tamen omnis habitus est species: Et secundum istos non videtur aliquis habitus pone lus in intellectu, sed in virtute phalastica, quia secundu que-cunque modum est obiectum in aliqua
potentia, secundum eundem modum sunt omnia, quae virtualiter continentur in obiecto Igitur si obiectum uniuersale no sit per surim reprς sentativum in intellectu, sed in virtute phantastica,omnia explicada& explicabilia de illo obiecto erunt ibidem; & ita non erit nisi habitus pliantasticus, maxime si pilantas nata ordinate
concurrent,& erit explicans omnes veri
tates scibiles de illo obiecto, i omnis scietia erit ibi, sundamentaliter, & persectio eius non erit persectio intellectus, quod est contra Philosophum; S cum illa spe dies phant stica virtualiter contineat actum intellectus, sequitur, quod actus ille erit phantasia. Ad propos tum ergo dico, Quod oportet ponere in intellectu, ut habet ratione memorie , specie intelligibilem repraesentantem uniuersalet, priorem actu intelligendi naturaliter : Et huius necessit's est duplex,una ex conditione per se obiecti,
qui est uniuersalitas, quae viper se ratio obiecti semperiraecedit actum quod noti esset, nisi ellet is ecies in presia in intellectu; alia est condito,& dignitas potentie superioris, ne ipsa vitificetur. Quomodo autem vitificaretur di cium est in praecedenti quest. Ad euidentia in huius sciendum, Quod memoria potest accipi tra pliciter , vel intellectus sub ratione mena ris; uno modo, ut est conseruatiua specierum praeteritorum, ut praeterita sunt, re
isto modo loquitur Philosophus in de
memoria & reminiscentia; alio modo, ut est conseruatiua specierum representantium obiecta in se, siue sint realiter siue non, & hoc modo loquendo de memoria dico, quod oportet ponere specie iii intellectu, ut habet rationem inemoriae, tu propter uniuersalitatem, trum propter dignitatem potentie; tertio modo accipitur, prout habet aliquod principium eliciendi aliquam notitiam actualem, quod t.unen nomanet sine actu secti do, quomodo posuit Avicena speciem in intel lectu nostro, &de ista dicetur in sequentibus arti c. Haec, quς supra probaui, videtur esse intentio Philosophi 3. de anima , ubi dicit, quod e, 3ἀanima est quodammodo omnia intelligibilia per intellectu, sicut sensibilia per sensum; quod non potest intelligi per habitum, quia non est similitudo repraesentativa obiecti, quia sequitur actu alique habitus omnis, Et confirmatur hoc, quia habitus scietie, per quam reducitur intellectus de potentia essentiali ad potentiam accidentalem respectu actuum de quo loquitur Philosoph. r. de anima & 8. Phy-sc. necessari δ praecedit actum intelligeiadi, scientia autem, quae habitus est, sequitur actum, eo quod generatur eX actibus, unde ista scientia , quae reducit intellectu de potentia et sentiali ad potentiam accidentalem, est species, quae vere est habitus, quia nata radicari , firmari in intellectu , sed tamen non omnis habitus est species , quia habitus actualiter radi catus , & sormatus non est species, quae praecedit actum , nata radicari & firmari, lilia ista postea firmatur per actum Item . Secundum istos non videtur aliquis habitus ponendus in intellectu nostro, sed tantum in virtute plianiastica, uia secundum que iacunque modum estiendi est obiectum in aliqua potentia, secundum clandem modii essendi sunt omnia,quae continentur in ipso, obiecta vi
236쪽
tualiterii tur si obiecrii non sit per suum prassientati iuni in intel sectu, sed in virtute Pliam .illica, omnia explicanda & explicabilia de illo obiecto erunt ibidem;&ita non erit nisi liabitus pliantasticus, precipue si phantasinata ordinate concurrat,eXplicas omnes veritates scibiles de illo bie io, es omnis scientia erit in pliant sta,& persectio eius,& non erit persectio intellectu contra Plii losophum;& sic cui sta species in pliantas a virtute sua contineat actum intellemis, ergo actus ille xit in phantasia. Item August. i 3, de Trinit. p. zo. inuestigat Trinitatem .EX quo coli igitur, Quod impossibile est accipere imaginem Trinitatis exanima nostra,vel In ancnte, nisi per hoc, quod ali tu id est inmemoria, eX quo eXprimitur aliud. Tunc arguo sic: Si in mete est aliquid exprimes verbum, oportet, quὀd lioc si per aliquid intrinsectum, siue existens in memoria; sed
non est exprimens verbum, nisi memoria habens obae iam menti pr.esens intra se, alias non erit exprimens; ergo cum obie-
Etum non sit prs sens in memoria qui ditatiue S realiter, nec ut est in phantasmate, necessariis erit praesens per speciem intelligibilem.
dico, quod illud argumentum non cogit, quia si valereti concluderet contra omnem
opinionem , quod nullo modo possit intelligi uniuersale,quidquid enim si illud, Per quod uniuersale repraeselitratur, si inititer repra sentabiti simit s esset impre si in ab obiecto, sed si imprimeretur ab obiecto, imprimeretur a singulari, quia actus est iiii illaris, sicut arguntentia dicit. Ideo spodeo, Quod alia pote st esse ratio agedi,& alia ratio agentis; singularitas est coditio agentis, non ratio a mendi, sed ratio asendi est ipsa forma exissens in singula-xu secuti sum. 'iram singulare agit. cum, ergo accipitur, quod quaecunque species signitur ab aliquo, repraesentat ipsum secundum ilham rationem, secundum quam signixar ab eo, si intelligatur de ratione gignentis, falsa est, si de ratio e gignendi, concedi potest, ct tunc ni, sequitur, quod repraesentiat eum sub ratione. singularis, sed sub ratione nature, quia ratio naturueest ratio gietnendi. Sed illa responsio non idetur sufficere, quia ita videretur, iii odspecies in sensi rei' sentaret uniuersale
Ac non si lagul re, quia ratio gignendi speciem in sensu non est singularitas, sed ratio nature. Ideo generaliter responde
quὀd quando species gignitiar ab aliquo,
sicut a totali causa, repraesentat ipsum sub illa ratione, sub qua gignitur, loquendo de ratione gignendi.& etiam repraesentat ipsum concomitanter sub ratione signentis, aut salieni non sub ratione opposita rationi gignentis,&ideo species in sensa
non repraesentat obiectum sub ratione uniuersalis, que est conditi opposita rationi gignentis singularis: sed in proposto obiectum non est causa talis gignens respectu speciei intelligibilis, quia cu ipso agit intellectiis agens , sicut partialis causa; Sc ideo genitum ab istis duabus causis potest repraesentare obiectum sub opposita ratione singularitatis,quae est ratio gignentis.
λd secundum de praesentia ista dico, Quod obiectum respestu potentis habet
primo presentiain realem, scilicet approximationem talem, ut possit gignere sp ciem talem in intellemi,quae est sorma intellectus; secundo per istam speciem genitam,qu.e esti imago gignentis, est obiectu praesens s ii, ratione cognoscibilis, siue repraesentati: prima praesentia pr cedit naturaliter secundam,quia praecedit naturaliter impressionem speciei, per qua est sormaliter secunda praesentia. Qui do igitur accipitur, quod species in intellectu non est causa praesentiς obiecti, dico, quod falsiini est de praesentia sub ratione cognoscibilis, saltein in cognitione abstractiva. de qua modo loqui inur: Et cum probatur. quia prius est obiectitin praesens, quam recies ibi,lioc est verum depraesentia reati,qua agens est praesens passo ; & intelligo uc, quod in primo signo naturae est obiectum m se vel in plian insitate praesens intellectui agenti, in securido signo naturae in quo illa sunt presentia intellectui possibili,ut agentia passis gignitur species in intellectu possibili, A tunc in tertio per speciςm est obiectum prisens subratione cognoscibilis. 'Ad tertium dico, quod August. I . de
Trinit. cap. s. ponit memoriam esse multoram simul cognitorum habitualiter, sicut patet ibi deperito multarum disciplinarum, ergo oportet secundum omnem opinionem ponere multa cognita in memoria liabitualiter,&illa, ut sunt ibi, sunt aliquo modo causa notitiae genitae, secudum
237쪽
Distinctio 3. Quaesito 3. Atticulus
dum August. & non nisi causa naturalia
ter . quatenus praecedunt actum voluntatis: igitur si argumentum valet secundum omnem opinionem, c sic luderet a filialem
cognitionem simul plurium. Ideo respondeo, sicui dicium est de primo cognitont.1.5 - qu st. i. iiii ius dis . 3. quia cuiuscunque ita speciei singulare: sortius primo mouet sensum, eius phantasma efficacius imprimitur,& primo mouet intellectu; dc quoad illium primum actum non est in potestate nostra, quin intelligamus, secudum s lam xvi August. 3. delibero arb.cap. et s. Non est in potes late nostra quin visis tangamur. Sed isto actu polito, in potestate nostra est cognitio actualis cuiuslibet liabituali ier noli;De hoc disti rict 6. dicetur. Cum igitur dicit, aut potest mouere ista species ad intellei hione, ut diois Dico,quod po- est Ied si alia species sortius mouet, ista
ἱmpeditur, ne modo nioueat, potest autem postea per imperium' voluntatis imperarieti ni ouere ad cognitione issilis, Sc cuius
libet alterius obiecti habitii aliter cogniti. Ad Alta elem dicti quὀdsimi situdo nihil valet, quia hic tollitur illud, quod est ibi ratii, impossibilitatis, quod probatur per Arist.& Commetitat . . Metapli, ubi voluiit. quod rationes oppositorum non sunt opposite in intelleitu. Ad quartum dico. quod non tantii in is 4elle lux patitur ab obiecto reali imprimente talem speciem realeat, sed ab illo obiee o. ut in specie iii telligibili, patitur patii ne intentionali, di illa passio est receotio intellectioni ,ouae est ab ititelligi bilin inquanti ni intelligibile est reluces
iii specie intellis bili, Jc ii iid pati est intelli etere, sicut patebit arti c. 7.& inde. Cu lira deducis, 'liti l tunc intellectio non En moius rei ad animam', itota sequitur, quia impressio speciei est quidam motus rei ad animam, quatenus res habet esse in illa specie; intellestio etiam se ruens speciem impressam est motus rei ad animam, quatenus per intel lectionem obiectuli a bet esse in anima actualiter cognitum, quod prius tantum liabui tesse liabitualiis ieexo iii tum &c.
eo Ad quintum quaere solutionem. AROCU LO r.
Virum Petur Decies inrem ista c
' I. Pertractatur illa fatio de organo, ius tacta est in superiori arti c. r. Praeterea, quaecunque potentia est inpotentia primo ordinata ad alique actu, primo perficitur secundum talem actum ab agente proportionato prcsente; sed potentia apprehelisiva est potentia primo ordinata ad hunc actum,icilicet apprehcsionem ; ergo ab agente proportionato primo potentia perficitur secundum actum i lium, qui est apprehendere, & per consequens intellectus ab obiecto proportionato recipit cognitionem, & non
O ' P O S ITVM patebit in corpo
ponit eandem opinionem cum arti c. supe Got freditiori negando si eciem intelligibile, qua quoi . confirmat duo iis argumentis positis in opponendo. Contra istas Viniones ar- suo sic. Sive intelligatur singulare siue iis, Inon, non est cura ad propositum, certum
est enim, quod uniuersale potest ab intellectu intelligi,&magis ponitur a Philosopliis, quod intellectus est potentia dis lin- με. dia a potetia sensitiva propter intel lectione la uniuersalis, Sc propter compositione& diuisionein,& propter syllogizatione, quam propter cognitionem singularis, si posset intelligere singulare. Exsoc igitur mani secto, quὀd intellectus potest intelligere uniuersale, accipio hanc propositionem, Intellectus potest habere obiectum actu vitiuersale per se te sibi prisens in ratione obiecti prius naturaliter, quam actu intelligat . Ex hoc sequitur propos tum,
quod in illo priori habet obiectum sibi presens in specie intelligibili, Sc ita habet
speciem intelligibilem priorem actu. Antecedens assumptuin videtur satis manitastum, quia obiectu in ratione obiecti est prius naturaliter actu; igitur uniuersalitas, quae est propria conditio obiecti inquantum obiectum, praecedit actum intelli elidi. & sub illa ratione oportet obi ei uni esse praesens, quia presentia obiectiprscedit naturaliter actum intelligendi. Consequentia probo dupliciter, primo ex parte uniuersalitatis obiecti, secundo ex parte prx sentiae; sed ex parte uniuersalita-
238쪽
est ratio formalὶς repraesentativi, sed taniata n e t illud, in quo aliquid repraesenta-tar; uidetur ergo, tu ;d quanto lumen est per sestias, lata in ipso precisus & distinctius relucet illud, quod repraesentativurepresentat. ' Nec exeriplum valet ad
propositusii, imo est ad oppositum, Rima
vel dae qualitates sunt in tali corpore, vilio Sc color, quarum altera multiplicat se in lumine maiori praesente, alia in minori, quando nihil aliud efficacius mouens Inouet; vel utraque multiplicat se si inulin luce maiori, sed efficacius mouens tantum percipitur, Sc minus efficaciter inoia uens non percipitur , sicut stellae de die multiplicant racii os suos, licet non videntur, quia aliud luminosius efficacius mouet visam Vel si una est qualitas sensibilis in tali corpore, ipsa virtualiter continet duo repraesentativa, color enim quodammodo continet lucem, cum sit lux in corpore terminato ,& ideo in alio Se alio lumine causat diuersa repraesentativa, aliud scilicet in maiore. Scaliud in minore; de ita se per stat, quod non fit idem repraesentativum obiecti sub diuersa ratione rcpresentabilis, quantulacunque aliud lumen, dc aliud concurrat. Si respondeatur, quod idern secundum eandem qualitate potest esse si inite diuersis, sicut v num album secundum eandem albedinem est
simile diuersis albis. Hoc nihil est ad propositu, quia in relationibus ordinis essentiat is non po: est esse alia, Jc alia dependotia in aliquo ad duo in eodem ordine, ut
puta eiusde .n inensurati ad duas naen suras in eodem ordine, nec eius dein participantis ad duo participata, nec eiusdem esia sectus ad duas causas totales in eodein ordine, sicut probatum est in quaest. de unitate Dei: ergo in ista relatione, ubi no est dantummodo similitudo, sed imitatio &eXemplatio passiua, impossibile est idem absolutum referri ad diuersa; sc ita ni, potest esse eade species in ratione repraesentiatiui diuerso ruin sub ratione diuersoru . Secundo principaliter arguo sic. Quia repraesentatiuuin secundum totam virtute suam repraesentans obtemina aliquod sub una ratione, non potest simul repraesentare idem vel aliud sub alia ratione obiecti; sed phantasma in eodem instanti, in quo
intelligitur uniuersale, secundum totam virtutem suam repraesentat obiectum, ut
singulare, virtuti phantastici quia tunc est actualis imaginatio Illius obieni in
singulari,& patet, quod secundum totam virtutem phantasmatis, quia alias virtus phantastica non posset habere per phantasma ita perfectu actum circa obiectum, sicut obtemini natu est repraesentari per illud phantasma igitur tunc non potest repraesentare obiectum sub alia ratione reptae sentabilis . Item. Quare non potest in imaginatiua esse actio respectu obiecti actu uniuersali . si potest esse ibi species respectu talis obiecti,cii actu sit quida in species Ex r. via sub eodem membro arguitur primo sic. Intellectus agens est potentia
mere activa secundum Philosophos quia est illud, quo est omnia sacere, sicut possibilis est, quo est omnia fieri, dc secadii Philo se phu) est sicut ars ad materia; id est ita coparatur ad intellectum possibilem sicut ars ad materi annonanis autem actio realis habet aliquem terminum realem Sc unum , ille autem terminus realis
non est in phantismate, quia intellectus agens nihil causat in phalasmatibus quia
illud receptum esset extensum, Sc ita in tellectus agens non transferret obiectum ab ordine in ordinem, nec illud esset magis proportio uatum intellectui possibili, quam phantasma ergo est in intellectu possibili, quia nihil recipitur tu intella huagete: illud aut e primu causatu no potest poni actus intelligendi, quia primus terminus actionis intellectus agetis est uniuersale in actu, uniuersite autem in actu praecedit actum intelligendi, sicut predictum est in antecedente, quia obiectum sub ratione obiecti praecedit actum.
Non arguitur hic, quod phantasma
In intellectu agente non possit causare intellectionem, sed non intentionem uniuersalis, nisi prius speciem, Sc in illa sola
est actu uniuersale,&a tu uniuersale praecedit natura intellectionem sui, Sc uniuersale est primus terminus eius. ' Et consi matur ratio. Quia intellectus agentis est sacere de iam uniuersali uniuersale, vel de intellectu in potentia intellectum in actu, sicut dicunt auctoritates Philosophi Sc Commentatoris. Vnde Commentator 3. de anima dicit, quod si essentiae rerum essent uniuersales sicut posuit Plato. non indigeremus secundum ipsum in- intellectu agente , cum autem uniuersale inquantum uniuersale nihil sit in exist
239쪽
tia, sed in tu sit in aliquo ut repraesentante ipsum obieetum sub tali ratione. Ista verba nullum intellestum habent nisi quia intellectus agens facit aliquid reprilei
latiuuin uniuersalis de eo , quod fuit re-Praetentativum singularis,quomodocunque illud de intelligatur materialiter vel virtualiter, hoc realiter eli facere repraesentativum sub ratione uniueis alis, quia actio ' realis non terminatur ni 1 ad re- b - praesentativum obiecti sub ratione uni uersalis: ergo talis actio intellectus xgentis terminatur ad formam aliquam rea- Iem in existentia, quae formaliter reprae sentat uniuersale inquantum uniuersale, quia aliter no posset terminari actio eius ad uniuersale . sub ratione uniuersalis. Dicetur, Quod terminus actionis in c. tellectus agetis eli obiectu uniuersale sub ratione uniuersalis lucens in phantasmate. Contra. Vniuersale obie iam sub ratione uniuersalis lucens in phantasmate
non habet nisi esse diminutum , quia esse repraesentatum in imagine, sed si aliquod esse habet, hoc est inquanti in in aliquo, ut in repraesentate ipsum sub illa rationa niuersalis, ita scilicet quod intellectus agens sicut dictum est facit aliquod re
Praesentativum uniuersalis de eo, quod fuit repraesentativum singularis, cum te is minus actionis realis n5 sit obiectum habens esse diminutum . ut esse cognitum
vel repraesentatum, sed quid reale; sequitur, quod talis actio intellectus agentis
terminatur ad formam realem in existetia, qua formaliter repraesentatur uniue cale vi uniuersale, & quam formam rea Iem concomitatur terminus intentiona-
Iis,ut obiectum uniuersale secundum est σπepraesentatum , quod habet in specie. Item secundo principaliter arguo sic. Intellectus agens in ratione activi non e cedit possibilema ratione passivi, ergo quidquid causatur ab intellecta agenti, recipitur in possibili, ergo primus termianus actionis intellectus agentis recipituria posi ibili; & ita cum prima actio intel- Iectus agentis sit ad uniuersale in actu, it Iud uniuersale, vel illud quo ipsum habet esse tale , recipietur in intellectu possibiliens Hie dicitur, quod actione intellectus agentis solum inodo remouetur prohibes, sequestrando qui ditatem a sin latitate, vo in essendo, sed in immutan,nec azit in Phantasma, nec in intellectum possibilem, sed contingIt phantanma viri ualiter. Hoc sic exponitur. In phantasmate est quid, Schoc in lumine concreato possibili, ipsum autem quidestino tiuum possibilis sic illuminatum. hoc non . Exemplum : Si Sol illuminaret
album de dulce , album mouet medium illuminatum . dulce sibi contumem non. ergo lumen abstrahit colorem a dii Redi ne, & sequestrat, quantum ad immutar & temouet prohibens no inam ut altuum. Contra. Aut quid in phantasmate habet
susscientem virtutem activam in unu ta-di possibilem ad intellectionem uniuersalis, & sequitur,quod uniuersale non est terminus aetionis intellectus agentis aut non , & requiritur aliud agens propric, agens eo modo, quo ipsi quid deest vi tus activa proprie. Item: Hoc cdiunctum quid non prohibet, sicut nec quid esse, ita nec esse motivum intellectus. Item. Remouens prohibens habet actionε p uiam actioni illius , a quo prohibetur 'Da illam hic, & in quid & ad quem te
minum terminatur. Sed hoc soluitur per illud, hoc sic exponitur; quia arguit contra proprie remouens,non contra disponens passisu ad recipiendum. Eκ tertia via sub eodem membro a viai tuitur primo sic. Habitus minus uniue rium
salis & magis uniuersalis sunt distincti habitus proprii, alioquin Metaphy sica ut Metaphysica non esset habitus distinctu intellectus . quia esset de uniuersalis, imo obiecto ad omnia alia obiecta; habitu autem uniuersaliori contingit uti, non ute-
do aliqeto alio habitu minus uniuersali, ergo contingit habere actum circa uniis uersalius eo modo, quo respicitur ab habitu illo uniuersaliori . non habendo actu circa minus uniuersale; sed non habetur actui intellitendi circa uniuersalius, nisi ipsum sub tali ratione fit praesens intellectui sub ratione praesentis, sed non habetur actus intelligendi circa ipsum in ratione praesentis, nisi sub ratione uniuersalis. ergo uniuersalius potest esse praesensiti tellectui absque praesentia alicuius minus uniuersalis: sed si praecise intelligeretur obiectum in phantasmate , nunciua iness. t maius uniuersale praesens nisi in minus uniuersali, quia nunquam nisi in snsulari phantasiaoili, ergo est praesens in specie intelligibili existente in intellectu. Item ultimo arguo sic.Vniuersalius nun- α'as quam
240쪽
. piam apprehenditur quantum ad suam indisserentiam totam,quando apprelien- d uir in suo inferiori, tota enim indifferetia uniuersalioris eii secundum quod ipsini vi conceptum est idem cuilibet in-
. . seriori, nunquam autem communius,
ut conceptum tantum in inferiori aliquo
est idem cuilibet inferiori suo, sed proci se illi, in quo concipitur; ergo quodcunque uniuersale conceptum in singu- lari, vel communius in minus communi non concipitur secundum tota in suam
indisserentiam 1 potest autem intellectus concipere illud secundum totam suam ii differentiam, ergo non concipitur prKci se communius in minus coimini, vel viii uersale in singulari; & ita non praeci se concipitur uniuersale in phantas late,ia . pilantasma en in non est proprie nisi ipsiuς singularis, Sc lioc in quantum est singulare speciei specialis si mr,isclaoc si phalasna su sibi imprestum ab aliquo debile
, s circa secundum inebr' de presens os
sibilia . te ii probatur illa cosequeritia primo sic. DEA. ' Aut intellectus potest liabere obiectu sibi praeseus in ratione obiecti i melli bilis, bsque lioc quod sit praesen; aliciti poteniit inferiori, ut non; Si non, igitur non potes s habere aliquam operationem sibi propriam sine potetiis inferioribus, quia
si uo potest halbere obiectis suu sibi prae-
sens s eis, no potest habere operatione
si eis, igitur necesse sine eis secundum arsuri eiurii Philos obbi in prooemio lib.
si, ite anima, Vnde non contingeret intelle trium dium separari a corpore sicut perpetuum i at, a corruptibili, nisi pollet habere operationem propriam non dependentem a parte . . . senstiua; si autem potest habere obiectit praesens absque citis praesentia potentiae inferiori, ergo habet. Haec consequeritia
probatur, Quia agentia talis praesentiae obiecti, scilicet pliantasma ct intellectus a petis, sunt susiicienter a propinquata in- tellectui pos ibili, Sc agunt per modsi na-tiir , S ita causat necessario millo presentiatri, cuius est receptiuus: modo obiecta non est praesens intellectui possibili incognitione. abstractiva ante .u uni elicitum , nisi per aliquod representati uuin,
quod voco speciem, de sic liabeo propositum.Secundo sic. Alie potentis cogniti ut habent obiectum praesens eis, non sol unipret sentialitate secundaria, scilicet quia
illa sunt praesentia alijs potenti js inferioribus , sed propria prs sientialitate, sicut
sensus communis habet colorem sibi prς- . sontein, non tam lan inquantum est praesens visui, sed qui .i habet specie eius presentem in organo sensus communis; ergo
cum hoc str: sectionis ri potentia cognitiva, scilicet osse liabete obiectam n-bi praesens sui, rationu, qua est obiectum
talis potentiae, sequitur, quod intellectu,n n tantum poteti habere obiectum sibire e sens. quia praesens est virtuti pliant asticae, sed propria praesentialitate, inquasi-tsim scilicet relucet intellectui per ali- . . quod, quod est iii nitellectu. Iteui. P., tentia non potens habere acti ini nisi circa obiectum sibi praesens, si non potest habere illud praesens, nisi per aliquam aliam potentiam, citi coniun 'itur contingenter, dependet in operatione sua a tali potentia sibi contingenter coniuncta , 3cita est imperfecta . intellectus certam eIt, Tquod non poseil habere operationem nis circa obiectu ilia pissens, ct perte norotrii habere obiectum praesens sibi nisi
an virtute phantastica, uritus autem plianias lica contingenter coniun itur intellectui, inquantum potentia est igitur in- 'tellectus in operatione sua dependet ab illa potentia, cui contingenter coniungitur. dc ita haec positio ponit in ea impe
sectionem potentiae cognitivae : nulla au-
tem imperfectio est polienda in aliqua ,
natura, uis necessitas appareat in tali na- de tenuatitura, ergo imperfectio talis non est po- c. 1 .nenda in intellectu . Si obiicias . Pluralitas non est ponenda nisi bi est neces- .stos, hic autem non est necessitas, cum ira bene possit poni, intellectum habere actum sine specie, sicut cum specie, ergo non cli polienda talis species. Res Mini' udeo . Necessitas est quando per sectio naturae lioc requirit ; licet autem lisc suppositu in , quod est homo, p.,ssit habere i siecium sibi praesens in
ybantastitate, quia somo est, tamen na- . tura iiit illectualis hominis, ut intellectuali, ess . non habet obiectum sufficiei iter sibi praesens, si non habet ipsimi.
nisi in pr aesentia mendicata a virtute phantastica : hoc igitur multum xiiiiii- , - i, cat iratur an titullectivam, ut intelle dilua est , quia remouetur ab ea illud,
quod est persectionis in potentia co- gnitiua , ct inuenitur in potentia sen o stiva,