장음표시 사용
261쪽
tamia est in virtute phantastica, sit ista penetratio ct ambitio,& ita erit in phrenetico & dormiente, quod negat ille, cuius opinio exponitur : bi aliquid aliud est, illa duo esse iniit, & si aliqua actio noua, detur igitur eis terminus nouus, non
erit in phantasinate,igitur erit in intellectu possibili,ergo quod quid est non agit
per aliquam penetrationem, quae penetratio praecedit actionem quod quid est , sed
tantummodo quod quid est cum intellectu agente coagit, causando aliquam impressionem nouam in intellectu possibili. Hoc dicit opinio illa prima. Si dices. Alia opinio ponit speciem intelligibilem impressam, ista opinio non ponit speciem talem, sed incohationem habitus scientialis. Cotta. Ista opinio ponit illam impressionein esse primum , quo intellectus est in potentia accidentali, cum tamen prius esset in potentia essentiali, sed si per illa impressionem non est obiectum intelligibile prie sens nunc magis quam prius, non magis est nunc in potentia accidentali quam prius, si est praesens aliquo modo nunc, quomodo non suit prius presens, illud quo nunc est praesens, est species intelligibilis. Hoc etiam magis apparet ex hoc, quod primo ei occurrit ta- quam ostendenti obiciis m, propter naturalem continuationem ad ipsum , hoc non posset esse, nisi obiectum reluceret in eo, ct ira haberet rationem speciei. Similiter hoc, quod dicitur, incohationem habitus scientialis precedere actum non est verum, quia habitus proprie loquendo, ut Philosoph. loquitur et . Ethic. generatur eK aliquo actu elicito;& sicut ultimus gradus habitus generatur m ultimo actu,
ita primus ex primo, ita quod quicunque gradus habitus est posterior aliquo actu, ergo illud, quod est simpliciter primu in intellectu possibili, non est aliquid ipsus
habitus. Hoc confirmatur secundum opinionem illius Doctoris, qui exponitur)quia ponit istain incohationem esse essentiam habitus totam. Quod ulterius dicitur
de occursu illo, ratio occursus non bene assignatur, nec ad intentionemAugust. patiens enim occurrens agenti nititur saluare se, & contra agere agenti corrumpen-
i se hic istud agens agit ad persectionem& salutem passi, ergo non occurrit ei propter illam rationem,ut salvet se. Nec ista est intentio August. vult enim, quod aniina occurrens passioni factae ab aere in aure, vehementius agitat illum aerem, &causat magis auditionem, quam stilus sonus causaret; hoc igitur occurrere est ei coagere . Et tunc respondeo breuiter ad
August.Impressione speciei sensibili, fricta in organo, vel specie intelligibili, nacta in intellectu, per potentiam talem occurrit, id est, cuin illa ipeciei impressa coagit ad actum aliquem persectiorem, quam posset illa species de se a causa re. Et cuin ultra additur, de illo duplici occursu, primo occurit passioni quasi ' coage- .ib.
significent ista verba metaphoricat si significent, quod per secundum occursum cata satur aliquid perfectius quam per primum, & illud intimius perficit, sicut dicitur materia intimius perfici a forma persectiori, quae magis actuat eam, ergo in secundo occursu non ' traii sinii titur
passio illa ad thtima massis qua in prius, G sed anima coagens illi passioni causatali ixr usu- quid perfectius, quod est intimius in ania mitur. ma, quam illa passio prius causata. G opinio est, Quod intellectus est principi uin intellectionis, quantum ad substatiam actus, sed obiectum est principium, quantum ad actus specificatione, seu mo- dificarionem . Contra . Nihil nullum est principium, intellectio circunscripta modificatione, seu specificatione nihil est,ergo &c. Maior intelligitur de nihilo, quod includit cotradictione. Minor probatur, quia prius natura intellectum praecise est
aliquid possibile esse, sed intellectio sine
hoc quod in eodem instanti naturae stalicuius obiecti, est cotradictio,alioquin
i. QuiaCometator 3. de animacona. s. Intellectus se habet ad formas uniuersales, scut materia
prima ad sormas indiuiduales . Et diibi, costi a Anima nostra est infimum iu genere intelli igibilum, sicut materia in genere enitu. Et 3. de aninia,S8. Phisic. Intellectus an te t. te habitum est in potentia essentiali, scut diciti
262쪽
minum. materia ante formam. D 3 . de Anima.Intellectus nihil est eorum, quς sunt ante intelli ere. Ex omnibus istis cocluditur, po tentiam intellectivam respectu intelligibilis esse pure potentialem , sed quod est purὸ potentiale non potest esse principia
activum alicuius actus, nisi intormatum aliqua forma,&tunc principium formale erit forma. a.Praeterea. Et ar itur, quod ipsa se
ma, que est principium agendi, sit simit itudo obiecti. Quia sicut factio est. forinaliter per formam,qua faciens assinitiatur sacto, ita actio videtur esse formaliter per illain formam, qua agens assimilatur obi cto. & ita similitudo erit Amraliter ratio aetendi. 3.Praeterea. Agens indeterminatum no potest in actionen determinatam, vel ei ca obiectum determin tum, nisi determinetur; intellectus est de se indeterminatus
ad omne intelligibile, Ac ad omnem intelia lectionein; ergo ad hoc, quad intelligat aliquid, requiritur determinatio aliqua, illa non est nisi per speciem intelligibilem, igitur illa species i ntelligib ilis requiritur,
nx opiniones. Prima opinio ponit , quὀd species obiecti in ii uellectu, vel ipsum obiectum in se praesens est signens,vel est ratio gignendi notitiam actualem in intellectu; ct ipse intellectus tantummodo se habet tanquasti materiale, vel informatus illa specie, vel per obtectum supplens vice speciei.Ista opinio confirmatur tribus a sumentis, quae sunt in opponendo. Altera opinio que redit in idem quantum ad conclusionem huius prime opinioni, est . Quod ipsa notitia actualis geniista , siue in sensu liue in intellectu est species, ct tune sicut ratio formalis gignendi speciem actualem, quς dicitur notitia actualis, est ratio obiecti, vel species obie in memoria; ita sequitur quo ad propostum, quὀd ratio gignendi noti tam actualein est ' ipsum obiectum vel aliqua species in virtute obiecti; dc hoc ita quddquando obiectum est in se praesens,ab eo egreditur, vel generatur species, quae est intellectio, eum autem non est in se praesen , sed per speciem in memoria, tune per
illam speciem, vel virtute illius speciei oxnetur illa species. nut est intellectio.
Pro ista opinione, quatenus dicit speciem intelligibilem esse notitiam actualem,adducitur August. a. de Trinit.capit. . ubi inquit, Illa tamen informatio sensus,qui vitio dicitur, a solo imprimatur corpore, quod videtur. Quod autem imprimitur vel gignitur a solo corpore est species,er
xo illa species est visio seeu dum Ausust. Hoe idem secundo probatur per Philosos in . . de anima qui vult, qudd idem sitatio & auditio, quia idem est actus eitui di passivi, 3: per Philosophu 3. Physc; Sed sonatio in actu causat speciem soni in aure,ergo illa species caulata est idecum au ditione, Se ita specie, intelligibili, di intellectio idem sunt. Conc luso istarum duarum opinionum improbatur per quedain argumenta facta
contra opinionem secundam art.8. adductam. Nam effectus aequivocus non potest excedere in persectione causal a aequi
uocain, sed deficit necessario ab ea; Ιntellectio esset effectus aequi uotus speciei
intelligibilis, si ab ea sola causaretur &ita simpliciter esset imperfectior specie intelligibili, quod non est verum. G Ista
ratio, que ruit prima contra secundam opinionein, minus est euidelis contra istas,
quia species intelligibilis est nobilior phῆtasmate; secunda etiam ratio, Si tertia contra secu ndam opinionem non sunt contra istas; aliae sex rationes, quas non ponderaui, possunt hic fieri. Nam primo habitus.&c. ' Similiter habitus non videtur necessarius, sicut argutum est ibi in quinta ratione, Similiter quomodo fieret discursus Similiterquomodo reflectio 3 Quoinodo causaretur relationes rationis, sue ii tent ones Logics 3 Quomodo complexioni se .cui assentiretur tanquam verae, si saeta species intelligibilis senita a phantas
litate esset ratio sormalis omnis intellectionis 3 Similiter tunc species esset magis soletia intellectiva qua intellectus, de itapsa separata haberet eundem a na, sicut calor separatus calefaceret.Similiter tunc intelligere non videretur propria possectio ipsius intellectus, quia nihil videtur essentialiter ordinari ad illam operat mnem, ad cuius principium se habet in potentia contradictionis, sicut ad accidens per accidens, sicut ealefieri non vi te e
263쪽
propria persectio ligni, m γ' lignum
ei habet ad calor i, sicut ius acci lans per .accidensi; scit ita Rib: beret intellectus secuti duin illam optationem ad specient intelli stibilem e que esset principi uitrii Itellectioni , igitur Sc. Similiter rani hi septa quani in intellectu posito eodem ne
facit actum petie moreso ; idem et ibi b Lunx eandem specten, uitelligibilein, tel. phantasma persectilis intelligit illud. indcuius intellectionem magis conatur, idc. minus ouando 'inimis; itaieti alii in sensu
eodem obiecto prς sen te, si in eodem lunii ies, S in eadem distantia persectius vid tur aliquid per maiorem attentionei lon idendo. Patet etiam ex hoc, quis Zmagis uandoque laeditur visus .propter anaiore attentionem , imo csteris patibus unus oculus iii agis atteii Ius posset muli uim o findi inivisione aliculas j qua mimis albi, o flanditur, sicut patet per eXperiuntlapi'; patet etiain secunditiis August. . it.
de Tmiit cap et quὀd in attento inultum
re fauentipecies post visio icta . quae non remanent in plo non attemittis . l Ad Ista tria media postfit festonderi. Ad primum: quod potentii iust relectilia est qua inrelligi sirus. tintelligimus autem ea in quant,n,ipsa habet sor paliter ita teli et ibuem , specio aut Emison est natalia- here eam, nincte pusi labendi illanti Quod adibi itur u .d ctiam se .urata haberet actum, sit intelligatur habere stibaiective. Nint, quod noui valet; si es&citu El. respondeo . .non trabec passumi in quod agat, priveipue si vim cit nota es se principium agendi in aliud. qniatiori esst nctii, iis pruicipi upi,asta tria tum ditionis immanentis .ina eodem lubieeici cum ipsa. Ad secundum lio te si dici, uia maior illa, .stili cedis bili videtur esset
tialiter ordinarii&c Fali aestati hiis qui
non post inte κ' se consequi finem, ad uitia ordinantur . sed tantum ac tuinc tria Dei danti, sibi aliquod raccidens , pex, quod operati re, ioc attineat fitiem .suum lse est hie. Ad sertiunt. Illa attentati vh-Iuntatis et . qua vehementius applica h- te se ad obiectu in . potentia cognitiua in-Drior vehemeutius patuur ab illo bim Eho, Si deo perseit ius cognoscit, licta ni astat ad il lum sicundum actum. y c. ni: ni Sed contra secundam opinionem argvh
tonis cum illa. tu e est iii a diis. illa in medio it seriistiliter visib; Ergo hnedium format iter l, ilieres min erit so aliter ,ia densi: Si autem praeter hanc specie at i quisii, iiquet ponitur visi x, sit alia alterius rationi, ab o. eiusdem rationis cuiuilla , que est in medio, habetur' proo situm, si illicet, qudd licet illud.quod es visio . dicatur species, tamen in aliquid aliud prid,eo in oculo, ct alterius rati j isu dc illud , utcouimuia i ter dici an esti cies, & ita ipecies proprie die a dissertet ab actione. Si di eas, quod species in ii edici dissert a specie in ocido propter diuersa recipientia, Hoc nihil est, qnia
licui albedo est eiusdem moriri inlapti Ae ct equo, & ideo x trunque est formali aer album secundum eandehi rationem esbi, ita si illa quali rus ,' qui dicitur species
sit eiusdem rationis 4n oculo de in medio; .si illa des est visio sormaliter, visio sor- malit rctit in utroque , ct in quoeunque est sol malit et visio. illud sormaliter est vid s. Primit ale etiam propositum patet. qitia i ta oculo ceco manente tamen sem xtra, et prius causatur sphc es; simili in in o Io milentis, diu, nbn exes rein . ab excellenti seu sibili presente; nis etiam aliter aliquis excitaretur a solio excellen Ii:,mis species esset in aure, liuisen ita istia . non est viso ira etiain in oculo bene di- .ra minarsposito recipitur aliqua, species eiusdem rationiis cum illa, quae est in an io; lex hoc quod ipsum organum est simit is diaspositi us cum medio, propiar perscrita t. ta. a te ni viri usque, & diapharvam ceκ z. de xa G. ni nia .ctis hanmi erit formaliter visio, sed prior vis 3ne. modetriam hoc de intelle
diu sit falsuin , ici coniungendo aliqu dicta sc opinantit pris pileiiiiii miliata es , T MN se aliam speciem ab essent diuina iuuia i asione beata , Si beatitudinem esciitia litis 'uconssis te in sola Aisone. Cisiun e is uadictum qu ὀd viso so aliter est specisoci sinuatur l. quod beatitud an olim eriptaedialii coetantia diuitia. l. Pridiatio.
eos γλ visio sori haliter et hi pecies s. . . cundum, os iecieς eis forma litem es t senti' diuina . ergo essentia diuina est, .mus irasorifialiter beatitudδε mulpa haec con cliuio est intonuenien , aut timentis νHsin inani: quod visoseth hiecim, aut ponant,
264쪽
Distinctio,. Qua Eo D Articulus Io
non iit, quod essentia' diuina liabet a iis ecterii a se , aut beatitudinena essentialiter in alio. quana in actu visio-bis.. Si dicatur.Vbi est species intelli
bili, alia ab obiecti, illa est intellectio, sed .bi tio est alia species ab obiecto , ibi
alitellectu, non est obiectum in beatitit dine, igitur negarent specie ni aliain ab obtino &actu, sed non negatur esse alia ab
obiecto 'contra. Nulliu obiecti est alius, ecies intelligibilis uisi sola intellectio secundum isto igitur cuius obiecti est littellectio alia ab ipso, eius est speetes intelligibilis, igitur ita debet concedi spei te ὶn v sione Dei', stetit ita intellectionet' iustunque alterius obiecti. . Nota , quod i intellectionis ad obiectu, inquantuni est molimina intellectus, sue litigis proprie, impiatum est causatiuunt όhtellectibilis: est relatio pertinens ad se- ndum modum relatiliorum, si ut filii, I patrem vel col oris geniti ad giguente, sella Mati in intellectus ad obiectum ut
inobilis ad motivum pertinet ad secunduisto lori, sicut relatio cales ictibilis ad calis famuli in Sed prie ter istas relatioties serii, di modi est ali , Matio iis relle isti ouis alii Ebiectum, ite minatiuit terminans, tibi e titui tali tum intellectio est ab obteiacto . , t a causa efficieti totali vel partiali, sed ust ad ipsum vi ad terminaris, sue viti e quod ipsi est' isserentia istarum re- Iasonum. Patet . quia utraq; est sine alia, filia' sine secunda in talore genito, seclida siue prima in iii tellectione lapidi . si sererini inediate a Deo hi mei prinia non est identica, tu a ideiu ab hostidiim posset fierial alia causa secunda .idetur identica quia nullus actus ii iii 'esse circa obiecta posset esse idem, Sc nsi, terminati ad idelis ectum. Secunda non est ad aliquam
naii . p. tet etiam diuiti emto Noli eli sorma . Nec efficiens, patet: non finis, quia
6lbi Elium, test pris uin i circa quod est' in .him est propter subdamati iiii et istar aetas; Dec est materia circa, siue in ,
Mieἡ tu, Secuda pi,iest hi tertii ino dipum quia sit relatio me surati , sed quia si isti Illi quia non mu tua ; actus enim inistkl esse ei rea quod sit non e conuerci in suci elationi in furiis est tertii mo di Mnni, simili , scili 2 iiiiii mutua, Guilli eliter ui 1ti ad tertilinans modo
pr. xdicto; tamen &h7c concurrit intereaciem it, soluta relatio mensurati ad mentara . sed potest poni Grinaliter alia ab ista
relatione terminati. Contra seeundum &quartum, quomodo est alicui identica re latio ad non causam, nisi dependeat est en- maluer a non causa . & ita quasitor causar non susicient ad esse re Item obiectum potest non esse actu existente, quomodo iunc erit identica relatio vel etiam reali ccum terminus non si 'Hae duae rationes
de itur concludere, qu0d intellectio estrita forma absoluta sicut albedo, patet e- lim, quod inia est causibilis a Deo ininte diale, ergo ab ipso solo dependet essentia
liter, quando etiam obiectitru causat, non
depedet identice, quia posset eadem altu de causari, frequenter etiam est circa nonens. Et si dicax. Est ens in specie, quod siests ,rma rei, soluta vel procedemus in infinitu.& ipsa no est cibiectum terminans: sed illud cuius est, quoniodo ergo Philos, philt .Phys c. ocalia dicta de habiti- e. α in αbus ste: n. Dii serentia illarii in relationum inde. ponitur,quia intenectus quandoque ter minatur in intelligerido ad aliquid, a quo
non iliouetur, puta Deus ad creaturi, vel ad relationes intrinsecas, vel attributa,cutamen sola essentia nioue at ad intellectionsi , alioquin quod est et eius obiectu primunt 3 Contra.Tunc intellectio Dei haberet relationem realem ad creaturam, vel
ad aliud obiectulit.Item secundo'. Quare
magis unum motivum quam terminans
requiritur ad unitatem actus. Ad primum Istbrum duorum. Quare no potest aliquaerellatio tertii modi esse rationis tantum, 'criit Ec illa secundi, qua essentia diuina dicitur ni ouere ad intellectione:ii eius, cleὰ conuerse, sic quod no sit differentia mo dorum Aristotelis peti ex elle rei & rati his, sed penes Diutuum & non niunium. quia si imituti in penes quantum S qua-be, subfl. xtitiale vel accidetale in actu priaino vel secundiuita quod quilibet modio pos t esse quandoque realis, quandoque
muni aci ait 'orstate in Philos plii 3. de alii ala. quod intelli fere est pati,hic tali: Di ii determin, ndo si eo. Ouδd Philoloaphi s locutus est communiter de pritentii ψ inis, inquati tum fiunt quibus sirinaliter sumus in actu semii lo, pilia de sensio, inquantum est, quo formali let stilliinus:
265쪽
de intellectu inquant uua est, quo formaliter intelligimus,so aliter autem intes-ligimus intellectu, inquantum recipit intellectionem, qui a s causat eam active, non tamen dico intelligere intellectu, in quan tum causat, sed inquantum habet intellectionem, ut forma. habere enim 'u
Iitatem est esse quale,& ita intellectu habre intellectionem siue recipere,quod ideest, est ipsum esse intelligentem', nos igitur intelligimus intellectu, inquantum recipit intellectionen . ideo Philosophos loquens sic de intellectu, necesse has uit di cere eum esse passivum,& quod intelligere est quoddam pati, hoc est,quod intellectio, inquantuin est quoddam, quo formaliter intelligimus , est forma quaedam recepta in intellectu,no autem intelligimus ea, in quantum est quid causatum ab intellectu, si causatur as eo,nam si L eus ea
causaret, 'c ea in intellectu nostro imprimeret, non minus ea intelligeremus, sicut
dixi de intelligentia a tiraliter; ita dico de
scire habitualiter, quod intellectus est, quo scimus habitualiter, inquantum recipit habitum, no inquantum istum causatis illuni causat. Dico igitur, quod omnes auctoritate , quae sonant passibilitatem intellectus possibilis, possunt exponi do , inquantum eo cognoscimus habitualiter,uel inquantum cognoscimus actuali ter; & isto modo concedo, quod est passi-uus,&si stacituus, non tamen secundum istam rationE, sed accidit ei, quod sit acti-uus secundum istam rationemr affirmant enim istae auctoritates de intellectu, quod verum est, quod sit passivus, non lo' uente, de intellectu sub ratione activi, sedata seretes ipsum habere rationem receptiui, licet ipsum non dicant non esse ae tuum;
locus autem ab auctoritate non tenet negative. Et per idem respondetur ad illud de potentia accidentali & essentiali, non enim intellectus est in potentia essentiali, quia deficiat sibi aliqua ratio causalitatis, quantum est ex parte sui, sed intellectus est in potentia essentiali, quando alia causa partialis non est sibi praesens, qua oportet esse praesemein ad lice, quὀd sequatur actio; di quando illa causa partialis est approximata,est in potentia accidentali, siue propinqua ad agendum. Sed illa auctoritas,qus dicit, quod intellectus possibilis nihil est eorum . quae sunt ante intelligere, requirit alia exposiationem,quain tu tantum pertractant ali- μτ
qui, ut dicant intellectum possibilem esse 'II in pura potentia in genere intelligibilii
lium. Quae non est intentio Philosophi. ι squia potentia ad accidons nunquam M'fundatur, nisi in substantia in actu, intellectio autem sue species intelligibilis non est sorma substantialis sed accidetalis, igitur quod est immediatum receptivum illius, est aliquid in actu sub stant ia-li,aut sal teni quod est mediate receptiuu, ct tanc quod immediate recipit, erit aliquis actus accidentalis, sicut se habet superficies ad albedinem. Intellectus igitur possibilis, secudum quod est illud, in quo recipitur species intelli tibilis, vel intel- lectio, vel illud, secundum quod species
recipitur in antinia, non erit purum potentiale, sed erit aliquid in actu primo, licet iste respectus potentis non si aliquid Iaa iudicum enim loquor de potentia receptiua albedinis , non loquor de potentia. quae dicit respectrum ad albedinci ille enim respectrix non est aliquid in actu . sicut nec albedo,ad qua est aliquid in actu. sed illud in quo est ista rotentia, est aliquid in aetii, ut superficie , quae est receptiua albedinis, ita hic. licet ante inteli elionein, potentia ante actu, quae est rest Eius ad intellectionem, non sit aliquid in actu, sicut ncc intellectio, ad quam est,tamen illud, in quo est ista putentia, quod est sundamentum illius respectiis, est aliquid in actu,& illud est intellectus possibilis. Non est igitur apud Philosopnum, intellectus possibilis nihil in actu, scutisti accipiunt, sed oportet exponere illam
auctoritatem hoc modo. Naturaliter ii
telligimui primo illa, quae primo occuserunt ex phantasmatibus, scut dimini estqvsil. i. huius distin h. nihil igitur pomi mus potentia propinqua intelligere ante intellectione alicuius imaginabilis, ideo non possumus intelligere intellectum 1 te intelligere alterius intelligibilis, ergo nec intellectus potest intelligi a nobis an . te intelligere alterius intellisibilis, ergo: no est intelligibilis ante intelleEtione alicuius alterius . sicut primum antecede est verum, sic &consequens, ideo sic intelligendum est ipsum no esse aliquid eorβ, quae sunt ante intelligere, scilicet intellisibilium, non quia ante quam intes ligat,
nihil sit in aetii, sed quia non est aliquid,
266쪽
quod possit potentia propinqua intelligi
a nobisante intelligere alterius, propter intellectionem noli ram naturalem incipientem a phantasmatibus.
Ad secundum, cum arguitur de illa similitudine, quod sit ratio ta faciendi quam agendi, dico, Quod in sectute bene λrma est ratio faciendi , in qua rma iaciens assimilat sibi factum , sed in agente nisiil productum, nisi ipsa actio, actio en inicea diali est ulterius terminus, nec habet alium terta minum;&ideo non oportet, quod in agete ratio agendi si t at i quid, i n quo assim letur ages alicui alteri producto. Sed dices. Saltem illa est ratio agendi, in qua agens assimilat sibi productum, scilicet actione ipsarii. Bene concedo, quod species illa, quae est similitudo obiecti, & per qua intellectus assimilatur cognitioni producte, est aliqua ratio agendi, sed non tota-lix ratio, nec etiam ratio est principalis, sicut patebit artic. o. sed quando du .e causae concurrunt, sufficit in propinquiorismilitudo inrinalis, Si tu remotiori virtualis, siue similitudo aequivoca;& ita intellectus quasi causa superior aequi uocὰ virtualiter assimillatur cognitioni &intellectioni, species autem quasi causi propinquior,quasi uni uoce & rinaliter assimilatur ei. Ad tertium, cum arguitur de indeterani natione intellectus ad diuersos actus de obiecta, respondeo, Quod lia est in determinatio materis propter desectum actus, alia est indeterminatio agentis propter illimitati miem virtutis activae, sicut Sol est indeterminatus ad multa generandia; primo indeterminatum non agit, nisi determinetur per at i quem actum, quia alias non in actu sufficiente, sed in potentia; secundo modo in determinatum nulla forma alia a se determinatur, sed ex se determinatur ad producendum quencunque effectum ad quem ex se est in determinatum, & hoc praesente passo receptiuo, sicut Sol praesente pallo generat quodlibet. generabile, eκ quo ipsum natum est generari: Ita in proposito, indeterminatio intellectus non est indeterini natio potentialitatis passive in ordine causalitatis , sed est inde terminatio actualitatis quasi illi- mitat x, ct ideo non determinatur per tarmaiy. lux sit sibi ratio determitia te agendi. sed tantummodo per praesentiam obiecti,circa quod determinatum nata est eia
se determinata intellectio.Vel aliter potaset dici, quod sicut causa superior determinatur ad agendum ci currente aliqua paristiculari causa inferiori, sicut Sol ad generandum hominem concurrente homine agente, & bouem concurrente boue, non autem per aliquam Ormam in se recepta;
ita intellectus, qui est causa superior &causa illimitata, determinatur ad hoc obiectu in concurrente causa particulari determinata, puta ad agendum circa hoc obiectum concurrentesiac specie, non enim istud determinans determinat essective causam indeterminatam superiorem, neq; rinaliter, sicut ratio agendi, sed si σdeterminat, hoc est virtus activa superior inde terminata potest in determinatum effectum, tali virtute inferiori deterret aata
qi. Quia r. de anima probati Philosophus, sensu in esse passi
uum no activum, per hoc quod si esset activus semper ageret, sicut si combustibile esset combustiuuna, sen per combuleret; ita arguitur in proposito, si pars intellectiva emet activa respectu intellectionis, semper intelligeret,& ita sne obiecto, quod est falsiiiii. Confirmatur et de anima . Sensibilis & sensus est unus actus, puta, sonatio S auditio est idem actu ,ergo a simili motio activa obiecti, demotio passiua intellectus, qui est intellectio . eli idem actus, ergo intellectio est ab obiecto. Praeterea. 3. de anima.Intellectus possibilis est, quo est omnia fieri, sicut intellectus a pens est, quo est omni sacere,ergo intellectus possibilis salteiri non erit causa activa respectu cognitionis, sicut potentia passiua non est activa respectu
m. Praeterea. Actiones distinguuntur penes distinctionein principiorum activorum, ii igitur intellectus, qui est indistinctus, sit principium activum omnis intellectionis, tunc omnes intellectiones essent
267쪽
Distinctio 3. Quaestio 3. An illas i I. Io
superior non mouet insertorein, nec dat ei virtutem, quia mouet, sed superior de se habet virtutem persectiorem agendi, de inferior habet imperfectiorem virtutem agendi, nec tamen recipit virtutem istam imperfectiorem a superiori, quae est pe sectioris virtutis. Exemplum primi membri huius secundae diuisionis, de potentia motiva, ius est in manu, & baculo,&pila; exemplum secundi membri, sonaterponatur virtutem activam habere in generatione prolis, illa & potentia activa patris concurrunt, viduet causae partiales,ordinatae quidem, quia altera persectior r
liqvadum tamen in persect ior recipit sua
causalitatem a causa persectiore, nec tota ilix causalitas est eminenter in causa perfectiori . sed aliquid addit causi i inpers ctior in tantum, quod essectus potest esse persectiora causa persectiori,& imperia-ctiori simul, quam a causa sola persectiore, imo non potest rius esse a persectiori' iantuin, quam ab imperfectioii tantu. Ad propositum. Obiectunt intelligibile praesens in se, vel in specie intelligibili, cepars intellectiva, non concurrunt, i causet ex equo ad intellectionem, quia tunc altenim haberet causalitatem talem in perscretam,& reliquum suppleret eam,& si alterum esset persect v,posset habere in sevno
existente totum causalitatem amborum,
sicut si virtus ni Qtiua unius esset persecta, suopleret vir i rem alteri iuc species
esset quasi a se gradus ;ntellectualitati . supplet sipr dym intellectu i ita iis itescientem tute lectui, ct ac ii fieret persectior intellectas sechnd m gradam tale, posset sine i ecie, sine obiecto habere actum intelligendi,quod est salsani. Coia
currui Vergo ista duo, v t habentia ordine ςssentialem,noli tamen primo modo, quia
nec intellectus dat obiecto vel spec iei ra- aio tem stis causalitatis, non enim obidinuaratum est in se vel in specie sui sacere in-.tellectioi qm Per aliqμM, quod recipit ala intellectu, seiu ex natura sua; nec tutelleo u recipit suana causalitate: u ab obiecto,
vel specie obiecti, scut probatum est cyntra quintam re sextam opiniones: Satis itur causae essentialiter ordinatae ultimo
modo'. scilicet , quod una est simplie ter
persectior altera, ita ramqn quod utraque
in sua partiali causa irate est Fersecta, non dependens ab alia. v si arguitur contra istud, Qt 'dinc valiti
s , talibus essentialiter ordinatis neutra est persectio alterius, ergo species intelliis cibilis non erit forma ipsius intellectus. Similiter ad idem. Si sit persectio intellectus, &totum hoc sit ratio agendi, ergo
Vna operatio, utpote intellectio , non habebit unam formalem rationem agendi,
sed erit ab ente per accidens, quale est hoc totu, intellectus habens speciem, erit uuarer sdi operatio, quod est inconueniens,
quia quidquid non est per se ens, non per se est ratio sortii lis agendi. RςsPMdς' iis,
primam. Accidit speciei, inquantu est caui. partialis respectu actus intelli endi cuintellecto,ut tu alia causa partiali, quod
ipsas dis iat intellectu, quia etsi peractateum , non dat tamen intellectui aliquam actualitatem pertinentem ad causalitatem in te' lectus. Exemplum .Potentia motiua in manu pateli uti cxiltello, inquantu a catus est, ad duit de dum aliquo a corpus, ista acuties si esset in manu vi in subiecto, posset manus uti ea ad eandem operationem,' tari .en accideret ni rivi inquantium in ea eli potentia motiva, quὀd in ea acuties esset et e conuerso, quia acuties nulla persectionein dat manui pertinentem ad potentia motivam; quod apparet, quia equὀperse: a est potenti motiua sue tali acuti e , ct ita eodem modo utitur ea, quando est in alio coniuncto.manui, t cultello, sicut uteretur ea, si ei set in manu. Ita in p oposito. Si species posset e se inexistens intellectui absq; inlisrentia per modum si rutae, si isto inodo inexistes esset sussicienter eo lucta intellectui, pos' sentist x duae 'cause partiales intellectus ct species coniunctae sibi inuicem in eandem operationem, in qua modo possunt.
quando species informat intellectit,ciuod etiam apparet ponendo aliquod in teli istibile praesens siue specie . illud enim obi Eium est causa partialis, & non informati tellectum, qui est altera causa partialis; sed iste dux causerat sales approximat , absq; insoria ratio ' alterius ab altera,per
solam approxiniati Mem debitam causan tu num et iccium cse munem. Per id e patet ad secundam, tisia in unoquoq; ordi
ne causis oportet ponera respectu uni; s. esse ius unam per se causa , dc unam peri se ratione causaudi , ita inWllectus in suo ordine causalitatis est v 'us, ct habet una formalem rationem causAndi, & speci svel obiectum in sim ordine causandi cit
268쪽
una causa, & liabet unam ratione causandi, sed non oportet talem causam prout complectitur omnes causas partiales, habere unam rationem causandi, nisi unitate ordinis,quia si eum unitate ordinis co- currat unitas per accidens,hoc accidit, sed
unitas ordinis est per se .Exemplum. solan suo ordine causandi habet unam rati nem causandi respectu prolis, & pater in suo ordine causandi est vita causa unius rationis, sed causa totalis, quae complectitur patrε 3c Sole , non habet aliquam Vnam ratione formale causandi, sicut non est una causa, nisi unitate ordinis, & si coringat causas sie ordinatas praeter unitate ordinis habere unitatem per accidens, inquantia scilicet una accidit alteri, hoc non couenit eis per se inquantum causae sic ordinatae. Hoc secundum si ponitur,non sine causa ponitur, sorte impossibile est accidens, quod est principium immanentis,& non transeuntis esse sufficienter coiuncium passo, nisi sit in illo subiective. Qualiter dicitur accidens Nonne essentia diuina in intellectu beati est pro Wipiuintuitioni siquae no immanet illi ei litiς, nec alicui, cuius ipsa sit forma Sicut Charitas in patria est principium intuitionis sui, tame non est in intellectu intuete, igitur intellectio est actio immanens, accipiendo actione pro operatione. Contra . Si non est aliqua actio illinianens, ct aliqua transiens Respondeo. Tunc est diuisio vocis in significata, aliter actio degene reactionis manet alteri causi, scilicet . t tellectui,& respectu eius est immanenc' non autem res uectu reliquae, scilicet ob-
mum dico, uod argumetum Philosophi
et . de animi bene concludit, quὀdsensu, non est causa totalis respectit sensationis, quod concedo, & ita argutum est si-
pra contra primam opinionem, quod ani- . ma non est causa totalis activa ad intellectionem, de hoc concedo, sed non concludit quin lit partialis causa, sed non sequitur ex hic, quod semper sit in actu, nisi
quando reliqua causa partialis concurrit.
4Ad secundum non tractando illam difficultatent,utrum activitas illa competat
intellectui agEti, vel possibilio dico, qudd. intellectus possibilis secundu quod Philosophus loquitur de eo est illud, quo sol mali ter sumus intilli sentes, Sc eo modo
pricise est, quo est omnia fieri, quia ire
dicebatur prius sumus eo sormaliter intelligentes, inquantum recipit, no in qua tum agit,licet agat, quia hoc accidit tibi, inquantum est, quo intellisi inus. Ad tertium. Licet consequentia non sit necessaria, quia Sol potest esse causa multorum differentium specie, propter dillinctas virtutes in ipso, que sufficiunt in ratione i ausae effectivae ad distinguendu es ditis,tarnen ad propositurii potest conc di consequentia,concludit enim, quod anima non est causa totalis omnium intel- qectionitin, quod concessum est. Argumenta etiam in oppositum soluuntur. Ad primu concedo, quod anima,quia immaterialis est, est receptiua cuiuslibet intellectionis,ipsa etiani est activa cuius-cuque intellectionis obiecti alterius a se, ut causa partialis, & activa intellectionis de se, ut totalis causa, quia ut cognosces& cognita secundu August. 9. de Trini cap. vlt. sed talem intellectionem no habemus pro statu isto, sed ex immaterialitate eius non sequitur,' quod ipsa sit totalis causa cuiuscunque intellectionis obiecti alterius ab ipsa. Ad secundum conce do coclusonem,quod cognitiones diue sarum specierum propriae, scilicet virtute
ipserit habite . differunt specie. Quod probo, Quia ad indiuidua eiusdem jeciei n5 requieitur totalis causa diuersa specie, vel aliquid in totali causa diuersum specie ab eo, qliod est in totai i causa alterius indiuidui; nunc autem ad intellectionem albi de nigri necessari ὀ requiruntur aliqua diuercalpecie, puta album de nitru , vel aliqua includentia ipsa; ergo ista duci mastis clita sexunt, quam indiuidua unius speciei e go disserunt specie. t Ad indiuidua eius 'dem speciei non requiritur necessari ὀ cau sa asterius speciei, probatur. Quia forma' estprincipium agendi de est formalis ter minus actionis, igitur soritia unius rati iis persecta est quo eiusdem rationis, res pedes termini formalis eiusdem rationis. ij r r pectu talis termini non requiritur aliud quo. ' Cum arguis vltra, quod tuise omnes habitus talium disserent spo ese, concedo de habitibus, qui habentur virtute propria Lallum obiectoru; de probatur haec conclusio sicut precedens per causas .Et cum dicis , quomodo tunc esset una scientia de pluribus speciebus specia lisit uiis 3 Resp5deo, quὀd una species spe-
269쪽
Distinctio l. missio j. Articulus it. Iro
eialis, Ima potest includere multas aliasseecies virtualiter sue passiones earum, siue per modum causae, sue Per alium o dinem essentialem;& tuc habitus ille, qui est formalis illius obiecti primi includenti, alia, est virtualiter aliorum obiectorii, licet non sormaliter & primo : est igitur ille habitus unus ab unitate primi obiecti virtualiter cotinentis omnia,que continentur in illo, non est aut ein proprius cuicunque virtualiter contento in primo
obiecto, sed qui et selit proprii illis,essent distincti, sicut illa sunt distincta. i Hic queri potest, an intellectus a gens sit principium activum respectu intellectionis,& ibi tangatur, quomodo se habet ad memoriam, propter quod ponitur tantum in Deo, Sc patebit, quid si perfecta memoria, sicut Augus . loquitur de ea . Restant tamen duo alia dissicilia hie& alibi determinanda, scilicet de conseruatione speciei post actum contra Avicenam, quae dissicultas bene potest tangi in vim argumento 4n praecedentibus arti c. de specie, & aliud dissicile de memoria proprie dicta respectu praeteritorum, potest esse quaestio per se tam laic, quam in
i. Quiatillud est principalius
mouens, quod mouet non momtum , quam quod mouet motu, sicut apparet in omnibus causis essentiali ter ordinatis; obiectum autem mouet non motuni sicut habetur a Philosopho. 3. de anima intellectus autem non mouet nisi motus, ergo dce.
r. Praeterea. Agens assimilat sibi essectum, quantum potest, ergo illud est principalius agens, quod magis assimilat, vel cui magis assimilatur essectus; actus autemagis assimilatur obiecto, quam intellectui, ergo&c. 3. Praeterea.Vnitas scientiae assignatur penes unitatem obiecti virtualiter continentis eam, non autem attribuitur intel- Iectui talis continentia virtualis respectu habitus; contiuere autem virtualiter conuenit cause activx. ergo principalior causa illius habitus erit obiectum, quam in telle tus, ct ii causa habitus, igitur Se
est actualius, lato formalius Sopersectius,& tanto activius,ergo antina, quae est forma actualior, multis aliis causis concurretibus erit activior, & ita quando concurrit cum eis in agendo, erit principalius agen ς; sed in intellectione concurrit cui nobiecto, tanquam causa partialis, igitur in intellectione erit causa principalior, qua
obiectum. Item. Enti secundum quid non conuenit actus si tripliciter, sed quando habet este tale secundum quid per aliud sinipliciter ens, tunc principalius conuenit illi enti simpliciter, si illud aliquo modos tactivum respectu eiusdem; obiectu autem a nobis modo naturaliter intellectum habet esse secundum quid tantum in intellectu nostro , propter esse simpliciter ipsius partis intellectivae, quia obiectum iuea est sicut cognitum in cognoscente; ergo illius actionis,ad quam ista duo cocurrunt non erit obiectum habens tale esse principalis causa, sed pars intellectiva propter quam obiectum habet tale esse.
est de comparatione ista ruin duarum causarum partialium, quae causant notitiam
genitam, & dico, quod pars intellectiva
habet principaliorem causalitatem respectu cognitionum modo nobis naturaliter conuenientium. Probo primo,quia quando causaruna ordinatarum altera est in d terminata ad multos effectus, & quasi illimitata,altera autem quasi secundum vitimum virtutis suae determinata ad certum
effectum, illa quae est illimitatior & vniuersalior,videtur esse principalior & perfectior, Exemplum de Sole, α de parit laribus generantibus; intellectus aute habet virtutem quasi illimitatam,& in determinatam respectu omnium intellectionii, Obiecta autetia a nobis naturaliter co3nita habent virtutem determinatam rei pectu determinatarum itellectionum, quae sunt ab ipsis,&hoc, secundum ultimu sue virtutis, sicut quodlibet ad intellectione sui; ereto intellectus est causi uniuersaliorct principalior intellectionis, quam obiectum pro statu illo. Secundo, quia illa est
270쪽
principalior causa , qua agente alia causa coagit,& non econuerso, intellectu autenostro agente ad intellectionem, Obiectu in se vel in sua specie coagit, est enitia in potestate nollr.i intelligere, quia i melligimus cum volumus, . de anima; hoc autem no est propter speciem principaliter, quae est forma naturali ter, sed propter intellectit ira, quo uti possunὶus cu volumus, principalem autem actionem intellectus sequitur actio speciei,que nata est esse se per uniformis ex parte speciei. Tamen aliquod obiectum eNcedens multum iaculta tein partis intellecti uae,puta obiectu beatificum ut clare visum post et poni, habere totam causalitate respectu visionis, aut principaliorein, quam pars intellectiva, &hoc Propter excellentiam talis obiecti, &propter desectum partis intellective . Sed de hoc iii . lib. De obiectis autem, quae Diodo naturaliter cognoscinius, prima pars solutionis videtur esse vera, videtur enim intelligibilium naturaliter a nobis intellectorii species in intellectu es le quasi instrumentum ipsius intellectus, iasi motum ab intellectu ut agat, quasi scilicet a-Ii quid recipiat ab intellectis, sed quo intelledius utitur ad sua ira actionem ut puta, quando intellectus agit, species illa, tanquam minus principale agens coagit ad idem, rad et cetum comune. Cotra.
Ita possvnaus vii specie saltu post prinali
adiuta , licet non ante, sic nec intellectu in ginao, nisi sicut sortius phalasina mouet. ico, Quod non ita immediate etiam intellectus est nugis in deterininatus, ut OREdit prima ratio: unde probatur, quod magis si in potestate voluntatis vii intellectu, quam specie intelligibili, utrunque enim ex se est naturale agens. Et quare rasi utrunque liberum per participationem tRespondeo. Nihil est participatione primo liberum, nisi quod est in eadem euentia cum voluntate. Contra. Potentiae organicae, & organa , Sc extrinseca etiam sunt participatione lit,ers . Similiter in potestate nostra non est aliquis actus ve- etative. Hoc medium est obscuruin,quia ubi uin est, quae in nobis subsunt voluntati , & quae ito'. '
dico,quod duplex est actus intellectus respectu obiectorum, quae non sunt praesentia in se, qualia sunt illa, quae modo naturaliter intelli gimus; primus actus est species, qua obiectuin est prisens, ut obiecta ami intelligibile; secundus est ipsa iteli
et io actualis, Sc ad utrunque agit intelle' eius non motus ab eo, quod est causa parritialis secum concurrens ad illam alii nu licet unum actum intellectus prscedat motio eius ad alium actum: Ad primum aut Ea etiam agit intellectus agens cuin phantasmate, ct ibi intellectus apens est principalior causa quam phantasma, dc ambo integrant unam totalem causam respectu sp
ciei intelligibilis; ad secundum aute actu agit pars intellectiva liue intellectusages sue possibilis, risi curo inodo, & species intelligibilis .sicut due partiales causse, dcibi agit pars intellectiva, non mota a specie, sed prius mouens, scilicet agens, ut species sibi coagat. Cum igitur dicitur, obiectum nrouci non uac tum , dico , quod in utraque motione obiectum est moves secuturarium, licet non sit motum, id est aliquid recipiens in se a principali sive priori inouente. Cuin dicis, quod intellectus non imouet nisi motus, D ico,quod no mouet seclida motione, nisi motus psori m tione. Haec igitur est comparatio duarum motionum intellectus, non autem duarii causarii partialium cocurrentium in una motione; si autem compares causas partiales in vis aque motione, dico, quod intelletius utrobiq; mouet, non motus a causa partiali concurrente in eadem motione. .' Ad secundum dico. Quod essectus DG
maliter. niagis assimilatur caula prOXim ς
inferiori, quam remotae, Sc principali, scpersectiori, sicut apparet de filio respectu patris, S Solis: vnde illud argumentu es had oppositum, quia probat, 'uὀd actus intelligendi sit ab obiecto, ut a causa proxima, quia niagis sibi assimilatur fornici liteeita etiam.species intelligibilis magis sor-
malit et assimilatur pharasmati, quam intellectui agenti, Sc tamen minus principaliter est a phantasmate, quam ab intellectu agente. Contra. Cum agens intendat Dubitat assimilare sibi passum, quomodo princi- notaba pale agens non magis assis nilat sibi fornialiter 8 Responcleo. Principalius agens communiter est aequivocum, Sceminentius habet in se persectionem essectus, quam causa univoca, Sc ideo non magis assimilatur
sibi sormaliter. quia hoc ellet imperfectionis in causa sic assimilari esseetui, sed a Dsimillat magis, hoc est dat magis formam esse tui, per quam sib assim latur aequi in