장음표시 사용
51쪽
Dii . huiusmodi:omnes aut e veritates de Deo, ut trinus, si ue de perlona determinata sui Tlisologicae; similiter veritates cotingentes, quia ad nulla cognitione naturale spectant; ita quod primae partes integrales Theologis sunt dacii dicet veritates nece iraciae.& veritates contingentes. Hoc praemisso videndum est de veritatibus cotingentibus Theologicis, quid sit prima susiectum Theologiae. Et quo ad istas di-
eo , Quod nullum subiectum virtualiter eontinaei veritates,nisi necessarias de ip so.quia ad contingentes de ipso equaliter se habet ex se. 3c ad oppositas. Tamen cotingentium est ordo , quia aliqua est prima vera contingens, sc ita subiectum pri- .mam multarum veritatum contingentiu
potest poni illud de quo primo, idest immediate, dicit ut praedicatum pri inae contingentis. quae est quasi primu principia
in ordine ci,ntingentium, vel praedicata Pluriam primarum contingentium, si plares sunt prim e. Dicitur autem primum sabiect una primi veritatis contingentis , si visum ut tale)natum est primo videli coiungi cum praedicato illo, quia primu notum in contingentibus non est nisi per intuiticinem eviremorum , ergo primum in tui bile, cui iniit primum praedicatum prima et veritatis contingentis, est primum subiectum omnium veritatum contin mentium ordinatarum. Ex his ad propositum dico quod essentia dii lina est primum subiectum Theologis contingentis, & hoe inodo sumpta, quo praedictum est ipsam esse subiectum primum Theologiae necessariae, Sc haec tam huius Theologiae eo tingetis in se. quam vi est in intellectu diuino, & beatorum. Totius igitur Theolostiae in se.& Dei,& beatorum primum subiectum est essentia diuina, ut haec; cuius visio a beatis est, sicut in Methaphysica, cognitio entis, di ideo beata visio non est Theologia. sed est quasi persecta incomplexa apprehensio subiecti, pr cedens naturaliter scientia Theologi . Subiectum vero Theologie nostrs contingentis videtur idem subiectum primum, quodn n cessarit , & hoc modo supra exposito.
quia non ut continens virtualiter in se habitum etiain si inmitive videretur, sed ut eo in noscibile a nobis proximum illi, cui intuitiue noto natum esset prς dicatu primae contingentia euidenter ineste. Contra, Videtur quod verbum ut rubiectura
adaequatum Theologiae contingentium, tam illius coiingens in se, quam ut est in intellectu diuino,quia est primum subiectum omnium articulorum reparationas
nostrae. Respondeo. Aliquod contingens potest primo dici de verbo, &aliquod de Spiritu sancto,& aliquod de Deo trino , ut creare; erunt igitur personae quasi partes subiecti, sicut etia aliqua nece flatia sunt ui imb vera de diuersis personis.
dico,quod argumentum est ad opposita dupliciter; Priino,quia homo ponitur subiectum Moralis scientis, vel Medicini,
Pro eo quod continet virtualiter omnes vetitates illius scientis, nam corpus humanum continet virtualiter rationem sanitatis. ideo enim sanitas hominis est talis. quia corpus humanum est sic complexionatum; similiter anima hominis conlinet virtualiter ratione felicitatis naturalis, sicut patet ex. r. Et hic. Vbi ex ratione animae concluditur ratio selicitatis naturalis hominis: non sic homo continet ration Esnis huius scientiae, quia finis supernaturalis, vel obiectum eius non includitur in ratione hominis, & ideo non potest esso subiectum huius scientis primum. Secundo sic Homo est sinis vltimus ista tu scientiarum, ad quem tam sanitas, quam felicitas naturalis ordinatur. Probatio , Quia omnis amor concupiscentiae pret supponit amorem amicitiae, sanitas autem, vel felicitas amatur amore concupiscentiet, ideo illud quod amatur amore amicitiae,
ea ulterior finis, quam aliquod illorum; sed istud est corpus ec una parte & anima ex alia; igitur si homo secundum corpus, vel animam est subiectum huius scientiς,
sequitur quod sitis est subiectum huius
q Ad secundum dico,quod prima propostio est salsa, quia n7hil aliud est finii sti Eliae quam attingere peractum proprium obiectum illius scientiae, non quod inducat aliquam formam per actum suum mobiectum,quia scientia uo est aliqua qualitas iactiva. RTICVLVr. 7. Wreuis sis sciolia cilicet uia, seri Omibus er attributione i forum
52쪽
Quia Augult. i . de s it. Cap. I. ait. Noli utiq; quidquid sciri ab homine potest i i rebus humanis, δέ c. huic scaentiaet ibit eis sed et liud tantum, quo fides salutae rima, que ad veram beatitudinem di
Metapiri Eadem est Liemia de aliquo, u de attributis ad i pluin; Ic exein pliticat ibi de sano: Sed omnia alia attribuuntur ei sentialiter ad subiectum pii inuin huius,
A RESP ONDEO, II te est una opinio di
ces probabiliter, i, Theologia non elide omnibus scibili biis, quia qui ditates distin
t abessentia diuina . ut est haec essentia singularis, continet primo multas vetita
ites de se. Quod probatur,quia per impose sibila circunscii pro omni alio, si ills quid iitates essent increatae, adhuc continerentrales veritates; sicut patet de linea , & denumero, quantum ad propositiones immediatas de eis: gi secundum hoc poliet poni, quod in intellectu diuino essent habitu, distincti scientiales secundum tacionem, viro te, Theologia esset, quam causaret essentia diuitia, ut bie in intelle- Etu eius, Geometria autem in intellectu eius esset, quae virtute linet esset in intellectu eius, di sic de Arithmetica vii tute numeri;& sie de iij . Contra ista ui opinionem arguitur trit pliciter. Primo , quia vilesceret intellaeta 1 diuinus , pro eo quod Pateretur ab aliquo alio ab estentia sua, nam in illo instanti naturae,in quo intelligit lineam, adhuc ellet quasi in potentia ad veritates cognoscendas e Nistentes in linea , dc virtute illius quid ita is cognosceret eas; ergo lii a quas ei Tective impii meret cognitionem iliarum vereatum in intellectu diuino. 6c ita linea es di motiua intellectua diuini. Secundo sic. Omnis potetiae actus bilis a diuersis obiectiς per se virtute propria eorum, primum obiecimn est aliquod commune eis; sed si linea vit tui esui causaret veritatem in intelle tu diui-rio, pari ratione Sc aliae res causabunt veritatem in intellectu eius . S ita primum obiectu in intellectus diuini esse te inmune eis, S non essent a diuina singυla es: Nec obstat, quod obiecta alia a tui buu tur ad essent Iam suam , Ita enim alia eu-tia attribuntur ad substantiam , dc tamen obie dium intellectus nostri est ens. Tertio. Quia si essentia sua est primum obie- .iuin, patet quod non communitate frς
dicationi 3 ergo est p:imuni secundum viis utcnu non aute esset primum obie diu virtualiter, si quodlibet aliud virtute prortia immutaret uitelle fluui eius.
Ideo duo aliter, Quod diuit a Tlleologia clide omnibus cogit scit, ilit, us, quia M
Dinnia alia aetu cognita iii inici mira suo, ita quo in primo ligno ita turae eli essentia sua pii ino cos uita iii intellii tuo; S: iri secundo signo nature, quid ita ies xii tu aliter continentes veritates Proprias; in tertio autem siguo sunt istς velitates viri uaditer conicitiae in illis qui ditatibus, tibi notae :. Et non est ordo secundi ad tertium secundi. ira causalitatςm , quasi illa: qui ditates causetit aliquid in intellectucius, sed est tantum ordo esse diuti essentialiter ordinatorum resim tu ei uidem
causae , ruta , qudis essentia sua quali prius statura causat illas qui ditates sibi
notas, quam veritates de eis sani notae.
Exemplum ; Si sol illuminaret aliquam pax reni pro fit quam sibi, S alia pars re
aiiolior non isset illa uinabitis i. issa sole, ptopter eius opacitatem . Sol illa. minaret partem aliam remotam , non autem pars illuminata priino, esset causa illum notione secundae ; ellet tamen ordo inter parieni propinquam , Sc remotam , sicut ordo esse diuum eiusdem causae , S tamen non esset ordo cauta
adesse diu in , quia pars illuminata nihil
agit in partem opacam remoram. Ita in proposito , Haec essentia Dei in intellectu suo facit alias qui ditates actu nOtas , Sc quali posterius naturaliter fa- icit veritates illas in istis comentas, notas intellectui illi ; tamen illae qui diatates, finitae nullam virtutem habent respectu tutellectiu diuini immutandi, i ita intellectus diuinus non est natus
perfici ab illis filii ditatibus , quia ille est infinitus, Ic illae qui ditates stillae,& infinitum a sinito nullo modo Persicitur; ita quod si in terii. inulti naturae,
diuina natura non moueret ad ulteriorem notitiam veritatum , nunquam intellectus intelligeret ea , quia a Dul, Io alio nil otia , illim notitiam posset
53쪽
habere. Sic ergo Deus de omnib' cognoscibilibus solum habet cognition E I ii eologica, quia tantia in virtute primi obiecti Theolos ici actuantis intellectum eius ita quod Theologia Dei no est tantu de omnibu , sed eli etiam omnis cognitio possibilis haberi a Deo de eis, S absolute ipsae it de quocunq; omnis cognitio, no includens aliquam imperfectione ex te, quia ipsa sola de quocunq; cognoscibili no includit limitationem, quaelibet aute alia, quia est a causa limitata includit necessariis liamitationem. Sed de intellectibus cr atis beatorii aliter est, quia intellectus eorum nati sunt immutari a quid Datibus creatis, ad cognitionem Wnitatu incius aru in eis; de ideo preter illam veritate Theologica, qua habent de illis qui ditatibus, ut ostensis in essentia Dei, possunt habere natura te cognitione de eis, ex propria motione ea tu .Theologia igitur beatorum de quibuscunq; creatis . non est omnis cognitioos,ibilis de ipsis tali intellectui.
Quod concludit de Theologia non in se, sed prout traditur in Sacra scriptura;& de hae loquitur Augustinus.
V om Geo inisse beatorum , in nostris
g sp oND EO sine argumentis , Quod hie est distinguendude Theologia in se & ut est habitu, perficiens intellectu creatu beatu. Primo modo est de omnibus scibilibus, quia omnia alia nata sunt sciri virtute primi obiecti Theologici. Secudo modo dico, quod possibile est ea esse de quocunq; in o &de omnibus scibilibus, quia scibilia non sunt in sinita: de saeto autem non habet luritatione , nisi ex voluntate Dei ostendent s aliquid in essentia sua; de ideo actualiter Theologia eoru et de
tot, quot voluntarie Deus ostendit eis in essentia sua.
De Theol ogia aut e nostra dico, quod ipsa non est actualiter omnisi scibibu pro ista tu isto, quia sicut Theologia beatorum
habet terminu , ita & nostra eκ volutate Dei reuelatis; terminus aut e prs fixus avo Iutate aluina, quantu ad reuelatione generale, est eoru . quae sunt in Sacra scriptura.
ita sicut habGur in Apoc. vlt. si quis
apposuerit ad haec, apponet Deus super Illu plagas scriptas in libro isto; igitur Theologia nostra desacto no est nisi de his quete sit inentur in Scriptura de de his quae possut elici ex ipsis. De possbilitate Theologiae nostrae dico, Quod non potest esse deo innibus, tu propter desecta in teste et ' nostri, no potentis in speciali concipere multas qui ditates, reuelatio ante secundu comunem non est nisi de his. quoru termini naturaliter pollunt concipi a nobis: tu propter desectum Theologiae nostrae, uia no potest esse cu cognitione euiderie eitae cognoscibilibus in udu aliquos: Et per consequens de naturaliter nobis cognitis non potest stare Theologia nostra reuelata. Tame omnis Theologia siue nostra. siue beato tu, sive Dei est de omnibus entibus quatum ad aliqua de eis cognoscibilia, scilicet, quantum ad respectus, quos habent ad essentia diuina, ut est hic essentia, quia respectus non potest cognosci sine cognitione amboru extremor u ; & ita respectus. qiii est ad hane essentia ut haec, no potest cognosci sine cognitione huius essentiae, ut hς c. Sic ergo vivere dicatur Theologia est de omnii, ,δc est omnis cognitio ii si includes impersectionE: Ac ideo in intellectu Dei, qui no potest habere aliqui cognitionem impersectam, est omnis cognitio; non tamen est omnis cognitio simpliciter respectu intellectus creati; quia praeter eam potest haberi alia cognitio de aliqua qui ditate speciali mouente intellectum creatum. Ipsa etiam sola est cognitio de omnibus, quatum ad aliqua cognoscibili i scilicet, 'uantum ad respectum eorum ad hanc ellentiam , ut haec; si tamen essentia, ut hςe, terminet respectum creaturς,& non lub ratione alicuius attributinaturaliter a nobis intelligibilis. Et ista est forte ratio una, quare non possumus scire de intellectu creato , quod ordinatur aditu ne finem ut hunc, quia non possumus cognoscere respectu fundatu in natura intellectuali ad istam essentia, tanqua ad finem proprium; quia nec eκtrem uad quod est respectus, ideo nec rationem imaginis
respectu illius naturi in se, sicut sancti loquuntur de imagine. 'TICVLVI. 9.
54쪽
gia beatorum de necessaris non sit scientia. qauia August.ls. de Trinitae. 6. fortassis etiam, inquit, volubiles non erunt nostre cogitationes, ab aliis in alias e utes atq; redeutes, sed omne scientia nostra uno simul conspectu videbimus ergo intelle tus beato tu no discurret,& ita nohabent sciεtia, quia discursus est de ratione scientiae strictae lumptae r ergo, dcc.
-- sit coenitio certa, hoc eli, absq; deceptio
ne oc duri itatione; de cognito necessario;
causata a causa euidente intellectui; applicata ad cognitum per discursum syllogistio cum . Hςc apparent ex diffinitione scire. r. Post. vltimum scilicet caulatio scietiae M 3, per discusium 1 eausa adscitum includit impersectionein ex parte scietiae,scilicet, quo J ii telfectus squi uocus, & eriam po tentialitate ni ec parte intellectuι recipietis; ergo Theologia in se non est scientia qua u.n ad ultima condition. scietie, sed quantum ad alias tres conditiones eis scietia in se.& in intellectu diuitio utrum autem scientia sit quantum ad quartam eonditionem in intellectu beatorum dubium eca, propter argumentum in opponendo. Sed Qerqm ea else scientiam, quantum ad illam qaartam conditionem. Quia qui di intas subiecti, in quocunq; lumine videtur, continet virtualiter veritates . tuas potest facere notas intellectui passivo a tali
obiecto. Si igitur qui ditas Imet visa in lumine naturali potest notas sacere verita te, in se inclusas intellectui nostro, pari ratione de ut visa in essentia diuina ι sed omnis veritas causata in intellectu nostro per aliquid prius naturaliter notum causatur per discursum, quia discursus non re- qui it laccessionem temporis, nec ordine ipsius,sed ordinem naturae, scilicet, quod i principium discursus sit naturaliter prius notum. c ut sic sit causatiuu alterius extremi discursus. Hoc potest concedi, vide' licet. Quod beatus vere potest habere scientiam Theologicam, quantum ad omnes conditiones scientia,quia omnes con
ditiones scIentiae verὸ concutiunt in eo-gnitione beatorum. Magis tame pro pridpotest dici,qudd Theologia secundum se est sapientia,quia de necessarijs cotetis in ea ipsa habet euidem iam , & necessitate,& certitudinem,& obiectum altissimum, S pei sectissimum.
qubdauctoritas August. non cogit , quia loquitur dubitatiue, Sc cum fortassis, nec illud intendit asserere,sed quod verbu nostrum non fit squale verbo Dei, quantuncunq; verbum uostrum sit perfectum. Similiter potest exponi auctoritas August. de visione beata, quae respicit tantum essε
'Quia de contingentibus novidetur posse esse scientia. ex dissi Te e . rnitiones. lette, sed sicut ad Theo Mmphur. Iogiam pertinent ite custari lic & continis seni ia,q uod patet de Theologia nostra,
quia omnes articuli de incarnatione sunt de contingentibus; ui Iheologia et libeatorum patet, quia omnia cognoscibilia de Deo, in respeetu ad creatinas extra , sunt de contingentibus: Ergo nis videtur quod Theologia, vi ext edit se ad omnia ista colenta, posset habere rationem scien jae,sii'ue cum discursu sine non.
ratione patebit incorpore articuli
in scientia persectionis, est, quod sit euidens.&certa. gor Nam scientia est hab ius necessat id verus,ira quod idem man non potest e sse quandoq; verus, qua doc 3 falsus; sicut nee quadoq; scicita, qua doc 3nO scieti ai . Metaph. Ergo necessario est con obiecti itecessirij. ita φ necessitas mat. tu
est coditio obiecti .uno inirinseca ipsi habitui .no quide ir ille non pussit eorrumpi per obliuionε. sed quod iio potest esseverus & falsus, sicut α oratio potest esse salsa manens eadem, quae prius fuit vera rigitur absolute contingentis non est stiςn V ω- tia', sed persectissima cognitio est, qui Aiui mν,.
determinate veridica est visis, quia de Me dicam ων. rit te est visio veridica, quae non manet dε suuita
55쪽
obiecto non prisente in se, sicut sciencla
nostra, veI nostra Iletaphysica manet nopraeiete obic Eho, quia elii per abstractione ab existentia obiecit; quare, patet huius habitus preeminentia. Dico ergo Theologiam ellia de ne .essarijs, de possibili, puta quod Deus eli creativus, vel susceptiuus naturae nostrae, sic intelligendo, quod vi su inuntur secundum potentia, sic sunt necessaria,quamuis ea poni in effectu nosic necessarium , non enim est necessatiu.Deum creare, sed est necessario creativus.
Similiter de practicis, Deo e si credendum de promissa expectati et ne, Deus est amandus, Deus est colendus: sed istarum ipta-
Elicarain necessariarum, praeter tertiam, sunt mereTlleologicae conditiones, tertia quod a modo est naturaliter nota, sicut quq da spe eulabilia necessaria sunt mere TheoIogica, ut, Deus est trinus; quaedam naturaliter nota, , t Deu est omni sciens.
Quod autem sit se necessario obtesto, hec est conditio obiecti no cognitionis, quia quantuncunq; scientia sit de necessar o,ipia in se poten esse contingens, de per oblio uionem deleri. Si igitur aliqua alia cognitio est certa & euidens,&quantum est de se perpetua , ipsa videtur in se for
maliter persectior,qua tu scientia,quae requirit necessitatein obiecti, Sed contingentia, ut perlinent ad Theologiam, nata sunt habere cognitionem certam, Sciniaden te; & quantum ust se parte sui, euidentiam perpetuam: Hoc patet, quia omniaeontingentia Theologica sunt risia ideri in ptimo obiecto Theologico, S in eodem nata eae videri colunctio ista ruiti Q,
ritatum contingentium; visio aute extremorum veritatis contingentisοῦ & unionis eorum necessario causat euidenteis Oritumidinem de talio eritate euidente,quanta
est etia ex parte obiecti Tlleolo ici ostddentis, talia vera nata sunt videri in tanobiecto perpetuo, quantiam eκ se est; tetitur contingentia, qt pertinent ad Theoloniam, nata sunt habere perfectiorem cognitionem, quam sciet a de neces ara js aequisita. Sed nunquid eorum eo gnitio est scientia Dico,quod secunda illam rationem scientiae positam. I. Poster. libere quirit necessitatem obiecti, non potest de eis esse scientia, quia ex ginoscere contingens, . ut necessarium, non est eo noscere contingens; tamen sec*ndus quod accipit Plialos: scientia in C. Et hic ut diuiditue coiriuot,inionem, , c su h. ionem, bene pol M. in . scientia, quia est habitus quo dete Inate veru dicimus.Theologia igitur quapia ad contingentia habet euidentiam in amissam de contingentibus iii obiecto Theologico, ut in se visis, de non habet euidentia mendicat I ab aliis prioribus; unde notitia cotingentia ut habetur in ea magis ast imitatur intellectui principiorum, qua
si a subalternet sibi alias scietias. Α Quia resolutio non stat in cognoscibilibus,nisi ad perfectissimu cognoscibile; nec de eodem, nisi ad seipsum, vi persectissime eognitum; linea autem persectius cognoscitur in verbo, qua per motion ε sui ipsius; ergo resolutio conclusionu de linea non stat adquid itatem linee, vel ad principia de ipsa,nisi ut videntur in verbor illa aute habetur per verba visum. ergo resolutio ultima quarucunqi conclusionis, de principiorum stat ad visionem verbi. igitur ista subalternat alias notitia ς,quibus omnibus dat euid etiam.
ΟΡ Ρ O S IT VM patebit incorpore
articuli. co N C L V SI O. eologia in se non esss alteritata alicui scien ,πὸcimis fusam uisi sibi alias scientiai; Neotolia Hianoma
tia nulli subalternatur, Quia licet subiectu eius Possit aliquo modo contineti sub subiectu Metaphysicae, nulla ramen principia accipit , metaphysica, i quia nullaras, v Theologica demonstrabilis est in
ea per principia entis,uel per ratione sumpta ex ratione entis. Nec ipsa alia tibi subalternat, quia nulla alia scutitia accipit principia ab ipsa: na quelibet alia,in genere cognitionis naturalis, habet resolutionem luam ultimis, ad aliqua principia immediata natuvaliter nota.
De Theologia vero nostra dicunt quida. quod est subalternata . subalterna urenim scientie Dei & beatorum. Contra hoc dirguitur se. Isti alibi prinunt, quod scientia non potest stare cu fide ; sed nue dicant quod, Quo est sub alie muta, stat cufides
Thomae a p q. I. r. a. Ini pugna.
56쪽
fide, ergo stat secundum eos &non stat;
igitur contra dicunt sibi. Preterea. S c leti artii ia. Dς no p test esse niti una igitur nulroiti q. ,. est subalternata. Praeterea. Scientia se- rob&mi cundum rationem cause non dependet nisa 4. ha - si ab obiecto, vel subiecto , vel lumine; beth ora respectu intellectus viatoris , visio μ ι. beatorum nullam habet rationem causis; ergo. 3 c. Praeterea. Scientia sub alternas
ct subalternata non sunt primo de eisdevetitatibus,vel prς ditatis scitis; Hoe pa. tet, quia ubi subalternata incipit, ibi subalternans desinit,sed hic poteth esse de eis dein, de quibus eis silentia beatorum; ergo,&c. Prς terea. Habens scientia subalternatam potest habere scientiam subalternantem,& e conuerso, sed in proposito eli itu possibile utrunq; ergo, dcc. Maior patet quoad utrunq; Pri in O, quia habens principia de conclutione pote it scire conclusionem; simili tes patet secundu, Quia principia subaltein litis sunt uniuersiliora, dc sic ordine cognitionis intelle Et ualis prius nota, quia ibi secundit quod huiusmodi, no proceditur a magis notis, sed a sensu; Minor etia palet quoad utraque membrum, quia sicut viator non potest elare videre, lic beatus non potest habere fi dem.
pondeo, Quod etsi Metapitysicus eo-giiciscens dii in te qui ditates lineae, vel totius . persectius cognosceret aliquod principium immedia tu de linea, vel de toto,quam Geometra tantum confuse eo
gnoscens lineam vel totum; tamen Geo . metrae est illa propositio immediata per se nota, nec probatur per istam Metaphys ci, sed eκ conceptu consuta terminorufit complexio euident et vera, sed tamen
Metaphysicus eandem per se notam persectilis cognoscit, & lioc magis esset euidens, si tantum per diuersa motiva, vel media cognosceretur linea a diuersis. se aeque distincte ex parte obiecti, licet non aequi clare. Ita in proposito, princiis
pium immediatum de linea potes hesibe uidens intellectui moto a linea, Ac clari tis euidens intellectui moto a verbo ad notitiam lineae , sicut linea clarius vide tutatainen pi incipium uno modo cognitum non demonstrat se alio modo notum, sed utroque modo est per se notii, licet clari ut si e vel sic; suoalternatio autem requirit, quod noti .ia Principiorum
scientie superiorIs sit eausa notitier Incipiorum inferioris scientiae.
Spectat ad genus eaust finalis, de qualitate huius doctrinae reuelatae; di est generalis de praxi .ac scientia practica. Diuiditur in s .articulos.
dicitur, quod est actus imperarus, sed intellectio potest esse a lus imperatus voluntatis, sicut actus alterius potentiae imperatur ab ipsa, ergo , &c. Et tunc vltra sequitur,quod prima eonditio est falsa, scilicet, quod praxis est opera tio alterius potentiae ab intellectit.
' OP POSIT UM patebit ex diffini
tione praxis. K ONC L UT II. Praxis essentia
liem soluendam accipio unum generale,
quod ab omnibus conceditur, quod habitus practicus aliquo modo extenditur ad praxim. In speciali vero tria videnda primum . quid sit praxis, ad quam dicitur cognito practica extendi. r. Qualiter cognitio practica extendatur ad ipsam praXim. 3. A quo cognitio habet tale extensione.
Quantu ad primum , quod est praesentis
art. dico, ii Od pravis ad quam cognitio subidini. practica extenditur,eit actus alterius po n' d.sscia tentie . quam intellectus, naturaliter po- 'sterior intellectione . natus elici conformiter rationi lectae ad hoc ut sit, actus tectus. Prima coditio apparet, quia
57쪽
stando praecise in actibus intellectus,
nulla est praxis, quia nulla est extensii O intellectu ; quia non extra se extendit, nisi ut actus eius respicit actum alterius potetiae. Et si dicas, unum actu Intellectus ex te di ad alium directu per illum, non propter hoc secutidus est praxis, ut modo loquimur, nec primus est cognitio practica, quia tunc logica ellet practica, quia dirigit in actibus discurrendi. Secunda con ditio patet, uia actus non liabetes ordinem ad intellectu, cuiusmodi sunt actus
vegetatiui. aut actus naturaliter praecederes liuelle Emonem, ut actus sensitivi, non dicuntur prines, nec dicitur ad eos exte-di notitia practica, ut sunt priores intellectione. Similiter actus appetitus potet te sensitive quatenus praecedunt actum intelle dius, non sunt praxes; hoc enim in Odo comunes sunt nobis & brutis, nec respectu istor una ad tuu est cognitio practi- ea, nisi ut aliquo modo est moderativa istor uni actuum, de iisti actus sequunt ne . intellectione ni moderativa, ut sunt per ipsam moderati. Corollatu. Ex his duabus conditionibus sequitur corollarium. quod praxis,ad quam extenditur habitus practicus, no est nisi actus voluntatis elicitus, vel imperatus. Quod
patet, nam nullus alius actus ab actu voluntatis elicito,vel imperato, est essentialiter posterior intellectione, quia qui cu qi alius detur aliquis eiusdem rationis cuin illo, posset esse prior, sicut patet discurredo per omnes actus aliarum potentiar u.
Hoc patet secundd sic, Quia pra ii est
actus, qui est in potestate cognoscentis r p. s. Quod probatur eae 6. Et hic. Quia artifex
eget virtute, idest arte ad recte agedum, non autem indigetvirtute respectu illius,
quod non est in potestate sua; ergo arti sex in potestate sua habet factionem , de multo magis prudens habet in potestate
sua actionem, qua est formaliter virtuosus. Et hoc ultra, Si omnis praxis est in potestate cognoscentis,& nihil est in potestate eius nisi actus volutatis elicitus, vel imperatus, sequitur propositu , ut prius. Tertia conditio probatur ex dicto Phi- 2 3 Ios. 6. Et hic Quod electio recta necessa rio requirit rationem rectam 9 quod non tantii verum est de electione stricte sumpta, sed pari rati ne de qualibet volitione recta, quia ipsa requirit ratione recta, cui consormiter eliciatur ἱ omnia autem
praxis vel est volitio, vel seques volitionem ex corollario praecedent ei ergo omnis praxis ad hoc, ut sit recta nata est cosormiter elici rationi rectet. Ite ex dictis Agustini in libris de Trinit. constat, quod iii tellectus intelligit se &alia, ergo sicut potest iudicare de actu suo, ita potest iudicare de actibus aliarum potentiarum: ergo de actu naturaliter posteriore actu suo potest iu du a re prius naturaliter, ante qua actus ille eliciatur; dc per conseques, si recte iudicet, oportet illum actum cosormiter esici, si debeat esse rectus.
Ex duabus conditionibus vllimis pra-Nis sequitur, quod actus imperatus a volantate non est primo pravis, sed quasi per accides, quia nec primo est posterior intellectione, nec primo natus elici cosormiter rationi recis; oportet igitur aliquealtu actum esse primo praxim, iste non est nisi volitio, quia per ista habet actus imperatus dictas conditiones; ergo prima ratio praxis saluatur in actu elicito voluntatis. Tunc vltra. uandocunq; aliquid est primo tale coniunctum cu alio
posteriore, si potest separari ab illo, adhue esset talς: si igitur actus volutatis po est separari ab actu alterius potentiae, separatus ab illo postoriori ille est praxi,
separatur autem circa quodcunq; obieci una, circa quod potest eme actus voluntatis, circa quod non potest eme actus inferioris potentie, cuiusmodi sunt omnia immaterialia I ergo circa omne tale est
actus voluntatis, & iste solus est praxis. Secundo hoc idem probatur ex intentione Philos. 3. De anima, ubi inquires principi uin moti uu, postquam conclusit duo ei Ie motiva, videlicet appetitu & rationem, subdit, In ellectus non mouet sine appetitu, voluntas autem appetitus est:
Et conseque ter ostendit, quod appetitus duo quandoq; sunt sibi contraris, ideo est pone te quasi unum ni ouens specie, quia duobus appetitibus communis est ratio speciei intermediae, videlicet ratio appetitus. Vult ergo expresse, Quis dsicut appetitus sensitivus habet rationem principia motivi cum sensu Sc phantasia, ira voluntas habet rationem principii motiui cu intellectu Ac ratione: igitur sicut actus appetitus sensitivi sine quo cunq; transitu ab extra est vera praxis. qua lasso sequitur actum intellectus; ita Acactus voluntatis qui ponitur aeque princi
58쪽
prum moti utina est vere praxis, quia sem iter sequitur a tum intellectus: & hoc etiam ii iii solus sine acta imperato , imo
cum ast a in appetita sentitiuo opposto illi,quem imperaret, quia ipsa, ut habens appetitum sensitiuunt quandoq; contrari ilia, ea principium motiuum,& operatitiani, cuius operatio sit praxis.
deo. Licet speculatio sit quaedam operatio. & ita pracis sic extendendo nomen, tamen ut pravis dicitur sola operatio, ad quilii intellectus poteti extendi, nulla intellectio est praxi 3Ic hoe modo accipitur, quando ad pravim cognitio practica dicitur extendi. Cum igitur dicitur, intellectio eli imperaraa volutate, ergo est praxit, non sequitur e sed sequitur, ergo est praxis, vel practica; ipsa enim nata est denominari qua si accidentaliter a praxi, ad
quam extensibilis est, non autem est ter-ntinus talis extentionis; tamen e couerso bene conceditur . quod omnis praxis est albi, elicitus volutatis, vel impera tu , nde ex illa secunda conditione inferre oppositum pri ni est facere fallaciam conse
ap:itudine sed in actuali relatione. i. Quia de necessitate actus intellectus prior est actu
voluntatis actualiter, quem ponis prima Praxma. Dices, verum est, sed non sequitur ite cessarid ad ipsum de necessitate actualiter actus voluntatis, quae est praxis. Contra, Tuc quaelibet cognitio esset practis a. quia ad qua ncunq; actualiter apta est,sequi volitio recta ei conformis in bonitate, quam ponis primam proin , ergo, Scc. K r. Praeterea. Aptitudo, quae conuenit uni naturae, de repugnat alteri, non videtur nisi propter aliquid intrinsecti in ea; ergo oportet dare aliquid, propter lilia consorinitas ad praxim conuenit isti habitui. reprimat alteri.
a qua notitia ae ritu pra ea vin eo Irie
qualiter. s. notitiapractica ext edatura d ipsam praxim, pate t ex arti . superiori: nam illa extenso consistit in duplici relatio 'ane aptitudinati,scilicet consormitatis, &prioritatis naturalis. De prioritate Patet Petillud, quod iam adductum est superiori atticulo de 6. E hic. in . t. conditione Cabilyraxis. De conformitate autem habetur ibi de eo ditione 3. praxis,ubi dicit . quod velitas cons de rationis practicae est con- selle se habens appetitui tecto. Dixi aptitudinali, quia neutra relatio requiritur actualis. Quod aut e prinis actualiter sequatur cons derationem,quae conformis
sit ipsi considerationi, hoe omnino est accidentale ipsi considerationi, & continissens: si igitar ab actuali extensione diceretur practica, nulla estit necessario pra- ctica, sed eadem quandoq; practica, ct quandoq; speculativa, quod nihil est; ergo susticit duplex aptitudinalis ex tesio.
siue aptitudo ad extensione. Hoc declaratur. Quia comuniter conceditur cognitionem practicam extendi ad praxim. vidirect uiam ad directum, sue ut regulativa ad regulatum: cognitione aute esse priorem naturaliter pravi,& conformem,no
est esse conformatam praxi, quasi priori, sed esse conformativam pravis. quasi pomsterioris, siue e si e cui praxis sit conformada quod est cognitione dirigere, & regia lare in praxim trunt aut e lic dirigere, vel conformare sibi praxim, sit aliqua efficietia in cognitione te spectu pravis, de hoc lib. e. dist. rs. Ex isto secundo pater, quod pra clitum,& speculatiuu non sunt. disterentiae essentiales scientiae. vel notitiae in communi, i ut est quodda absolutum: quia practicum dicit duplice respectu notitiae aptitudinale tu ad praxim, ut ad terminum, speculatiuu autem priuatillum respectum duplicem; nec respectus nec priuatio eius est de essentia absoluit,
sed est quasi diuiso generis per proprias passiones specierum, sicut si diuida tuenumery per par impar, vel linea per rectu Si curuu; alicui aute notitiae coirente practi cuperiet. inodo, exemisa intrinseca
praedicati in subiecto,alicui seeculatum. C., firmatia r ista ratio .Quia aliqua Pra. Elica magis csiuenit couenietia essentiali
59쪽
ea sciet ia aliqua speculativa, qua unaspeculativa cu alia, Iout magis couenit speculativa Medicina cum practica. Medicina, quam Musica cum Geometria. contra, a misso, vel eistinctio notitiarii ab obiecti, est effetitialis . ergo. Respondeo, verum est; prima distinctio . qui est secundulii essetitialem dii ferentia, est essent a
lis ab obiectis, vi a causis extrinsecis,
sed ab eis de potest esse aliqua dii linctio posterior hon et sentialis.
muin die endum, quod non est veruin devolitione cognoscibilis, sed cognitionis; δ: haec est ratio praXis.
Ad seciuiduni dice dum, Quod hoc est
tis, Quantu ad 3. illud a quo. s.cogitatio practica habeat tal Eextesion ε siit opiniones. Vnacit talis, et ab alio dicitur iri tellectus practicus. cit ab alio habitus,vel actus. Hoc osteditur, quia veru operabile, es no operabile sunt obiecta specialia sorua aliter diuersa, ideo per se distingui illa, quς per sinrespici ut ipsa, puta habitus Jc actus, qui dic ut ut practici, quia circa operabile: Sed intellectus non dicitur practicus, nisi sit operativus, qualis non est nisi illud ,quod apprehendit, ordinet ad opus,quod non sit nisi motus ex appetitu finis, ita quod Practicus intellectus includit in suo actu nosormaliter, ut aliquid deessetia actus sed con notando ordine necessatio ad desiderium sinis explicite, & eorum quata sunt ad snem implicite. Quapropter caspeculabile ordinari ad opus accidat speculabili licet ni, accidat ei ordinabile esse, differentia inter intellectu in speculatiuum Sc practicum inde proueniens erit accidentalis,& per respectum ad aliquid extra Intellectuin, licet differentia habi- tuum in actuum iit formalis, secundum disteretitiam formalem obiecti operabilis,& non operabilis.Vnde in a. de anima dicitur, quod intellectus speculatiuus Scptacticus disserunt sine; S. ex 6. Et hic. B'num intelleius pra lici est veru conses lese habens appetitui recto. Exemplum. Intellectus speculatiuus apprehςndit sanitatem, ut bonum conueniens; appetitus ve rb appetit illam.& sequitur aliquo modo is consilium ii, tellectus practici, bd sanitas est acquirenda: lute itaq; Giiderio sinis, intellectus practicus ex hoc principio, illud per quod melius potest acquiri, est procurandum procedit discurrendo,oc terminatur dinursus in ultima conclasone coiiiij in totus ille ὀiscursus, sicut sumit principium ex apprehensione finis desiderati, qui est i lituitan obiectum intellectus practici, ita est, ut illa inuenta ad finem operetur, ct ideo voluntatem sinis presupponit,&a delectionem seque
tem con ullum ordinatur. Ista igitur opinio,vi breuiter dicam . ita hoc consiliit; quod distinctionem intellectus practici, de speculati ut pomi penes finem, qui accidit obiecto; sed habitus speculatiui , di practici diiserunt penes obiectorum spe cialiu differentiam formalem. Coira hac
opinione arguitur sic, Quia de habitibus ' 'dicitur e . Me thapli. finis speculatius est iis,.
veritas .practice, autem opus. Similiter.
Tunc habitus practicus erit in intellectu speculativo,nec intellectus illo habitu dicetur psacticus;quod videtur in couenies, quia omni habitu denominatur habens secuudum naturam habitus. Restondet auctor opinionis ad primum, Quod scietiae practicae sinis est opus in potentia, ct aptitudine, inqua iam cius obiectum est operabile per se,sed obiectum operabile cos deratur secundum illum habitum muniuersali, lut consideratio non sufficit ad hoc .quod subiiciatur op x xioni in , 3 εα,Mactu & in particulari; Ic quia actus est mς - i lior potentia in bonis, ideo rc quiritur ta lis eo sideratio pallicularis, Si in actu, ista auteni est per alium habitum a scientia practica, Sc ille habitus alius solum est in infellectu practico. Ad secundum dicit, quod denominative potest dici practicus non simpliciter, sed secundum quid, scili ' icet intelligendo denominationem seri - , ab habitu. Cotta .lsitur habitus,& amis practicus postum elle in intellectu speculativo,quia habitus, vel actus o natu ra sua pra est; us potest esse in intellectu, sine tali relatione ad actum voluntatis, qualem ponit.Consequens concederet , sed alium liabitum poneret posse haberi in intellectu practico, ex. Qibus no tantu practicis sed eκ actibus intellectus practici generatum. Contra.
60쪽
Habitus practicus generatus ex actibus practicis sufficeret ad ea,ad quae ille habiius generatus ex actibus intellectus practici dirigeret; uia voluntas i peram cos de rationi propter talem finem non dataliam rationem considerationi in dirigendo, nec per consequens habitui generato ex considerationibus. Item. Tunc mulis accidentia eiusdem speciei ess ent in
eodem, non enim propter ordinem voluntatis , Sc non ordinem petest poni distinctio specifica actus huius, Si illius, fi- in iliter nec habitus. Item 3. contra opinionem in se. Subiectum magis denominatura per se conditione sui accidentis, ct etia enti .ili, qua a conditione eiusdem acciderali; ergo si intellectus potest dici practi cus ex conditione accidentali sui habitus,
puta , ex ordina voluntatis ordinantis actum eius ad aliud, multo magis potest dici practicus ex ordine essentiali actus,quo actus dicitur esse essentialiter practicus. Ideo ab eodem videtur intellectus' dici practicus.a quo habitus, se actus ilicet noita accidentaliter dicatur illud de habitu, de actu. sicut de intellectu, respectu cuius est accidens per accidens.
' i. Q ita aut habitus dicitur 'racticus ab obiecto, aut a fine; Quod non ab obiecto probo, Quia intellectus extensione sit practicu , quod no est veru, nisi de eode intellectu Prius speculatruo,& postea practico exteso ad opus; i3itur circa idem obiectu potest eme eonsideratio practica, dc specula-K t. Preterea. Medicina diuiditur in speculativa dc practicam , de tamen ipsa est de aliquo eodem subiecto, ut de sanitate, vel de corpore sanabili, ergo, 6cc. η 3. Praeterea . Actus dicitur practicus,
ouia boniis vel malus moraliter, bonitas, si malitia moris competunt actui eκ circunstantiis; inter circunstantias autem prima, Ac praecipua est circunstantia situs. crgo, 6cc. -
stinguit Philosophus practicas a Specu' latiuis penes obiecta, α non renes fine a
scut patet ibi; distinguit enim silentiam
nio affirmans,quod illud, a quo habitus, de actus dicuntur practici, est finis, Sc ex teso cognitionis practicae ad praxim , qu Mest extensio ad fine in . Pronac opinione sunt auctoritates politae in sequenti articulo in opponendo, dc tres rationes in hoc articulo, quae sunt in opponendo, Contra istam positionem quaero, An habitus , de actus dicantur practici propter
extensione actuale ad opus, vel tantu propter extensione aptitudinale: No Iropter actualem, ut habetur art. r. Sc ipsi concedunt, quia tunc faber non actu operans non habet cognitionem practicam , ergo propter eXtentionem aptitudinalem ; sed aptitudo non conuenit uni naturae quae repugnat alteri, ni si propter aliquod absolutu in in tali natura , quia enim haec nata rura est talis, ideo sibi conuenit talis aptiis tudo; igitur praesupponit in ista consideratione aliquam conlidera tionem intrinseca in, per qua sibi conueniat aptitudo talis : illa conditio considerationi, in se est ab aliqua causa eius priore , cauta autem eius priores sunt intellectus, ct obiectu, ergo sibi conuenit ab aliquo obiecto, vel intellectu, non ab intellectu, quia tuc omius consideratio esset practica, cu omnes sint in intellectu, dc omnium sit olus intellectus . Si dicatur, quod etiam finis est caula prior,imo prima inter omnes secundum Auic. 6. Metaph.& ita ab ipso p test en conditio talis naturae, ut ei csiueniat talis aptitudo i Contra , si uis non est causa, nisi inquantia amatu , Sc desidera rus mouet efficiens ad efficiendum; sed aptitudo dicta couenit cosiderationi, siuest finis, amarus, sue non , potest enim in intellectu esse tal; s cognitio. qualitercunque voluntas se habeat, imo etia in si volutas non effet coniuncta intellectui; de ita a fine tanquam a sinali causa non conuenit aptitudo ista cognitioni; nihil enim inest ab aliqua causa , q, inest illa causa non causante. Si dicas. Finis aptus ratus est a mari, ante qua aptitudo ista in sit cognitioni. Contra, Hoc non saluat propositum, quia effectus nihil habet ab aliquo causante,quia illud natu esstat causare , nisi actu C s causet,