장음표시 사용
91쪽
ν Irui sit aliqv d voluntatis prcci se: Quae
ro, An sit aliquis actus elicitus a voluntate, Lel passio recep a in voluntate, puta
aliqua delectatio, Sc quod sit delectatio;
probant duo argumenta in opponendo. In isto articulo primo videndum est de' ipsis conceptibus, secundo de signi stato
nominis. Quantum ad primum dico, Quod sicut iii ii ixellectu sunt duo actus
assentiendi alicui vero comple Xo, unus,
quo assenti talicui vero complexo propter se, sicut principio;alius vero quo assentitur alicui vero non propter se . sed propter aliud verum, sicut conclusioni propter principium: ita in voluntate sunt duo actu assent edi bono, unus, quo assentitur alicui bono propter se; a lius, quo assentitur bono propter aliud bonum ad quod illud bonum refertur, si eut conclusioni assentitur propter principium, conclusio enim veritatem suam habet a principio. Ista similitudo accipi Cap. 3. posest a Philosopho. 6.fit hic. Vbi dicitur,Quod in mente est affirmatio Sc negatio, ii oc in appetitu eil prosecutio &Liga; 6c ita ultra sicut in mente eit dupleca firmatio, propter se Sc propter aliud, ita in appetitu est duplex prosecutio vel Doctrini a d haesio, Propter se & propter aliud. Est si .iguiatis. tame hie duplex disterξtia. Prima, uuia illi duo assensus intellectus di linguntur
ex natura obiectorum , sunt enim alteri
propter euidulia in altera huius vel illius veri, Sc ideo habent distincta obiecta sibi correspondentia , Scipsos causantia: Hic autem huiusmodi affensus non sunt distincti ex distinctione o hiectorum, sed ex distincta actu potentiae liberae, sic vel q.ptucede sic acceptantis obiectum eius,quia se ut
M. dictum est prius in potestate eius est sic
vel sic agere, referendo vel non resereri do, Sc ideo non correspondent istis actibus propria obiecta distincta, sed quodcunque bonum voli bile potest voluntas habere obiectum secundum hunc astum, vel secundum illum. Secunda diis rentia est. Quia illi duo assensus intellectus sufficienter diuidunt assensum intellectus in communi, nec inter ipsos est aliquod medium, quia nulla est euidentia media eκ parte obiecti, a qua possit accipi aliqua alia veritas , quam veritas principia vel conclusionis. Praeter autem istos duos assensus voluntatis est aliquis alius assensus medius, quia voluntati
potest ostendi aliquod obiectum boa
num absolute apprehensum, non sub ratione propter se oni, nec propter aliud bonum; voluntas autem circa tale sic ostensum potest habere aliquem actum,& non necessario in ordinatum, ergo potest habere aliquem ad tu in volendi illud absolute, absque relatione ad aliud, aut
absque fruitione propter se; ct ulterius potest imperare intellectes, ut inquirat, uale illud bonum sit, & qualiter volenu. dc tunc illi potest assentire sic vel sic. Et tota ratio disseretiae hinc & inde est libertas volutatis,& necessitas naturalis eκ
parte intellect'.Lκ his ultra. Alius assensus bono propter se est actus persectus. actum autqm persectum consequitur delectatio ex. io. Eth or. ergo actum vo - . ..
Iendi bonum propter se consequitur aliqua delectatio. Habemus igitur ad pro- prositum quatuor istincta , actum imperfectum volendi bonum propter aliud. qui vocatur vias; Et actum persectum volendi bonum propter se, qui vocatur fruitio; Et actum neutrum; Et delectationem sequentem actum.
De secundo principali cui scilicet istorum quatuor conueniat istud nome frui,
si qui potest colligi ex auctoritatibus loquentium de isto vocabulo frui, planum
est.quod fruitio non est actusneuter, nec actus usus, sed tantum est altercatio de actu perfecto, & de delectatione cons quente actum persectum. Respondeo. Aliquς auctoritates videtur dicere,quod si ui est actus perfectus tantum, aliquae
quod delectatio tantum, aliquae quod includit utrunque , & tunc non significat aliquod ens per se unum , sed unum aD
gregatum eκ duobus entibus, ut ens per accidens; nec hoc est in conueniens, quod
unu nomen significet multa, quia Ilion secundu Philosoph. 7. Metaph. potest e cis. significare totum bellumTroianu. Qubdtantu sit actus, videtur illa actoritas August. dicere 33. quis l. q. 3o.Omnis huma na peruersio est, quod etia vitiu vocatur, fruendis uti velle, atq; utendis frui. Peruersio vel peruersitas est sormaliter in actu voluntatis elicito, no in delectatione;
quia delectatio non est praua , nisi quia actus est prauus, nec delectatio est in potestate delectantis , nisi quia actus est
in potestate agentis, peccatum autem
in quantum peccatum est formaliter,
92쪽
Distinctior. Qii Eo. a. Articulus i.
in potestate peccantis. Hoe etiam vide tur manifest e dicere August. i. de doctrina Christ. tap. . Fruieti enim amore ali cui rei in iis rere propter se ipsam . Illa etiam inhaesio videtur esse per potentiam motivam inhaerentis , sicut in corporibus, a quibus translatum est hoc nomen inlaetere', inhaesio est virtute inherentis. Similiter inhaesio alicui propter se non videtur esse per delectatione. quia delectationis caula efficiens ex non finalis videtur esse obiectum delectabile, de ita non tendit delectans in obiectum propter se . Sed ista ratio non concludit, procedit enim ac si obiectum non tolli possit esse essitietis & finis delectationis, variaest ' Sc solui habet a tenente in Quarto dele- γ. Nationem esse de essentia beatitudinis. - Quod autem stui sit tantum delectatio videtur dicere illa auctoritas August. I. de ..i Trinit. cap. g. in fine. Hoc est enim plenii gradium nostru in , quo amplius non est,stui scilicet ii initate Deo. Si non retor queatur illa auctoritas ad causalitate, vel ad alium uitellestum . quem non sonant
verba, gaudium est sormatiter delectatio. Similiter in q. o. praeallegata. Frui dicimur ea re, de qua capimus voluptatem, si sit locutio pet identitatem vel quas diffinitio, tunc capere voluptatem est frui essentialiter. Quod autem frui accipiat uer troque, pro actu scilicet de delectatione simal, probatur ex diffinitione illa de laui io. deTrinit. cap. io. Fruimur enim cog uiris, in quibus voluntas ipsis propter se ipsa delectata conquiescit. Ad aetum enim pertinet elim dicitur, fruimur cognitis . quia actui voluntatis praesupponitura tris in ellectus in obiectum cognitum; sed 'o h subdit . In quibus voluntas &c. Quod si delectatio accideret fruitioni,no deberet poni in elu; diffinitione. Similiter. si ponatur ad beatitudinem pertinere essentialiter actus Se delectatio, tunc omis nes auctoritates, quae dicunt frui esse summum premium. vel beatitudinem nostra, dicunt eam includere utrumq; & actu Scdelectatione in ; IlIain minorem dicit silla auctoritas i. de doctrina Clitist. quasi in
fine. Haec autem merces summa est, ut eo perfruamur.
Cp i ςφ Quod autem sit ma s proprium significatum viscabali, difficile est probare, tamen aliquo modo potest coniici ex usu vocabuli. Liud enim vocabulum sevi co-
struitur cum ablativo significante obiectum ex vi transitionis, qualis constructio appropriatur verbis significantibus actu, non autem construitur cuin obiecto in ablativo ex vi causae , qualis constructio debetur passionibus significatis per verba pute passiua: non enim ita dicitur, fruor in Deo, sicut dicitur, delector in Deo, vel Deus delectat me, sed dicor, frui Deo ita sitiue, sicut dicor amare Deu, & istud videtat esse magis proprium significatum. Sed de vocabuli lignificato non est contendendum , quia secundum August. I. rectae . cap.r . Clim res conilat,no est 1.D. a finivis facienda in nominibus,res autem con istic 7.
stat,quod voluntas habet triplicem actu, & quartum, puta,passionum consequen te m. hi patet quod duobus actibus nullo modo conuenit hoc nomen se uir sed seo p ei altero aliorum duorum , ct pro ambob is mul videntur aliqui uti isto vocabulo.ldc tunc erit nomen aequivocum, vel si est i .Qvniuocum oportet auctoritat ps quasdam: exponere, quod locuntur causaliter, veh
nisi dico, Quod fructus est ultimu , quod
expectatur de arbore, non ut possidenduin corporaliter . sed ut habendum pexi actum potentiae attingetis illud, ut obiectum , pomuin enim non est fructus, inquantu expectatur, ut possiden d niti, sed inquantu eκpectatur, , t gustandum,& ehu gustus attingendum ,qua gustationem sequitur delectatio. 1Si igitur fructus dicatur, quo fruendum est, delectatio non est fructus sed illud ultimum eKpectandum, sed nec delectatio est frui, sed primu quoi attingo eκpectatum, ut expectatu est frui: quod videtur probabile , citin fructus se ex pectatum sub illa ratione, sub qua expectatur, ut a potentia attingendum. I Ad secundum dico, quod auctorita est in oppositum . Cum enim diuat auctoritas. non actus esse fructus, sed potius pata sones,sequitur, quod frui lion est delectari. quia fructus est oblictum stultionis, passio autem non,ita esse potest primum obiectum sui, sicut potest elle primu obiectum alterius: ideo frυi, si est passionis, ut obiecti, ut sonat auctoritas, non erit passio, sed est actus aliquis potens habet ς, illas passiones pro obiectis , cluas proximis suo primo obiecto . Et clitu dicituri: Quod per se fructu fruimur. non e Ii hoc
93쪽
in elligendum in ratione formalis principii . scut ignis calore calet, sed in ratione obiecti. sit ut si diceretur, qu δd amabili amamus. sed in ratione caula formalis, fruitione seu iumr: auctoritas amem non dicit
aliquid consequens actum e Te stultione, sed fructum. id est sinitionis obiectum. ARTI VLUS. 2.orum De Obscure Vpre evo iu 'niuersit.
Ti. Quia r. Physc. Sicut se habet primipium in speculabilibus sic finis in operabilibus hie dintellechii I de necessitate assentit principiis
primis in speculabilibus; ergo volutas de necessitate assentit vltimo fini in operabilibus. 'l: .Praeterea. Uoluntas necessario vult illud, cuius participatione vult quidquid vuIt, sed participatione ultimi sinis vult quidquid vult, ergo,&c Probatio minoris, quia nihil aliud vult, nisi inquantu est
quoddam bonum, omne autem aliud bonum videtur esse quaedam participatio v Illini finis, quod est summum bonum , vividetur probari per August. I. de Trinit. cap. 3. Bonum lioc de bonum illud, tollelioe Se illud.& vide ipsum bonu si potes, ira Deum videbis non alio bono bonum, sed bonum omnis boni. 3. Pr terea. Voluntas non potest n5 velle aliquid, ni si in quo est aliquis desectus boni, vel aliqua ratio mali; in vitimo sine in uniuersali apprehenso non est aliquis desectus boni, nec aliqua ratio mali apprehenditur, igitur, Jce.s . Praeterea. August. I 3.de Trinit.cap. 3. dicit, Quod quidam mimus dixit se scire de multis existentibus in theatro quo da, quid omnes vellent, hoc volens intelligere de beatitudine; sed non omnes illi vellent beatitudinei' si contingenter ea vel
Ienner'o necessarib eam voluerunt.
Ρ Ρ O S IT V M, Aug. i. Retract. cap. 22.dicit, quod nihil tam in potestate, qua ipsa voluntas est, ut patebit in corpore articuli.
test intelligi, vel de sine obscure appreheso in uniuersali,sicut concipimus beatitudinem incommuni; vel de fine obscurὰ apprehenso in particulari, sicut concipimus beatitudinem in Deo trino ; vel de fine clare viso in habente voluntatem supernaturaliter eleuatam, sicut in habente voluntatem persectam per habitum supernaturalem hi voluntate,vel quarto de fine clare viso in non habente habitu supernaturalem in voluntate. ct hoc posito,quod Deus de potentia absoluta oste delet se intellectui, non dando habitum aliquem supernaturale in voluntati. Qua tu ad primum quod eli presentis articuli est una opinio affirmas, dii voluntas de necessitate fruitur vltimo fine se apprehenso obscure in uniuersali , qtis pro- 'batur quatuor arguinctis, quae sunt in opponendo. Contra hanc opinionem arguo primo
per auctoritatem August. I. Retrae . cap.
ets. posita ad oppositum,quae non intelli gitur nisi quantu ad actu elicitum: Si igitur actus voluntatis circa finem est in potestate voluntatis mediante actu alicui uxalterius potentis, multo fortius est in potestate voluntatis immediate, sed in potestate voluntatis est velle, vel non velle finem mediante actu intellectus; ergo hoc est in potestate eius immediate. Minor patet, quia in potestate voluntatis est a uertere intellectum a consideratione sinis, quo facto voluntas non voIet finem,quia non potest habere actum circa ignotum. Eκ hoc sunt duae eonclusiones, prima sic , A ctus voluntatis magis est in potestate volunt alis, quam aliquis alius actus; secunda conclusio , Ac ius ille est in potestate voluntatis non tantu mediate, sed immediater Eκ prima ultra se, Actus intellectus circa finem est in potestate voluntatis, ergo & actus voluntatis: Ex secunda ultra sic. Visone posta necessario ponitur fruitio, ipsa non posta tolli iur , ergo visio est eausa totalis stultionis, ergo simpliciter nobilior . Probatio primae consequeliae , Alias tollitur omnis notitia, quod se eius causa, sine qua non quodlibet aget in se r Probatio secundae consequentiae, quia causa aequivoca tota Ii, est persectior' Confirmatur ista ratio, de potest e se secunda ratio. Quia quodcuque agens non impeditum,quod necessi latur ad agendum, de necessitate remouet omne Ofiala Ra
94쪽
omne prohibens actione, si potest; ergo si
voluntas non impedita, necessitetur eκ natura sua ad volendum ultimum finem, necessario remouet omne prohibens illa volitionem, si potest remouere: prohibes autem hanc volitionem est non conside ratio finis,& hanc potest voluntas remo uere faciendo intellectuni flare in consideratione finis: ergo volendo finem necessario, iaciet intellectum stare in consi deratione finis. Maior patet, quia quod ex se necessitatum eli ad agendum , nun
quam prohibetur nisi per aliquid repugnans vincens virtutem eius activam, si ut patet de graui, prohibetur enim a descensu propter aliquid repugnans vita es eius inclinationem,& pari necessitate re nio uelim pedi inentu prohibens, si potest, quo amoto non impeditu descendit, quia ita necessarid remouet repugnas ellectui.
sicut ponit effectum , cui illud repugnat. Dico igitur, Quod voluntas sicut non necessario fruitur hi , quae sunt ad finem. si e nee sne obscure apprehenso, Smvniuersali.
mum dico , quod illud simile concluderet multa salia, si esset uniuersalit et smilitudo, quia con. luderet,quod sicut assentimus necessariis coclutioni propter principia, sic necessariis assentiremus illis, quae
sunt ad finem propter finem. quod eli salsum. Ideo dico , Quo d simile est quoad
duo. scilicet quoad ordine illorum 6e illorum inter se,& etiam quoad ordinem illorum comparando ad potentias ordinate
tendentes in illa: Et intelligo sic. od sicut est ordo inter illa vera, sic & inter illi bona, Se sicut illa vera sunt sie ordinate cognita , ita & illa bona sunt sic ordinate volita. Sed non est simile quantu ad ordinem nece stitatis in uno, & in alio .comparando ad potentias absolute, non enim oportet, quod voluntas seruet illum ordinem in actibus suis, qualem nata sunt volibilia habere ex natura sua .nec est a s Iensus
similis hine inde, quia necessitas est in intellectu eκ euidentia obiecti necessario eiusante illum a Gnsum in intellectu, no autem bonitas aliqua obiecti causat necessarid assensum voluntatis, sed voluntas libete asse ni it cuilibet bono, & ita libere assentit maiori bono sicut minori. Ad secundum, cu dicitur de partic; pa tione, dico, Qudd maior est falla,quia ni
hil voluntas necessario vult, Se ideo non oportet, quod necessario velit illud, ratione cuius omnia alia vult, si quid esset tale. Minor etiam est falsa. qudd scilicet vitiule, Sc participatione ultimi finis vult quidquid vult, quia virtute & participalione alicuius voluntatem velle at qua , potus intelligi dupliciter; vel virtute, seu participatione eius, ut efficientis, siue continentis virtualiter; vel virtute, seu participatione eius , ut primi obiecti, propter quod volitum vult alia. Si primo modo intelligatur, non est ad propositum minor a sumpta cum maiori,quia illud, cuius virtute, vel participatione, ut efficientis est aliquid volitum, non oportet esse volitu, sicut illud quod est efficiens alicuius visi, iton oportet esse visum ; non enim oportet, quod primo videam Deum oculo corporali, si videam colorem , qui est quaedaparticipatio Dei, ut causae efficienti . Sitelligatur secundo modo de participatio ne, ut primi obiecti voliti, tunc minor est
falla, non enina virtute Dei voliti, volo quodcunque volitum, quia tunc omnis a ctus voluntatis esset a tualis 1 sus referendo illud ad primum obiectum volitum. II Cum probas, sunt participatione bona, dico, quod aequi uocatio est de partica
patione , uilicet effectiue,c sic veru est; uel formaliter , ct non est verum.
Ad tertium dicitur uno modo, χὐd
licet non sit ibi aliquis ile sectus alicuius boni. vel aliqua malitia, ct ideo no posset sorte voluntas nolle illud. quia obiectum actus nolendi eli malum, vel desectivum. potest tamen illud bonum persectum novelle, quia in potestate voluntatis est notantum sic vel sic velle, sed velle, vel non velle, quia libertas eius est ad agendu, veInon agendum: si enim potest alias potentias imperando mouere ad agendum, non tanta se & sic, sed ad det et minate agendum, vel non agendiim,n5ati detur, qu bd minor sit libertas sui respectu sui, quanta ad actus determinationem , & hoc posset oste di per illud August. i. retract. cap. et t.
ut supra. Vbi vult, quὀd nihil est tain potestate voluntatis, qua ipsa volutas, quod non intelligitur nisi quantu ad acta eliciendum. Ideo dico, quod libertas est sui respectu sui se, quantuin ad actus determinationem.' Aliter dicitur, Quod noest probatnm, quin voluntas possit bona nolle, in quo nulla inuenitur ratio mali, veI
95쪽
ili ectiis biori; sicut non est probatum
qua se possit velle illu 3, i i quo non inuenitur aliqua ratio lioni, S lioc, vel ritus in re, vel in apprehensioine, qua illud terminer actum , olendi. De hoc forte alias e-Dx t. lernio. t T Posset tamen dici, Quod
ipla'pcr aliquod elle elicitum imperatacitones po enitae inferioris, et prohibetam ari, non autem potest sic suspeedereo iunc velle, quia tunc simul nihil veller,
de aliquid utileti sed quidquid lit de suspention e omnis velle, saltem potest suspendet eo miti in actu in circa illud obie- . ctum per aliquod no velle eius elicitum, hoc modo, Non volo nunc aliquid elicere cir a istud obiectum, quousque distincti ut ostendatur mihi, di illud nolle non velle esset quidam actus elicitus,quasi re
simus super velle obiecti, non quod inestivel insuit, sed quod potest inesse . quod
rei si in se non cillen datur. ostenditur tame Vide in id in sua causa , scilicet in cibiecto ostenso, diitin'. s. .quod natu in est esse prin)lpiu in actus in Oh oliouo genere principit. Contra istam re
ponsionem probo , quod si potest non velle .potcli nolle. Quia si non potest nolle, linc e st, quia necessarii; in se habet aliquid, ut repugnat illud nolle sed illud ii si potest essenili actuale velle r Probatio, Quia nulla iuclinatio habitualis, vel apti - tudinalita .l vi, tendum repupnat ipsi nolle. Si etiam detur. quod illud sit non nolle, hoc non euadit, quia negatio nulli positiun necessario conuenit, nisi propter aliquam positionem necessario conuenien- rem illi post auo , quam sequitur illa negatio, ct i inc illa positio in proposito noPotest ei te habitu lis, vel aptitudinalis inclinatio aliqua , quia illam non sequitur lion nolle, sicut nec illi repugnat nolle. feso illud positiuum necessario conueniens volutari. propter quod repugnat sibi nolle, erit actuale velle; ergo si ii si potest nolle. necessiario 1 ult. Et illa ratio generaliter osten dit, quod nulli susceptiuo contrariorum & mediorum, si habeat media, repugnat aliqua forma illius genetis, siue quod impossibile sit eam inesse, ni salia forma illiu generis necessar ὀ insit eide. vel aliquid aliud, cui virtualiter repugnat
illa,quam impossibile est inesse: tale autepositiuuiu virtualiter repugnans ipsi nolle, non potest in propositio reper7ri allu d,ssu: ἰά quam ipsum velle. Respondeo. Illud repugnans illi nolle est voluntas, quia ipsa
lis, nolle litiem est includens contradidi ionem. quia istud non est obiectu in possibile huius actus. Exemplum. Videre sonum
includit contradictionem ex ratione actus & obiecti, ideo repugnat visui, vel visus sibi, dc determinat sibi non videre hoc , quia visus est ita in se. vel respectu
huius mec est in conueniens negare, fine In
posse esse obiectum odii de beatitudinem Iuge, licui nec miseria potest esse obie ctuco cupiscentiae, secundum August. in Enchir. iap. ios. Et se miseri non solum notu via. labmus. sed nequaquam prorsus velle possu- di ILLA 'mus, Sc ponitur dist. et s. secundi, & hic di- 43.
Ad quai tum de August. dico, uod n5
intelligit de volitione actuali.Vult enim, quod mimus ille, de quo loquitur ibi, veru dixisset, quid omnes cocurretes voluere. ii dixisset omnibus, beati omnes vultis esse mon omnes autem concurrentes ad illud spectaculuin habuerunt tunc actualiter velle beatitudinis, quia non actualem
cognition E de hoc. Loquitur ergo de volitione habituali & aptitudinali, quia videlicet ipsa voluntas prona est, ut statim inclinetur ad actum volendi beatitudinem, si actualiter osse ratur sibi ab intellectu . Similiter aucto litas ii 5 est ad pro postum. quia si certum est omnes velle beatitudine, hoc n5 est actu amicitiae, volendo scilicet actu beatisco illud, scilicet beatificari. siue beatum esse, sed actu concupiscentiae volendo illud bonum sibi,ut sufficies sibi bonum, quia non est certum voluntates in ordinatas habere dilectionem ordinatam primi obiecti in se, sed omnes volutates, sue ordinatae, siue inordinatae habent voluntatem concupiscutis volendo sibi bonum ; actus autem concupiscentiae non potest esse actus fruitionis, quia omnis concupiscens con cupiscit ali 3 , quem
amat amore a inicitiae, & ita actus concu-
piscerie non est actus fruitionis, sed solus actus a inicitiae. S: ergo loquatur August. de actu volendi beatitudinem, non tam et de actu amicitiae, sed concupiscentiae , Se ita non de fruitione. Rita non est ad propositum.
96쪽
tio est apprehenso conueniens cum conueniunti, sinis necesi rio conuenit voluntati, ergo ex comun
ctione eius cum voluntate sequitur dei diatio .ergo fruitio. I 2. Pr terea. Finis mouet metaphorice, sicut etacies mouet propri e, sed efficiens approXimatu passo no impeditum de necessitate mouet proprie, ergo sinis approximatus, hoc est prς sens voluntati no impeditus necessarid mouet metaphorice.
η3. Praeterea. Omne mobile prs supponiealiquod immobile , ergo actus voluntatis varia dc mobiles prcsupponat alique actu. immobilem, sed talis non est nisi circa sinem, ergo ille est necessarib immobilis. OPPOSITUM. Necessitas nataralis non stat cum aibertate, quod probo, quia natura , di voluntas sunt principia activa habentia oppositu in modum pilucipiandi, ergo cum modo princi standi, voluntatis non stat modus principiandi naturς, sed voluntas libere vult finem, er o non potest necessitate naturali vellenem . nec per consequens aliquo modo
necessario. Assumptum, scilicet, quod voluntas libere velit sinem ) probatur, Quia eadem est potentia quae vult fine, de illud quod in ad suem, ergo habet eudem modum age di, quia diuersi modi operandi arguunt diuersas potentia uelibete autem operatur circa ea , quae sunt ad finem, ergo de citi a finem. Quod autem sit eadem potentia amboru patet, quia alias nulla esset potentia entis ad finem. voles illud propter finem , oportet enim illam esse unam habentem actum circa vi tunque eXtremum , quia actus v tendi est per se unus, et go per se unius Potentiae respicientis per se utrunque extremum , sicut Philosophus arruit de cognitione sensus
articulum dicitur,quod fine sic obscure apprelienta in particulari potest voluntas non scui. Hoc potest probari, quia potest frui aliquo, quod est inco possibile tali sint, sicut patet de peccante mortaliter. Contra istam opinionem, quam concedo esse veram, videtur quod argumenta arriculi superioris in opponendo δ struantistam conclusionem suam. Nam illa ratio de fine, quod in sine ultimo non est descictus alicuius boni. nec aliqua mali tra, videttur aeque Aticaciter com ludere de fine imparticulari apprelienio, tu ut de fine in v- niuersali apprehenso, vel efficacius, quia in sine ultimo in particulari apprehenditur tota ratio finis in uniuersali,& ita nullus defectus boni, nulla etia malitia, imo videtur, quod in solo illo ostenditur posse esse persectio sinis in uniuersali. Stinil rtet illa ratio secunda pro primo membro de participatione plus concludit de sine in particulari appreheso, nam bona creata, etsi sint bona per participationem, verius sunt bona per participationem vitimi sinis in particulari, qua per participa tionem eius in uniuersali, non enim participam illum in uniuersali, nisi quia parii cipant ipsum in particulari, cu participas habeat participatum raro causa, vel mensura, a qua dependet es lentialiter, Et depe dentia entitatis realis non est nis ad ens reale, Sc ita ad aliquod singulare. Concordo igitue cum ista opinione, opli AQuod non necessatio fruit Eritne apprehe so iii particulari Sc obscute; nec quanti imad conclusonem argui contra illam, sed
c. uia rationes pos te in superiori artic. cocludunt contra i stam .s valen t quas tama non reputo valere, nec simpliciter coci dere .sed innitens eis in superiore artic. nia
video quomodo soluet easdE in hoc articulo.
dico. Quod aliquid est conueniens alicui
aptit id maliter, vel actualiter: Convcnies aptitudinaliter est . quod conuenit Elicui ex se, Si quatum est ex natura rei; Ni tale conuenit actualiter o inni ei, in cuius potestate non est, quod ei aliquid actualitercoi: ueniat. vel disconueniet. Et ideo quid tu id conuenit alii ut aptitudinaliter appetitu naturali, vel appetitu sensitivo, conuenit etiam ei actualiter si non sit des eius e N parte alterius extremi, vel actus extra , sed in potestate voli latis est, vealiquid ei actualiter conueniat, vel non conueniat, nihil enim actualiter conueniesibi, iii si quod actu placet. Propter hoc
nego minorem. cu dicitur, Finis necessario conuenit voluntati. Hoc non est vera de conuenientia actuali, sed aptitudinati.
Aliter dico, Quod etsi aptitudinalis sola
97쪽
sussiciit acl delectatione , non ramen adnuitione imo in stultione oportet, quod sit con Diem actualiter, liue aptitudinaliter conueniat siue non. bi primuin luppositum in hac responsione eit verum, negada est consequentia, Delictatio, ergo se uitio.
K Ad secundum dico, Quod alius modus
agendi in ag re proprie .uietat holicaede tituit similitudine in quantu ad necessi tale in . Vel aliter, Sicut aliquod agens pro Prienecessarid mouet,aliquod contingenter; sic aliquod agens metapborice mouet necessario, aliquod cotu genter: ille enim sit in qui mouet necessarid et siciens, puta
agetis naturale, movet fecessario metaphorice, quia neces lario amatur, vel appetitur naturaliter , qui aut cm mouet ei fi ciens eo tingeriter, mouet Loti lingῆ ter metaphori .e, hic autem efficiens contingenter efficit, & si uis coni ingenter metapho
K Ad tertium dico, Fod illud immobile
non oportet est e aliquem habitum elicitum, non enim plutes calefactiones varie
et mobiles praesupponunt aliquam una in a calefactionem immobilem sed praesupponunt actum primum , put- caliditatem, quae sit principium eliciendi omnes istos
actus varios: Ita hic, volitiones non praesupponunt aliquam volitionem una im- monilem, quia tunc voluntas volens aliquid ad finem esset leni per sub ducibus actibus, aut saltem sub uno actu reserente hoc ad illud; sed presupponunt actum primum .puta voluntatem,q iae est principiusussciens, vel rati eliciendi omnes illas
Quia voluntas non potest non veile aliquid , nisi in quo esst aliquis desectus boni, vel aqua ratio mali, in fine elate visono est aliquis desectus boni, nec aliqua ratio mali apprehenditur, ergo,&c.
articulum dicitur,qubd voluntas Cliarisa orin
te in torni ta, de necessitates ruitur,ltimo liυ unu . sine clare vil0,S hoc si videat istun, tincvassione fractica , quidquid sit de xilio ne spicui tiua . Additur etiam huici quod est talii a ne .essitas in connexione Iliorum a tuu intelle Clus de voluntatis respectu uti inti sinis clare oster si, quod Deus de potentia absoluia non potest separare visionein practicam a se uitione. ista opinio sulcitur argumento in opponendo quod fuit txitium algumentum arti . Contra istam os imo ne arguitur sic. a- I pugna.do principium elicii iuum Mon necessario xM .
elicit,h bens principium illud non neces - st satio agit sed pim. ipium eli. itiuum eo dem modo se habetis, quod prius eliciebat c0m ingent cr adiuui . modo non elicit neces latio; ergo nec agens habens illud principium iaccellario aget : Voluntas autem habens eandem charitate .priu', qu modo habet, pri iis comit .geliter eliciebat illa actu fruendi: modo ergo non necessario elicit actum illum, cium nulla sit faci mutatio ex parte eius. Iloc patet in raptu Pauli. Si prius habuit eandem, vel aequa Iem c haritatem cum ea, quam habuit in raptu illo, nulla esset mutatio ex parae iunia iis, nec principis eluit tui, nulla ergo
Iiecessitas eli. tendi tunc inagis quam nuc,
nec per conseqtiens necessitas agendi. TItem. Cum salie potuit esse equalis Charitas ante raptum S in raptin, ergo squa 'li, libertas. Negaliua istius articuli potest sic con- opinioseo firmati. Nec ei sitas agendi non potest esse εἷ constitia se nisi per aliquod inti insecui a principio tur 3 ratio activo , per hoc autem quod intellectus nunc videt obiectum, nihil nouum est in. trinsecum principio activo ius uitione, ergo nec noua necessitas ogendi. Maior probatur. Alioquin necessitas agendi D6
est et per rationem principij a iiiii, ct ita per nihil, vel per extrinsecum; Et si per eπttii secum, per illud esset agere, quia per quod est necessitas agendi, per illud est a- gere. Minor patet, quia si visio secundue um)nullam habet rationem principi j a iiiii rei pediu fruitionis, nec intellectus, nec aliquid in intelli Qu. Si etiam secun- dum aliam viam visio habet aliquam rationem principii a liui,non tamen principalis .sed se undarij, dc tuc accipiatur maior determinata sc: Necessit s agedi non
eil nisi per aliquid intrinsecum principio
98쪽
Distinctior. Questio. r. Articulus s. 6o
a ctivo principari, nam secundarium non dat necessitatem principali, sicut nec deteririmat ipsum ad agendum, sed e conuerso principale agens ex se secundum modum sui vii tui se cudatio, ita quod si nihil in principali excludat contingentiam,tota actio erit contingens.Minor est plana,
quia per visione nihil est intrinsecu principali a ctivo, ergo, dec. Item a priori
sic. Omnis potetia vita, sicut habet unum primuin obiectum, sic unum modum re
pectu prirni obiecti, ergo eundem respecta cuiuslibet, in quo per se includitur eius primum obiectu in . Dicitur ad istud, Quod voluntas habet aliquem modum unum qui est per se. sed modi po steriores
sunt varii, qui conueniunt potentiae in agendo , respectu specialium obiectorum, tales sunt necessarib Se contingenter, sed per se modus eius est libere. Contra. Naturaliter de contingenter non inserunt libere, sicut in seriora suu superius ergo nosunt modi speciales contenti sub primo modo quieti libere. Duitur quod sita ut comparantur ad voluntatem, licet simpliciter loquendo se habeant necessariis, S libere, sicut excedentia de excessa ' Item. Aut finis mouet ad actuin istum, aut po tentia mouet. Si sinis, patet, quod non est necessitas, quia ille sinis ad nullum actu creatum necelsam A mouet: Si voluntas, ct illa non habet dii feretiam ex parte obiecti, nisi approximationem maiore, vel minorem,tunc arguo sic. Diuersa approximatio passi ad agens non causat necessitatem .sed tantii intentiorem actionem, sie ut patet de calido respectu calefactibilium plus & minsis approxima orum; diuersa autem presentia obiecti cogniti, puta visi & non visi, non videtur esse nisi qusdam approximatio diuersa eius ad voIut ratem. circa quod debet esse actus voluntatis; ergo istud non diuersi suat necessitatem de non necessitatem, sed tantu sa-cit intensiorem & minus intensum actu.
Item, Quod dicit in isto articulo, quod impossibile est omnino actum vis Siris esse sine stultione in tali agente, hoc non Videtur verum: Quia quecunque naturae distinctae absolui; sic se habent, quod prior essentialitqr non dependet a posteriori,tale potest esse: sine posteriori absque con tradictione; actus autem isti, scilicet visio& fruitio, sunt duae naturae absolute, erg sine contradictione visio, quia est prior naturaliter, potest esse sine sevit Ione,quae est posterior. Respondetur, Quod maior st vera de illis absolutis, quorum neutra
dependet ab altero, nec ambo a tertio: In proposito autem ambo dependent a tertio,, ut ab obiecto causante & mouente. Contra. si non dependet a tertio necessario causante ambo, nec etiam necessario causante utrunque vel unum, licet causet alterum; adhuc maior erit vera, quia sine
contradictione potetit ella prior sine pol eriore. Vel sic arguitur. Quidquid est prius ellentialiter alio, potest fieri ab illo agente, a quo non ambo produc ut urnecessario polietius etsi prius ' Ista aute.non depcndent a tertio necessario simpliciter causante ambo, patet; nec necessario
ςausante posterius, si causet prius, Quia quidquid absolutum potest non necessa
rio causare immediate, potest non necessario causare per causam mediam etiam
eausatam, qnia illa causa media causatano necessitat iplain ad causandum estectum illius causae mediae G solutum, ut patet de Sole; igitur si non ς ausat immediate necessario absolutum pol eri iis, no causat necessario illud posita causa priore, si qua sit causa. Na hoc, quod dico absolutum, excludit hanc instantiam. Deus potest non causare album . & itan si causare simile ; ergo potest causare album album non causando simile: Et istam, Potest non causare corpus, ergo corpus sine figura, si figura tantu dicit multos respectus linearum terminantium superficie, vel superficierum termin tiu corpus, si cui sanitas dicit multas proportiones 'Teneo igitur quantu ad nunc articulum de fine clare viso, Quod voluntas eleualation necessarid fruitur,quantu est ex par te sua.
esse , ergo age se supernaturaler praes apponu csse supernaturale voluntas autem illa hoe est sine Charitate ) non habet esse supernaturale, ergo non potest habere actum supernaturale. gr. Praeterea. Si sic,Tune posset talis vu-luntas esse beata sine Charitate;iCqnsequens sal sunt,quia tunc Charitas non erit necesia.
99쪽
necessa: b ad beatitudin em voluntatis; Consequentia probatur , quia si iii sine in
i ,rticulati ullo videtur ei se beatitudo, v lincla de te formaliter beatitudinem.
articulini dicitur. Quod impossibile est voluntatem charitate non eleuatam frui sine etiam viso, hoc ymito quod Deus de potentia absolutae ostenderet se intellectui. non dando habitum aliquem sape naturalem voluiit, i. Ist a opinio ptob 'tur duobuς argumentis,quae sunt in oppotnendo. Contra istam arguo sic. Hlud quo
aliquid potest simpli iter agere, est potentia, ergo si voluntas circa finem visum nullum potest habere a ctum eκ naturalibus suis , habens autem Charilarem po- sest; Charitas ergo vel elit simpliciter potentia volitiua circa obiectum illud, vel pari potentiae volitiva, quorum v trunci; est salsum. Iteni. Si obiectum volibile imi, i, sum cienter approx una tuni volantati, sussicienter potest terminate aes uni voluntatis, multo magis, si illud est sufficienter approxima tu in , siue perfectius praesentariun voluntatit ergo si aliquod bonum sub ratione obscura apprehε sum potest esse volitum a voluntate non eleuataret habitum serpernaturalem, mulio magi idem obiectum clarius visum potesteisse aliquo modo actu volitum a tali v luntate. Teneo igitur qtiantu ad illum articulam quod voluntas non cIeuata super naturaliter potest frui illo sne.
mum de agere & esse dico , Quod ille actus non esset supernaturalis, sed naturatis: Quia actum aliquem potest voluntas elicere naturaliter circa obiectum qualitercunque ab intellectu ostensum; & quia Τlle actus non incedit sacultatem pol cntiae, ideo nec obiectum, ut terminat acta Silius potentiae.'
's Ad secundum cu dicit. quod voluntas esset beata sne Charitate, dico, Quod Dia equitur ; Quia secundum Auguli. i de Trinit. cap. s. Bratus igitur non est, nisi qui Se habet omnia que vult,&nihil vult niat P. Ita intelligenda est haec diffinitio,
quod beatus est qui habet quidquid o dinate potest velle, non tamen quidquid
nurit actu vult, tune enim aliquis viator posset esse beatus pro tunc, quando de uno tantu ordinate habito cogitat:potest autem volutas ordinate velle habere Charitatem, quia potest velle non tarn tu habere substantiam actus seu edi,sed potest vhlae habere fruitionem Deo acceptam , ergo si non habet illud, no habet quidquid ordinate potest velle. Qualiter etia Charitas requiratur, non tantii Propter gratifi cationem actus, sed propter aliquem tradum persectionis intrinsecu actui, de hoc inferius distinet. 7.
tis. Si tenendo conclusionem oppositam illius articuli quis reipodiat a. rationi ibi factae, dicendo voluntatem non necessario simpliciter frui fine, sed necessitate conditionata, scilint si os Endatur; & maior dicatur esse vera de simpliciter necessarib agete. Contra, Ratio non soluitur, quia tinpedibilia non simpli iter necessario agulit, sed tantu necessitate conditio nata ,scilicet si nosti mpediantur, & in illis est maior vera, dc ideo in maiori non accipitiit; quod quidquid necessario agit, neccssatio remouet prohibens, si potest; sed quidquid non impeditur, necessarib agit. Ac. Vbi specificatur in maiori, de necessitate conditionata. Si aute in aliter dicatur, Quod maior est vera de illis, qui similem necessitatem habent respectu principaliter intenti, de respectu illorum , quae sunt necessaria adi lud, cuiusnodi sunt agentia mere naturalia, quae in toto proce illi usque ad ultimum urtentum agunt mere necessitate naturali; voluntas autem alio modo respicies nem, in quo bonitas omnis est, quia necessitio , di alio modo entia citra finem, in quibus est desectus boni, quia illa r spicit contingenter. Contra istam responsonem arguitur sc. Impol sibile est aliquod eviremum respicere aliud extremuquacia ille necessitate, quin tanta necessitate respiciat quodcunque medium necessarib requis tum inter illa extrema , alio quin necessarium dependeret necessarida non necessario ; ergo quia necessitater rotun-
100쪽
voluntas tendit in finem, ea necessitate tedit in ostensionem finis, sine qua impossibile est ipsa ui iendere in s nem. Si tertio
respondeatur ad iuinorem,qudd non consideratio finis proprid prohibet volunt a tem a fruendo: Potest aliter argui Se concludi, quod volutas tenebit intellectum in consideratione finis sic: Quidquid necessario quiescit in aliquo sibi pri sente, ne cellario tenet illud sibi praesens, si potest, voluntas per leo necessario quiescit in sine sbi presenta, ergo necessario tenet illii semel pr sentatum , ut sic sit semper sibi
praesens. Probatio maioris inductive. Si graue necessari 3 quiescit in centro, necessario se facit praesens centro, si potest, ¢rum s bi,Sc necessario tenet illam prς sentiam, quantum potest: istud apparet tu appetitu sensi tuo, si necessario scilicet quiescit in oppetibili sibi praesente, nece l-sario quatum potest,tenet sensum in isto appetibili, ut sit sibi praesens ad delectandum. Probatur etia maior ratione, Quia quod aliquid necessarib quiescat in ali quo sibi praesente, est propter conuenien- . tiam persectam huius ad illud, dc propter
eandem conuenientiana videtur necessa
rio appetere sibi coniungi, quantum potest, haec autem coniunctio fit in prς sentia huius ad illud. Probatur aliter, Quia quod necessarid quiescit in prς sente . necessario quaurum est ex se , mouetur ad absens, vel saltem aptum natum est, licet
impediatur per aliquid; igitur sicut ex illa
Necessitate actualiter moueretur, si non
impediretur, ita si est superius mouens, monet qiuaecunque inferiora , per quVpotest soluere impedimentat tale mobile inferius-voluntate est hic intellectus mobilis ad considerationem firiis.
Aliter respondetur ab aliis,& probabiresa lius dicendo, Quod maior prime tationis veritatem habet de agente necessario proprie impedito, cuiusmodi est agens,quod
prohibetur agere propter aliud vilicem eius virtutem activa: In propos ro autem
non se est, sed est quod da aliud agrns, cuius actio necessarii, est prsutaacticini vo Iutatis, de ideo illius actionis praeuiae cessatio a considerando, large loquendo. dicitur impedire voluntatem a volendo; Sc loque do de tali impedimento, negatur maior, licet enim agens presuppones actioni suae actione alterius possit illiu altera mouere ad agendu, ct illo priuio age te ipsum
necessario agat necessItate coditionata, si
ue cocomitantie, no tame necessari O mo
uer illud preuiu ad agendu, quia non sinpliciter necessarid agit, sicut illud, quod dicitur proprie impeditu , simpliciter ne cessario ageret, quant si est de se, sed istud
agit tantu de necessitate coditionata scilicet posita actione agetis primi . sicut patet in ex Epio: licet enim posito actu poteti et
contingeter agentis necessario genere ut habitus necessitate cdcomitaiie, tame potentia contingenter agens non neces Iario
ponit actum. Cotta istud arguitur sic. NE cessitas agendi non inest nisi per aliquid intrinsecu principio activo principali, sed actio illa praeuia no est aliquid intrinseca
activo principali, scilicet volutati, ergo illa circunscripta est necessitas asedi, oc ita absoluta , & tuc reducitur ratio ut prius rSi est simpliciter necessitas ad agendu, ergo ad faciendii illud, sine quo non potest agere, si tamε illud sit in potestate eius, sicut est hic,ergo die. Cos matur istud sie. Si liic no est necessitas actionis ad actione, quia una no est ratio activa respectu alterius, ergoli se necessitas est proptee inclinatione potentiae ad actione, ergo de ad media requisita Erit necessatio inclinata: quian 6 est nece stiria conexio interear trema, nisi etiam sit nec emtia connexio mediorum omitia necessario requi stola ad connexion E extremo tu. Respondetue ad illa argumenta, Ic ad argum e turn principale sic. Haec ea neeessitas conditiona ra. scilicet alio prae supposito; Et concedirue . quod haec necessitas est per intrins
cis principali agenti, & quod haec neeinitas est ad me dia. sicut extremorum inter
se, sed totum est conditionatum . scilicet praesupposita ostesione obiecti. Contra. Agens impedibile iton simpliciter necesinario agit, sed eonditionaliter, scilicet si non sit impeditum, ed tameninecessariorem ciuet impedimentum, si potest . ergo ita est in nroposito:& sic non valet resposio prima de proprio impedito,volutas ni in non est proprie impedita pernoni telligere. COsirmatur ratio..Vbicunq; est
necessaria coneκio e et tremoria , etiam est necessaria connexio omnium mediorum necessario requisitorum ad unione extremoria,alioquin necessariu dependeret a cotingete ; sed si voluntas necessaria fruitur sine ostela: erit necessario conexio mir moria inter se, & ex natura ipsoru eta tre-F morum s