C. Cornelii Taciti opera quae supersunt ad optimorum librorum fidem recensuit atque in scholarum usum edidit Io. Gaspar Orellius Volumen 1

141쪽

MBER IV. cap. 56. 57. 58. 59. M.

59ὶ Ae sorto illis diebus oblatum Caesari anceps periculum

auxit vana rumoris, praebuitque ipsi materiem eur amicitiaownstantiaequo Seiani magis sideret. vescebantur in villa cui vocabulum Speluncae, mare Amuel anum inter et Fundanos montes, nativo in specu. eius Os Iapsis repente saxis obruit quosdam ministros: hinc melus in omnes et suga eorum qui convivium celebrabant. Seianus genu vultuque et manibus super Caesarem suspensus opposuit sese incidentibus, atque habitu tali repertus est a militibus qui subsidio Venerant. maior ex eo; et quamquam exitiosa Suaderet, ut non sui anxius, cum fido audiebatur. adsimulabatque iudicis partes adversum Germanici stirpem, subditis qui accusatorum nomina sustinerent, maximeque insectarentur Nerouem proximum successioni et, quamquam modesta iuventa, plerumque tamen quid in praesentiarum conduceret oblitum, dum a libertis ei clientibus, apiscendae potentiae properis, exstimulatur ut erectum et fidentem animi ostenderet: vello id populum Romanum, cupere exercitus, neque ausurum contra Seianum,

qui nunc patientiam senis et segnitiam iuvenis iuxta insultet.

60ὶ Haec atque talia audienti nihil quidem pravae cogit

ilonis : sed interdum voces procedebant contumaces et inco fultae, quas adpositi custodes exceptas auctasque eum desedirent, neque Neroni defendere daretur, diversae insuper sollicitudinum sormae oriebantur. nam alius occursum eius vitare; quidam salutatione reddita statim averti; pleriquo inceptum sermonem abrumpere, insistentibus contra inridentibusque qui Seiano fautores aderant. enimvero Tiberius torvus aut salsum renidens vultu: seu loqueretur seu taceret iuvenis, erimen

ex silentio, ex voce. ne nox quidem secura, cum uxor v NIias somnos suspiria matri Liviae atque illa Seiano palos ceret; qui fratrem quoque Neronis Drusum traxit in partes, spe obieeta principis loci, si priorem aetato et iam Iab facium demovisset. atrox Drusi ingenium, super cupidinem potentiao et solita fratribus odia, accendebatur invidia, quod mater Agrippina promptior Neroni erat. neque tamen Seianus ita Drusum fovebat ut non in eum quoque semina suturi exitii meditaretur, gnarus praeferocem et insidiis magis oppo

142쪽

elaris maioribus quam vetustis, Vitaque non degener, ei Q. Haterius, familia senatoria, eloquentiae, quoad vixit, cel bratae : monimenta ingenii eius haud perinde retinentur. scilicet impetu magis quam cura vigebat; utque aliorum media latio et labor in posterum valescit, sie Haterii canorum illud et profluens eum ipso simul exstinctum est.

lorum cladem aequavit malum inprovisum. eius initium simul et finis exstitit. nam coepto apud Fidenam amphitheatro Atilius quidam libertini generis, quo spectaculum gladiatorum celebraret, neque landamenta per solidum subdidit, nequo firmis nexibus ligneam compagem superstruxit, ut qui non abundantia pecuniae nec municipali ambitione, sed in fodidida mercede id negotium quaesivisset. adnuxero avidi latium, imperitanto Tiberio procul voluptatibus habiti, virile ac muliebre secus omnis aetas, ob propinquitatem loci effusius; undo gravior pestis suit, conserta mole, dein convulsa, dum

ruit intus aut in exteriora effunditur, immensamque vim mor talium . spectaculo intonios aut qui circum adstabant . praeceps trahit atque operit. et illi quidem quos principium stragis

in mortem adstixerat, ut tali sorte, cruciatum etagere. mis

randi magis quos abrupta parte corporis nondum vita des ruerat; qui per diem visu, per noctem ululatibus et gomitu coniuges aut liberos noscebant. iam celeri fama exciti, hie fratrem, propinquum ille, alius parentes lamentari. etiam Dorum diversa de causa amici aut necessarii aberant, pavere tamen; nequedum comperto quos illa vis perculisset, Iatior ex incerto metus. -

eomplectentium. osculantium; et saepe certamen, si co susior facies, sed par forma aut aetas errorem adgnoscentibus secerat. quinquaginta hominum milia eo casu debilitata vel obtrita sunt; eaulumquo in posterum sonatus consulto ne quis gladiatorium munus ederet, cui minor quadringentorum mistium res, neve amphitheatrum imponeretur nisi solo firmitatis spectatae. Atilius in exsilium actus est. ceterum sub Tecentem eladem patuere procerum domus, somenta et medici Di ooste

143쪽

LIBER IV. cap. 61. 62. M. fis. 65. 66. 137

passim praebiti; suitque urbs per illos dies, quamquam maesta facie, veterum institutis similis, qui magna post proelia saucios

largitimo et cura sustentabant.

64J Nondum ea clades exoleverat, cum ignis violentia urbem ultra solitum adfecit, deusto monte Caelio: feralemque annum serebant, et ominibus adversis susceptum principi consilium absentiae, qui mos vulgo, sortuita ad culpam trahentes, ni Caesar obviam isset tribuendo pecunias ex modo detrimenti. actaeque ei grates apud senatum ab inlustribus famaque apud populum, quia sine ambitione aut proximorum precibus ignotos etiam et ultro accitos munificentia iuverat. adduntur sententiae ut mons Caelius in posterum Augustus appellaretur, quando cunctis circum flagrantibus sola Tiberii effigies, sita in domo Iunii senatoris, inviolata mansisset. evenisse id olim Claudiae Quintae, eiusque statuam vim

ignium bis elapsam maiores apud aedem matris deum consecravisse. Sanctos acceptosque numinibus Claudios, et augendam eaerimoniam loco in quo tantum in principem honorem di ostenderent.

Querquetulanum cognomento fuisse, quod talis silvas frequens secundusque erat. mox Caelium appellitatum a Caele Vibenna, qui dux gentis Etruscae cum auxilium tulisset, sedem eam l acceperat a Tarquinio Prisco ἡ seu quis alius regum dedit: nam scriptores in eo dissentiunt. cetera non ambigua sunt, . magnas eas copias per plana etiam ac foro propinqua habitavisse, unde Τuseum vicum e vocabulo advenarum dictum.

66ὶ Sed ut studia pr erum et largitio principis adversum

easus solatium tulerant, ita accusatorum maior in dies et infestior vis sine levamento grassahatur; eorripueratque Varum

Quintilium, divitem et Caesari propinquum, Domitius Aser,

Claudiae Pulchrae matris eius condemnator, nullo mirante quod diu egens et parto nuper praemio malo usus plura ad sagitia accingeretur. Publium Dolabellam socium delationis exstitisse miraculo erat, quia elaris maioribus et Varo tonnexus suam ipso nobilitatem, suum sanguinem perditum ibat. restitit tamen senatus et opperiendum imperatorem

144쪽

censitit; quod unum urgentium malorum suffugium in tempus erat.

67ὶ At Caesar dedicatis per Campaniam templis, quamquam

edicto monuisset ne quis quietem eius inrumperet, concursusque oppidanorum disposito milite prohiberentur, perosus tamen municipia et colonias omniaque in continenti sita, Capreas se in insulam abdidit trium milium laeto ab exae tremis Surrentini promontorii diiunetam. solitudinem eius placuisse maxime crediderim, quoniam inportuosurn circa mare, et vix modicis navigiis pauca subsidia: neque adpulerit quisquam nisi gnaro custode. caeli temperies hieme

mitis, obiectu montis quo saeva ventorum arcentur; aestas in Favonium obversa et aperto circum pelago peramoena ;prospectabatque pulcherrimum Sinum, antequam Vesuvius mons ardescens faciem loci verteret. Graecos ea tenuisse

Capreasque Telebois habitatas fama tradit. sed tum Tiberius

duodecim villarum nominibus et molibus insederat, quanto intentus olim publicas ad curas, tanto occultior in luxus et malum otium resolutus. manebat quippe suspicionum et Credendi temeritas, quam Seianus augere etiam in urbe suetus acrius turbabat non iam occultis adversum Agrippinam et Neronem insidiis. quis additus miles nuntios, introilus, aperta secreta, velut in annales reserebat; ultroque struebantur qui monerent perfugere ad Germaniae exercitus, vel celeberrimosori ostigiom divi Augusti amplecti populumque ae senatum auxilio vocare. eaque spreta ab illis, velut pararent, obici

hantur.

68ὶ Iunio Silano et Silio Nerva consulibus foedum anni

principium incessit tracto in carcerem inIustri equite Romano , Titio Sabino, ob amicitiam Germanici: neque enim omiserat coniugem liberosquo eius percolere, sectator domi, comes in publico, post tot clientes unus, coquo apud bonos laudatus et gravis iniquis. hunc Latinius Laliaris, Porcius Cato, Petilius Rufus, M. Opsius praetura iuncti adgrediuntur, eupidine consulatus, ad quem non nisi per Seianum aditus; neque Seiani voluntas nisi scelere quaerebatur. compositum inter ipsos ut Latiaris, qui modico usu Sabinum contingebat, strueret dolum, ceteri testes adessent, deinde accusationem

145쪽

inciperent. igitur Latiaris iacere fortuitos primum sermones, mox laudaro constantiam, quod non, ut ceteri, forentis domus amicus adflictam deseruisset; simul honora de Germanico, Agrippinam miserans, disserebat. et postquam Sabinus, ut sunt molles in calamitate mortalium animi, sttadit lacrimas, iunxit questus, audentius iam onerat Seianum, saevitiam superbiam spes eius. ne in Tiberium quidem convicio at stinet. iique sermones, tamquam volita miscuissent, speciem artae amiciliae secere. ac iam ultro Sabinus quaerero Latiarem , ventilare domum, dolores suos quasi ad fidissimum

deferre.

69ὶ Consultant quos memoravi, quonam modo ea plurium

auditu acciperentur. nam loco in quem coibatur, servanda solitudinis facies: et si pono fores adsisterent, metus visus, sonitus aut forte ortae suspicionis erant. lectum inter et laquearia tres senatores, haud minus turpi latebra quam det standa fraude, sese abstrudunt; foraminibus et rimis aurem admovent. int rea Latiaris repertum in publico Sabinum. velut recens cognita narraturus, domum et in cubiculum trahit; praeteritaque et instantia, quorum adfatim copia, ac novos terrores cumulat. eadem ille et diutius, quanto maesta, ubi semel prorupere, dissicilius reticentur. properata inde aecusatio , missisque ad Caesarem litteris ordinem fraudis suumque ipsi dedecus narravere. non alias magis anxia et pavens ei vitas, ' egens fetiam 89 adversum proximos: congresSus, conloquia, notae ignotaeque aures vitari; etiam muta atque inanima, tectum et parietes circumspectabantur.

70ὶ Sed Caesar sollemnia incipientis anni kalendis Ianuariis

epistula precatus, Vertit in Sabinum, corruptos quosdam libertorum et petitum se arguens, ultionemque haud obscure poscebat. nec mora quin decerneretur; et trahebatur damnatus, quantum obducta veste et adstrictis saucibus niti poterat, clamitans sic inchoari annum, has Seiano victimas cadere. quo inteudisset oeulos, quo verba acciderent, fuga, vastitas; deseri itinera, sora. et quidam regrediebantur ostentabantque se rursum, id ipsum paventes quod timuissent. quem enim diem vacuum poena, ubi inter sacra et vola, quo temporBverbis etiam profanis abstineri mos esset, vincla et laqueus

146쪽

CORNELlI TACITI ANNALIL Minducantur' non inprudentem Tiberium tantam invidiam adisso : quaesitum meditatumque ne quid impedire credatur quo minus novi magistratus. quo modo delubra et altaria, sic carcerem recludant. secutae insuper litterae grates agentis quod hominem insensum rei publicae punivissent, adiecto trepidam sibi vitam, suspectas inimicorum insidias, nullo nominatim conpellato; neque tamen dubitabatur in Neronem

et Agrippinam intendi. 7lὶ Ni mihi destinatum laret suum quaeque in annum

referre, avebat animus antire statimque memorare exitus,

quos Latinius atque Opsius ceterique flagitii eius repertores habuere, non modo postquam C. Caesar rerum potitus est, sed incolumi Τtherio; qui scelerum ministros ut perverti ab aliis nolebat, ita plerumque satiatus, et oblatis in eandem

operam recentibus, Veteres et praegraVes adstixit. vorum has atque alias sontium poenas in tempore trademus. tum censuit Asinius Gallus, cuius liberorum Agrippina matertera erat, petendum a principe ut metus suos senatui lateretur amoverique sineret. nullam aeque Tiberius, ut rebatur. ex

virtutibus suis quam dissimulationem diligebat. eo aegrius aecepit recludi quae premeret. sed mitigavit Seianus, non Galli amore, verum ut cunctationes principis opperiretur, gnarus lentum in meditando, ubi prorupisset, tristibus dictis

atrocia facta coniungere.

Per idem tempus Iulia mortem obiit, quam neptem A gustus convictam adulterii damnaverat, proieceratque in insulam Τrimerum, haud procul Apulis litoribus . illic viginti

annis exsilium toleravit, Augustae Ope sustentata; quae storentes privignos eum per occultum subvertisset, misericordiam erga adsticlos palam ostentabat. 72ὶ Eodem anno Frisii, transrhenanus populus, Pacem exuere, nostra magis avaritia quam obsequii inpatientes. tmbulum iis Drusus iusserat modicum, pro angustia rerum, ut in usus militares eorta boum penderent, non intenta cuiu quam cura quae firmitudo, quae mensura, donec Olennius

e primipilaribus regendis Frisiis inpositus terga urorum dei git quorum ad formam acciperentur. id aliis quoque nation, hus arduum, apud Germanos dissicilius tolerabatur, quis

147쪽

LIBER IV. cap. 70. II. 72. 73. o.

ingentium beluarum seraces saltus, modica domi armenta sunt. ac primo boves ipsos. mox agros, postremo corpora conii gum aut liberorum servitio tradebant. hinc ira et questus, et postquam non subveniebatur, remedium ex bello. rapti, qui tributo aderant, milites et patibulo adfixi. Olennius infensos fuga praevenit, recepius castello. cui nomen Flevum; et haud spernenda illic civium sociorumque manus litora Oceani pra sidebat.

73ὶ Quod ubi L. Apronio inferioris Germaniao pro praetore cognitum, vexilla legionum e superiore provincia, pedi tumque et equitum auxiliarium delectos accivit, ac simul utrumque exercitum Rheno devectum Frisiis intulit, soluto iam castelli obsidio et ad sua tutanda digressis rebellibus. igitur proxima aestuaria aggeribus et pontibus traducendo graviori agmini firmat. atque interim repertis vadis alam Canninefatem, et quod peditum Germanorum inter nostros merebat, circumgredi terga hostium iubet; qui iam aeto compositi pellunt turmas sociales equitesque legionum subsidio missos. tum tres leves cohortes, ac rursum duae, dein tempore interiecto alarius eques inmissus. satis validi, si simul incubuissent, per intervallum adventantes neque cO stantiam addiderant turbatis et pavore fugientium auferebantur. Cethego Labeoni legato quintae legionis, quod reliquum

auxiliorum, tradit. atque illo dubia suorum re, in anceps tractus, missis nuntiis vim legionum inplorabat. prorumpunt quintani ante alios, et acri pugna hoste pulso recipiunt cohortis alasque sessas vulneribus. neque dux Romanus ultumiit, aut corpora humavit, quamquam multi tribunorum pra sectorumque et insignes centuriones cecidissent. mox eO- .pertum a transiugis nongentos Romanorum, apud lucum quem Baduhennae vocant, pugna in posterum extracta consectos; et aliam quadringentorum manum, Occupata Cruptoricis quo

dam stipendiarii villa, postquam proditio metuebatur, mutuis ictibus procubuiSSe. 74ὶ Clarum inde inter Germanos Frisium nomen, dissim

lante Tiberio damna, ne cui bellum permitteret. neque senatus in eo cura, an imperii extrema dehonestarentur: pavor internus occupaverat animos, cui remedium adulaliouo quaer

148쪽

M2 CORNELII TACITI ANNALIUM LIBER IV. Cap. Ia. 75. batur. ita quamquam diversis super rebus consulerentur. aram clementia , aram amicitiae, emgiesque circum Caesaris

ac Seiani censuere; crebrisque precibus emagi labant, visendi sui copiam sacerent. non illi tamen in urbem aut propinqua urbi degressi sunt: salis visum omitter insulani ut in proximo Campaniae adspici. eo venire patres, eques, magna pars plebis, anxii erga Seianum, cuius durior congressus, atque eo per ambitum et societate consiliorum parabatur. satis constabat auctam ei adrogantiam foedum illud in propatulo servitium spectanti. quippe Romae sueti discursus, et magnitudine urbis incertum quod quisque ad negotium pergat: ibi campo aut litore iacentes nullo discrimine, noctem ac diem iuxta graiiam aut fastus ianitorum perpetiebantur, donec id quoquo vetitum, et revenere in urbem trepidi, quos non sermon , non visu dignatus erat; quidam male alacres, quibus infaustas amicitiae gravis exilus imminebat. 75ὶ Ceterum Tiberius neptem Agrippinam, Germanico Ortam, cum coram Cn. Domitio tradidisset, in urbe celebrari nuptias iussit. in Domitio, super vetustatem generis, propinquum Caesaribus sanguinem delegerat: nam is aviam Oeta iam et per eam Augustum avunculum praeserebat. Diqisti Cooste

149쪽

CORNELII TACITI ANNALIUM LIBER V. cap. l. s. Ma

LIBER QUINTUS.

Bubellio si Fusio consulibus, quorum utrique Geminus cognomentum erat. Iulia Augusta mortem obiit, aetate extrema, nobilitatis per Claudiam familiam et adoptions Livi rum Iuliorumque clarissimae. primum ei matrimonium et liberi fuero cum Tiberio Nerone, qui bello Perusino prosu-gus , pace inter Sex. Pompeium ac triumviros pacta in urbem rediit. exin Caesar cupidine formae aufert marito, incertum an invitam, adeo properus ut ne spatio quidem ad enitendum dato penalibus suis gravidam induxerit. nullam posthac subolem edidit, sed sanguini Augusti per coniunctionem Agrippinae et Germanici adnexa communes pronepotes habuit. sanctitato domus priscum ad morem, comis ultra quam ant, quis seminis probatum, matPr inpotens, uxor facilis, et cum artihus mariti, simulatione filii bene composita. lanus eius modicum, testamentum diu inritum fuit. laudata est pro nostris a C. Caesare pronepote, qui mox rerum politus est.

2J At Tiberius qnod supremis in matrem ossiciis defuisset,

nihil mutata amoenitalo vitae, magnitudinem negotiorum per litteras excusavit; honoresque memoriae eius ab senatu large

decretos quasi per modestiam imminuit, paucis admodum receptis, et addito ne caelestis religio decerneretur : sic ipsam maluisse. quin et parte eiusdem epistulae inerepuit amicitias muliebres, Fufium consulem oblique perstringens. is gratia Augustae storuerat, aptus alliciendis seminarum animis, dicax idem et Τiberium acerbis sacellis inridere solitus, quarum apud praepotentes in longum memoria est.

150쪽

cORNELII TACITI ANNALILM 3ὶ Ceterum ex eo praerupta iam et urgens dominatio. nam incolumi Augusta erat adhuc perfugium, quia Tiberio

inveteratum erga matrem obsequium, neque Seianus aud

bat auctoritati parentis antire. tunc velut frenis exsoluti proruperunt, missaeque in Agrippinam ac Neronem litterae, quas pridem allatas et cohibitas ab Augusta credidit vulgus:

haud enim multum post mortem eius recitatae sunt. Verba inerant quaesita asperitate : sed non arma. non rerum D Varum studium, amores iuvenum et inpudicitiam nepoti obi ctabat. in nurum ne id quidem confingere ausus, adrogantiam oris et contumacem animum incusavit, magno senatuspa ore ac silentio, donec pauci, quis nulla ex honesto spes et publica mala singulis in occasionem gratiae trahunturὶ, ut referretur postulavere, promptissimo Cotta Messalino, cum atroci sententia. sed aliis a primoribus, maximeque a m3gi stratibus , trepidabatur: quippe Tiberius etsi insense invectus, cetera ambigua reliquerat. M Fuit in senatu Iunius Rusticus, conponendis patrum actis delectus a Caesare, eoque meditationes eius introspicero creditus. is fatali quodam motu neque enim ante specimen constantiae dederat) seu prava sollertia, dum imminentium oblitus incerta pavet, inserere se dubitantibus, ac

monere consules ne relationem inciperent: disserebat quo tir vibus momentis Summa verti; posse quandoque Germanici exbitum paenitentiae esse seni. simul populus effigies Agrippinae ac Neronis gerens circumsistit curiam, saustisque in ca sarem ominibus salsas litteras et principo invito exitium domui eius intendi clamital. ita nihil triste illo die patratum. ser bantur etiam sub nominibus consularium fictae in Seianum sententiae, exercentibus plerisque per occultum, atque eo proeacius, libidinem ingeniorum. unde illi ira violentior et materies criminandi: spretum dolorem principis ab senatu, descivisse populum; audiri iam et legi novas contiones, nOVupatrum consulta; quid reliquum nisi ut caperent serrum et, quorum imagines pro vexillis seculi forent, duces imperat

resque deligerent 5ὶ Igitur Caesar repetitis adversum nepotem et nurum Probris, increpitaque per edictum plebe, quoslus apud patres Diqiliaco by Cooste