Herodoti Historiarum libri 9. curavit Henr. Rudolph Dietsch

331쪽

HERODOTI ἐκλείπετε, μένοντές τε ῆ ἀπόλλυτε τοὐς ἐναντίους η αυ- ουοὶ ἀπόλλυσθε. των δ' ἄρ' ἐν οὐδὲν ἀληθές. πριν γὰρῆ συμμῖξαι ημέας ἐς χειρῶν τε νόμον ἀπικέσθαι, καὶ δ φευγοντας καὶ τάξιν ἐκλείποντας ὁμέας εἴδομεν, ἐν Ἀθηναίοισί τε την πρόπειραν ποιευμενους αυτούς τε ἀντία δούλων των ἡμετέρων τασσομενους. ταsτα οὐδαμῶς ἀνδρῶν ἀγαθῶν ἐργα. ἀλλα πλεῖστον δη ἐν ὁμγ ἐψεύσθημεν. προσδεκόμενοι γὰρ κατὰ κλέος ώς δὴ πέμψετε ἐρημέας κήρυκα προκαλεύμενοι καὶ βουλόμενοι μούνοισι Πέρσησι μάχεσθαι, ἄρτιοι ἐόντες ποιέειν ταῶτα οὐδὲν τοιosra λέγοντας - ς ευρομεν, ἀλλα πτώσσοντας μῶλ- λον. νsν ων ἐπειδὴ οὐκ υμεῖς ηρξατε τούτου τοs λόγου,

ἀλλ' ημεῖς ἄρχομεν. τί δη ου προ μὲν των Ἐλλήνωνυμεῖς, ἐπεί τε δεδόξωσθε εἶναι ἄριστοι, προ δε των βαρβάρων ημεῖς, ἴσοι προς ἴσους ἀριθμὸν ἐμαχεσάμεθα; καὶ ἐν μεν δοκ4 καὶ τοὐς ἄλλους μάχεσθαι, οἰφῶν με ἔπειτεν μαχέσθων ὐστεροι ' εἰ δὲ καὶ μὴ δοκέοι, ἀλλ' ημέας μούνους ἀποχρῆν, ημεῖς δὲ διαμαχεσόμεθα ' ὁκότεροι δ' αν ἡμέων νικήσωσι, τούτους τω μαντι στρα- 49 τοπέδω νικῆν. Ο μὲν ταλα εἴπας τε καὶ ἐπισχὼν χρ νον, ως οἱ Ουδεὶς οὐδὲν υπεκρίνετο, ἀπαλλάσσετο ὀπίσω,

ἀπελθὼν δὲ ἐσήμαινε Μαρδονίω τα καταλαβόντα. ὁ δεπεριχαρὴς γενόμενος καὶ ἐπαερθεις ψυχρῆ νίκn ἐπῆκε πνεικον ἐπὶ τοὐς Ἐλληνας. λ δὲ ἐπήλασαν οἱ ἱππόται,

ἐσίνοντο πῆσαν την στρατιὴν την Ἐλληνικὴν ἐσακοντίζοντές τε καὶ ἐστοξεύοντες ἄστε ἱπποτοξόται τε ἐόντες καὶ προσφέρεσθαι ἄποροι. την τε κρήνην τὴν Γαργαφίην, ἀπ' ἐς ὐδρεύετο πῆν το στράτευμα τὸ Ἐλληνικὸν, συνετάραξαν και συνέχωσαν. ἡσαν μὲν ἁν κατὰ τὴν κρήνην Λακεδαιμόνιοι τεταγμένοι μosνοι, τοῖσι δὲ ἄλλοισι Eλλησι η μὲν κρήνη πρόσω ἐγίνετο, ώς ἔκαστοι ἔτυχον τεταγμένοι, ο δε Ἀσωπος αγχοs ' ἐρυκόμενοι δὲ απὰ του

332쪽

Ἀσωπos Ουτω δὴ ἐπὶ την κρήνην ἐφοίτεον ' απὸ του πωταμοὐ γάρ σφι Ουκ ἐξην υδωρ φορέεσθαι υπό τε των ἱππέων καὶ τοξευμάτων. μου δὲ τοιούτου γινομένου οἱ των Ελλήνων 50 στρατηγοὶ, ἄτε του τε ὐδατος στερηθείσης τῆς στρατιῆς καὶ υπὸ τῆς Ἀπου ταρασσομένης, συνελέχθησαν περὶ αυ- τῶν τε τούτων καὶ ἄλλων, ἐλθόντες παρὰ Παυσανίην ἐπὶ τὸ δεξιὸν κέρας. ἄλλα γὰρ τούτων τοιούτων ἐόντων μῆλ- λον σφεας ἐλύπεε' ουτε γὰρ σιτία ειχον ἔτι, οῖ τέ σφεων ὀπέονες ἀποπεμφθέντες ἐς Πελοπόννησον ὰς ἐπισιτιε μενοι ἀποκεκλέατο υπὸ τῆς Ἀπου, Ου δυνάμενοι απικέσθαι ἐς τὸ στρατόπεδον. Boυλευομένοισι δὲ τοῖσι στρα- 5Iτηγοῖσι ἔδόξε, ῆν υπὲρβάλωνται ἐκείνην την ἡμέρην οἱ Πέρσαι συμβολὴν μη ποιεύμενοι, ἐς την νῆσον ἰέναι. ἡ δέ ἐστι απὸ mos Ἀσωποs καὶ τῆς κρήνης τῆς Γαργαφίης,

έκ' fi ἐστρατοπεδεύοντο τότε, δέκα σταδίους ἀπέχουσα, προ τῆς Πλαταιέων πόλιος. νῆσος δὲ Ουτω αν εἴη ἐν ήπείρω σχιζόμενος ὁ ποταμὸς ἄνωθεν ἐκ του Κιθαιρῶνος ρέει κάτω ἐς τὸ πεδίον, διέχων απ' ἀλλήλων τὰ ἐδεθραδσον περ τρία στάδια, καὶ ἔπειτεν συμμίσγει ἐς τἀυτό Ουνομα δέ οἱ Περόη. θυγατέρα δὲ ταύτην λέγουσι εἶναι Ἀσωπos οἱ ἐπιχώριοι. ἐς τοὐτον δὴ τον χῶρον ἐβουλε σαντο μεταναστῆναι, ἶνα καὶ υδατι ἔχωσι χρῆσθαι ἀφθο- ναν , καὶ οἱ ἱππέες σφέας μη σινοίατο, ῶσπερ κατιθυ ἐόντων. μετακινέεσθαί τε ἐδόκεε τότε, ἐπεὰν τῆς νυκτὸς ἡ δευτέρη φυλακὴ, ῶς αν μη ἰδοίατο οἱ Πέρσαι ἐξορμε μένους καί σφεας επόμενοι ταράσσοιεν οἱ ἱππόται. ἀπικομένων δὲ ἐς τον χῶρον τομον, τον δὴ ἡ Λσωπὶς 'Ωερόη περισχίζεται ρέουσα ἐκ του Κιθαιρῶνος, υπὸ τὴν νύκτα ταύτην ἐδόκεε τους ημίσεας αποστέλλειν τοs στρατοπέδου προς τον Κιθαιρῶνα, ῶς ἀναλάβοιεν τους ἀπο- νας τους ἐπὶ τὰ σιτία οἰχομένους ' ἡσαν γὰρ ἐν τῶ

333쪽

HERODOTI 52 θαιρῶνι ἀπολελαμμένοι. Tαυτα βουλευσάμενοι Eκείνην μὲν την ἡμερην πῆσαν προσκειμένης τῆς Ἀπου ειχον

πόνον ἄτρυτον. ώς δὲ ἡ τε ἡμερη ἔληγε καὶ οἱ ἱππέες

ἐπέπαυντο, νυκτὰς δὴ γινομενης καὶ ἐουσης τῆς ἄρης ἐς την δὴ συνεκεετό σφι ἀπαλλάσσεσθαι, ἐνθαυτα ἀερθέντες οἱ πολλοὶ ἀπαλλάσσοντο, ἐς μὲν τον χῶρον ἐς τον

συνεκέετο Ουκ εν νόω ἔχοντες, οἱ δε - ἐκινηθησαν, ἔφευγον ἄσμενοι την Ἀπον προς την Πλαταιέων πόλιν, φευγοντες δε ἀπικνέονται επὶ το Ἀραῖον. - δε προ τῆς

πόλιός ἐστι τῆς Πλαταιέων, εἴκοσι σταδίους απὸ τῆς κρήνης τῆς Γαργαφίης ἀπέχον. ἀπικόμενοι δὲ μεντο κ

53 του ἱρου - οπλα. καὶ οἱ μεν περὶ το 'φαῖον εστρατ πεδευοντο, Παυσανίης δε ορέων σφέας ἀπαλλασσομένους ἐκ του στρατοπέδου παρηγγελλε καὶ τοῖσι Λακεδαιμνίοισι ἀναλαβόντας - ὁπλα ἰέναι κατὰ τους αλλους τους προιόντας, νομίσας αυτους ἐς τον χῶρον ἰέναι, ἐς τοτ συνεθήκαντο. ἐν υτα οἱ μὲν αλλοι αρτιοι ἡσαν των τ

ξιαρχέων πείθεσθαι Παυσανίy, 'Aμομφάρετος-ὁ Π λιάδεω λοχηγέων τos Πιτανητεω λόχον ουκ ἔφη τοὐς ξείνους φευξεσθαι Ουδὲ ἔκῶν εἶναι αἰσχυνέειν την Σπάρτην, ἐθώυμαζέ τε ορέων τὰ ποιευμενον με οὐ παραγμνόμενος τῶ προτέρω λόγω. ὁ δὲ Παυσανίης τε καὶ ὁ Ε ρυάναξ δεινὸν μεν ἐποιευντο τὰ μὴ πείθεσθαι εκεῖνον

σφίσι, δεινότερον-ἔτι ἐκείνου ταυτα νενωμένου απο-

λιπεῖν τον λόχον τον Πιτανητην, μὴ ἐν ἀπολίπωσι ποι- ευντες τὰ συνεθήκαντο τοῖσι ἄλλοισι Ελλησι, ἀπόληται υπολειφθεὶς αυτός τε Ἀμομφάρετος καὶ οἱ μα' αυτos. sin λογιζόμενοι ἀτρέμας εἶχον τὸ στρατόπεδου - Λακωνικὸν , καὶ ἐπειρῶντο πείθυντές μιν ως Ου χρεων ε 54 ταυτα ποιέειν. καὶ οἱ μεν παρηγορέοντο Ἀμομφάρετον μομον Λακεδαιμονίων τε καὶ Τεγεητέων λελειμμένον. Ἀθηναῖοι δε ἐποίευν τοιάδε ' εἶχον ἀτρέμας σφέας αυτονε

334쪽

ῖνα ἐτάχθησαν, ἐπιστάμενοι τὰ Λακεδαιμονίων φρονη- μα- ῶς ἄλλα φρονεόντων καὶ ἄλλα λεγοντων. λ δε ἐκινήθη το στρατόπεδον, ἔπεμπον σφέων ἱππέα ὀψομενόν τε εἰ πορεύεσθαι ἐπιχειρέοιεν οἱ Σπαρτιῆται, εἴτε κάὶ τὰ παράπαν μη διανοελται ἀπαλλάσσεσθαι, επείρεσθαί τε Παυσανίην τὰ χρεῶν εἴη ποιέειν. Ως δὲ ἀπίκετο ὁ κῆρυξ 55 ἐς τοὐς Λακεδαιμονίους, ῶρα τέ σφεας κατὰ χώρην τεταγμένους καὶ ἐς νείκεα ἀπιγμένους αυτῶν τοὐς πρωτους.ώς γὰρ δη παρηγορέοντο τον Ἀμομφάρετον ο τε Εὐρυάναξ καὶ ὁ Παυσανίης μη κινδυνεύειν μένοντας μούνους Λακεδαιμονίων, ου κως ἔπειρον, ἐς o ἐς νείκεά τε συμπεσόντες ἀπίκατο καὶ ὁ κῆρυξ των Ἀθηναίων παρίστατό σφι ἀπιγμένος. νεικέων δε ὁ Ῥμομφάρετος λαμβάνει πέτρον ἀμφοτέρησι τῆσι χερσὶ,- καὶ τιθεὶς προ ποδῶν των Παυσανίεω ταυτη τη φήφω ψηφίζεσθαι ἔφη μη φευγειν

τοὐς ξείνους, ξείνους λέγων τοὐς βαρβάρους. ὁ δὲ μαινόμενον καὶ ου φρενηρεα καλέων εκεῖνον προς τε τον 'Aθηναίων κήρυκα επειρωτῶντα τὰ ἐντεταλμένα λέγειν

ὁ Παυσανίης ἐκέλευε τὰ παρεόντα σφι πρηγματα, ἐχρηκέ

τε των ωθηναίων προσχωρῆσαίτε προς εωυτοὐς καὶ ποιέειν περὶ τῆς ἀπόδου τά περ ἀν καὶ σφεῖς. καὶ ὁ μεν b6

ἀπαλλάσσετο ἐς τοὐς Ἀθηναίους. τοὐς δὲ ἐπεὶ ἀνακριν μένους προς εωυτοὐς ήὼς κατελάμβανε, ἐν τούτω τω χρόνω κατήμενος ὁ Παυσωνίης ου δοκέων τον ' Ομφάρετον λείψεσθαι των ἄλλων Λακεδαιμονίων ἀποστειχόντων, τὰ δὴ καὶ ἐγενετο, σημήνας ἀπῆγε διὰ των κολωνων τοὐς λοιπορς πάντας ' εἶποντο δὲ κώὶ Τεγεῆται. - ναῖοι δὲ ταχθέντες ῆῖσαν τὰ ἔμπαλιν ἡ Λακεδαιμόνιοι.οι μὲν γὰρ των τε οχθων ἀντείχοντο κώὶ τῆς μωρέης τοὐπιθαιρῶνος, φοβεόμενοι την ωπον, Ἀθηναῖοι δὲ κάτω τραφθέντες ἐς τὸ πεδίον. Ἀμομφάρετος δὲ αρχην τε Ου- 67δαμὰ δοκέων Παυσανίην τολμήσειν σφέας ἀπολιπεω πε-

335쪽

HERODOTIριείχετο αυτοs μένοντας μη ἐκλιπεῖν την τάξιν. προτειρεόντων δὲ των συν Παυσανίη, καταδόξας αυτοὐς ἰθέρτέχνη ἀπολιπεῖν αυτον, ἀναλαβόντα τον λόχον τὰ ὁπλαηγε βάδην προς τὸ ἄλλο. στῖφος. το δὲ απελθον oσον τε δέκα στάδια ἀνέμενε τον Ἀμομφαρέτου λόχον, περὶ ποταμὸν Μολόεντα ἱδρυμένον Ἀργιόπιόν τε χῶρον καλεόμενο9, τη καὶ μητρος Ἐλευσινίης ἱρὸν ησται ' ἀνέμενε δὲ τουδε εῖνεκεν, ῖνα ην μη ἀπολίπη τον χῶρον ἐν τῶ ἐτετάχατο ὁ Ῥμομφάρετός τε καὶ ὁ λόχος, ἀλλ' αυτοὐμένωσι, βοηθέοι ὀπίσω παρ' ἐκείνους. καὶ or τε ἀμφὶ τον Ἀμομφάρετον παρεγίνοντό σφι, καὶ η Ἀπος η των βαρβάρων προσεκέετο πῆσα. οἱ γὰρ ἱππόται ἐποίευν okν καὶ ἐώθεσαν ποιέειν αἰεὶ, ἰδόντες δε τον χῶρον κεινὸν ἐν τῶ ἐτετάχατο οἱ 'Eλληνες τῆσι προτέρΠσι, ηλαυνον τοὐς Ἀπους αἰεὶ τὸ πρόσω καὶ ἄμα καταλαβόντες προσεκέατό σφι.58 Μαρδόνιος δὲ ώς ἐπύθετο τοὐς Ἐλληνας ἀποιχομένους υπὸ νύκτα εἶδέ τε τον χῶρον ἐρημον, καλέσας τον Ληρισαῖον Θώρηκα καὶ τοῖς ἀδελφεοὐς αυτos Εὐρύπυλον καὶ Θρασυδηων ἔλεγε ' γε παῖδες Ἀλεύεω, ἔτι τί λέξετε τάδε ὁρέοντες ἐρημα; υμεῖς γὰρ οἱ πλησιόχωροι ἐλέγετε Λακεδαιμονίους ου φεύγειν ἐκ μάχης, ἀλλα ἄνδρας εἶναι τὰ πολέμια πρώτους, τοὐς πρότερόν τε μετισταμ νους ἐκ της τάξιος εἴδετε, νυν τε υπὸ την παροιχομένην νύκτα καὶ οἱ πάντες ὁρέομεν διαδράντας ' διέδεξάν τε, ἐπεί σφεας ἔδεε προς τοὐς ἀψευδέως αρίστους ανθρώπων μάχη διακριθηναι, ὁτι ουδένες ἄρα ἐόντες ἐν Ουδαμοῖσι ἐουσι Ἐλλησι ἐναπεδεικνύατο. καὶ ὐμῖν μὲν ἐουσι Περσέων ἀπείροισι πολλὴ ἔκ γε ἐμεs ἐγίνετο συγγνώμη, ἐπαινεόντων τούτους, τοῖσί τι καὶ συνηδέατε ' Ἀρταβάζου δὲ θῶυμα καὶ μῆλλον ἐποιεύμην τὸ καὶ καταροωδῆσαι Λακεδαιμονίους, καταρρωδήσαντά τε ἀποδέξασθαι

336쪽

γνώμην δειλοτάτην, ώς χρεῶν εἴη ἀναζεύξαντας το στρατοπεδον ἰέναι ἐς το Θηβαίων ἄστυ πολιορκησομένους 'την ἔτι προς ἐμεs βασιλευς πεύσεται. Και τούτων μεν ἐτέρωθι ἔσται λόγος, νυν δὲ ἐκείνοισι ταυτα ποιε6σι οὐκ ἐπιτρεπτέα ἐστὶ, ἀλλα διωκτέοι εἰσὶ ἐς ο καταλαμφθέντες δώσουσι ημῖν των δη ἐποίησαν Πέρσας πάντων δίκας. δευτα εἴπας ηγε τους Πέρσας δρόμω διαβάντας τον Ἀσω- 59 ιπὸν κατὰ στίβον των Ἐλληνων ῶς δη ἀποδιδρησκόντων, ἐπεῖχέ τε ἐπὶ Λακεδαιμονίους τε καὶ Tεγεητας μούνους ' 'Aθηναίους γὰρ τραπομένους ἐς τὸ πεδίον υ των ἄχθων ου κατώρα. Πέρσας δὲ ὁρέοντες Δρμημένους διώκειν τοὐς Ἐλληνας οἱ λοιποὶ των βαρβαρικῶν τελέων ἄρχοντες αυτίκα πάντες ηειραν τὰ σημήω, καὶ ἐδίωκονώς ποδων εκαστος εἶχον, Ουτε κόσμω ουδενὶ κοσμηθέν τες ουτε ταξι. Καὶ οὐτοι μεν βοὴ τε καὶ ὁμίλω μηχανῶς ἀναρπασόμενοι τοὐς Ἐλληνας, Παυσανίης δὲ, ῶς 60 προσεκέετο ἡ Ἀπος, πέμψας προς τοὐς 'Aθηναίους ἱππέα λέγει τάδε ε υνδρες Ἀθηναῖοι, ἀγῶνος μεγίστου προκειμένου, ἐλευθέρην εἶναι ῆ δεδουλωμένην την Ἐλλάδα,

προδεδόμεθα υπὰ των συμμάχων ημεῖς τε οἱ Λακεδαιμόνιοι καὶ πιεῖς οἱ Ἀθηναῖοι υπὰ την παροιχομένην νύκτα διαδράντωω. νυν ἀν δέδοκται τὀ ἐνθευτεν τὸ ποιητέον ημω, αμυνομενους γὰρ τῆ δυνάμεθα ἄριστα περιστέλλειν ἀλλήλους. εἰ μέν νυν ἐς ἡμέας ώρμησε αρχὴν ἡ Ἀ-πος, χρῆν δὴ ἡμέας τε καὶ τοὐς μετ' ἡμέων την Ἐλλάδαου προδιδόντας Τεγεητας βοηθέειν υμ ' νυν δε, ἐς ἡμέας γὰρ ἄπασα κεχώρηκε, δίκαιοί ἐστε υμεῖς προς τὴν πιεζομένην μάλιστα των μοιρέων ἀμυνέοντες ἰέναι. εἰ δ' ἄρα αυτοὐς ὐμέας καταλελάβηκε αδύνατόν τι βοηθέειν, υμεῖς δ' ημω τοὐς τοξότας ἀποπέμψαντες χάριν

θέσθε. συνοίδαμεν δὲ υμῖν υπὀ τον παρεόντα τόνδε πόλεμον ἐοsσι πολλὸν προθυμοτάτοισι, ἄστε καὶ ταυτα

337쪽

HERODOTI 61 ἐσακούειν. -υτα οἱ Ἀθηναῖοι λ ἐπυθοντο, ῶρμέατο βοηθέειν κάὶ τὰ μάλιστα ἐπαμυνειν. καί σφι ῆδη στείχουσι ἐπιτίθενται οἱ ἀντιταχθέντες Ἐλλήνων των μετὰ βασιλέος γενομένων Mτε μηκέτι δυνασθαι βοηθησαι ' τογὰρ προσκείμενόν σφεας ἐλυπεε. -τω δὴ μουνωθέντες Λακεδαιμόνιοι καὶ δεγεῆται, ἐόντες συν ψιλοῖσι ἀριθμὸν οἱ μὲν πεντακισμυριοι, Προῆται δε τρισχίλιοι ουτοι γὰρουδαμὰ ἀπεσχίζοντο απὸ Λακεδαιμονίων , ἐσφαγιάζοντοῶς συμβαλέοντες Μαρδονίω καὶ si στρατιὴ τῆ παρεουση, καὶ ου γάρ σφι ἐγίνετο τὰ σφάγια χρηστὰ, ἔπιπτόω τε αυ- τῶν ἐν τουτω τῶ χρόνω πολλοὶ καὶ πολλῶ πλευνες ἐτρωματίζοντο ' φράξαντες γὰρ τὰ γέρρα οἱ Πέρσαι ἀπίεσαν

των τοξευμάτων πολλὰ ἀφειδέως, ουτω ἄστε πιεζομένων των Σπαρτιητέ- καὶ των σφαγίων ου γινομένων ἀπο-- βλέψαντα τον Παυσανίην προς το Ηραῖον τὸ Πλαταιέων ἐπικαλέσασθαι την θεὸν, χρηῖζοντα μηδαμῶς σφεας ψευ-62 σθηναι τῆς ἐλπίδος. δευτα δ' ἔτι τούτου ἐπικαλεομένου προεξαναστάντες πρότεροι οἱ δεγεῆται ἐχώρεον ἐς τοὐς βαρβάρους, καὶ τοῖσι Λακεδαιμονίοισι αυτίκα μετὰ τηνευχὴν την Παυσανίεω ἐγίνετο θυομένοισι τὰ σφάγια χρηστά. λ δε χρόνω κοτὲ ἐγένετο, ἐχώρεον καὶ ουτοι ἐπιτοὐς Πέρσας, καὶ α Πέρσαι ἀντίοι τὰ τόξα μετέντες. θί- νετο δε πρῶτον περὶ τα γέρρα μάχη. ώς δε ταυτα ἐπεπτώκεε, ῆδη ἐγίνετο μάχη ἰσχυρὴ παρ' αυτὸ - Θημήτριον κῶ χρόνου ἐπὶ πολλὸν, ἐς o ἀπίκοντο ἐς μι-όw τὰ

γὰρ δουρατα ἐπιλαμβανόμενοι κατέκλων οἱ βάρβαροι. λήματι μέν νυν κάὶ ρώμη ο- ἔσσονες ἐσαν οἱ Πέρσαι, ἄνοπλοι δὲ ἐδωτες καὶ προς ἀνεπιστήμονες ἐσαν καὶ Ουκόμοῖοι τοῖσι ἐναντίοισι σοφίην. προεξαῖσσοντες δε κατ' ἔνα καὶ δέκα, καὶ πλευνες τε κάὶ ἐλάσσονες συστρεφόμενοι, ἐσέπιπτον ἐς τους Σπαρτιήτας καὶ διεφθείροντο.

63 H δὲ ἐτυγχανε αυτὸς ἐὼν Μαρδόνιος απ' Ἀκου τε μα-

338쪽

χόμενος λευκos ἔχων τε περὶ ἐωυτὸν λογάδας Περσέων τοὐς ἀρίστους χιλίους, ταυτη δὲ καὶ μάλιστα τοὐς ἐναντίους ἐπίεσαν. ὀσον μεν νυν χρόνον Μαρδόνιος περιῆν, οι δε ἀντεῖχον κάὶ αμυνόμενω κατέβαλλον πολλους τῶν Λακεδαιμονίων, ώς δε Μαρδόνιος ἀπέθανε καὶ τὸ περὶ εκε ον τεταγμένον ἐὸν ἰσχυμότατον ἔπεσε, ουτω δη καὶ

οἱαλλοι ἐτράποντο καὶειξαν τοῖσι Λακεδαιμονίοισι. πλε

στον γάρ σφεας ἐδηλέετο η ἐσθὴς ερημος έουσα ἔπλων 'κοος γὰρ ὁπλίτας ἐόντες γυμνητες αγῶνα ἐποιεsino. - 64θαυτα η τε δίκη του φόνου του Λεωνίδεω κατὰ τὀ χρηστήριον τοῖσι Σπαρτιήτησι ἐκ Μαρδονίου ἐπετελέετο, καὶ νίκην ἀναιρέεται καλλίστην ἀπασέων τῶν ημεῖς ἰδμεν Π-σανίης ὁ Κλεομβρότου τos Ἀναξανδρίδεω. τῶν δεκατυπερθέ οἱ προγόνων τὰ Ουνόματα εχηται ἐς Λεωνίδην ' ἀυτοὶ γάρ σφι τυγχάνουσι ἐόντες. ἀποθνησκει δε

Μαρδόνιος υαδ υριμνήστου ἀνδρὀς ἐν Σπάρτη λογίμου, χρόνω ὐστερον μετὰ τὰ Μηδικὰ ἔχων ἄνδρας τριηκοσίους συνέβαλε ἐν Στενυκληρω κολέμου ἐόντος Μεσσηνίοισι πῆσι καὶ αυτός τε ἀπέθανε καὶ οἱ τριηκόσιοι. 65 in Πλαταιησι οἱ Πέρσαι ώς ἐτράποντο υπὸ τῶν Λακεδαιμονίων, ἔφευγον Ουδένα κόσμου ἐς τὰ στρατοπεδον τὸἔωυτῶν κάὶ ἐς τὸ τεῖχος τὸ ξύλινον, τὸ ἐποιήσαντο ἐν μοίρη τη Θημῖδι. θῶυμα δέ μοι ὁκως παρὰ τῆς Θήμητρος τὸ ἄλσος μαχομέν- ουδὲ εις ἐφάνη τῶν Περσέων

Ουτε εσελθὼν ἐς τὀ τέμενος -τε ἐναποθανών, περί τετο ἱρὸν οἱ πλεῖστοι ἐν τ- βεβηλω ἔπεσον. δοκέω δὲ, εἱ τι περὶ των θείων πρηγμάτων δοκέειν δέει, ἡ θεος αυτή σφεας -κ ἐδέκετο ἐμπρήσαντας τό ψὀυ τὰ ἐν Ἐλευσῖνι ανάκτο M.

Asm μέν νυν ἡ μάχη ἐπὶ τοσουτο ἐγένετο, Ἀρτά- 66βαζος δὲ ὁ Φαρνάκεος αυτίκα τε οὐκ ἡρέσκετο κατ' ἀρχὰς λειπομέν- Μαρωνίου απὸ βασιλέος, καὶ τότε πολλὰ

339쪽

HERODO TIἀπαγορεύων ουδὲν ῆνυε συμβάλλειν Ουκ ἐῶν ἐποίησέ τε αυτὸς τοιάδε ώς ουκ ἀρεσκόμενος τοῖοι πρήγμασι τοῖσι ἐκ Μαρδονίου ποιευμένοισι. των ἐστρατήγεε ὁ ωρτάβαζος εἶχε δε δυναμιν Ουκ ὀλίγην, ἀλλὰ και ἐς τέσσερας μυριάδας ανθρώπων περὶ μυτόν , τούτους, ὁκως ἡ συμβολὴ ἐγίνετο, ευ ἐξεπιστάμενος τὰ ἔμελλε ἀποβήσεσθαι ἀπὸ τῆς μάχης, φε κατηρτισμένος, παραγγείλας κατὰ τἀυτὸ ἰέναι πάντας τῆ ἀν αυτὸς ἐξηγέσαι, ὁκως ἄν αυ- τον ὁρέωσι σπουδῆς ἔχοντα. ταλα παραγγείλας ώς ἐς μάχην ἡγε δῆθεν τον στρατόν. προτερέων δὲ τῆς ὁδου

ἄρα κὰὶ δη φευγοντας τους Πέρσας. ουτω δὴ οὐκέτι τον αυτὸν κόσμον κατηγεετο, αλλὰ την ταχίστην ετρόχαζε φευγων Οἴτε ἐς τὸ ξύλινον τεῖχος οὐτε ἐς τὸ Θηβαίων τεῖχος, ἀλλ' ἐς Φωκέας, ἐθέλων λ τάχιστα ἐπὶ τον Ἐλ-67 λήσποντον απικέσθαι. Καὶ δὴ ουτοι μὲν ταυτη ἐτράποντο, των δὲ ἄλλων Ελλήνων των μετὰ βασιλέος ἐθελοκακεόντων Βοιωτοὶ Ἀθηναίοισι ἐμαχέσαντο χρόνον ἐπὶ συχνόν. οι γὰρ μηδίζοντες των Θηβαίων, ουτοι εἶχον προθυμίην οὐκ ὀλίγην μαχόμενοί τε καὶ ουκ ἐθελοκακέοντες, ουτω ἄστε τριηκόσιοι αυτῶν οἱ πρῶτοι καὶ ἄριστοι ἐνθαυτα ἔπεσον υπὸ Ἀθηναίων ' ῶς δε ἐτράποντο καὶ ουτοι, ἔφευγον ἐς τὰς Θήβας, ου τῆ περ οἱ Πέρσαι. καὶ των ἄλλων συμμάχων ὁ πας ὁμιλος ου τε διαμαχεσάμενος 68 Ουδενὶ οἴτε τι ἀποδεξάμενος ἔφευγον. Θηλος τε μοι, ὁτι πάντα τὰ πρήγματα τῶν βαρβάρων οτητο ἐκ Περσέων, εἰ καὶ τότε ουτοι πρὶν ῆ καὶ συμμῖξαι τοῖσι πολεμίοισι ἔφευγον, ἔτι καὶ τοὐς Πέρσας ῶρων. ουτω τε πάντες ἔφευγον πλὴν τῆς Ἀπου τῆς τε ἄλλης καὶ Βοιωτίης. αυτηδὲ τοσαυτα προσωφέλεε τοὐς φεύγοντας, αἰεί τε προς τῶν

πολεμίων ἄγχιστα Asσα, ἀπέργουσά τε τοὐς φιλίους φεύγοντας ἀπὸ τῶν Ἐλλήνων. οἱ μεν δὴ νικῶντες εῖ-69 ποντο τοὐς αρξεω διώκοντές τε καὶ φονεύοντες, ἐν δὲ

340쪽

τουτω τῶ γινομένω φόβω αγγέλλεται τοῖσι ἄλλοισι Ἐλλησι τοῖσι τεταγμένοισι περὶ το οραῖον καὶ ἀπογενομένοισι τῆς μάχης, μι μάχη τε γέγονε καὶ νικῶεν οἱ μετὰ ' .

Παυσανίεω. οἱ δε ἀκουσαντες ταsτα ουδένα κόσμον ταχθέντες οἱ μὲν ἀμφι Κορινθίους ἐτράποντο διὰ τῆς υπ- ρέης καὶ των κολωνῶν την φέρουσαν ἄνω ἰθῶ του ἱρos τῆς Θήμητρος, οἱ δε ἀμφι Μεγαρέας τε καὶ Φλιασίους διὰ του πεδίου την λειοτάτην των ωῶν. ἐπεί τε δὲ ἀγ- χου των πολεμίων ἐγίνοντο οἱ Μεγαρέες καὶ Φλιάσιοι, ἀπιδόντες σφέας οἱ των Θηβαίων ἱππόται ἐπειγομένους Ουδένα κόσμον ῆλαυνον ἐπ' αυτοὐς τοὐς ῖππους, των ἱππάρχεε υσωπόδωρος ὁ Πμάνδρου. ἐσπεσόντες δὲ κατεστόρεσαν αυτῶν ἐξακοσίους, τοὐς δὲ λοιποὐς κατήραξαν διώκοντες ἐς τον Κιθαιρῶνα. ουτοι μὲν δη ἐν Ουδενὶ λόγω ἀπώλοντο, οἱ δε Πέρσαι καὶ ὁ ἄλλος ὁμιλος 70ῶς κατέφυγον ἐς τὸ ξυλινον τεῖχος, ἔφθησαν ἐπὶ τοὐς πύργους ἀναβάντες πρὶν ἡ τοὐς Λακεδαιμονίους ἀπικέ- 'σθαι. ἀναβάντες δὲ ἐφράξαντο ώς ἐδυνέατο ἄριστα τό

τεῖχος. προσελθόντων δε των Λακεδαιμονίων κατεστήκεέ

σφι τειχομαχίη ἐρρωμενεστέρη. ως μὲν γὰρ απῆσαν οἱ Ἀθηναῖοι, οἱ δ' ἡ μένοντο καὶ πολλῶ πλέον εἶχον των Λακεδαιμονίων ἀστε Ουκ ἐπισταμένων τειχομαχέειν, ώς δέ σφι οἱ Ἀθηναῖοι προσῆλθον, ουτω δη ἰσχυρὴ ἐγίνετο τειχομαχίη καὶ χρόνον ἐπὶ πολλόν. τέλος δὲ αρετῆ τε καὶ λιπαρίη ἐπέβησαν Ἀθηναῖοι του τείχεος καὶ ἡρειπον, τῆδὴ ἐσεχέοντο οἱ Ἐλληνες. πρῶτοι δε ἐσῆλθον πιγεῆται ἐς τὸ τεῖχος, καὶ την σκηνὴν την Μαρδονίου ουτοιῆσαν οἱ διαρπάσαντες, τά τε ἄλλα ἐξ αυτῆς καὶ την φάτνην τῶν Ἀπων ἐουσαν χαλκέην πῆσαν καὶ θέης ἀξίην.την μέν νυν φάτνην ταυτην την Μαρδονίου ἀνέθεσαν

ἐς τον νηὸν τῆς Ἀλέης Ἀθηναίης Τεγεῆται, τὰ δὲ ἄλλα ἐς τἀντὸ, ὁσα περ ἔλαβον, ἐσήνεικαν τοῖσι Ελλησι. οἱ δε