장음표시 사용
111쪽
esse aut diserti licet tamen opera prodesse muli A
beneficia petentem, commendantem iudicibus, O magi tratibus, Nigilantem pro re alterius, eos ipsos, qui aut consuluntur, aut defendunt, rogantem: quod qui faciunt, plurimum gratiae confiequuntur, slatissimeq. eoru manat industria. Iam illud non sunt admonendi, est enim in promtu νt anima emtunt, cum alios iuuare Nelint, ne quos ofendant. sepe enim aut eos laedunt, quos non debent: aut eos quos non expedit. si imprudentes, neglige tiae est: 1 os scientes, temeritatis.' Vtendum etiam est excusatione aduersus eos, quos inuitus ossendas, quacumque possis,quar e id, quod feceris, necesse fuerit, nec aliter facere potueris: h certisque operis, ct iacijs erit, quod Niolatum est, compensandum. I ISed cum in hominibus iuuandis aut mores sp ctari, aut Iortuna soleat, dictu quidem est proclive, itaque Nulgo loquuntur, se in benefic)s collocadis mores hominum, non fortunam siequi. honesta oratio est. sed quis est tandem, qui inopis, ct opti- 1 omi νiri cause non anteponat, in opera danda, gra- . tiam fortunati, O potentis e a quo enim expeditior, ct celerior remuneratio fore videtur, in eum ferἐ est voluntas nostra propensior. Sed animaduertendum est diligentius, qua natura rerum sit. 1 snimirum enim inops ille, si bonus est vir, etiamsi referre gratiam non poteII, habere cert8 potest. 'Commod8 autem, quicumque dixit, ΡΕ C V N I A M
a V I HABE AT, NON REDDIDISSE.' quι
reddiderit, non babere ratiam autem ct qui re- ι otulerit, habere: qui habeat, ' retulisse. At, qui se
112쪽
Iocuplet eis,honoratos, ct beatos putant,bi ne obligari quidem beneficio volunt . quinetiam benem cium se dedisse arbitrantur, cum ipse, quamuis aliquod magnum acceperint: ' aquὰ etiam a Daut ρο ato. Massulari,aut ex*ectari aliquid sub icantur: patrocinio Nero se Vos, ct clienteis appellari, mortis instar putant. At Nero ille tenuis, cum, quidquid factum sit,sty ectatum, non fortunam putet, non modo illi, qui en meritus, sed etiam illis, a quibus emio spectat, eget enim multis gratum se uideri studet.
neque enim Nerbis, auget suum munus, se quo, fort8 fungitur, sied etiam extenuat. V Videu dum b L vldEndaque illud est, quod si opulentum,fortunatumque de- quoq. illud fenderis, in illo νno, aut forte in liberis eius maneta gratiasn autem inopem,probum tamen, ct mode Ilum: omnes non improbi humiles quae magna iupopulo multitudo en9 praesidium sibi paratum vident. Quamobrem melius,apud bonos, quam apud fortunatos,beneficium collocari puto. Danda omn3 6 no opera en, Vt omni generi satisfacere possi tu. sed si res in contentionem veniet, nimirum Themistocles est auctor adhibendus, qui ctim consuler tu Nirum bono Niro pauperi, an minus probato diuiti filiam collocaret: o Nero,inquit, malo Virum, qui pccunia egeat, quam pecuniam, quae νico. Sed ' corrupti mores, deprauatique sunt admiratione diuitiarum:quarum magnitudo quid ad νnumquem-
que nonrsim pertinet e Illum fortasse adiuuat, qui habet: ne id quidem semper. sed fac iuuare: po- e Lopulini . tentior san8 sit: honestior Nero quomodo ' Quod β Giam bonus erit Nisine impediant diuitie,quo mi cic. e .c. u lira,
113쪽
nus iuuetur,modo ne adiuuent: vis omne iudicisi, non quam locuples, sed qualis quisquesit. Extremum autem p ceptum in beneficijs, operaque danda eri, ne, quid contra aequitatem contendaS, n L pro iniu quid η'per iniuriam: fundamentum enim perpetua e commendationis, Ofamae, est iustitia e qua nihil potest esse laudabile . Sed quoniam de eo genere beneficiorum dictumen, quae ad singulos lectant: deinceps de iis, qua
ad νniuersos, quas ad remp. pertinent, di putan- 1 odum est. forum autem ipsorum partim elusemodi sun Ni ad Nniuersos ciueis pertinean partim singulos νt attingant,qua sunt etiam gratiora. dan-h L. - VHG da eri opera omnino, si polim, V νtrisque, nec mi'μ - nus,ut etiam singulis consulatursed ita, Ni ea res 1 aut prosit, aut certὰ non obsit reip. C. Gracchi sim mentaria magna largitio fuit: exhauriebat igitur ararium:modica M.Octaui, rej.tolerabilis, C plebi necessaria. ergo ciuibus, ct reip. salutaris. In primis autem Nidendum erit ei, qui rem . 1o administrabit,ut suum quisque teneat, neque de boa L deminu nu priuatorum publice diminutio fiat. perniciosὰ enim Philippus in tribunatu, cum legem agrariam ferret, quam tamen antiquari facili passiss en, ct in eo vehementer se moderatum praebuit: sed cum in agendo multa populariter, tum illud mal/: non esse in ciuitate duo millia hominum, qui rem habed vox, omni rent. Capitalu d omnino oratio, ct ad aequationem μ' bonorum pertinens: qua pene quae potest e se maior 'Hanc enim ob causam maxime, Ni sua teneren- citur, rest.ciuitatesque constitutasunt. Nam etsi Τ',
114쪽
BE OFFIC. LIB. II. II soce natura congregabantur homines, tamen spe custodiae rerum suaru, vilium praesidia quaerebant. Danda etiam opera est,ne quod apud maiores nostrossaepe fiebat,propter arari, tenuitatem, a duus latcmque bellorum tributum sit conferendum:idine eueniat, multo antὰ erit prouidendum . sin qua necessitas huius muneris alicui reipub. obuenerit: malo enim ' alteri, quam nostrae ominari, neque tantum de nonra sed de omni rep. disputo danda Io erit opera , νt omnes intelligant, sis salvi esse ν lint ,9 necessetati esse parendum . atque etiam omnes, qui rempu. gubernabunt consulere debebunt, i earum rerum copia sit, quae sunt necessariae. quarum qualis comparatio fieri soleat, ct debeat, noni , est necesse disputare.en enim in promtuetantum locus attingendra fuit. Caput autem est in omni procuratione negotii, o muneris publici , ut auaritiae pellatur etiam minima suspicio. Vtinam, inquit C. Pontius Samnis, Lo ad illa tempora V fortuna meseruasset, ct tunc effem natus , quando Romani dona accipere coepi fsent. non essem passus diutius eos imperare. Ne illi quidem multa secula exspectanda fuerunt. modo enim hoc malum in hanc rempu. inuasit.itaque
, . facilὰ patior tunc potius Pontium fuisse, siquidem
' in illo tantum fuit roboris. Nondum centum, d cem anni sun cum de pecunijs repetundis a L. Pisone lata es lex, nulla antea cum fuisset. At ππο postea tot leges, o proxima quaeque duriores: tot rei, tot damnati,tantum Italicu bellum propter iu-
diciorum metu excitatum:tanta, sublatis legibu
115쪽
er iudiciis, expilatio, direptioquesociorum, πt-becillitate aliorum, non nostra νirtute Naleam .
Laudat Africanum Panaetiua, fuerit abstinens. Quid vi laudet e Sed in illo alia maiora. Laus abstinentiae, no hominis ensolum, sed etiam stemporu illorum.Omni Macedonum gaeta, qua fuit maxima, potitus est Paullu4: tantum in aerarium pecuniae inuexit, Ni νnius imperatoris praeda me attulerit tributorum: at hic nihil in domum Damintulit, praeter memoriam nominis sempiternam. Imitatus patrem Africanus , nihilo locupletior, Karthagine eversa. Quid'qui eius collega in ce sura fuit L.Mummira, numquid copiosior, cum co
piosissimum νrbem fundituis su Iulissete Italiam or
nare,quam domum fluam,maluit. Quamquam Ita- 1 3lia ornata,domus ipsa mihi videtur ornatior. Nullum igitur Nitium taetrius, νt eo νnde' egressa est, reserat se oratio, quam auaritia, praesertim in principibus, ct remp. gubernantibus. habere enim quaestui remp.no modo turpe est,sed sceleratu 1 oetiam, ct nefarium. Itaque quod Apollo 'thius b oraculo edidit, Spartam nulla re alia, nisi auaritia esse perituram, id νidetur non solum Lacedaemoniis, sed oe omnibua opulentis populis praedixisse. Nulla autem re cὸnciliare facilius beneuolentiam multitudinis possunt ij, qui reipub. praesunt,
quam abstinentia, ct continentia. Qui Nero populares esse Nolunt,ob eamque causam aut agrariam rem tentant: νt possessoressuissedibra pellantur: aut pecunio creditata debitoribua codonando pu
116쪽
primum tollant, quae esse non potest,cim aliis adi- a verbd. tot Muntur,alys condonamur pecuniae deinde aequita- λψμ νψς' tem, qua tollitur omnis,si habere suum cuique non
licet. id enim est proprium , t supra dixi ,9 cia a uitatis, atque νrbis, Ni sit libera , ct non solli
cita suae rei cuiusque custodia . Atque in hac pernicie reipublicae ne illam quidem consequuntur, quam putant, gratiam. nam cui res erepta est, effinimicus: h cui data, etiam dissimulatse accipere bal. eui dataxo Noluisse : edi maxim8 in pecunijs creditis occul- est,tat suum gaudium, ne Nideatur non fuisse soluendo. At Nero iste, qui accipit iniuriam, ct meminit, prae se fert dolorem suum:nec,si plures sunt ij, qui- bus improbe datum est, quam illi, quibus iniust/. 1 ademtum est, idcirco pires etiam valent. Non enim numero haec iudicantur, sed pondere. Quam autem habet aequitatem, Ni agrum multis annis, aut
etiam faeculis ant8 posscssum , qui nullum habuit,
habeat:ροι autem habuit, amittat' Ac propter hoc iniuria genua Lacedaemonis Lysandrum, Ephorum expulerunt: Agin regem quod numquam antea apud eos accideratu necauerunt: ex eoque tempore tantae discordiae secutae sunt , Ni ct 0ranni exsisterent, optimates exter narentur, praecla, s rissime constituta respub.dilaberetur. nec Nero H-lῖm ipsa cecidit,sed etiam reliquam Graeciam euertit contagionibus malorum , quae a Lacedaemon' profectae, manarunt latitis. Quid' nostros Graci chos, Ti. Gracchi, summi Niri, filios, Africani nepotes , nonne agrariae contentiones perdiderunt e t Vero Aratus Sicyonius iure laudatur, qui cum
117쪽
II 8 . M. T. CICERONI sesin Hultra quinquaginta annos a tyrannis tene retur,profect ' Argis Sicronem, clandestino introitu sb-est potitus. Cumque Urannum φ icoclem improuiso oppressisset, sexcentos exsilies, qui fuerant eius ciuitatis locupletismi, reBititit, srίmque p. aduentu suo liberauit. Sed cum magnam animaduerteret in bonis, posse nibus discu ratem, quod eos, quos ipse restituerat, quorum bona alij posederant, egere iniquismum, arbitrabatur , O quinquaginta annorum possessiones io mouere non nimis aequum putaba propterea quod tam longo θatio multa hereditatibus,multa emtionibus, multa dotibus tenebantur sine iniuria: iudicauit, neque illis adimi, neque bis non satisfieri, quorum ista fuerant, oportire. Cum igitur statuis i yset , opus esse ad eam rem con Hituendam, pecunia , Alexandriam se proficisci velle dixit, rem que integram ad reditum suum iussit esse : isque celeriter ad Ptolemaeum , suum ho pitem venit. qui tum regnabat alter post Alexandriam condi- Loram: cui cism exposuisset, patriam se liberare vetile , causamque docuisset: a rege opulento vir summus facilὸ impetrauit, ut grandi pecunia adum retur . Quam cum Sic3onem attulisset, 4 adbibuit
sibi in consilium quindecim principes, cum quibra i ,
causas cognouit et eorum, qui aliena' detinebant,
O eorum, qui sua amiserant: perfecitque aestimandis possessionibus, vi perfluaderet aliis, νt pecunia accipere mallent, O possessionibus cederent: aliis, ut commodius putarent numerari sibi quod tanti et, quam suum recuperare. Ita perfectum est,ut '
118쪽
BE OFFIC. LIB. II. IIsemnes connituta concordia sine querela discederent. O virum magnum, dignumque qui in nostra rep. natus esset. Sic par est agere cum ciuibaes, non, ut bis iam vidimu s, hastam in foro ponere, bor na ciuium Noci subjcere praeconis. At ille Graecus
id quod fuit sapientis, ct praestantis virici omnis
bus consulendum putauit: eaque est summa ratio, sapientia boni ciuis,' commoda ciuium defendere, non diuellere,atque omneis aequitate eadem con to tinere: V Habitant gratis in alieno.Quid ita ' Vt, cum ego emerim, aedificarim, tuear, impendam, tu, . me inuito uare meoὰ ς Quid est aliud, quam alujs sua eripere, alijs dare aliena e Tabulae vero noua quid habent argumenti, nisi ut emas mea pecuniat 1 fundum:eum tu habeas, ego non habeam pecuniae uuamobrem ne sit aes alienum, quod reip. noceat, prouidendum est: quod multis rationibus caueri potest:βsi hoc non fuerit,ut locupletes suum perdant, debitores lucrentur alienum. nec enim Nila res νe,o hementiῖs remp. continet, quam fides:quae esse nulla poteri, nisi erit necessaria solutio rerum creditarum. Numquam enim Nehemitius actum est, quam me consule,'ne soluerentur. armis, ct cantis tentata res en ab omni genere hominum, O ordine: a s quibus sic reniti, vi hoc tantum malum derep. tolleretur. numquam nec maius es alienum fuit: nec
melius, nec facilius dissolutum e R. raudandi enim spe sublatassoluendi necestas consecuta eR. Ιε At vero hic fnoster victor, g nunc quidem victus, quaeso cogitarat, ea perfecit, cum eius iam nihil inter eff
set. tanta in eo peccandi libido fuit, ut hoc ipsum H 4 cum
a L. comm da ciuili nodi uellere, b L. Flani teggratis in aliano p
c L. Quid est aliud alijs sua eripere s
alijsd L. non sfuerit, e T. e. ne so ueretur . f v. c. nuna victor,
119쪽
Celi, earum rexu, nullis in .c. reperiuntur.
eum delectaret, peccare, etiasii causa non esset. Ab hoc igitur genere largitionis, Ni aliis detur, alujs auferatur, aber ut ij, qui rep. tu ebuntur: in primis operam dabunt, Ni iuris, iudiciorum aequitate suum suisque teneat:et neque tenuiores 7 propter s- imbecillitatem, circumueniantur, neque locupletibus ad flua Nel tenenda,Nel recuperanda obsit inuidia: prater ea quibuscumque rebus Nel belli, vel domi poterunt, remp. augeant imperio,agris,Nectigalibus. Haec magnorum hominum sunt: haec apud et in maiores nostros actitata: haec genera offiιiorum qui persequuntur,cum siumma νtilitate reip. V magnam sibi adipiscentur O gratiam, oe gloriam. In his autem utilitatum preceptis Antipater Tyrius, Stoicus, qui Athenis nuper eri mortuus, duo pra- I Fcepta censet esse a Panaetio praetermissa: valetudinis curationem, ct pecunia. quaa res a summo philosopho praeteritra arbitror, quod esent faciles: sunt certe νtiles. Sed valetudo sustentatur notitia fui corporis, et 1 oobservatione ς earum rerum, quae res aut prodesse soleant,aut obesse: continentia in Nictu omnr,atque cultu, corporis tuendi causa, ct praetermittendis voluptatibus,postremo arte eorum, quorum ad scientiam hsc pertinent. Res autem familiaris que- 1 sri debet ijs rebus, a quibus abest turpitudo: conse nari autem diligentia, o parsimonia:jdem etiam rebus augeri. has res commodisssime X enophon Socraticum persecutus est in eo libro, qui Oeconomicus inscribitur: que nos ista fer8 state cu essemus, 3 oqua es tu nunc, e Graeco in Latinum conuertimus.
120쪽
DE o F F I C. LI B. in . ti t. Sed utilitatum comparatio i quoniam hic Iocus erat quartus a Panaetio praetermissus spe est necessaria. Nam ct corporis commoda cum externis, O externa cum corporis, ct ipsa inter se corporis, 3 externa cum externis comparari solent. Cum externis, corporis, hoc modo comparantur:Ualere Ni malis, quam diues esse. Cum corporis, externa,hoc modo: Diues esse potius, quam maximis corporis Niribus. Ipsa inter se corporis comparantur sic: ' bona : L. 'thon4x o Naletudo Noluptati anteponatur, vires celeritati externorum aute, ut gloria diuitijs, vectigalia νrbana rusticis. Ex quo genere comparationis illud est Catonis senis: a quo cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret e respondit, Bene pa- ε 3 scere. Quid secundum' Satis bene pascere. 33 Quid tertium ψ Bene di Neriire. Quid quartum ' Arare. v ai Et, cum ille, qui quaesierat, dixisset, Quid faenerari' Tum Cato, Quid homine, inquit, occidere' Ex quo, o multis aliis, intelligi debet, πtilitatum compa-ho rationes solere fieri, recteque hoc adiunctum esse
quartum exquirendorum 6 ciorum genus. Sed toto hoc de genere, de quaerenda, de collocanda pecunia , ς etiam de νtenda, commodius a quibusdam e L VEli Em optimis viris ad medium Ianum Iedentibus, quam et ani de ut
4 . ab νstis philosophis Nila in schola disputatur. Sunt
tamen ea cognoscenda. pertinent enim ad utilitate de qua hoc libro di putatum est. liqua deinceps persequemur.