장음표시 사용
111쪽
3. Praeterea . Nullus prudens conatur ad impossibile: Sed nullus potest praecavere omnia mala, quae possunt contingere . Ergo cautio non pertinet ad
Sed Contra est, quod Apost. dicit ad Eph. md
Respondeo dicendum, quod ea, circa quae est pruindentia, sunt contingentia operabi ita ,' in quibus licui verum potest admisceri falso , ita & malum bono, propter multiformitatem huiusmodi operabilium , in quibus bona plerumque impediuntur a malis, &m Ia habent speciem boni. Et ideo noeeDνia es eautio ad prudentiam, ut sieaecipiantur bona, quod vitentur mala. Ad primum ergo dicendum , quod cautio non est necessaria in moralibus actibus, ut aliquis sibi caveat ab actibus virtutum, sed ut sibi caveat ab eis , per quae actus virtutum impediri possunt . Ad secundum dicendum, quod opposita mala e vere eiusdem rationis est, & prosequi bona Sed vitare aliqua impedimenta extrinseca, hoc pertinet ad aliam rationem . Et ideo cautio distinguitur a providentia : quamvis utrumque pertineat ad unam vi tutem prudentiae. Ad tertium dicendum, quod malorum, quae homini vitanda Occurrunt , quaedam sunt quae ut in Pluribus accidere solent : ti talia comprehendi ratione possunt: Et contra haec ordinatur cautio, ut totaliter vitentur, vel ut minus noceant. vero sunt, quae ut in paucioribus , & casualiter accidunt et Et haec , cum sint infinita , ratione comprehendi non possunt; nec homo lassicit ea praecavere. Quamvis per ossicium prudentiae homo contra mnes fortunae insultus se disponere possit, ut minus laedatur.
EX artie. habes pνim : quomodo per rationem ostendas , merito insinuatum fuisse a script ris, & a Macrobio, quod cautio est pars prudentiae. Et de Macrobict quidem patet, ρ. 48. s. I. aQ. I. Ascripturis vero insinuatur per hoc , quod dicitur ad Eph. S. Videte quomodo e te ambialetis ς quoniam dies mali fune . Propteνea nolite feri imprudentes . Ac si aperte dixerit. Imprudentiae est non ambulare caute; &, ab oppositis, prudentiae est ambulare ea te ς quoniam cautio requiritur ad prudentiam , .sine qua prudentia in imprudentiam degenerat. Ubi quo que
112쪽
que ex. IY quoniam dies mali fiant, nota , quod Apostol. per huc monstravit, k ad quid cautio ordiisnetur, & quare necessaria sit ; ordinari enim illam ad vitandum malum, declaravit his verbis : & esse necessarium propter hoc , ne bonum per mali admixti onem maculetur . Seeundo vides; quomodo ex iis ne consideratis, & applicatis, Sci
ne pMtibin subiectivis prudentia. in quamae articulos disi . Postea considerandum est de partibus subiectivis
prudentiae. Et quia de prudentia, perquam aliquis regit seipsum, iam dictum est, c-47. an a - εν Ti. restat nunc dicendum de speciebus prude tiae, quibus multitudo gubernatur. Cirea quas q-runttir quatuor. Primo . Utrum regnativa debeat poni species pria
dentiae. Secundo. Utrum politica. Tertio. Utrum oeconomica. aris . Utrum militaris.
p. q. 48. σν. un-cor. oe 3. di P. 23. q. 3. ar. I. q. 4. AD Primum sic pr editur. Videtur, quod regnat vanon debeat poni species prudentiae. Regnativa enim ordinatur ad iustitiam conservandam. dicitur enim in s. Ethicor. e. o. eirc. med. eo. I. quoa Princeps es euβω-ΕNO regnativa magis pertinet ad iustitiam, quam ad prudentiam. 2. Praeterea . Secundum Philosophum in 3. Politace. S. ro. I. regnum est una sex Vecierum Politiarum : Sed nulla species prudentiae Himitur secun malias ρυinque politias , quae sunt arissocratia, lini eratia, υνannis, ollocratia, democratis. Ergo ne secundum regnum debet sumi regnativa. 3. Praeterea. Leges ponere hon solum pertinet ad reges , sed etiam ad quosdam alios principatus , &etiam ad populum ut patet per Isiclorum in lib. sia Elymol. e. Iz. Sed Philosoph. in 6. Ethic. ce. 8. ει prisc. D. s. Ponit Iegis-positisam partem prudentiae ἀιaconvenienter crin Ioco eius Ponitur regnativa.
113쪽
Sed Contra est , quod Philosophus dicit in a. P Iit. e. 3. eir. rom. 3. quod i dentia in propria virtus principis . Ergo specialis prudentia debet esse
kespondeo dicendum, quod , sicut ex supra dictis
Patet , cq. 47. 8. or Io. ad prudentiam pertinet regere, & praecipere. R ideo ubi invenitur specialis ratio regiminis, S praecepti in humanis actibus, ibi etiam iuvenitur specialis ratio prudentiae . Manifestum est autem, quod in eo, qui non solum seipsum habet regere , sed etiam communitatem perfectam civitatis, vel regni, invenitur specialis , & persecta Tatio regiminis: Tanto enim regimen perfectius est, quanto universalius est, ad plura se extendens , &ulteriorem finem attingens. Et ideo regi, ad quem
Pertinet regere civitatem , vel regnum , prudenti
competit secundum specialem , & perfectissimam sui rationem . Et propter hoc Nisativa ponitur Decies
prudentiae. Ad primum ergo dicendum , quod omnia , quae sunt virtutum moralium , pertinent ad prudentiam , sicut ad dirigentem . unde & ratio recta prudentia ponitur in definitione virtutis moralis, ut supra dictum est. Q. a. s. ad I. oe I. a. q. 58. a. a. ad 4. ' Et ideo etiam executio iustitiae, prout ordinatur ad honum commune , quod pertinet ad officium re sis , indiget directione prudentiae . Unde istae duae virtutes sunt maxime propriae regi, scilicet prudentia, & iussitia, secundum illud Hierem. 23. Regna
bis rex, ω sapiens erit, o faeiet iudicium Q ω --
sitiam in terra .' Quia tamen dirigere magis pertinet ad regem , exequi autem ad subditos , ideo T snativa magis ponitur species prudentiae, quae est directiva, quam iustitiae, quae en executiva. Ad secundum dicendum, quod Regnum inter aliis Politias est optimum regimen , ut dicitur in 8. Ethic. c fast. Io. eir. princi rom. r. Et ideo species prudentiae magis debuit denominari a regno ; ita
tamen quod sub regnativa comprehendantur omnia alia regimina recta , non autem perversa, quae Vi tuti opponuntur. unde non pertinent ad prudentiam .
Ad tertium dicendum, quod Philosophus denomiis nat regnativam a principali actu regis, qui est leges Ponere : Quod etsi eonveniat aliis , non convenit
eis, nisi secundum quod participant aliquid de regia
114쪽
EX art. habes rimo et quomodo per rationem
merito insinuatum fuisse a scripturis. quod regnativa est pars prudentiae . De Philosi pho patet, 48. art. I. argum. I. Et hic so argumen. contra Insinuatur vero per oppositum ascripturis in hoc, quod dicitur Eccles Io. Reb terrae. eufus rex . Hoc est. Veh terrae , cuius rexImprudens est. Pueris enim adscribitur imprudentia propter debilitatem magnam consilii, iudicii,& h rum applicationis rectae ad operandum : iuxta illula. Corinth. I . Nolite pueri esset sensibus , sed sani
bus peYIebeis estote . Per hoc ergo, quod scriptura viatuperat regem puerum , designat , quod regi debet convenire prudentia; & consequenter , quod regnativa est pars prudentiae. Item idipsum insinuatur petBoc , quod Salomon dixit, 3. Reg. 3. Domine Daus, tu regnara fecim servum tuum pro David patre meo. Fabis ergo Drυo tuo cor docile , tit populum tuum ruriscare pssse. Ecce , quod postulat sapientiam, RIntelligentiam, ut explicatur a. Paralip. r. ad iudicandum s pulum , idest prudentiam magnam eo , quod institutus fuisset ad regnandum. Et maxime hoc innotescit inde: quia eum illatione dixit et D bis ergo , &c. Ac si aperte per hoc dixerit, quod ad regnandum exigitur magna prudentia,& consequenter , quod in idem redit, quod regnativa est species Prudentiae . Secundo vides; quomodo, &c.
Utrum 'Iitica eonυenienter ponatur pars prudentiae. Loeis sup. an I. non
AD secundum sic proceditur . Videtur, quod Politica non convenienter ponatur pars prudentiae Regnativa enim est pars politicae prudentiae , ut dictum est . c art. praee. Sed pars non debet dividi coni totum . Ergo politica non debet poni alia species prudentiae. a. Praeterea . Species habituum distinguuntur secundum diversa obiecta . Sed eadem sunt , quae portet regnantem praecipere , & subditum exequi .
Erio Politica , secundam quod pertinet ad subdis
115쪽
tos , non debet poni species prudentiae distincta a
3. Praeterea . Unusquisque subditorum est singularis perlana: Sed quaelibet singularis persona seipsam Lumcienter dirigere potest per prudentiam commuis niter dictam. Ergo non oportet poni aliam speciem Prudentiae, quae dicatur politica . Sed Contra est , quod Philosophus dicit in s. mihi e. c e 8. an prine. to. s. J autem , quae eis a ciuitatem, hae quidem ut arebisectonica prudentia I gi Witisa ς haec autem commune nomen habet polit ca, eirca singularia ex fens. Respondeo dicendum , quod servus per imperium movetur a domino , S. subditus a principante: Alia ter tamen, quam irrationabilia , ia inanimata moveantur a suis motoribus. Nam inanimata, & irrationabilia aguntur solum ab alio , non autem ipsa agunt seipsa ς quia non habent dominium sui actus per liberum arbitrium ; R ideo rectitudo regiminis insorum non est in ipsis , sed solum in motoribus . Sed homines servi, vel quicunque subditi, ita aduntur ab aliis per praeceptum , qtraa tamen agunt seia sos per liberum arbitrium. Et ideo requiritur in eis quaedam rectitudo regiminis, per quam seipsos dirigant in obediendo principantibus . Et ad hoc pertino Decies prudentiae , quae poIitica vocamν .
Ad primum ergo dicendum , quod , sicut dictum
aest 1 in cory. art. iv ar. praeci b regnativa est perfectissima species prudentiae . R ideo prudentia su ditorum, quae dencit a prudentia regnativa, retinet sibi nomen commune , ut Prudentia dicatur r ficut in logicis convertibile, quod non significat essentiam, retinet sibi commune nomen proprii. Ad secundum dicendum , quod diversa ratio obiecti diversificat habitum secundum speciem , ut ex supradictis patet. c quas. 47. art. S. Eadem autem agenda consideraratur quidem a rege secundam universaliorem rationem , quam considerentur a subdito, qui obedit . uni enim regi in diversis officiis mulisti obediunt - Et ideo regnativa comparatur ad hanc Politicam, de qua loquimur , sicut ars architectoni
ca ad eam, quae in anu operatur.
Ad tertium dicendum, quod per prudentiam communiter dictam regit homo seipsum in ordine adiproprium bonum : per politicam autem , de qua I Suimur. in ordine ad bonum commune.
116쪽
onendas, merito insinuatum fuisse a scripturis,& Philosopho, quod politica prudentia est pars pr dentiae . De Philosopho patet hic in arg. eontri & sup.
q. 48. art. I. ars. I. Insinuatur vero a scripturis per
hoc , quod dicitur Eccl. 3. Filii sapientia ecclesiam ortim, . natio illorum obedientia . Hoc est. Filiorum valde prudentum est , in rebus justis obedire e seu c quod in idem redit obedientia iusta comvenit congregatio ui subditorum , si prudentes sint . , . c schol λstice loquendo , ut fit in tem ,
est dicere . Politica est pars prudentiae. Item per hoc. quod dicitur Prov. 23. Inauris aurea , oe margarita; arguri sapientem, oe aurem obedientem . Ubi patet; quod Obedienti laus haec tribuitur, quod scilicet est sapiens, seu valde prudens. Alioquin auras obediens non vocaretur sapiens , idest , multum Prudens. Ex his discurre, ut supra , ad propositum Praesens . Secundo vides , quomodo ex iis bene pensatis, & applicatis declaretur vicissim . atque consbiadetur doctrina haec Angelica.
Tertium sic proceditur. Vigetur, quod Oec nomica non debeat poni species prudentiae. Quia, ut Philosophus dicit in 6. Et hic. c cap. s. rin prin ram. I. prude irtia ordinatων ad bene viυere totum roed oeconomica ordinatur ad aliquem particularemnnem, scilicet ad divitias, ut dicitur i. Ethic. c ca. I. rom. s. Ergo ceconomica non est species pruindentiae. ς cI. Praeterea. Sicut supra habitum est, o. 47. m 3. Ο prudentia non est nisi bonorum : Sed reconomica potest etiam esse malorum i multi enim peccatores providi sunt in gubernatione familiae. Er-n oeconomica non debet poni species prudentiae. 3. Praeterea. Sicut in regno invenitur principans, 4 subditus , ita etiam in domo . Si ergo oeconomia
u est species Prudςntim , sicut & politica , deberet
117쪽
etiam paterna prudentia poni , sicut & regnativa rNon autem ponitur . Ergo nec oeconomica debet poni species prudentiae. Sed Contra est, quod Philos dicit in s. Ethicor. ea. 8. eir. prine. tom. quod clarum , scilicet prudentiarum , quae se haiant ad regimen multitudinis, quidem oeconomica , haec autem leginosit va, hie autem politica . Respondeo dicendum , quod ratio obiecti diversificata secundum universale , & particulare , vel secundum totum, Κ partem, dive ficat artes, & vim tutes et Secundum quam diversitatem una est princia Palis respectu alterius. Mani testum est autem , quod domus medio modo se habet inter unam singularem personam , & civitatem , vel regnum . nam sicut una singularis per sona est pars domus; ita una domus est pars civit iis , vel regni. Et ideo sicut prudentia communiter dicta , quae est regitiva unius, distinquitur a politica prudentiarita oponet , quod oeconomica di inguatur ab utraque . Ad primum ergo dicendum , quod divitiae comparantur ad oeconomicam, non sicut finis ultimus , sed sicut instrumenta quaedam, ut dicit in I. Politac ea. S. ω 7. to. S. Finis autem ultimus oeconomiacae est totum bene υἰυere secundum domesticam conis versationem. Philosophus autem in i . Eth. c ea. tiro. S. ponit exemplificando divitias finem oecon micae, secundum studium plurimorum.
Ad secundum dicendum , quod ad aliqua particu- Iaria, quae sunt in domo disponenda, possunt aliqui Peccatores provide se habere ; sed non ad ipsum et tum bene visere domesticae conversationis , ad quod Praecipue requiritur vita virtuosa. Ad tertium dicendum , quod pater in domo habet quandam similitudinem regii principatus, ut diacitur in 8. Ethic. c med. to. s. , non tamen habet perfectam potestatem regiminis , sicut rex. &kleo non ponitur separatim potestas paterna species prudentiae, sicut regnativa.
EX arti habes primo ς quomodo Per rationem mstendas, merito fuisse a scripturis,&Philosopho insinuatum, quod oeconomica est species prudentiae. De Philosopho patet hic in arg. conti & q. 48. a. r. Argum. I. Insinuatur vero a scripturis per hoc, quod
Gςm 3y. postquam de Iosepli dictum fuerat, quod
118쪽
Dominus Deus erat eum eo, γ omnia, quae gereret ,
ab eo disigebantur in manu 1IIitis, subiungitur de emdem Ioseph , quod praepostus lamnibus gubernabat ereditam sebi domum . Huic dicto si coniungas illud Prov. I s. mr prudens dirigit gressus suos , tunc infferes ; quod gubernare domum secundum directionen
Domini Dei, est gubernare domum prudenter . Per hoc ergo dictum, quod omnia, quae gereret Ioseph, R consequenter , quod gubernatio , qua gubernabar domum, dirigebantur in ipso a Deo, describere voluit Genesis, quod Ioseph prudenter domum gubernabat. Ergo per hoc notificavit, quod oeconomica debet esse connexa prudentiae: id, quod est scholassice dicere , quod oeconomica convenienter ponitur species prudentiae. Item idipsum in uatur per hoc,
quod 3. Timoth. 3. postquam dictum fuerat j oporis ret, Episcopum esse prudentem , subditur ly suae d
usui bene prae ositum. Ex contextu enim isto patet, quod ly bene stat pro prudenter, & per consequens patet , quod secundum Apostolum oeconomica nouadministratur convenientqr sine prudentia; id , quod est philosophice dictum , oeconomicam convenienterponi partem subiectivam prudentiae. Secundo vides: quomodo, &C.
prudentia . Locis sup. notatis.
AD Quartum sc proceditur. Videtur , quod Miltiataris non debeat poni species prudentiae . Pr dentia enim contra artem dividitur, ut dicitur in LEth. ea. 3. ω s. to. I Sed militaris videtur ense quaedam ars in rebus bellicis, sicut patet per Philos in 3. Eth. c innuitur e. 8. sed expνes. l. I. c. is Ergo militaris non debet poni species pruden
a. Praeterea . Sicut militare negotium continetur sub politieo, ita etiam 3e plura alia negotia , sicut mercatorum , artificum , ct aliorum huiusmodi :Sed secundum alia negotia quae sunt in civitate non accipiuntur aliquae species prudentiae . Ergo etiam neque secundum militare negotium. 3. Praeterea. In rebus bellicis plurimum valet militum fortitudo . . Ergo militaris magis pertinet ad sortitudinem , quam ad prudentiam
119쪽
sed Contra est , quod dicitur Proverb. 24. mdispositione initur bessum , . erit salus , ubi μον
multa eonsilia. Sed consiliari pertinet ad prudentiam. Ergo in rebus bellicis maxime necessatia est aliqua specios prudentiae, quae militaris dicitur. Respondeo dicendum , quod ea , quae secundum artem , & rationem Nuntur , consormia esse oportet his, quae secundum naturam ; quae a ratione dia vina sunt instituta. Natura autem ad duo tendit: primo quidem ad rependam unamquamque rem in te ipsa; Secundo vero ad resistendum extrinsecis impugnantibus , Ss corruptivis : Et propter hoc non dedit solum animalibus vim concupis ibilem , per quam moveantur ad ea , quae sunt saluti eorum accommoda , sed etiam vim irascibilem , per quam animal resistit impugnantibus .
Unde & in his , quae sunt secae dum ratiorem , nomDIum oporro esse prudentiam politicam , per quam
disponantur convenienter ea quae pertinent ad bonum commune , sed etiam militarem , per quam h sium insultus repellantur.
Ad primum ergo dicendum , quod militaris potest esse ars , secundum quod habet quasdam regulas
recte utendi quibusdam exterioribus rebus, puta ammis, & equis: Sed secundum quod ordinatur ad bonum commune , habet magis rationem prudentiae. Ad seeundum ditendum , quod alia negotia , quae sunt in civitate , ordinantur ad aliquas particulares utilitates : Sed militare negotium ordinatur ad turullionem totius boni communis. Ad tertium dicendum, quod executio militiae pertinet ad sortitudinem , sed directio ad prudentiam , di praecipue secundum quod est iu duce exercitus.
EX art. habes primo : quomodo per rationem ostendas , merito insinuatum a scripturi & qu dam Philosoph. quoes militaris debet poni pars subiectiva. . i. species prudet tiae . Et de Philoispho quidem illo patet , qu. 8. ar. I. - m. I. Insinuatur
Iutem a scripturis per hoc , quod de David dicitur I. Reg. ΙΣ. Postiis eum Satit super miror belli , εω feeit eribunum super mille viros , egi ediebatur Daυid , or rnrrabat in conspectre populi , . in σ- .mnibus mu enter agebat . Et post pugnam victori sam contra Philist. mi subditur . A mine pio egνef so iis eortim prudent/ui se Serebat David , quam. .
120쪽
mnes viri Saul. Ecce , quod secundum ise dicta . debet militaris annecti prudentiae . Ac si scholastiee dicatur, quod convenienter ponitur militaris pro specie prudentiae. Item per hoc dictum sap. 6. Meliores vir prudens, quam sortis . Fortitudo autem maxime requiritur, & laudatur in militia. Unde ibid. cap. 8. in bello forti . Ee Eccles M. Fortis in bello Iesus Navae. Per haec ergo scriptura militarent
non tantum innuit convenienter esse partem prudentiae : sed etiam valde convenienter. Secundo vides: quomodo, EG.
De υDetituus adiunctis prudentiae, in quatinis articulos divisa. postea considerandum est de virtutibus adiunctis
prudentiae , quae sunt quasi partes potentiales ipsius. Ea circa hoc quaeruntur quatuor . Primo . Utrum eubulia sit virtus. Secundo . Utrum sit specialis virtus a prudentia, distincta. Tertio. Utrum synesis sit specialis virtus. Quarto. Utrum guome sit specialis virtus.
6. mb. Iem 9. An Primum sic proceditur. Videtur, quod Eub
lia non sit virtus. Quia secundum August. itili, a. de lib. arb. c civ. I9. eis. prine. to. 3. , vim tutibus nullus male virtvr i Sed eubulia , quae est bene consiliativa, aliqui male utuntur ; vel quia Mituta consilia excogitant ad fines malos conseque Us; aut quia etiam ad bonos fines consequendos Miliqua peccata ordinant ἔ puta qui furatur, ut eIe mosynam det. Ergo eubulia non est virtus. a. Praeterea. virtus persectio quaedam est, ut dieitur in 7. Phys. c to. a. Sed eubulia circa consilium eonustit, quo u importat dubitationem, &inquisitionem , quae imperseitionis sunt . Ergo eu-hulia non est virtus. 3. Praeterea . Virtutes sunt connexae adinvicem E a ut