장음표시 사용
91쪽
est in senibus , non solum propter naturalem dispois sitionem quietantem motum passionum sensibilium, sed etiam propter experientiam longi temporis. Ad tertium dicendum , quod etiam in brutis an iis malibus sunt determinatae viae perveniendi ad finem . Unde videmus , quod omnia animalia eiusdem speciei similiter operantur. Sed hoc non potest esse tu homine propter rationem eius, quae cuna sit cognoscitiva universalium , ad infinita singularia se e tendit.
EX articulo habes primor quomodo per rationem ostendas , merito insinuatum a scripturis , &Philosopho fuisse , quod prudentia non est nobis a natura instinuatur autem per dictum Iob duodecimo , in antiquis in sapientia, Θ in multo tempore
prudentia . Si enim nobis inessed prudentia a nat ra, tunc esset.tam in iuvenibus , quam in senioriabus: quoniam iuvenes sunt in natura pares senibus. Non ergo oportuisset ad differentiam iuvenum dicere et quod in antiquis , seu in multo tempore , ' est prudentia : per tale igitur dictum intelligi datur, quod prudentia non est naturalis , idest non inest nobis a natura: item per hoc, quod 3. Reg. I 2. nam ratur, consilium seniorum Roboam Resti datum fuis se bonum, consilium autem iuvenum fuisse malum, ct in tantum , ut Rex ipse sequendo consilium tu, venum postposito illo senior una imprudentissime fecerit, regni amissione inde secuta testante : per hoc ergo , quod experimento scriptura haec docet , in antiquis esse prudentiam, non in iuvenibus , attenta longitudine temporis , docet simul et quod Pr dentia non inest nobis a natura. Discurre, ut supra,
Job duodecimo ς item a philosopho per hoc, quod dicit fecundo Ethieorum, quod υirtus intellectualis ,
RQ ut in argumento contrari explicatur . Secundσvides: quomodo ex iis bene conssideratis , & applicatis declaretur, &
Utrum prudentia posse amitti per oblivionem.
AD Decimum sextum sic proceditur. Videtur quod Prudentia possit amitti per oblivionem . Sciemata
92쪽
QUAEST. XLVII. ART. XVI. Qtia enim , cum sit necessariorum, est certior, quam prudentia ς quae est contingentium operabilium : Sed scientia amittitur per oblivionem. Ergo multo maingis prudentia. a. Praeterea . Sicut Philosophus dieit in a. Ethic.c c. ia a. D. I. virtus ex eisdem generatur , ω eorrumpitur contrario modo factis : Sed ad gener tionem prydentiae necessarium est experimentum, quod fit ex multis memoriis , ut dicitur in princ. Metaphysic. Ergo cum oblivio memoriae Nponatur , videtur quod prudentia per oblivionem posIit amitti. 3. Praeterea . Prudentia non est sine cognitione universalium : Sed universalium cognitio potest per oblivionem amitti. Ergo & prudentia.
Sed Contra est , quod Philosophus dicit in 6. Et hic. cc. s. in si rom. s. quod oblivio in artis,
non prudentiae. Respondeo dicendum, quod oblivio respicit cognitionem tantum . & ideo per oblivionem potest aliis quis artem totaliter perdere, & similiter scientiam, quae in ratione consistunt. Sed prudentia non conis
sistit in sola cognitione , sed etiam in appetitur quia , ut dictum est , c ar. 8. hu. qu. principalis eius actus est praecipere, quod est applicare cogniti nem habitam ad appetendum , & operandum . Et ideo prudentia non directe tollitur per oblivionem, sed magis comumpitur per passones. Dicit enim Philosophus in 6. Et hic. c c. s. a med. eo. S. quod deIectabiis, oe triue perυertit Mimationem prudentiae.
Unde Dan. 13. dicitur 2 Species decepit te , oe eon- eupiscentia subυertit cor tuum . Et Exod. 23. dicitatur r. Ne accipias munera , quae exeaecant etiam prudentes .
Oblisio tamen potes impedire prudentiam, inquantum procedit ad praecipiendum ex aliqua cogniti ne , quae per oblivionem tolli potest. Ad primum ergo dicendum , quod scientia est in sola ratione. unde de ea est alia ratio, ut supradi. ctum est. c . 33. a. I. JAd secundum dicendum, quod experimentum pruindentiae non acquiritur ex sola memoria, sed ex exercitio recte praecipiendi. Ad tertium dicendum, quod prudentia principaliter consistit non in cognitione universalium , sed in applicatione ad opera, ut dictum est . in eor. ω M. 3. hω. ρυ- Oblivio universalis cogniti
nis non corrum Pit id , quod est principale in prudentia sed aliquod impedimentum ei affert, ut di
93쪽
68 QUAEST. XLVIII. ART. UNICUS. APPENDIX.
Ex art. habes primo : quomodo per rationem instendas, merito insinuatum suisse a scripturis , di philosopho , quod prudentia non amittitur per oblivionem, sed per passiones; insinuatur autem per dictum it Iud 6. Ethicorum; oblivis ci artis, oe non prudentis ς insinuatur & Dan. i 3. de senibus illia scriptura narrante imprudentiam maximam, in facto Susannae ,' patet enim, quod illi senes, tum propter longitudinem temporis in ossicio iudicandi, tum propter actuale exercitium illo anno sibiipsiqincumbens , non erant obliviosi prudentiae servari debitae: & ex consequenti patet , quod per oblivi Nem eorum prudentia non fuit amissa , sed propter aliquid aliud. Quid autem fuerit illud aliud, explicat ibi Daniel , quod fuit passio : idem apparet I. Reg. 8. per hoc, quod ibi narratur, filios Samuelis amisisse prudentiam in iudicando et probabilissimum autem est , quod non erant obliviosi prudentiae , qualiter scilicet servanda esset, tum propter exercitium officii iudicandi , tum propter patris viventis adnue instructionem quasi continuam, & consequenter, quod non propter Oblivionem , sed propter aliud amiserunt prudentiam . Quid autem fuerit illud D liud, explicatur ibi; quod fuit passo avaritiae . S eundo vides; quomodo, &c.
De partibus prudentiae. DE inde considerandum est de partibus prudentiae. Et circa hoc quaeruntur quatuor . Primo. Quae sint partes prudentiae . Seeundo . De Partibus
Utrum eonυenienter assisnentur irrapartes prudentιa. Insq. 49. γ 3. d. 33. q. r. a. r.
AD Primum sic proceditur . Videtur , quod inconvenienter aiugnentur tres partes prudentiae.
Tullius enim in a. Rhetor. c Bil. de timent. alia
94쪽
as1 f. ante F. ponit tres partes prudentiae; stiliscet memoriam , intelligentiam & providentiam. Macrobius autem c I. I. Somn. Scip. e. 8. eis. med. s cundum sententiam Plotini attribuit prudentiae nae ;scilicet rationem, intellectum, eheu pectionem, proinvidentiam , doeilitatem , & eautionem . Aristoteles autem in o. Et hic. c o. 9. 3O. γ Iι. to. s. dicit , ad prudentiam pertinere eubuliam, I nesim, & gnomen.
Facit etiam mentionem circa prudentiam de eu
ebia , .& solertia, sensu, 8e huemctia . Quidam autem alius Philosophus Graecus dicit , quod ad prodentiam decem pertinent; scilicet etibulia, solertia , providentia, regnativa, militaris , politiea , oeconomica, dialectua, rhetyriea , di physca . Ergo videtur, quod vel una assignatio sit superflua , vel alia
diminuta. I. Praeterea . Prudentia dividitur contra seientiam et
Sed politica, oeconomica, dialectica, rhetorica, phy-fica, sunt quaedam scientiae . Non ergo sunt partea
prudentiae. 3. Praeterea . Partes non excedunt totum e Selmemoria intel Iectiva , vel intelligentia, ratio, senis sis , & docilitas non solum pertinent ad prudentiam , sed etiam ad omnes habitus cognoscitivos. Ergo non debent poni partes prudentiae.
. Praeterea. Sicut consiliari, & iudicare, & praecipere sunt actias rationis practicae r ita etiam uti, sicut supra habitum est. c i. a. q. 16. a. r. 3 Sicut e go eubulia adiungitur prudentiae , quae pertinet in consilium , & synesis, & gnome, quae pertinent in
iudicium ; ita etiam debuit poni aliquid pertinens
S. Praeterea - Solicitudo ad prudentiam pertinet, sicut supra dictum est . c praee. ar. 9. EF etiam inter partes prudentiae solicitudo poni debuit. Respondeo dicendum, quod triplex est pars : seia licet sntegrisIis; ut paries, tectum, & fundamentum sunt partes domus : subiecti : sicut bos , & Ieo sunt partes animalis r & potentialis ; sicut nutritis
m, & sensitivum sunt partes animae . Tribus emgo modis possunt assignari partes alicui virtuti. Uno modo ad similitudinem partium tutegralium ; ut scilicet illa dicantur esse partes virtutis alicuius , quae necesse est coocurrere ad perfectum actum virtutis
illius . Et se ex omnibus enumeratis possunt aeripi octo partes pmdentiae , scilicet sex , quas enumerat
Macrobius; ρωibus addenda es septima, scilitat memoria , quam Ponit Tullius , ω e oebia , sese so- Ierim, quam Ponit Aristoteles . c in m. IX. D I.
95쪽
I. J nam sensus prudentiae etiam intellectus dieitur. Unde Philosophus dicit in o. Ethic. cci I l. cis. med. som. s. Horum ergo oportet habere sensum , bis a rem es intellectus. Quorum octo quinque pertinent ad prudentiam , secundum id quod est cognoscitiva ;scilicet memoria , ratio , intellectus, docilitas , & f
Iertia e Tria vero alia pertinent ad eam, secundum quod est praeceptiva, applicando cognitionem ad mrus i scilicet providentia , eircum edito , & cautio. Quorum diversitatis ratio patet ex hoc, quod circa cognitionem tria sunt consideranda e Primo quidem ipsa cognitio, quae si sit praeteritorum , est mem via; si autem praesentium, sive contingentium, sive Necessariorum , vocatis intellecttis , sive intelligensia: Secundo ipsa cognitionis acquisitio, quae fit -ι Per disciplinam ; N ad hoc pertinet docilitas : -ι per inventionem ; S ad hoc pertinet eustoebra, quae est bona conjecturatio : huius autem pars, ut dicitur in s. Et hic. ce. F. to. I. est solertia, quae est velox conieEtuνatio medii , ut dieitur in I. Poster. c tex.υIn to. I. Tιrtio considerandus est usus cogniti nis , secundum scilicet quod ex cognitis aliquis procedit ad alia cognoscenda , vel iudicanda i & hoc vertinet ad rationem. Ratio autem ad hoc quod recte praecipiat, tris debet habere; Primo quidem, ut ordinet aliquod accommodum ad finem et & hoc pertinet ad providentiam : Secundo, ut attendat circun- stantias negotii; quod pertinet ad circumspectionem :I ertio , ut vitet impedimenta : quod pertinet ad
Partes autem subiectivae virtutis dicuntur species eius diversae. Et hoc modo partes prudentiae, se-
,, eundum quo proprie sumitur , sunt prudentia ,
,, per quam aliquis regit seipsum; & prudentia, per di, quam aliquis regit multitudinem : quae differuntes, specie, ,, ut dictum est. c qu. s. m. H. Et it Tum prudentia, quae est multitudinis, regitiva , dividitur in diversas species , secundum diversas species multitudinis . Est enim quaedam multitudo ac tinata ad aliquod speciale negotium ; sicut exercitus. congregatur ad pugnandum; cujus regitiva est prudentia militaris : uuaedam vero multitudo est a. u-mat ad totam vitam ; sicut multitudo unius domus, vel familiae ; cuius regitiva est ννudentia oeconomiaca Est etia' multitudo unius civitatis, vel regni cuius quidem regula directiva est in principe regnativa, in su itis autem politio simpliciter dicta.
Ss vero prudentia fumatur Iarge , fecundum quod
Diaudis etiam Mentiam Deculativam, ut supra diselum
96쪽
etum est, c maec, an a. ad a. tunc etiam pastis ias ponuntur Diau tua , Rhetorica , & Phraea. cundum tres modos procedendi in scientiis r Oudrum tintis est per demonstrationem ad scientiam cauis fandam; quod pertinet ad Phineam, ut sub Physica intelligantur omnes scientiae demonstrativae : Alius modus est ex probabilibus ad opinionem iaciendam quod pertinet ad Dialecticam - Tertius modus es ex quibusdam conjecturis ad suspicionem inducem dam , vel ad aliqualiter persuadendum p quod pertinet ad Rhetoricam. Potest tamen dici , quod haec tria pertinent ad prudentiam etiam proprie dictam,
quast ratiocinatur interdum ex necessariis , interdum ex probabilibus, interdum autem ex quibusdam con-3ecturis. Partes autem potentiales alicuius virtutis dicuntur virtutes assiunctae , quae Ordinantur ad aliquos secundarios actus , vel materias , quasi non habe tes totam potentiam principalis virtutis . Et fecun--m hoe pontimur partes prudentiae, Etibulis, quae est circa consilium: onesis, quae est circa iudicium eorum, quae secundum regulas communes fiunt : &Gnome , quae est circa iudicium eorum , in quibus oportet quandoque a communi lege recedere . μυ- Aeneia vero est circa principalem actum , qui est
Ad primum ergo dicendum, quod diversae assignationes differunt, secundum quod diversa genera paristium ponuntur , Vel secundum quod sub una parte Draius assignationis includuntur multae partes alterius Ormi gnationis e Sicut Tullius sub providentia includit estitionem, & eiseumstectionem , sub intellige tia autem rationem , kocilitarem, & DDνpiam. Ad secundum dicendum, quod oeconomica, & p litica non accipiuntur hic, secundum quod sunt sciemtiae , sed secundum quod sunt prudentiae quaedam ἀDe aliis autem tribus patet responsio ex dictis. cineo . an Ad tertium dieendum, quod omnia illa ponuntur partes prudentiae , non secundum suam communit tem, sed secundum quod se habent ad ea, quae per tinent ad prudentiam. Ad quartum dicendum, quod recte praecipere, &ntione uti semper se concomitantur: quia ad praeisceptum rationis sequitur obedientia Inferiorum viis rium, quae Pertinent ad usum.
Ad quartum dicendum , quod solicitudo ineludiaruria rationc Providentiae. D a A
97쪽
72 QUAEST. XLIX. ART. LAPPENDIX.
EX art. habes primo ς quomodo per rationem mssendas, & in recto sensu intelligas, merito fui se insinuata a scripturis, &c. illa , quae dicentur tu appendicibus per ordinem incipiendo ab ar. I. usque ad ar. q. q. II. Illucusque enim tractantur si pillatim ea , quae in praesenti a r. summatim tradita sunt. Secundo vides: quomodo, Sc.
in οἱ o articulos disja . DEinde considerandum est de singulis prudentiae
partibus quasi integralibus. Et eirea hoc quaeruntur octo . Primo. De memoria. Secundo. De intellectu, vel intelligentia. Tertio. De docilitate. Quarto. De solertia.
Quinto. De ratione . Sexto. De providentia. Septimo. De circunspectione. Octavo. De cautione.
Utrum Memoria sit pars prudestiae. p. q. 43. Et d. 33. q. 3.ΑD Primum sic proceditur . Videtur , quod memoria non sit pars prudentiae. Memoria enim, Di dicit philos cl. de mem. . reminis. e. I. to. a. yest in parte animae sensitiva : Prudentia autem est In ratiocinativa, ut patet in 6. Et b. c s. s.
Ergo memoria non est pars prudentiae. 2. Praeterea. Prudentia exercitium acquiritur,& perficitur : Sed momoria inest nobis a natura . Ergo memoria non est pars prudentiae. 3. Praeterea. Memoria est praeteritorum, prudentia autem est futurorum operabilium, de quibus est consilium, ut dieitur in 6. Ethic. cc. a. D. S. Ergo memoria non est pals prudentiae.
98쪽
Sed Contra est, quod Tullius in a. Rhet. Je. derivent. aliquam. ante f. ponit memoriam inter partes prudentiae. Respondeo dicendum , quod prudentia est circa contingentia operabilia, sicut dicium est. q. s. a. 3. In his autem non potest homo dirigi per ea, quae sunt simpliciter, & ex necessitate vera, sed ex his, quae ut in pluribus accidunt . Oportet enim prino cipia conclusionibus esse proportionata, & ex talibus taIla concludere, ut dicitur in s. Ethicor. c. ex s. Lo 3. to. Quid autem in pluribus sit verum, Oportet per experimentum considerare . Unde & in a. pEthie. cin prine. lib. to. s. J Philos. dicit, quod vi tus intellectualis habet generationem , ω augmen,
rum ex experimento , oe tempore'. Experimentum a
tem est ex pluribus memoriis , ut patet in I. Met. O. to 3 Q Unde consequens est, quod ad prudemtiam requiritur plurium memoriam habere. Unde conυenienter memoria ponitur pars prudentis. Ad primum ergo dicendum , quod , sicut dictum est, s q. e p. a. 3. prudentia applicat universalem eo. gnitionem at particularia, quorum est sensus. unde multa , quae pertinent ad partem sensitivam , r quiruntur ad prudentiam , inter quae est memoria. Ad secundiam dicendum , quca sicut prudentia ptitudinem qMidem habet ex natura , sed eius complementum ex exercitio, vel .gratia: iten etiam, ut Tullius dicit in sua Rhet. c. IV. 3. ad Herm. aliquant. ante si memoria non solum a natura proficiscitur , sed etiam ha et plurimum artis , & industriae . Et sunt quatuor , per quae homo proficit in bene me morando. Qiaorum primum est, ut eorum quae Vult memorari, quasdam similitudines assumat convenie tes , nec tamen omnino consuetas : quia ea , quae sunt inconsueta, magis miramur , & sic in eis animus magis, S uehementius detinetur : ex quo fit, quod eorum quae in pueritia vidimus, magis mem remur . Ideo autem necessaria est hujusmodi similitudinum , vel imaginum adinventio, quia intentiones simplices , & spirituales facilius ex animo et A. buntur , nisi quibusdam similitudinibus corporalibus quasi alligentur: quia humana cognitio potentior est circa sensibilia. unde & memorativa ponitur in parte sensitiva . Secundo oportet , ut homo ea , qu memoriter vult tenere , sua consideratione ordinate disponat , ut ex uno memorato facile ad aliud pro cedatur . Unde Philosophus dicit in lib. de mem ria: cc. a med. ro. 2. A locis videntur reminisi
99쪽
λ altad veniunt. Tertio oportet, ut homo solicis dinem apponat , & affectum adhibeat ad ea , quae vult memorari et quia quanto aliquist magis fuerit impressium animo , tanto minus elabitur . Unde &Tullius dicit in sua Rhetor. c G 3. ad Mere v. meratis , quod solstitudo conservas antegras sim Iactarum Muras. 2uarto oportet, quod ea freque ter meditemur, quae volumus memorari. Unde Phi-Iosophus dicit in lib. de memoria, c Ioc. Ap. cis. quod meditationes memoriam salvant quia , ut in eodem lib. c. ibid. dicitur, consuetudo es quasi natura . Unde quae multoties intelligimus , cito reminiscimur , quasi naturali quodam ordine ab uno ad aliud procedentes. Ad tertium dieendum , quod ex praeteritis oportet nos quasi argumentum sumere de futuris . & ideo memoria praeteritorum necessaria est ad bene consisIlaudum de futuris.
EX articulo habes primo: quomodo per rationem ostendas, merito insinuatum fuime a scripturis, S Tullio; quod memoria est pars prudentias. Tuialius quidem a. Rher. ponit memoriam inter partes prudentiae ut etiam q. 48. o. Dad I. allegatum suit . Insinuatur & a lib. Itidiris per hoc , quod ibi αnarratur, quod Achior prudenter de populo Iudae rum Iocutus ad Holofernem ς &quod istam suam ire consulendo prudentiam collegit ex memoriis praeteritorum factorum , puta circa mare rubrum , circa manna, circa victorias contra Chananains, &e. videtu ibi. Seeunda vides; quomodo ex iis, &cis
Utrum intellectus si pati prudentiae. p.-48. Et 3. d. 33. 3. AD Secundum sie proceditur . Videtur , quod imtellectus non sit pars prudentiae. Eorum enim, quae ex opposito dividuntur, unum, non est pars alterius . Sed intellectus. ponitur virtus intellectualix Eondivisa prudentiae, ut patet in 6. Eth. c e. 3. m. svi Ergo intellectus non debet poni pars prudentiae. 2. Praeterea. Intellectus ponitur inter dona Spiriatus sancti, & eorrespondet fidei , ut supra habitum
est; c.8. a. a..8. b Sest prudentia est alia virtus ais de
100쪽
fide , ut per supra dicta patet. q. a. s. or i. a. q. 62. a. a. Ergo intellectus non pertinet ad prudentiam.
3. Praeterea. Prudentia est singularium operabilium ,
ut dicitur in 6. Ethicor. ce. 7. , 8. to. 3.3 Sed intellectus est universalium cognoscitivus , & immaterialium, ut patet in 3. de Anima . tex. 38. oe 39.to. a. 2 Ergo intellectus non est pars prudentiae . Contra est , quod Tullius cl. a. de Inυent. Hι- quant. antes. yonit intelligentiam partem prudentiae, fle Macrobius in Iomn. Scip. e. 8.ciri med. intellectum; quod in idem redit. Respondeo dicendum , quod intellectus non sumis tur hic pro potentia intellectiva , sed prout importat quandam rectam aestimationem alicuius extremi principii, quod accipitur ut per se notum : sicut &prima demonstrationum principia intelligere diciamur . omnis autem deductio rationis ab aliquibus Procedit, quae accipiuntur ut prima. Unde oportet, quod omnis pocemis rationis ab aliquo intellecta Procedat. Quia ergo prudentia est recta ratio agib Itam . ideo necesse est quod totus processus prudentiae ab intellectu derivetur. Et propter hoc inteuectus ponitur pars prudentie Ad primum ergo dicendum , quod, ratio prudentiae terminatur, sicut ad conclusionem quandam, ad Particulare operabile, ad quod applicat universalem cognitionem, ut ex dictis patet. q. 47. a. 3. Gr6. Conclusio autem singularis syllogizatur ex universa- Ii, S singulari propossitione. Unde oportet, quod ratio prudentiae ex duplici intellectu procedat : Ruorum tinus est , qui est cognoscitivus univers him; quod pertinet ad intellectum, qui ponitur vi eius intellectualis , qua naturaliter nobis cognita sunt non
selum universalia principia speculativa , sed etiam practica : sicut, μIIi esse malefacienduma ut ex dictis patet - q. 47. a. a. oe 3. Alius autem intellectus est, qui, ut dicitur in 6. Ethicor. e. II. to. s. est cognoscitivus extremi, id est alicuius primi siningularis , seu principii contingentis operabilis propositionis, s elicet minoris, quam oportet esse singulam rem in syllogismo prudentiae, ut dictum est. c q. 47. 3. cro. Hoc autem principium singulare est ali quis singularis finis, ut dicitur ibidem. Undesnee ιectus, qui ponitur pars prudentiae, est quaedam recta aestimatio de aliquo particulari fine.
Ad secundum dicendum , quod intellectiis, qui ponitur donum Spiritus sancti, est quaedam acuta peris spectio divinorum, ut ex supra dictis patet. a. et O a. J Aliter Ruim Ponitur intellectus pars pr