장음표시 사용
171쪽
3. Praeterea . Alia documenta veteris testamentEad praecepta decalogi ordinantur . unde & Malachiauit. dicitur e Mementote legis Moysi servi mei , quam mandavi ei in Horeb : Sed. in aliis documentis v teris testamenti dantur praecepta de prudentia ; Si ut Proverb. 3-Ne senitaris prudentiae tua. & in Da ea . Pa brae tuae praecedant gressus tuos . Ergo S in lege debuit aliquod praeceptum de prudentia. dari, & praecipue inter praecepta decales i. Sed Contrarium patet enumeranti praecopia deea- Iogi
Respondeo dicendum , quod , sieut supra dictum
est, c I. a. q. Ioo. a. I. cum de praeceptis ageretur, praecepta decalogi sicut data. sunt omni populo se ita etiam cadunt in existimationem omnium , quasi ad naturalem rationem pertinentia . Praecipue autem sunt de dictamine rationis naturalis fines h
manae vitae , qui se habent in. agendis sicut primcipia naturaliter e vita. im speculativis ς ut ex su-Pradictis patet . . cis. Q. ar. Prudentia autem non est circa finem , circa ea quae sunt ad Mnem, ut supra dictum est. c ibid.
Et ideo non fuis tameniens , ut inter praerens Mealagi aliquod pνaereptum poneretur ad prudentiam pertinens directe r Ad qtiam tamen omnia praecepta
decalogi pertinent , secundum quod ipsa es direct u
. Ad primum ergo dicendum , quod, licet prudentia sit simpliciter priueipalior virtus omnibus aliis uirtutibus moralibus; iustitia tamen prinei palius respieit rationem debiti , quod requiritur aὸ praeceptum , ut supra dictum eri . c q. 44. I. . I. a. μύο. a. 3. Et ideo principalia praecepta legis, quam e praecepta decalogi , magis debuerunt ad iustis.
tiam , quam ad prudentiam pertinere..
Ad secundum dicendum , quod doeti inae Euatig lica est doctrina persectionis. Et ideo oportuit, quoa in ipsa persecte instrueretur homo ddi omnibus, quin pertinenr ad rectitudinem vitae , sive sint fines, sive sint ea quae sunt ad finem. Et propter hoc oportuit in doctrina Euangelica etiam. de prudentia Prae mcepta dari αΑd tertium dicendum , quod sicut alia doctrina veteris Testamenti ordinatur ad praecepta decaloqi, Mi ad finem; ita etiam conveniens fuit, ut in subinsequentibus documentia veteris testamenti homines . inuruerentur de actu prudentiae , quL est circa ea; quae sunt ad finem
172쪽
Ex artio habes primo: quomodo per rationem O Rendas , fuit se bene factum , quod in decalogi
praeceptis non praeciperetur specialiter de actu pruindentiae. Quod vero tot non fuerit de prudentia manis datum , patet enumeranti praecepta decalogi posita Exod. ao. Valent ad hoc I. a. q. c. ar. 3cc. & a. a. qu. 322. a. &c. Secundo vides , &c.
orum in veteri lege fuerint convenienter praecepta prohibitiva preposta de vitiis opposetis
AD secundum se proceditur . Videtur , quod iuveteri Iege fuerint inconvenienter praecepta prohibitiva proposita de vitiis oppositis prudentiae. opponuntur enim prudentiae non minus illa, quae habent directam oppositionem ad ipsam , c sicut imprudentia, S partes eius quam illa , quae cum ipsa similitudinem habent c sicut astutia , & quae aa ipsam pertinent Sed haec vitia prohibentur in i
ge . dicitur enim Levit. 19. Non facies ealumniam proximo tuo . N Deuteron. as. Non habebis in saeculo tuo diversa pondera , minus , or majus . Erg. Et de illis vitiis , quae directe opponuntur prude tiae , aliqua praecepta prohibitiva dari debuerunt. 2. Praeterea. In multis aliis rebus potest fieri fraus , quam in emptione, & venditione. Inconvenienter ergo fraudem in sola emptione , & venditione lex prohibuit. 3. Praeterea. Eadem ratio est praecipiendi actum virtutis , & prohibendi actum vitii oppositi: Sed Metus prudentiae non inveniuntur in lege praecepti . Ergo nec aliqua opposita vitia debuerunt in lege prohiberi. Sed Contrarium patet per praecepta legis indacta. c in. arg. r. 3Respondeo dicendum , quod , sicut supra dictum est, c praee. iustitia maxime respicit rationem debiti , quod requiritur ad praeceptum p quia iustitia est ad reddendum debitum alteri , ut infra dicetur: c 58. a. r. Astutia autem quantum ad exe cutionem maxime committitur in his , circa quae
est iustitia , ut dictum est. c 33. s. JEt ideo conveniens fuit , ut praecepta prohibiti
173쪽
darentur in Iege de executione assutiae , inquantum
ad initismam pertinet - fcut cim MIO , oe fraude aliquis alicui calumniam ingerit, vel eius bonasseti primum ergo dicerulum, quod illa vitia, quae
directe opponuntur prudentiae manifesta contrarietate , non ita pertinent ad injustitiam , sicut exet tio astutiae i Et ideo non ita prohibentur in lege , ficut fraus, & dolus, quae ad iniustitiam pertinent. Ad secandum dicendum , quod omnis dolus, vel sexus commissa in his , quae ad iniustitiam pertianent, potest intelligi esse prohibita Lev. 19. in prohibitione calumniae . Praecipue autem sol re fraus eis xerceri , & dolus in emptione , & venditione , fimcundum illud Ecel. 26. Non iussi abisur caupo a peccato labiorum. Propter hoc specialiter praeceptum prohibitivum datur in lege de fraude circa empti nes , & venditiones commissa. Ad tertium dicendum , quod omnia praeeepta de actibus iustitiae in lege data pertinent ad executio. nem prudentiae ; sicut & praecepta prohibitiva data de furto, calumnia, & fraudulenta venditione, Pe tineat ad executionem astutiae .
EX arti habes primo : quomodo per rationem instendas, merito surge insinuatum ae stripturis, quod in lege veteri convenienter data fuerunt prae .cepta prohibitiva vitiorum prudentiae oppositorum , Rilicet D udis , R doli. Insinuatur autem per ducta Levit. Iy. & Detit. 23. ut in arg. I. Nam qu eunque praecepta vel prohibita in scripturis certis. sme tenentur esse convenienter ibi posita sive sic , sive sic. Unde ad hoc, i mo & universaliter ad mnia ibs, ut ibi, narrata , significandum , in per sona ipsius sacrae sapientiae scripturarum qicitur Prerus. Iusi fune omnes fermones mei r nm V in eis ravum quid , neque pejersum . ssii fura interuusemums ς ω aequi invenientibus Ietentiam a Marcibi multum pro semper notanda , di memoranda. Secundo vides et &
174쪽
De Jure , in quatuor articulos divisa . Consequenter post prudentiam considerandum est de Iustitia.
Circa quam q&adruplex consideratio occurrit. Pν ma est de sustitia. Secunda de partibus eius. Tertia de dono ad hoc pertinente. utiaria de praeceptis ad iustitiam pertinentibus. Circa iustitiam vero confideranda sunt quatuor .
Primo quidem de iure. Seeundo de ipsa iustitia. Tertio de iniustitia. uuario de iudicio.
circa primum queruntur quatuor. Primo . Utrum ius sit obiectum iustitiae. Secundo . Utrum ius convenienter dividatur iii ius naturale, & pofitivum. Tertio . Utrum ius gentium sit idem , quod ius
Quarto . Utrum ius dominativum , ia paternum debeant specialiter distingui .
AD Primum sic proeeditur . videtur , quod Ius
non sit obiectum Iustitiae . Dicit enim CeI1ua Iurisconsultus, c. I. I. st. de Iust. Iure quod ius es ars boni ,.ω aequi. Ars autem non est obiectum iustitiae , sed est per se virtus intellectualis . Ergo ius novi est objectum iustitiae. a. Praeterea . Lex , sicut Isidorus dicit in lib. s. Elymol. c. eap. uris es Decies r Lex autem non est Obiectum iustitiae, sed magis prudentiae. unde&Philosophus legi'spositivam partem prudentiae ponit .c l. 6. Ethie. e. 8. in prine. to. s. Ergo ius non est obiectum iustitiae. . 3. Praeterea . Iustitia principaliter subiicit hominem Deo . dicit enim Augustinus in lib. de moris hvs Ecclesiae , c cap. is. ciris. to. I. quod iωβitias amoν tantum Deo serviens , ω ob boe bene imperans ceteris, qua homini subiecta suntlSed ius non pertiuet ad divina. sed solum ad humana. dicit enim
175쪽
Isidorus in lib. s. ElymoL c cap. a. quod fas Ieae divina es o ius autem lex humana. Ergo ius, nota est obiectum iustitiae . Sed Contra est , quod Isidorus diuit in eodembro emp. 3. auod ius dictum es , quia es i-
sum: Sed tu um est obiectum iustitiae .. dicit enim Philosophus in s. Et hic. c cap. r. γ' pri c. m. s. quod omnes talem habitum istune incere iusitiam. π quo operativi juso sum sunt - Ergo iust est obiectum iustitiae. Respondeo dicendum , quod iustitiae proprium est.
inter alias virtutes , ut ordinet hominem in his , quae sunt ad alterum . Importat enim aequalitatem quandam , ut ipsum nomen demonstrat . dicuntur enim vulgariter ea quae adaequantur, Assari. aequa- Iitas autem ad alterum est. Aliae autem virtutem perficiunt hominem solum in his quae ei conveniunt secundum seipsum,
Sic ergo illud, quod est reclum in operibus ali Tum virtutum, ad quod tendit intentio uirtutis a si in proprium obiectum , non accipitu. nia per
Comparationem ad agentem 1 Rectum vero, quod est in opere iustitiae , etiam praeter gomparationem a agentem ,. constituitur Per comparationem ad alium iaIllud enim in opere nostro dieitur esse iustum, quintrespondet secundum aliquam aequalitatem alteri ;Puta recompensatiq mercedis debitae pro servitio impenso. .Sio ergo iustum dicitur aliquid, quasi ba-hens rectitudinem iustitiae , ad quod terminatur actio iustitiae , etiam non considerato qualiter ab axente fiat : sed in aliis virtutibus non determina
tur aliquid rectum , nist secundum quod aliqualiter fit ab hente .. Et propter hoc siecialiter iustitia
prae aliis virtutibus. determinatar secundum se o
jectum , quos vocatur iustum Et hoc quidem estius.
Unde manifosum ess , quod ius ess obiectum H A
Ad primum ergo dicendum, quod consuetum ast,. quod nomina a sui prisna impositione detorqueau-tur ad alia significanua: Sicut nomen meditana impositum est primo ad significandum remedium, quod Praestatur infirmo ad sanandum: deinde tractum est ad significandam artem , qua hoc fit. Ita etiam hoc men ius primo impositum , est ad significandum, viam rem iustam Postmodum autem est derivatum ad artem, qua cognostitue quia sit iustum: Ee ulterius ad si ifieandum locum . in quo iust redditur a scut dicitur aliquia comparere in iure. Et u
176쪽
. . QUAEST. LVII. ART. II. 1 rrerius dicitur etiam , quod ius redditur ab eo , ad c ius omelum pertinet iustitiam facere , licet etiam id, quod decernit, sit iniquum. Ad secundum dicendum, quod sicut eorum, quae artem exterius fiunt , quaedam ratio in mente artincis praeexistit , quae dicitur regula artis: ita et iam illius operis iusti , quod ratio determinat, quaedam ratio praeexistit in mente , quasi quaedam pru-aentiae regula o Et hoc si in scriptum redigatur, vocatur lex. est enim lex secundum Isid. c lib. s. mr m. cap. 3- eonsitutio δεν-ta . & ideo lex non est apsum jas , proprie loquendo , sed aliqualis ratio
Ad tertium dicendum , quod quia iustitia aequalitatem importat , Deo autem non possumus aequiva, inde est quod justum secundum persectam rationem non possumus reddere Deo. Et propter hoc non dicitur proprie ius lex divina, selfas; quia videlicet lassicit Deo, ut impleamus quod possumus. Iustitia tamen ad hoc tendit, ut homo, inquantum potest, Deo recompenset , totaliter aniamam ei subiiciensis
EX art. h abes pymo r quomodo per rationem Ostendas -- erito in silviatum fuisse a Scripturis, ct Philosopho quod iux est obiectum, iustitiae. Insinuatur autem a Philosopho per dictum a. Eth. ut νο ars contri adducitur, praesupposito dicto Isidori. Α Scripturis vero per hoc , quod dicitur Lev. ImJusse iudies proximo tuo - Hoc est . Iustitia, qua tu Iudicas proximo, tendat ad iustum . Et Deut. i. Quo sinum ess, itidicate. Idest, in exequendo iustitiam, Proponatis vobis pro obiecto iustum , idest , rem distam . Secundo videς: quomodo ex iis: bene Peuratis, & applicatis, Sc.
AD Seeundum sic proeeditur. Videtur , quod ius non convenienter dividatur in ius naturale, M. G s ius
177쪽
Illud enim , quod est naturale , inpositivum. Illua ς
,-.22ζω ζὰ :b: humanis aliquid tale; quia omnes
mds'. I lita et tam bique Ergo non est p z. I, 'nita dieitur esse positivum , quodo2 Izate humana procedit: Sed ei uit
,,--a voluntate humana procedit, a
ius naturale vcum excedat naturam numanam Sim liter xi-
ζ ἐν secundum aliquem aequalitatis modum . Du-
tzium t Uno quidem modo ex ipsa natum reI; Pu- deue aIiquis tantum dat, ut tantundem recIPIat.
'atis modo aliquid est adaequatum , Vellar tum alteri ex condicto, sive ex communi placet to quando scilicet aliquis reputat flantum accipiat. 4uod quidem potest fieri
per : Uno modo per aliquod privatum , si ut quod firmatur aliquo pacto Inter WIvatas personas ' Alis modo ex condicto publico r puta cum totus populus consentit, quod aliquid habeat. qu si adaequatum, & commensuratum hoc ordinat Princeps , qui cur--&eius personam gerit : Etloe dicitur iu) Ad primum ergo dicendum , quod illud , quunaturale habenti naturam immutabilem , opor: Quod sit semper, & ubique tale. Natura autem hinma est mutabilis . Et ideo ist quod naturale est homini, potest aliquando deficere :aeuuitatem habet , ut deponenti depositum reddatu : Κ si ita effet, quod natura humana semp set recta , hoc esset semper servandum . sed quia quandoque contingit , quod Pravatur , est aliquis casus , in quo des uiu-π
178쪽
est reddendum, ne homo perversam voluntatem lino heris, male eo utatur; ut puta si furiosus, vel hostis reipublicae arma deposita reposcat. Ad secundum dicendum . quod voluntas humana ex communi condicto potest aliquid facere iustum in his, quae secundum se non habent aliquam repugnantiam ad naturalem iustitiam : Et in his habet locum sus positiυum. Unde Philosophus dicit in s.
Ethici e. 7. in princi. to. I. quod Iesale iussum es , quod ex mineipio quidiem nihiι dissere se , uri aliarer; quando autem ponituν , d rex . Sed si aliquid
de se repugnantiam habeat ad ius naturale , non potest voluntate humana fieri iustum ; puta si st tuatur, quod liceat furari, vel adulterium commi tere. Unde dicitur Isa. Io. qui condunt leges μ
Ad tertium dieendum, quod ius divisum dicitur, quod divinitus promulgatur; Et hoc quidem partim est de his , quae sunt naturaliter iusta , sed tamen eorum iustitia homines latet: paream autem de his, quae fiunt iusta institutione divina. Unde etiam ius divinum per haec duo distingui potest , sicut & ius humanum . Sunt enim in lege divina quaedam praecepta, quia bona; Be prohibita , quia mala δ qua dam vero bona, quia Praecepta; & mala, quia Pro hibita .
EX artici habes primo et quomodo per rationem ostendas , merito insinuatum a seripturis , MPhilosopho : quod ius in communi convenienter dividitur in ius naturale , S positivum . Et a Phil sopho quidem ἰ ut in ars. contra. A scripturis a item id insinuari subindicatur in lib. Dee retorum distin. prima , cap. I. Numanum genus duobias ingitur 4 naturali , υHylaee, iure, ει moνibus c idest secundum glossam , iure humano sive scripto , sive non ' Itis naturale es, quod in lege, cr in Eua gelio continetuν r quo quisque rudietur alii facere , quos Abi viuis feri oe prohibetuν alii inferre , quod βbi nesia Mi. Unde Christis in Evangelis. Omnia evacunque -Iris, ut faeisne vobis homines, in vosi eadem facite illis. Me es enim lex, ω Prophetae. Haec ibi. . Item de iure positivo loquitur dicens. Ius vii. 63 - quod quisque populus , vel eisitas sibi proprium, divina, humanaque eausa conseituit. Haec ibi. Seeundo vides: quomodo ex iis, si bene consis derata penetrentur, di
179쪽
AD Tertium sic proceditur .. Videtur , quia ius
gentium sit idem cum iure naturali . Non Gnim omnes homines conveniunt , nisi in eo quod est eis naturale : Sed in iure gentium omnis homines conveniunt. dicit enim Iurisconsultus, F. de Ju' er Iure quod ius gentiu- es quo omnes gentes ut tur. Ergo ius gentium est ius naturale. 2. Praeterea. Servitus inter homines est natur Ii se quidam enim sunt naturaliter servi, ut Philosephus probat in I. Pol ir. c eap. 3. Θ q. eo. I. Maservitutes pertinent ad ius gentium , ut Isidorus discit. Ii,. S. Etrmes. ωρ. 6. Ergo ius gentium est
3. Praeterea, Ius, ut dictum est, c an pνaee. I dis viditur per ius naturale, M positiυ-: Sed ius gemesum non est ius positivum et non enim OmneS ge tes unquam convenerunt , ut ex communi condicto aliquid statuerent . Ergo ius gentium est ius nat-
Sed Contra est , quoa Isidoruς dicie, c IV. s. mnm. eap. 4. quod stis aut naitirale es, aut civile , aut gentitim: Et ita ius gentium distinguitur a iure
Respondeo dicendum , quod , sicut dictum est ,.c m. praee. ius , sive jusum naturale est, quod ex
sui natura est adaequatum , vel commensuratum alteri . Hoc autem potest contingere dupliciteν : Uno modo secundum absolutam sui considerationem: fie- ut masculus ex sui ratione habet commensurati nem ad feminam , ut ex ea generet ; ti parens ad filium, ut eum nutriat di lanio modo aliquid est naturaliter alteri commensuratum, non secundum a
lalutam sui rationem , sed secundum aliquid, quod ex ipis sequitur ἔ puta proprietas possessionum . si enim consideretur iste ager.absblute, non habet un-ee magis sit huius , quam illius I seo fi consideretur per respectum ad opportunitatem colendi, & ad pacificum usum agri , secundum hoc habet quandam commensurationem ad hoc quod sit unius , & non alterius; ut patet per Philo phum in a. Polit. ex cap. 3. to. I. Absolute autem apprehendere aliquid
180쪽
aeon sesum convenit homini, sed etiam aliis anima- tibis. Et ideo sus , quod dicitur naturale , βω-- primum modum , commune es nobis , Ex aliis antis malibus. R iure autem natu V sic dicio recedit sus gentium, ut Iurisconsultus dicit ; l. I. F de Ius. crJure fi quia illud amitas animatibus , hoe solum hominibus inter se commune es. Considerare autem aliquid, eomparando ad id quoa ex ipso sequitur, est propriani, rationis, & ideo hociidem est uaturale homini secundum rationem nat ratem , quast hoc dictat Et ideo dicit Caius iuristo sultus; c. l. 9. 6 eod. auod naturalis malo intre sismnes homines constituit, id apud omneL peraeque m foditur, vocatur Me itis gentium . Et per hoc patet responsio ad Primum. Ad secundum dicendum quod hune hononem esse servum , ah solute considerando , masis quam Iium , non habet ratisnem naturalem , sed Qtum, secundum aliqua- utilitatem coasiri ueutem, ,rfnquantum utile ess huic quod, regatur α inplantiari, & illi quod si hoc iuvetur ut diuitur in is Polit. ce. 3 eis. f. mxo Et ideo servitus pertinens ad ius gemitum est nan aliα secundo i modo, sed non primm
Ad tertium dicendam, quod quia ea quae sunt iuris gentium , naturalis ratio dictat , puta ex propinis qua habentia sequitatem, inde est quod non indigent aliqua speciali institutione , sed ipsa naturalis ratio ea initituit : ut di tam est iα auo uate inducta ἀ incor' art. 1
Ex art. habes μῆ- , quomodo per rationem Mostendas , & in recto sensu intelligas , merito insinuatum a scripturis , & Isidoro quod ius gentium non est idem, quot naturale. Ab Isidoro quidem , eum ab ipso dividatur eontra ius naturale put in amiam eant m A scripturis vero per hoc, quod servitus. introducitur α Genes 9. in poenam ipsius Cham quae tamen servitus non est de iure nati rati , ut patet ex discursu Genesi es me ais illud cain secundum modi disciis rix Beatus Ambrosius, al- lagatus GRines.. 3μ eam irim dir . sed est de aure gentium , ut .ualxu diret .a, ea ius geratam . A. 1imili ergo inferendum: issolute nobis, striptura iμαμ servitute sic loquens reliquit: quod quae sunt det i e centium noni suadi de: ium naturati; & -s