장음표시 사용
181쪽
menter , quod ius gentium non est idem eum iumnaturali. Seeundo vides quomodo, &
Ureum debrat Derialiter dissingui ius paternum ,
AD Quartum sie proceditur . Videtur, quod non debeat specialiter distingui iur paternum,& d minativum. Ad iustitiam enim sertinet reddere uni cuique quod suum est , ut dicit Ambros. in i. de ossiciis : ceap. 24. Dis. 13 Sed ius est obiectum i stitiae, sicut dictum est. c a. r. hu. q. Ergo ius ad
unumquemque aequaliter pertinet r Et sic non debet distingui speciaIiter ius patris, & domini. a. Praeterea. Ratio iussi est lex , ut dictum est: ca. I. M. q. ad a. Sed lex respicit commune bonum civitatis, & regni, ut supra habitum est; i. a. q. 9O. a. a. non autem respicit bonum privatum unius personae, aut etiam unius familiae . Non ergo debet esse aliquod speciale ius , vel jusum dominatiυum , vel paternum; eum dominus, ia pater pertineant ad domum, ut dicitur in i. Politie. cc. 3. ante med. to.
3. Praeterea . Multae aliae sunt dinerentiae grad um in hominibus ; ut puta, quod quidam sunt mu res, quidam sacetaotes , quidam principas. Ergo ad eos debet aliquod speciale jus , vel iustum determis
Sed Contra est, quod Philos in s. Ethie. e. 6. eis. fm eo. s. a specialiter a iusto politi eo distinguit dominativum, 3c paternum, & alia huiusmodi. Respondeo dicendum, quod ius, sive iussum die,
tur per commensurationem ad alterum. Alterum a
tem potest diei duplaeiere. Uno modo, quod simpliciter est alterum, licui quod est omnino distinctum : eut apparet in duobus hominibus , quorum unus non est sub altero, sed ambo sunt sub uno Principe eivitatis: Et intre tales secundum Phil. in Ethic. 6. to. 3 φ semplieiseν iussum. alio modo dieitur aliquid alterum , non sim*ὰiter, sed quasi aliquid eius existens Et hoc modo in rebus humanis mius est aliqvid patris; quia quodammodo est pars eius, ut dieitur in 8. Et, c eam 3. or I a. ro. α servus est aliquid domini, quiα est
182쪽
Instrumentum eius, ut dicitur in i. Pω. c eap. 3. σο. u. S. Et ideo patris ad filium non est compara tio, sicut ad semplici eν alterum : Et propter hoc nou
as ibi simplieiter iussum, sed quoddam iussum , se
licet paternum et Et eadem ratione nee inteν domi.
num, oe servum; sed es inter eos dominativum im
Uxor autem, quamvis sit aliquid viri , quia minparatur ad eum, sicut ad proprium corpus, ut patet Per Apost. ad Eph. s. tamen magis distinguitur a viro, quam filius a patre, vel servus a domino. as. lamitur enim in quandam socialem vitam matris
nil. & ideo , ut Philos dicit, c ι. s. Ethici eap. 6.is f. ro. 3. inter virum , oe uxorem hus es da rati no issi, quam inter patrem , or si um , vel iam
num , ω' fervum : quia cum vir , & uxor habeant immediatam relationem ad domesticam communitatem , ut patet in I. Politi t ex e. 3. . uin eo. S.
ideo inteν eos non es etiam Iimplieitre polirietim j flum, sed magis sinum oeconomicum. Ad primum ergo dicendum , quod ad iustitiairipertinet reddere ius suum unicuique , supposita tamen diversitate unius ac alterum . si quis enim sibido quod sibi debetur, non proprie voca r hoc sum. Et qiaia quod est filii, est patris, δ' quod est servi, est domini, ideo est proprie iustitia patris actfilium, vel domini ad servum. Ad secundum dicendum , quod filius , inquantum frius, est aliquid patris;& similiter servus, inqua
tum servus , est aliquid domini : Uterque tamen , prout consideratur ut quidam homo, est aliquid secundum se subsistens ab aliis distinctum : Et ideo inin uantum uterque est homo, aliquo modo ad eos est iustitia et Et propter hoe etiam aliquae leges dantur de his quae sunt patris ad filium, vel domini ad se Vum . Sed inquantum uterque est aliquid alterius, s cundum hoc deficit ibi persecta ratio 1usi , vel juνis . Ad tertium dicendum , quod omnes aliae diversi tales personarum, quae sunt in civitate, habent immediatam relationem ad communitatem civitatis, Rad principem ipsius . R ideo ad cos est. A Z- Ω-cundum persectam rationem iustitiae. Distinguitur tamen istud 1Uum secundum diversa officia. unde diciturius militare , veI itis magisi tuum , aut faceta rum, non Propter desectum a simpIiciter Histo, sicut dicitur itis parernum , Ad dominaiivtim , sed propter hoc, quod unicuique conditioni personae secundum Proprium officium aliquid proprium debetur.
183쪽
EX artic. habes primo: quomodo per rationem &ostendas , ia recte intelligas merito insinuatum a scripturis, & Philosopho ς quod iuc paternum, &dominativum, & huiusmodi, idest coniugale speci liter distinguuntur. A Philosopho quidem, ut inarg. contν. A scripturis vero, ut in Ephes. 6. de domina. tivo, & paterno; in Colos 3. de dominativo, paterinno, & coniugali; in I. Timo. 6. de dominativo; iet Tis. a. de paterno , coniugali, dominativo; in r. Petria. de dominativo,& coniugali. Per hoc enim, ultra universale ius a seipsis positum, sive promulgatum, Apostoli speciales informationes in locis praemissis dant servandas inter patrem ,& filium, i ter dominum, & servum, inter virum, & ux em, insinuant, ut consideranti patet, quod ius Paternum, dominativum, & coniugale , distinguuntur specialitera iure communi. -vides: quomodo ex iis b ne pensatis, M.
De Iustitia, in duodecim aniculas diiisa. DEindo considerandam est de Iustitia.
Primo. Quid sit iustitia.. Secundo. Utrum iustitia semper sit ad alterum . Tertio. Utrum sit virtus. Quarto. Utrum sit in voluntate sicut in subiecto. Quinto . Utrum sit virtus generalis. - Sexto. Utrum secundum quod est generalis , sit idem in essentia cum omni virtute.. Septimo. Utrum sit aliqua iustitia particularis. - octavo . Utrum iustitia particularis habeat propriam materiam. Nono . Utrum sit circa passiones, vel circa oper
. Decimo. Utrum medium iustitiae sit medium rei. Undecimo . Utrum actus iustitiae sit reddere unis
Duodecimo . Utrum iustitia sit praecipua inter ιμ
184쪽
Utrum eonvenienter definiatur sitis, quod est
Perpetua , . eonsans voluntas suum tinicuique tribucra, Φῶ3 I. g. 3. a L. ad 3ἀγ ven. q. I. a. s. adra.
AD Primum sie procedituria Videtur, quod inconvenienter definiatur a Iurisperitis , c. I. ro. sis Ius. in J-e quod iustitia, est perpetua, in eo sans volantas ius suum ianimique tribuens. Iustitia enim secundum Philos. in I. Euhie. c east. M a minciato. habitus, a quo sunt aliqui operatiυξ ,-rum, . quo operantur, γ volunt 1Mta.; Sed volu tas nominat potentiam , veI etiam actum .. Ergo i convenienter iustitia dicitur esse volantasia a. Praeterea .. Rectitudo voluntatiae non est volu
tas; alioquin si ves tas esset sua rectitudo , sequeretur quod nulla voluntas esset perversa et Sed secum dum AnseI. fin lib. de veritate, cea I 3. ein princi, Iustiis es-ctitudo. Ergo iussitia non est voluntas. 3. Praeterea. Sola Dei voluntas est perpetua . Si ergo iustitia est perpetua voluntas L in solo Deo serit iustitistia . ι4. Praeteraea. omne perpetuum est oonstans; qui est immutab4le. Superflue ergo utrumque ponitur ire definitione iustitiae, Demetuum con πια . . S. Praeteraea . Reedere iust unicuique pertinet, ad
Prineipem .. Ergo si iustitia sit unicuique ius suum tribuens , sequitur quia iustitia non sit nisi iα Pti
cipe. qivid est ineonveniens L6. Praeterea . Augustia dicit in lib. de moribus E clesiae, ceap is. eis. f. to. i quod iussitis es amo Deo tantum serviens . Non ergo, reddit unicuiquo quod suum est. Respondeo dicendum , quod pν-icti fusilia definitio eanυeniens es , si recte inreuigatur. - Cum enim omnis virtus sit, habitus, qui est primcipium boni actus ,. necesse est quod virtus defini tur per actum bonum circa propriam materiam vi tutis. Est autem iustitia propridi circa ea quae ad aurerum sunt , sicut cirea propriam materiam', ut iusta patebit .c m. Et ideci actus iustiti e per comparationem ad propriam materiam , & obiectum tangitun, eum dicitur ,Itis scium uni euique tribuens et quia, ut Isidoriis dieit in lib. Io. Etymol. ad
185쪽
Ad hoc autem quod aliquis actus circa quameunisque materiam sit virtuosus , requiritur quod sit ν Iuniarius , & quod sit stabilis 3c firmus quia Phia Ioc dicit in a. Ethic. ante meato. I. quod ad virtutis actum requiritur , primo quidem quolveretuν sciens: secundo autem quod eligens , ω pν pter ribitum finem : tertio quod immobiliter oper tur . Primum autem horum includitur in Detindo et quia quod per ignorantiam agitur , es in Iuntarium , ut dicitur in 3. Ethie. c eap. I. eis. med. m. s. Et ideo ita definitione iustitiae primo Ponitur voluntas, ad ostendendum quod actus austitiae debet esse volu tarius : Additur autem de constantia & perpetuitate , ad designandam actus firmitatem.
. Et ideo praedicta definitio est completa definitio iustitiae; nisi quod actus ponitur pro habitu, qui peractum specificatur et habitus enim ad actum dieitur. Et si quis vellet eam in debitam sormam definiti nis reducere, posset sic dicere , quod sinitia es habitus , secun m quem siquis constanti , ω pem sua moluntate ius suum unicuique tribuit. Et quasi est eadem definitio cum ea , quam Philos. ponit ires. Ethie. to. 3. dicens, quod sussilia es, habitus , seeundum , quem aliquis dicitur operat mus secundum electionem iussi. Ad primum ergo dicendum , quod volantas his
Nominat actum, non potentiam. Est . autem consu
tum, quod apud auctores habitus per actus definia tur: sicut Aug. dicit super Ioan. - Trari. 79. pauis a mine. to. 9. quod fder en eradere quod non vides. Ad secundum dicendum , quod neque etiam i stitia est essentialiter rectitudo , sed causabiter tam tum . est enim habitus , secundum quem aliquis r ete operatur , & vult. Ad tertium dicendum , quod voluntas potest diei perpetua dupliciter . Uno modo ex parte ipsius actus , qui perpetuo durat : Et si e solius Dei voluntas est perpetua. Alio modo ex parte obiecti , quia scilicet aliquis vult perpetuo facere aliquid ; Et hoc requiritur ad rationem justitiae . non enim sumeti ad rationem iustitiae, quod aliquis velit ad horam in a liquo negotio servare iustitiam e quia vix invenitur aliquis, qui velit in omnibus iniuste agere: sed reis quiritur, quod homo habeat voluntatem perpetuo , R in omnibus iustitiam conservandi. Ad quartum dicendum , quod quia perpetuum nota accipitur secundum durationem perpetuam actus v Iunini φ, non superflue additur, eonssa, ut sieut Zper hoc quod dicituro perpetua voluntas designatues . , quod t
186쪽
quod aliquis gerat in proposito perpetuo iustitiam conservandi; ita etiam per hoc quod dicitur consam, designetur quod in hoc proposito firmiter perseveret. Ad quintum dicendum , quod iudex reddit quod suum est per modum imperantis, & dirigentis; quia iudex est sussum animatum,& princeps est eussor sms i. ut dicitur in s. Ethicori c-4. o' 6. to. s. Sed subditi reddunt quod suum est unicuique per
Ad sextum dicendum, quod sicut in dilectione Dei ineluditur dilectio proximi , ut supra dictum est ;c q. as. a. I. ita etiam in hoc quod nomo servit Deo , includitur quod unicuique reddat quod debet.
EX art. habes primo οῦ quomodo per rationem mstendas, merito insinuatum fui te a scripturis , quod iustitia est perpetua , & constans voluntas ius suum unicuique tribuens . Quod quidem unicuique tribuat ius suum insinuatur per hoc, quod Apost Ius tractando de iustitia , dicit Rom. 13. Reddite mmnibus debita: eui tributum, tributum; eui vectigal, vectigal, eui timorem, timorem ; mi honorem, . Quod autem sit voluntas perpetua, & constans: insinuatur per hoc, quod dicitur Psal. ri8. Iuravi, oestatui cusodire iudicia iusitiae tuae ; item, inelin is cor meum ad faciendas iustificationes tuas in Humum. Nam ly ad faciendas in aeternum, dicit u Iuntatem perpetuam; ly iuraυi, ω satiat, importat voluntatem constantem . Vide respons. ad tertium . Secundo vides: quomodo, &c.
AD Secundum sic proceditur. Videtur , quod iustitia non semper sit ad alterum . Dicit enim Amst. ad Rom. 3. quod iusitia Dei est per sdem
Iess rarist. Sed fides non dicitur per comparati in nem unius hominis ad alterum. Ergo neque iustitia a. Praeterea. Meundum August. in l. de moribus Ecclesiae, eo. I s. ei med. to. i. ad justitiam pex νinet , ob Me quos servit Deo, bene imperare caeteris x
suae homini sunt subiecta et appetiitua sentit iuua
187쪽
est homini subjectus; ut patet Genes. 4. ubi dicitur et Jubter re erit appetitus ejuso scilicer peccati, γ radominaberis illius. Ergo ad iustitiam pertinet dominari proprio appetitui: Et sic erit iustitia ad seipsum. 3. Praeterea . Justitia Dei est aeterna : Sed nihil
aliud est Deo eoaeternum . Ergo de ratione iustitiae non est quou sit ad alterum. 4. Praeterea. Sicut operationes, quae sunt ad alteis Tum, indigent rectificari, ita etiam operati oves quae
sint ad seipsum e Sed per iustitiam rectificantur mye rationes, secundum illud Proveri, NJustitia simplicis disiget viam ejus. Ergo iustitia non est solum circa ea quae sunt ad alterum , sed etiam circa ea quae sunt ad seipsum.
Sed Contra est , quod Tullius dicit i. de Ome. in iit. de iustita quod jussitne ea ratio es , qtia
societas hominum inter ipsios . oe vita communitas eonis sinetuρ : Sed hoc importat respectum ad alteram. Ergo iustitia est solum circa ea quae sunt ad alterum.
Respondeo dicendum , quod , sicut sulya dictum
est, c q. prae. a. I. 2. cum nomen iustitiae aequalitatem importet , ex sua vatione finitia babee, quod pt ad alterum . nuan enim est sibi aequale, sed
Et quia ad iustitiam pertinet actus humancri r ctificare, ut dictum est, i q. 37. a. t. I. a. q. III. u. I.)necesse aest quod aequalitas ista , quam requirit iustitia , sit diversorum agere potentium is Actiones autem sunt D pposi torum , M totorum , .non autem proprie loquerido partium , & formarum, seu potentiarum . non enim proprie dicitur, quod manus percutiat, sed homo per manum ς neque proprie dicitur, quod calor calefaciat , sed ignis per calorem. secundum tamen simili rudinem quandam haec dic tur. Iustitia ergo proprie dicta requirit diversitatomsuppositorum . Et ideo non es nise tinius bomixis ad
Sed secundum similitudinem accipiuntur in unoti eodem homine diversa principia actionum, quasi diversa agentia ; sicut νatio, & irascibilis, & eoneu- piscibilis . Et ideo metaphorice in uno ectr eodem homine dieitur esse Finitis ; secundum quod ratio im- Perat irascibili, & concupiscibilia & secundum quod
haec obediunt rationi; ist universaliter secundae in quod unicuiquo parti hominis attribuitur quod ei convenit. Inde & Philos. in I. Ethic. CeaA. MIn is. S. hancnustitiam appellar feeωndum metaphoram dictam.
Ad prunum ergo dicendum , quod iustitia , quaerit per tulem in uobis, est per quam iustificatur impius i ta
188쪽
pius; quae quidem in ipsa debita ordinationa partium animae consistit , sicut supra dictum est, I. a. pii 3. a. I. cum de iustificati οὐ impii ageretur : hoe autem pertinet ad iustitiam metaphorice dictam , quae potest inveniri etiam in aliquo solitariam vi
Et per hoc patet responsio ad Secundum. Ad tertium dicendum , quod iustitia Dei est ab aeterno secundum voluntatem , & propositum aeteruum : Et in hoc praecipue institia eonsistit : Quamvis secundum effectum non sit ab aeterno ; quia nihil est Deo coaeternum. Ad quartum dicendum , quod actiones quae sunt hominis ad seipsum, sum cienter rectificantur recti fi- eatis pastionibus per alias virtutes morales r Sed actiones, quae sunt ad alterum, indigent speciali rectificatione , non solum per comparationem ad agentem , sed etiam per comparationem ad eum, ad quem sunt r Et ideo circa eas est specialis virtus ,
EX art. habes primo : quomodo per rationem mstendas, merito ins nuatum a Scripturis, , Tullio, quod iustitia proprie est ad alterum . A Tullio quidem , ut in arg. eontri A Scripturis autem; ut Levit. Itise iudiea proximo tuo. Vide iustitiam ad alterum esse. item per hoc, quod dicitur ad Dominum, Psal. 3o. 6o. In ius ilia tua libera me. Secundo vides, quomodo, Sc.
ARTICULUS III. 3 a. Uiνum iustita sit virtus.
S. Eth. or 3. AD Tertium sic proceditur . Videtur , quod iustitia non sit virtus. Dicitur enim Lue. II. Cum feceritis omnia , quae praeerpta sunt υobis , dieite :Servi inutiles fumus ; quod debuimus facere , fee mus : Sed non est inutile facere opus virtutis . di cit enim Ambros in a. de ossic. c mine. JUtuitatem non pecuniarii lucri Uimationem dieiis mus , sed aequisetionem pietatis . Ergo facere quod quis debet facere, non est opus virtutis: Est autem opus iustitiae. Ergo ivstitia non est virtus. a. Praeterea . Quod fit ex nesessitate , non est
189쪽
meritosum: Sed reddere alicui quod suum est, quod pertinet ad iustitiam, eli necessitatis . Ergo non est
meritorium: Actibus autem virtutum meremur. Eringo iustitia non est virtus.
3. Praeterea . Omnis virtus moralis est circa agibilia: Ea autem, quae exterius constituuntur, nota.
sunt agibilia, sed factibilia , ut patet per Philos in 's. Metaph. c. sem 16. to. 3Q Cum ergo ad iustitiam pertineat exterius facere aliquod opus seculidum se iustum, videtur quod iustitia non sit virtus moralis. Sed Contra est, quod Gregor. dicit in a. Morat. parum a princ. quod in quatuor virtutibus ,
scilicet temperantia, prudentia , fortitudine, & i stitia, tota boni operis syrti iura consurgit. Respondeo dicendum , quod virtus humana est, quae bonum reddit actum humanum , R ipsum hominem bonum facit : Quod quidem convenit iustitiae . actus enim hominis bonus redditur ex hoc, quod attingit rdiutam rationis, secundum quam h mani actus rectificantur . unde cum justitia oper tiones humanas rectificet, manifestum est, quod opus hominis bonum reddit : Et ut Tullius dicit in I. de ossiciis , c in tie. da iussitia eis. prine. iusitia praecipue visi boni nominantuν . Unde , sicut ibidem dicit, in ea viuutis splendor es maximus. Ad primum ergo dicendum, quod cum aliquis facit quod debet, non affert utilitatem lucri ei , cui facit quod debet, sed solum abstinet a damno eius; sibi tamen facit utilitatem , inquautum spontanea, R prompta voluntate facit illud quod debet ; quod est virtuose agere. Unde dicitur Sap. ia quod sapientia Dei sobrietatem, in iusitiam docet, prudentiam , oe virtutem; quibus in sisa nihil es insitus iam nibus, scilicet virtuosis. Ad secundum dicendum , quod duplex est necessutas. Una eo actionis : Et haec quia repugnat voluntati, tollit rationem meriti. Alia autem est necessitas ex obligatione praecepti , sive ex necessitate fianis ; quando scilicet aliquis non potest consequi finem virtutis, nisi hoc faciat: Et talis necessitas nouexcludit rationem meriti ; inquantum aliquis hoc quod sic est necessarium, voluntarie agit : excludit tamen gloriam supererogationis, secundum illud I. ad Const. Si euangelietaυero, non es mihi gloria a necessitas enim mibi iucumbit. Ad tertium dicendum, quod iustitia non consistit
circa exteriores res , quantum ad hoc quod est f
Gere, qu pertinet ad artem; sed quantum ad hoc Suod utitur eis ad alterum.
190쪽
EX an. habes primo : quomodo ostendas per r tionem, merito infinuatum a Scripturis, & B. Gregorio, quod iustitia est virtus. A Gregorio quia dem , ut in arg. contr. A Scripturis vero per hoc, quod dicitur Proverb. Io. sitia liberabit a mo se. Et Ia. In semita iusitne vita . Item Matth. s. Beati , qui persecutionem patiuntur propter fusiliam quoniam ipsorum es regniam eriorum. Virtus autem
liberat a morte r in vitute est vita : & virtuti d betur regnum caelorum . Secundo Vides : quomodo
ex iis bene pensatis, & applicatis, &c.
Uirum iussitia sit in volantare scut in subjecto.
cor. sn. ω s. Ethie. DEI. I. AD Quartum sic proceditur. Videtur, quod iustiistia non sit in voluntate sicut in subiecto . Iustitia enim quandoque veritas dicitur : Sed veritas non est voluntatis , sed intellectus . Ergo iustitia non est in voluntate sicut in subjecto. a. Praeterea. Iustitia est circa ea quae sunt ad alterum e Sed ordinare aliquid ad alterum est rati nis. Iustitia ergo non est in voluntate sicut in su tecto, sed magis in ratione. 3. Praeterea. Iustitia non est virtus intellectualis,
cum non ordinetur ad cognitionem. unde relinquitur , quod sit virtus moralis et Sed subiectum virtutis moralis est rationale per participationem , quoa est irascibilis, & concupiscibilis ; ut patet per Philos. in l. Ethic. c uis. to. I. Ergo iustitia non est in voluntate sicut in subjecto, sed magis in ira-' scibili, & concupiscibili. Sed Contra est , quod Anselm. dicit cl. de V vis. c. 13. partim a priue. quod justiis es rectitudo vestineatis prepter se servata. Respondeo dicendum , quod illa potentia est subiectum virtutis , ad cuius potentiae actum rectifica duin virtus ordinatur . Iustitia autem non ordina tur ad diligendum aliquem actum cognoscitivum.
non enim dicimur iusti ex hoe , quod recte aliquid cognoscimus . Et ideo subiectum iussitis non es imreue tus, vel ratio, quae es potentia cognoVcitiva. m. IX. H Sed