장음표시 사용
191쪽
xε6 QUAEST. LVIII. ART. Iv. Sed quia iusti in hoc dicimur, quod aliquid recte
agimus , proximum autem principium actus est vis appetitiva, necesse est quod iustitia sit in aliqua vi appetitiva sicut in subiecio. Est autem appetitus; scilicet voluntas, quae est in ratione ς α appetitus sensitivus consequens a prehensionem sensus , qui dividitur per irascibilem ,& concupiscibilem , ut in I. habitum est . c 8 i. a. a. Reddere autem unicuique quod suum est , non potest procedere ex appetitu sensitivo: quia a prehensio sensitiva non se extendit ad hoc , quod considerare possit proportionem unius ad alterum; sed hoc est proprium rationis . Unde iussitis non
potes asse seue in subjecto in irascum vel eoneu-
piscibili , sed solum in soluntate . Et ideo Philocc lib. S. Ethie. c. ti a princi to. I. definit iustitiam per actum voluntatis, ut ex supra dictis patet. c a.
Ad primum ergo dicendum , quod quia voluntas est appetitus rationalis, ideo rectitudo rationis , quae veritas dicitur , voluntati impressa propter propinquitatem ad rationem nomen retinet veritatis . Et
inde est , quod quandoque iustitia veritas vocatur. Ad secundum dicendum , quod voluntas sertur in
suum obiectum consequenter ad apprehensionem rationis. Et . ideo quia ratio ordinat in alterum , v
luntas potest velle aliquid in ordine ad alterum: quod pertinet ad iustitiam. Ad tertium dicendum , quod rationale peν partiae pationem non solum est irascibile , & concupiscibile , sed omnino appetitiuum , ut dicitur in I. Eisthic. e. vlt. tom. I. quia omnis appetitus obedit rationi : Sub appetitivo autem comprehenditur u luntas . Et ideo voluntas potest esse subiectum vi
EX art. habes primo et quomodo per rationem mstendas, merito insinuatum esse a scripturis, &Anselmo : quod iustitia est in voluntate , sicut in subiecto. Ab Anselmo quidem; ut in arst eom. Ac si dicat Anselmus. Iustitia est rectitudo in volunt te existens r qua , scilicet voluntas fit recta , licet non fiat rectitudo: supra a. i. arg. 2. A stripturis vero per hoc , quod Deuter. 9. postquam dictum est: pis dieas, propter jufitiam meam ,πrroduxit me Dominus , ut terram hanc possiderem , subditur , neque
enim propter iusitias tuas, oe uertiitatem cordis tui
192쪽
QUIEsΤ. LVIII. ART. v. ngredieris . Ex quo datur intelligi, quod iustitia est
sequitas eordis. Ac si dicatur. Neque enim propter iustitias tuas quae sunt aequitas cordia ς vel neque enim proter iustitias tuas , idest aequitatem cordis tui. Cor autem significat Voluntatem, 44. a. S. Iustitia igitur secundum scripturam praemissam est aequitas voluntatis. Item insinuatur per dictum Isai. 46. Audite me duro corde , qui longe essis a tuis iis . Ecce quod per hoc, quod asti dicuntur duri eorde eo, quod longe sint a iustitia, significatur tanquam ab oppositis , quod Justitia est in corde , idest iu voluntate . Idem enim est , ac si aperte diceretur, si non essetis longe a iustitia , idest si iustitia esset an vobis, vos non effetis duri corde, quia ipsa emet in corde vestro ς & consequenter redderet illud flexi. bile ad imperium meum in Secundo vides ς quomodo, &c.
in,um iussitis set virtus generalis.
AD Quintum sic proceditur. Videtur, quod iustiistia non sit virtus generalis. Iustitia enim conis dividitur aliis virtutibus, ut patet Sap. 8. Sobrieta- 'rem , ω isseisiam docet, prudentiam oe virtutem: Sed generale non cotidividitur , seu connumeratur speciebus sub illo generali contentis . Ergo iustitia non est virtus generalis. a. Praeterea. Sicut iustitia ponitur virtus eardin Iis, ita etiam temperantia, & fortitudo : Sed temperantia , et fortitudo non ponitur virtus genera iis. Ergo neque iustitia debet aliquo modo poni vir tus generalis 3. Praeterea. Iustitia est semper ad alterum , ut supra dictum est: ca. a. hia. q. Sed peccatum , quod est in proximum, non potest eme peccatum genera- Ie , sed dividitur contra peccatum , quo peccat homo contra seipsum . Ergo etiam neque iustitia est virtus generalis.
Sed tantra est , quod Philosophus dicit in s. tathie. c e. I. a med. eom. quod iusitis es omnis
Respondeo dicendum , quod iustitia , sicut dictum est c a. a. hu. qu. ordinat hominem in com- Paratione ad alium. Quod quidem potest esse dupli. H a citer .
193쪽
eiser: Uno modo ad alium singulariter consideratiunt Alio modo ad alium in communi; secundum scilicet quod ille qui servit alicui communitati , servit omnia hus hominibus, qui sub communitate illa continentur. Ad utrumque ergo se potest habere iustitia se.
cundum propriam rationem. Manifestum est autem, quia omnes, qui sub communitate aliqua continentur, comparantur ad comis munitatem , sicut partes ad totum . pars autem id
quod est, totius est . unde & quodlibet bonum paristis est ordinabile in bonum totius . Secundum hoc ergo bonum cuiuslibet virtutis , sive ordinantis alis quem hominem ad seipsum , sive ordinantis ipsum ad aliquas alias personas singulares, est reseri bile albonum commune, ad quod ordinat iustitia . Et secundum hoc actus omnium virtutum possunt ad iustitiam pertinere, secundum quod ordinat hominem ad bonum commune . Et quantum ad hoc iti Irtia dicitur virtus generalis . , Et quia ad legem pertinet ordinare in bonum commune, ut supra habitum est, c ι. a. 9O. a. a. inde est, quod talis iustitia praedicto modo generalis dicitur sustitia legalis ; quia scilicet per eam homo concordat legi ordinanti actus omnium virtutem in
Ad primum ergo dicendum , quod iustitia condividitur, seu connumeratur aliis virtutibus, non inquantum est generalis , sed inquanturit est specialis virtus, ut infra dicetur. cart. 7. ω Ιχ.hM.qu.
Ad secundum dicendum , quod temperantia , &fortitudo sunt in appetitu sensitivo, idest in concupiscibili, & irascibili r Huiusmodi autem vires sunt appetitivae quorundam bonorum particularium, sicut Si sensus est particularium cognoscitivus: Sed iustitia est se ut in subiecto in appetitu intellectivo, qui potest esse universalis boni, cuius intellectus est apprehensivus . Et idea iustitia magis potest esse vir tus generalis, quam temperantia, vel sortitudo. Ad tertium dicendum, quod illa, quae sunt ad seipsum, sunt ordinabilia ad alterum, praecipue quanium t al. dees is quantum ' ad bonum commune. Unde & iustitia legalis , secundum quod ordinat acthonum commune , potest dici virtus generalis r Ee eadem ratione iniustitia potest dici peccatum commune . Unde dicitur a. Joan. 3. quod omne perem tum es iniquitas. A P.
194쪽
QUAEST. LVIII. ART. VI. 169APPENDIX:
EX articulo habes primo : quomodo per rationem& ostendas, & in recto sensu intelligas, merito insinuatum a scripturis , & Philosopho r quod iusti otia est virtus generalis . A Philosopho quidem , ut in arg. eonti Ex qua eius auctoritate percipe sensum huius , scilicet iustitia est virtus generalis , & dic t Ergo humilitas , iustitia , patientia , castitas obedientia, &c. est iustitia, &vice versa, idest iustitia est humilitas , patientia , castitas , obedientia, &c.
Intellige haec secundum dicta in a. 6. eom. eir. f. Ascripturis vero insinuatur , ut Matth. 4. Sie decet , vis implere omnem iusitiam . Et EZech. 33. omnes iustine , evas fecerat , non reeordabuntur . Et Isai. 64. tiniverse finitia nosrae , tanquam pannus men- fruata . Sicut e contrario omne peccatum dicitur iniustitia , Psal. Io6. Mopter ini hias enim suas humiliati sunt. Item Eccl. Pro iusitis agonida, in certa usque ad mortem . Hoc est . Pro manule-nenda quacunque virtute, &c. Item Hebri II. Sanctι
operati sunt iussistam , idest , quamlibet virtutem. Et Matth. I. Beati , qui esuriunt, oe sitiunt ius riam. Et beati , qui persecutionem patiuntur prono jussitiam, idest, quam volueris virtutem, sive cassiatatem, sive religionem, sive veritatis consessionem, aut etiam defensionem , sive , Sc. Secundo vides o
. Utrum iusilia, seiandum quod es generalis, fleidem peν essentiam cum omni virtute.
q. a. cov. Ex s. Eth. Iect. a. f. AD Sextum sic proceditur . Videtur, quod iusti tia, secundum quod est ceneralis, sit idem per vigentiam eum Omni virtute. Dicit enim Philosophus in I. Ethicor. c eap. I. in s. eom. S. 3 quod virtur, in iustiis ieralis es eadem omni virtuti , esse autem non es sdem : Sed illa quae differunt solum secundum esse , vel secundum rationem, non disserunt secundum essentiam . Ergo iustitia est idem seeundum essentiam cum omni virtute. i2. Praeterea . Omnis virtus , quae non est idem per essentiam cum omni virtute, est pars virtutis z
195쪽
Sed iustitia praedicta , ut ibidem Philosophus dieit.
non es pars virtutis , sed tota virtus . Ergo praediacta iustitia est idem ellentialiter cum omnI virtute . 3. Praeterea . Per hoc quod aliqua virtus ordinatahum suum ad altiorem finem . non diversifieatur secundum essentiam habitus ; sicut idem est essenti 1iter habitu; temperantiae , etiamsi actus eius ordianetur ad bonum divinum e Sed ad iustitiam legalem pertinet , quod actus omnium virtutum ordinentur ad altiorem finem, idest ad bonum commune mu
titudinis , quod praeeminet bono unius singularis persenae . Ergo videtur , quod iustitia legalis essentialiter sit omnis, VirtuS. . . Praeterea ia omne bonum partis ordinabile enachonum totius t unde si non ordinetur in illud , videtur esse vanum, ia frustra; Sed illud , quod est secundum virtutem, non potest esse huiusmodi. Ergo videtur , quod nuIlus actus possit esse alicuiugvirtutis, qui non pertineat ad iustitiam generalem , qu e ordinat in bonum commune r Et sic videtur , quod iustitia generalis sid idem in essentia cum omni
Sed Contra est, quod dicit Philos in s. Ethieor. ζ eap. I. paulo ante fi to. I. quod multi in propriis quidem potine virtute uti , in his autem , qua ad alterum sint, non pq nν. Et in 3. Politie. c e. 3.
ante med. tom. s. dic quod non . G Dp stirer
eadem virtus boni vis oe bona esυis: Sed viri honi civis est iustitia generalis , per quam aliquia
ordinarur ad bonum commune. Ergo non est eadem
iustitia generalis cum virtute communi ; sed una tot., sindi alia haberi .... s. Respondeo dicendum , quod generale dicitur aliquid duplieiser. Uno modo per praedicationem: sient animal est generale ad hominem , & equum , Mad alia huiusmodi Et hN: modo generati olertet quod sit idem essentialiter inui his, ad quae est generale; quia Renus pertinet at essentiam speciei,&cadit in definitione eius. Alio mo in dicitur aliquid yenerale secundum virtutem sicut cauta universalis:st ueneralis ad omnes mox effectus: ut Sol ad omniae corpora, quae illuminantur, vel immutantur Per vi
Iutem ipsius : Et hoc modo generale non Oertet quod sit idem in essentia cum is , ad quae estrerale ; quia non est eadem essentia lausin, & effeω'Hoe autem modo , Deundum prae a , c a'. Ιἀβυῖ uas. , iustitia legalis dieitur esse virtus gendi
xviis Ξ inquantum scilicet ordinat abus aliarum vi
196쪽
iniurii ad suunt finem ; quod est movere per imperium omnes alias virtutes . sicut enim charitas test dici virtus generalis , inquantum ordinat a-ous omnium virtutum ad bonum divinum et ita etiam iustitia legalis, inquantum ordinat actus omnium virtutum ad bonum commune . Sicut ergo charitas , quae respicit bonum divinum ut proprium ob-amum, est quaedam specialis virtus secundum suamenentiam : ita etiam iustitia legalis est quaedam specialis virtus secundum suam essentiam, secundum uod respicit commune bonum , ut proprium obje- principe principaliter, Se quasi architectonice; in subditis autem secundario, & quasi administrative α tamen quaelibet virtus , secundum quod a praedicta virtute c speciali quidem in essentia , generali autem secundum virtutem J ordinatur ad bonum commune , dici iustitia legalis . Et hoe modo
Ioquenda iussista legalis es idem in essentia eum omn/vrrtute; dissert autem ratione. Et hoc modo loquitur Philosophus. IUnde patet responsio ad Primum , & Secundum. Ad tertium dicendum , quod etiam illa ratio secundum hunc modum procedit de iustitia legali; secundum quod virtus imperata a iustitia Iegali, iustitia legalis dicitur. '. Ad quartum dicendum , quod quaelibet virtus secundum propriam rationem ordinat actum suum ad proprium finem illius virtutis: Quod autem ordine-dir ad ulteriorem finem, sive semper, sive aliquam' se s habet ex Propria ratione ; sed oportet esse aliam superiorem virtutem, a qua in illum finem ordinetur : Et sic oportet esse unam virtutem superiorem , quae ordinet omnes virtutes in bonum
commune , quae est iustitia legalis , & est alia peressentiam ab omni virtute.
EX art. habes primo ; quomodo per rationem mstendas,&in sensu recto intelligas, merito infi-nuatum fuisse a scripturis, εc Philoinpho: quod iustitia generalis. non est idem in essentia eum ' omni virtute. A Philosopho quidem: ut in argum. contri A scripturis autem per hoc , quod condistinguitur aliis virtutibus, tanquam habens differentem ab eis essentiam . Dicitur enim Sap. 8. Sohietatem , mprudentiam , oe Usitiam , sirtutem, scilicet o-ninem aliam , docer . Item I. Tim. 6. sectare iussi-Η . tiam,
197쪽
tiam , pietatem , sdem , ebaritatem , patienitam , mansuetudinem : & 2. Tim. a. pacem. Secundo vides 2 quomodo ex iis bene pensatis, &e.
ARTICULUS VII. Uerum si aliqua iusitis particularis praeter
initiam generatim. p. a. 6. ω inf. q. sq. a. I. ω I. a. e. 62. a. 3. . s. Ethici Iect. I. a. oe 3. AD Septimum sic proceditur. Videtur, quod non sit aliqua iustitia particularis praeter iustitiam 'neralem . In virtutibus enim nihil est superfluum , sicut nec in natura : Sed iustitia generalis sufficien-.ter ordinat hominem circa omnia, quae ad alterum sunt . Ergo non est necessaria aliqua iustitia partia
at Praeterea . Untim , & mutia non diversifieant speciem virtutis : Sed iustitia legalis ordinat hominem ad alterum, secundum ea quae ad multitudinem Pertinent, ut ex praedictis patet. S. ω' 6. bu. Ergo non ast alia species iustitiae , quae ordinet homnem ad alterum, in his quae pertinent ad unam lingularem personam. 3. Praeterea . Inter unam singularem personam, α multitudinem civitatis media est multitudo d meitica . Si ergo est iustitia alia particularis per Comparationem ad unam personam praeter iustitiam generalem, pari ratione debet esse alia iustitia oec nomica , quae. Ordinet hominem ad bonum comm ue unius familiae e quod quidem non dicitur . Ergo nec aliqua particularis iustitia est praeter iustitiam
Sed Contra est , quod Chr s. super illud Matthisi gur esuriunt , oe Mitine iusitiam, dicit:
, 'ei umυemalem virtutem , vel particularem ,
Respondeo dicendum , quod , sicut dilium est, k-9 iustitia legalis non est essentialiter omnis virtus, sed oportet praeter iustitiam legalem, 'Rae ordinat hominem immediate ad bonum com- . esse alias virtutes, quae immediate ordinent circa partieularia bona; quae quidem pona L. - qi Rd seipsum, vel ad alteram singularem Sicut ergo praeter iustitiam legaIem oportet esse a
198쪽
liquas virtutes particulares, quae ordinent hominem
in seipso ; puta , temperantiam , ia sortitudinem et ita etiam praeter iusitiam legalem oportet esse particularem quandam iusitiam , quae ordinet hominem circa ea, qua sunt ad alteram sensularem petaonam. Ad primum ergo dicendum, quod , iustitia lega- Iis iunicienter quidem ordinat hominem in his quae
sunt ad alterum ; quantum ad commune quidem honum immediate quantum autem ad bonum
nius singularis perssinae , mediate . Et ideo oportet esse aliquam particularem iustitiam , quae immediate ordinet hominem ad bonum alterius . singularis
Ad secundum dicendum , quod bonum commune civitatis, & bonum singulare unius personae non dis- ferunt solum secundum multum , & pauetim , sed secundum formalem differentiam . Alia enim est ratio boni communis , & boni singularis sicut alia est ratio totius, & partis. Et ideo Philos in a. Polit. I. est . princ. tom. I. dicit, quod non bene dicunt , qui dicunt ciυitatem , ω domum , . His
hujusmodi disserre solum multitudine , in paucitate ,
in non Decie. Ad tertium dicendum , quod domestica multitudo secundum Phil. in I. Polit. c g. 3. to. I. a distinguitur secundum tres coniugationes s scilicet uxoris &viri, patris & filii, domini & servi; quarum pers narum una est quasi aliquid alterius . Et ideo ad huiusmodi personas non est simpliciter iustitia, sed quaedam iustitiae species , scilicet oeeonomica, ut diacitur in s. Ethic. c e. 6. ω tili. in s. m. a. '
EX art. habes primo : quomodo per rationem Ostendas , merito . insinuatum a scripturis , &Chrysostomo , quod praeter iustitiam generalem est alia iustitia particuIaris. A Chrysostomo quidem, vir in arg. eoni. Ubi nota, quod iustitia particularis est illa, quae contraria est avaritiae. A scripturis vero per hoc, quod dicitur Prov. io. Iustria frmatur suum. Ac si dicat. Regimen, seu dominium principis conservatur per hoc , quod facit , di facit sacere , iustitiam particularem circa ea , quae sunt ad alteram personam . item ubicunque de iustitia, quae contra avaritiam est , scriptura loquitur , intinuat particularem iustitiam , ut Jolae 8. declinaυeνtius pose avaritiam , ascepertineque munera m perverterunt iudicium , idest iustitiam particularem , quae H s sing
199쪽
singulari personae reddit , quod suum est, violarunt. De iustitia autem generali, quod scilicet a scripturizdifferenter a particulari iustitia detur , sufficiat videre appendicem art. 5- Secundo vides , quomodo viciis bene pensatis, δα
Utrum 1 Utis partieularis habeat marseriam Decisum,
q. 3. . a. Ethicor. Iect. 8.AD octavum si e proceditur . Videtur , quod i stitia particularis non habeat materiam specialem. Quia super illud Gen. a. Huvius quaretis ipse es Euphrates , dicit Gloss. OMA. Atig. lib. a. de
Gen. eoni. Μan. e. I . to. a. Euphrates , frugi serknterpretatur ς nee dieit- ωπινα quos vadae, quis russitis ad omnes ansemae partes pretinet et Hoc autem non esset, si haberet materiam specialem ; quia qua
Iibet materia speetalis ad aliquam specialem pote tiam pertinet - Ergo iustiti x particularis nota habet materiam specialem a. Praeterea . August. dicit in Iib. 8 3. m. c ς ε i. σ meae. tom. J quod quatuor sunt animae viseres , quibus in hac vita es irretialiter vivisur i seu cet temperantis, prudentis, fortitudo, oe finitis: &dieit, quod quarta es isseisia, quae per omnes dissu-ditur. Ergo iustitia particularis, quae est una de quatuor virtutibus cardinalibus , non. habet specialem
3. Praeterea . Iustitia dirigit hominem suffieienter in his, quae sunt ad alterum Sed per omnia , quae sunt huius vitae, homo potest ordinari ad alterum . Ereo materia iustitiae est generalis, & non specialis .
Sed Contra est , quod Phil. s. Ethie. c in
med. tom. I. ponit iustitiam particularem circa ea specialiter , quae pertinent ad communicationem
Respondeo dicendum, quod omnia quamnque r. Oifieari possunt per rationem , sunt materia vi remtia moratis, quae definitur per rationem rectam, ut valet per Milos in a. Ethieon c. a. or 6. in. Pomunt autem per rationem rectificari di interiores animae patames , & exteriores actiones , & res exteriores, quae in usum hominis veniunt. Sed tameta per exteriores actiones , a per exteriores res , qui bis
200쪽
hus sibi invicem homines communicare possunt, attenditur ordinatio unius hominis ad alterum et Secundum autem interiores passiones , eonnderatur recti- Matio hominis in seipso. Et ideo eum is sis ordinetur ad alterum , non essehea totam mateνiam virtutis moralis , Dd solum eisea exteriores actiones, oe res , fecundum quandam rationem objeciu Derialem et prout scilicet secundum eas unus homo alteri mordinatur. Ad primum ergo dicendum , quod iustitia pertianet quidem essentialiter ad unam partem animae, in qua est sicut in subiecto , scilicet ad voluntatem; quae quidem movet per suum imperium omnes alias animae partes: Et sic iustitia non directe , sed quasi per quandam redundantiam ad omnes alias animae partes pertinet . Ad seeundum dicendum, quod, siciat supra dictum est , c I. a. q. 6 I. a. s. oe 4. virtutes cardinales duis plieiter accipiuntur: Uno modo, secundum qui adsunt speciales virtutes habentes determinatas materias raelio modo, secundum quod significant quosdam g nerales m*os virtutis et Et hoc modo loquitur ibi August. Dicit enim, quod Prudemia es cognitis x rum appeten rum, or fugiendarum , Temperantia es refraenatio eupiditatis ab his , quae temporaliων desectane: Fortitudo in firmitas animi a restis ea,
quae temminliter molesta sunt - I itia est, quae per distunditur , oistio , O proximi ,
scilici est communis radix totius ordinis ad alterum. Ad tertium dicendum , quod passiones interiores, quae sunt pars materiae moralis , secundum se non ordinantur ad alterum , quod pertinet ad speetalem rationem iustitiae ; sed earum effectus sunt ad alte-xum ordinabiles, scilicet operationes exteriores. Unde non sequitur, quod materia iustitiae sit generalis.
EX art. habes primo : quomodo per rationem mstendis , merito instituatum fuisse a seripturis, a Philosopho ς quod iustitia particularia habet materiam specialem. A Philosopho quidviri, ut .n ara .eonn Ubi per ly communicationem istae , intelligit communicationem illam, qua unus homo alteri e ordinatur A scripturis autem insimiatur per hoc, quod .n Exodo , , sparsim in veteri lege traditurae praeceptis iudicialibus assignando specialem'mat aetam unicuique praeceptorum , sive de principibus, sive de comissit popularium inter se , sive de ear o H 6 tr