장음표시 사용
201쪽
Maneis , sive de domesticis , datorum . Praecepta mnim iudicialia continent iustitiam particularem talix hominis ad talem, talis multitudinis ad talem rq uouiam praecepta huiusmodi consistunt in hoc, quod sunt ordinantia ad proximum , idest , sunt de his, quae pertinent ad ordinationem hominum ast. invicem . En , iustitia particularis . De qua re si v lueris plenius instrui vide I. a. qu. Io . ω IOI, articulis suis. Secundo vides' quomodo, &e.
AD Nonum se proceditur. Videtur, quod iustitia
sit circa passiones. Dicit enim Philos. in a. thicor. c e . 3. cire. prino es. s. 3 quod eius voluispinter . or eristitias es moraIis virrus: Voluptas autem , c id est delectatio 3 & tristitia sunt passioues
quaedam, ut supra habitum est, T.. a. q. 23. a.
cum de passionibus ageretur c Ergo iustitia, cum sit virtus moralis, erit circa passiones. I. Praeterea . Per iustitiam rectificantur operati nes, quae sunt ad alterum et Sed operationes huiusmodi rectificari non possunt , nisi Miones sint rectificatae ; quia ex inordinatione passionum proveis nit inordinatio in praedictis operatiouibus e propter concupiscentiam enim venereorum proceditur ad adulterium ς & propter superfluum amorem pecuniae proceditur ad furtum . Ergo oportet, quod justitiast ei rea passiones. 3. Praeterea o Sicut iustitia particularis est ad alterum , ita etiam iustitia legalis r Sed iustitia legalis est circa passiones ; alioquin non se extenderet ad omnes virtutes , quarum quaedam sunt manifeste circa passiones. Ergo iustitia est circa passiones. Sed Contra est, quod Philos dicit in s. Eth. cI. or 2. D. I. quot est circa operationes.
Respondeo dicendum , quod hu g quaestionis inritas ex duobus apparet. Primo quidem ex ipso subarecto iustitiae , quod est voluntas ; cuius motus, UeIRctus non sunt passiones , ut supra habitum est ec 1.2.φ22. a. 3. ως. I9.as 4. sed istum motus arvetitus sensitivi pessones dicuntur . R ideo justitia non est circa passiones, sicut temperantist , 8e sortis udo, quae sunt irascibilis & eoncupistibilis, sunt cim QR passiones.. diis modo exi Parte materiae quia: 1
202쪽
Ritia est circa ea quae sunt ad alterunt: Non auistem per passiones interiores immediate ad alterum
Ea ideo iustitia et ea passiones non es. Ad primum ergo dicendum , quod non quaelibet
virtus moralis est circa voluptates, &tristitias, sicut circa materiam γ nam sortitudo est circa tim res, & audacias: Sed omnis virtus moralis odi natur
ad delectationem, Stristitiam, sicut ad quosdam fines consequentes : quia , ut Phil. dicit in 'o Ethie. e. II. in prine. to. I. deIectatio, or tristata es μnis prineipalis , ad quem respieientes, unumquodque , Me quidem malum, Me autem bonum ditimus: Et hoc modo pertinent etiam ad iustitiam ; quia nomino: usus , qui non gaudet issis operationibus , ut
dicitur in I. Et hic. eap. 8. a med. D. S. Ad secundum dicendum , quod operationes exteriores mediae sunt quodammodo inter res exteri res, quae sunt earum materia, & inter passiones inisteriores, quae sunt earum principia . Contingit a tem quandoque esse desectum in uno eorum , sine
hoe quod sit desectus in alio : sicut si aliquis surriapiat rem alterius non cupiditate habendi, sed v Iuntate nocendi ; vel e converso si aliquis alteriucrem concupiscat , quam tamen surripere non velitia Rectificatio ergo operationum , secundum quod alexteriora terminantur , pertinet ad iustitiam e seu rectificatio exrum , secundum quod a passionibus Oriuntur, pertinet ad alias virtutes morales, quae sunt circa passiones. Unde surrepticinem alienae rei iustiistia impedit , inquantum est contra aequalitatem iaexterioribus constituendam i liberalitas vero , inquantum procedit ab immoderata concupiscentia dia vitiarum . Sed quia operationes exteriores non habent speciem ab interioribus passionibus , sed magis a rebus exterioribus, sicut ex obiectis, ideo pense loquendo operationes exteriores magis sunt materia iustitiae, quam aliarum virtutum moraliam. Ad tertium dicendum , quod bonum eommune est finis fingularium personarum m communitate existentium ; sicut bonum totius finis est cuiuslibet partium e Bonum autem unius personae singularis non est finis alterius . Et ideo iustitia legalis , quae ordinatur ad bonum commune, magis se potest extendere ad interiores passiones , quibus homo aliqualiter disponitur in seipso k quam iustitia partic laris , quae ordinatur ad honum alterius singularix personae : Quamvis iustitia legalis principalius se extendat ad alias virtutes quantum ad exteriores in
203쪽
rationes earum ἰ inquantum scilicet praecipit Iexsertis opera facere , . qus temperati , or quae man- Deri , ut dicitur in I. Ethicor. c eap. a. a princis m. s.
Ex arti habes primo Q. quomodo per rationem m. stentas , merito insinuatum a scriptur. & Phia Iosopho, quin iustitia particularis non in circa pas. sones. A Philoseph, quidem, ut in amomento e NUbi adverte sic inferendum iuxta mentem PhiIos Phi, α articuli huius. Iustitia particularis est circa operationes . ergo non est circa passiiones . Tenet consequentia r quia passiones sunt aliud quid , seu materia alterius generis ab operationibus , & particularis iustitia materiam particularem , seu unius tantum generis , requirit, ut patet. De iustitia quidem legali non valeret consequentia illa : quia generalis est . Generale autem potest se extendere ad multa diversorum secundum se generum , tanquam ad unam materiam sub una ratione communiori adunatam I. ρυU. I. art. 3. ad a. & propterea legalis iustitial est circa operationes , & circa passi nes , ut dicitur hic ad 3. tanquam circa unam materiam . A scripturi vero insinuatur per hoc , quod in Exodo , δε sparsim, ubi tractatur de praeceptis i dicialibus , idest iustitiae particularis , ut Dp. in υ- pem M. R declaratiam es , assignantur operationes , non autem passiones pro materia illius iustitim. Verbi gratia di dicitur , si quis furatus fuerit ovem proximi , reddat in quadruplum, idest iustitia vult, ut reddat sic. Non autem dicitur , si quis voluerit , concupierit , vel deliberaverit in animo suo, furariovem proximi, reddat, &c. Secundo videar quom do ex iis bene pensatis , &c-
Unum mediam iusitiae sis medium rei.
AD Decimum sic proeeditur . Videtur , quod medium iustitiae non sit medium rei . Ratio enim generis salvatur in omnibus speeirbus e Sed virtus moralis in a. Ethie. so definitur esse habitus electivus in medietata clisens desterminata --sianc
204쪽
ore quoad nos. Ergo & in iustitiα est medium νο-
2. Praeterea . In his , quae simpliciter sunt hona, non est accipere superfluum, & dimintitum , & per consequens nec medium ς sicut patet de virtutibus, ut dicitur in a. Eth-ce. s. adf. t Τ. Sed iustitia esteirea simpliciter hona, ut dicitur in I. Eth. c. I. νum ante med. tom- - Ergo in iustitia non est meis dium rei, Praeterea . In aliis virtutibus ideo dicitur esse medium νationis , & non rei, quia diversimode M. cipitur per comparationem ia diversas personas; quia quod tini es multum, alteri ess ρmvum, ut discitur in a. Eth. m. s. Sed hoc etiam observatur in iustitia. non enim eadem poena puni tur, qui percutit Principem , & qui percutit privatam personam . Ergo etiam iustitia non habet meis dium rei, sed medium νatonis Sed Contra est , quod Philos in a. Ethic. ceaee. 6. ν 7.er I s. e. s. oe 4. D. S. assignat medium iustiatiae secundum pinportionalitatem arithmeticam
Respondeo dieendum , quod , sicut supra dictum est,
o praeci γ I. a. q. 39. a. q. aliae virtutes moraleg Principaliter consistunt circa passiones quarum recti fieatio non attenditur nisi secundum comparationem
ad ipsum hominem , cuius sunt passiones ; secundum stil. quod irascitur, & concupiscit, prout debet , s eundum diversas circunstantias. Et ideo medium ta. lium virtutum non aecipitur seeundum proportionem unius rei ad aIteram , sed solum secvnstum inomp Tatisnem in ipsum virtuosum . Et promer hoe in ipsis est medium fisum feeundum rationem, quoia nos is Sed materia iustitiae est exterior operatio, secundum vost ipsa, veὲ res, cuius est usus, debitam pror3rtionem habet ad aliam personam ia Et ideo medium iustitiae eonsistit in quadam proportionis aequalitate rei exterioris ad personam exteriorema AEquale autem est realiter medium inter maius , & minus , urdicitur in Io. Metaph. crex. I9.to. 3 Q Unde m ruis habet medium rei. 'Ad primum ergo disendum , quod hoc medium rei est etiam medium rationis& ideo in iustitia satavatur ratio virtutis moralis is Ad secundum dicendum, quod bonum simpliciter pIisitis diuitur ia Uno modo, quod est omnibus moin dis bonum ; sicut virtutes sunt bonae et Et sic in hiς, quae sunt hona simpliciter, non est accipere medium,
at extrema . modo dicitur aliquid simplicitet
205쪽
bonum, quia est absolute bonum, scilicet secundum suam naturam consideratum , quamvis per abusum
possit fieri malum; sicut patet de divitiis, & honoribus ς Et in talibus potest accipi supernuum, vim nutum , & medium quantum ad homines , qui possunt eis uti vel bene, vel male; Et sic circa simpliaeiter bona dicitur esse iustitia . . a Ad tertium dicendum , quod iniuria illata aliam proportionem habet ad principem, S aliam ad pers
nam privatam. &ideo oportet aliter adaequare utram que iniuriam per vindictam e quod pertinet ad diver- 'sitatem rei, &non solum ad diversitatem rationis.
EX artie. habes primo : quomodo per rationem ostendas , merito insinuatum fuisse a seripi ris, & Philosopho: quod iustitia habet medium rei. A Philosopho quidem, ut in arg. eontr. A scripturis autem, per hoe, quod Num. 27. dicitur: filias Salpha postulasse rem iustam eo , quod postularunt a Moyse succedere in haereditate paterna . Ubi vides, indicari a Deo per Moysem, sinitiam eonfise-ve in quadam , proportionis aequalitate rei exterioris ad personam exteriorem . id, quod, ut legis in tex.corp. Arca finem, est medium rei. Item per hoc, quoa Iudi eum I. narratur: quod Rex Adonibesaei recognovit, iustitiam consistere in tali aequalitate proporti nis dicens. Septuaginta reges, amputatis manuum , ae pedum sumitatibus , emligebant sub mensa meaeiborum reliquias : fleue feci, ita reddidit mihi D minus. Item Matth. 7. Eadem mensura, qua mensi fueritis, remetietuν ω υobis. Ubi vides aperte: i Ititiam, testante Domino, consistere 4n praedicta proportionis aequalitate et ideoque habere medium rei. Seeundo vides: quRm pdo, dic.
Utrum actus iussitiae sit νeddere Mnietiique quoa suum es . :
AD Undeeimum sie proeeditur. .Videtur,.quod Metus iustitiae non sit reddere unicuique quoi suum est. Aug. enim I de Trin. ce. 9. eis. f. to. 3. attribuit iustitiae subvenire miseris e Sea ia subveniendo
206쪽
miseris non tribuimus eis quae sunt eorum, sed magis quae sunt nostra. Ergo iustitiae actus non est tribuere unicuique quod suum est.2. Praeterea. Tullius in lib. I. de Offici tit.
filia , ein mino dicit , quod benefeentia , quam
benignitatem , vel liberalitatem appellare luet , ad iussitiam pertinet et Sed liberalitatis est de proprio dare alicui , non de eo quod est eius. Ergo iustitiae actus non est reddere unicuique quod suum est. 3. Praeterea. Ad iustitiam pertinet non solum res dispensare debito modo , sed etiam iniuriosas actiones hibere ' puta homicidia , adulteria , & alia huius. modi r sed reddere quod suum est , videtur solum ad dispensationem rerum pertinere. Ergo non sum-eienter per hoc notificatur actus iustitiae, quod die, tur actus eius eme, reddere unicuique quod suum es. Sed Contra est, quod Ambros dicit in I. de ome-
ωρ. et in s. Iinitia es , qua unicuique quod
suum es , tribuit οῦ alienum non vendicat ; titilitatem propriam negligit , tit communem aequitatem cinodias . Respondeo licendum , quod, sicut dictum est,ca. 9. γ ro. hs. q. materia iustitiae est Operatio exterior ; undum quod ipsa, vel res, qua per eam utimur, Proportionatur alteri personae , ad quam per iustitiam ordinamur . Hoc autem dicitur esse suum unicuique personae , quod ei secundum proportionis aequalit
tem debetur. Et ideo proprius actus issisia nihil aliud ess , quam νeddere unicuique quod suum es. Ad primum ergo dicendum, quod iustitiae, cum sit
virtus cardinalis , quaedam aliae virtutes seeundariae
adiunguntur; sicut misericordia, liberalitas, & aIiae huiusmodi virtutes , ut infra patebit. c q. 8o. Et ideo subvenire miseris , cquod pertinet ad misericordiam, sive pietatem & liberaliter benefacere c quod pertinet ad liberalitatem per quandam reductionem attribuitur iustitiae, sicut principali virtuti. Et per hoc patet responsio ad Seoundum . iAd ter tum dicendum , quod, sicut Phil. dieit in s. Ethic. ce. 4. to. 3Q omne superninim iis his quae ad
iustitiam pertinent, lucitim extenso nomine vocatur ἔsicut & omne quod minus est, vocatur damnum r Et
hoc ideo , quia iustitia prius est exercita , S eominmunius exercetur in voluntariis commutationibus re
rum , puta emptione , & venditione , in quibus proprie haec nomina dicuntur; & exinde derivantur hae enumina ad omnia , circa quae potest esse iustitia. Ee eadem ratio est de hoc quod est reddare ut leuiqua
207쪽
EX artieulo habes primo: quomodo per rationem
ostendas, merito insinuatum a scripturis, S Ambrosio , quod iustitiae actus est redderφ unicuique, quod suum est. Ab Ambr. quidem ; ut in Mo conri A scripturis vero per hoc, quod dicitur Luς. a3. Nos quidem sufe: nam digna factis reeipimus. Ac si a perte dicat . Nostri punitio est iusta , quoniam per eam redditur nobis, quod meruimus, & conseque ter , quod nostrum est . Item rer hoc , quod T hias audiens hadum balantem , dixit . ridete, ne
furiistis se , in reddita eum dominis fuis . Tob. a. Item Matth. 22. Cuius es imum Me , in f prefoipsis y Dieunt ei : Caesaris . Ttine ait illis :Reddita ergo, quae sunt Caesaris , casMi . Ubi nota signanter ly eQο . Nam hoc ex pramiissis i ferri manifeste demonstrat: & consequenter, quod inous iustitiae est citam ibi de iustitia agebatur, ut patet consideranti contextum reddere cuique , quod suum est. Seeundo vides: quomodo ex iis bene pe catis, & applicatis vicissim Angelica doctrina declamur, & confirmetur.
virtutes morales. IV. q. 123. q. I4r. a. 8. Est I. a. q. 66. a. Et 3. 33.-I. a. 3. q. I.
AD Duodecimum sic proceditur. Videtur, quod iustitia non praeemineat inter omnes virtutes m
Tales . Ad iustitiam enim pertinet reddere alteri quod suum est: Ad liberalitatem autem pertinet de Propriρ dare ; quod virtuosius est . Ergo liberaiitas est maior virtus, quam iustitia. - a. Praeterea. Nihil ornatur nin per aliquid dignius se : Sed magnanimitas est ornamentum & iustitiae,& omnium virtutum, ut dieitur in Φ. Ethic. ceae. 3. ante med. to, s. Ergo magnanimitas est nobilior, quam iustitia. 3. Praeterea. Virtus est eirea dissicile, & bonum, ut dicitur in a. Ethie. e. 3. eo. s. Sed fortitudo est ci ea magis dimet lia, quam iustitia, idest eirca perieula mortis, ut dicitur in 3. Ethic. e. 6.ro. r. Ergo fortitudo est nobilior iustitia. Seu
208쪽
QUAEST. LVIII. ART. XII. agySed Contra est , quod Tullius dicit in I- om celt. deIussilia, in mine. In finitia virtutis Blem
δεν es maximus , ex qua boni viri nominantur .
Respondeo dicendum , quod st sequamur de fusi ria Iegali , manifessum es , quod ipsa es p MMDν im
re omnes υiνtutes morales , inquantum bonum commune praeeminet bono singulari unius perisuae . Et
secundum hoc Philos in s. Et h. c i. s. discit, quod piselmissma virtutum videtur esse iustitia, . neque es Hespertis , neqtie Luessis ita admisabsiis. - Sed etiam se loquamuν de iussilia paνticular , pr
eellit inter ritas virtutes morales , duplici ratisne is Quarum ρνima potest sumi ex parte subiecti quia stitieet est in nobiliori parte animae, id est in appetitu rationali, scilicet tu voluntate, aliis virtutibus moralibus existentibus in appetitu sensitivo , ad quem pertinent passiones , quae sunt materia aliarum vim
ratio sumitur ex parte obiecti . Nam aliae virtutes laudantur solum secundum bonum ipsius vim tuosi Iustitia autem laudatur secundum quod vi tuosus ad alium, bene se habet . & sic iustitia quodammodo est bonum alterius, ut dicitur in s. Eth. e. i. aliquant. ante filo. 3. Et propter hoc Philos dicit in 1. Rhetoria cy. patuis a prine. D. 6. Necesse
es maximas virtutes esse eas, qua fiant aIiis utiliFβma i liqviidem es virtus potentia benefactiva . Proinpreν Me . fortes , γ finor maxime honorant; quoniam fortitudo es tirma aliis in bello ; iussista aurem oe in bella , . in pace . Ad primum ergo dicendum, quod liberalitas etsi desu det, tamen hoc facit, inquantum in hoc conside rat propriae virtutis bonum : Iustitia autem dat alteri quod suum est, quasi considerans bonum commune Et propterea iustitia observatur ad omnes: liberalitas autem ad omnex se extendere non potesti Et it
rum liberalitas, quae de suo dat, supra iustitiam sundatur, per quam unicuique quod suum est, tribuitur. Ad secundum dicendum, quod magnanimitas, quando supervenit justitiae , auget eius bonitatem: quae tamen sine iustitia nee virtutis rationem haberet. Ad tertium dicendum, quod sortitudo etsi consistat circa dissiciliora, non tamen est circa meliora; cum
sit solum in beΙlo utilis, iustitia autem & in bello,
209쪽
Ex art. habes primo : quomodo per rationem mstendas, merito insinuatum a scripturis, &Tulistio, quod iustitia praeeminet aliis virtutibus moraliis bus . A Tullio quidem , ut in argumen. contrari A scripturis per hoc , quod secundum translationem Septuaginta dicitur Isa. 43. Die tu prius innquitates tuas , ut iusisceris . Et Rom. 3. Arbit is
mur, sustineari hominem peν fidem. Vide de hoc Conisec. H. sess. 6. eap. 8. Item ad Titum a. siseati
gratia ipsius. Ecce: quantum bonum prae virtutibus moralibus c secundum Scripturas est iustitia, quanis do sanctitas homini impio ex impietate translato per fidem , & gratiam adveniens vocatur iustific*tio. Clarum est , quod inibi virtutes omnes morales si mul eum iustitia infunduntur a Deo ς & tamen i ta haec sanctitas non denominatur a sortitudine, nec
a prudentia, nec a temperantia, nec a magnanimi.
tate, nec, &c. sed denominatur a iustitia. Magnum profecto tanum supra illas morales omnes esse iusti tiam per hoc designatur: quia secundum Philosoph. etiam denominatio fit a nobiliori . Non tamen ob hoc inseras, quod iustitia sit nobilior virtutibus theologicis , aut gratia : quia comparatio fieri semper inintelligitur inter illa, quae iunt eiusdem generis, cuiusmodi non sunt gratia, & virtutes theologicae cum rustitia. Seeundo vide et quomodo ex iis bene rens iis, & applicatis Angelica vietissim doctrina haec declaretur, & confirmetur.
De Initistitia in quatuor articulos divisa. DE inde considerandum est de iniustitia.
Et circa hoe quaeruntur quatuor a
Primo . Utrum iniustitia sit speciale vitium. Secundo. Utrum iniusta agere. sit proprium iniusti. Tertio. Utrum aliquis possit iniustum pati volens. Quarto . Utrum injustitia ex suo genere sit Peccatum mortale.
210쪽
Sup. q. 38. a. ad 3. oe infra g. 79.
AD Primum sic proceditur. videtur, quod Iniustitia non sit vitium speciale. Dicitur enim i. Ioam Omne peceatum est iniquitas: Sed iniquitas videtur idem esse quod iniustitia; quia iustitia est aequalitas quaedam; unde iniustitia idem videtur esse quod inaequalitas, sive iniquitas . Ergo iniustitia non est
speciale peccatum. a. Praeterea. Nullum speciale peccatum opponitur omnibus virtutibus .' Sed iniustitia opponitur omnibus virtutibus ς nam quantum ad adulterium opponitur cassitati ; quantum ad homicidium opponitur mansuetudini, & sic de aliis. Ergo iniustitia non est speciale peccatum. 3. Praeterea. Iniustitia iustitiae opponitur, quae in voluntate est . 'Sed omne peccatum est in voluntate, ut August. dicit . clib. de duab. animab. c. IO. ω M.to. 6. Ergo iniustitia non est speciale peccatum.
Sed Contra est , quod iniustitia iustitiae opponitur: Sed iustitia est specialis virtus . Ergo iniustitia est speciale vitium. Respondeo dicendum , quod iniustitia est duplex. quidem illegalis, quae opponitur legali iustitiae et Et hae quidem fecundum essentiam est speciale υierium; inquantum respicit speciale obiectam, scilicet
bonum commune, quod contemnit ' sed quantum ad latentionem est vitium generale ; quia per contem plum boni communis potest homo ad omnia peccata deduci r Sicut etiam omnia vitia, inquantum rapugnant bono commulli , injustitiae habent rationem,
quasi ab iniustitia derivata , sicut & supra de iustitia dictiim est. q. 58. a. 6. Alio modo dicitur iniustitia se eundum inaequalitatem quandam ad alterum; prout scilicet homo vult habere plus de bonis, puta divitiis, Sc honoribus;& minus de malis, puta laboribus, & damnis et Et se infustitia habet materiam D ecialem, . Ut pasericulare mitium fustitiae particulari πρων tum .
Ad primum ergo dicendum , quoa , sicut iustitia
legalis dicitur per comparationem ad bonum commune humanum ; ita iustitia divina dicitur per com Parationem ad bonum divinum, cui repugnat omno