장음표시 사용
211쪽
Peccatum: Et secundum hoc omne Peccatum dicitur
Ad secundum dicendum, quod iniustitia etiam particularis opponitur indirecte omnibus virtutibus; inquantum scilicet exteriores etiam actus pertinent &aa iustitiam, ω ad alias virtutes morales; licet diversimode, sicut supra dictum est . 6. Ad tertium dicendum , quod voluntas, sicut & ratio se extendit ad materiam totam moralem, scilicet ad passiones , S ad operationes exteriores, quae sunt ad alterum ς' Sed ustitia perficit voluntatem solum secundum quod se extendit ad operationes , quae sunt
ad alterum. Et similiter iniustitia. APPENDIX. .
Ex art. habes primo r quomodo Per rationem instendas , merito insinuatum fuisse a scripturis, quod iniustitia est vitium speciale. Insinuatur vero per hoc , quod dicitur. Eccl. 33. Contra malum bonum est' unum contra tinum. Ac si dictum sit apertius . Si unum it Iorum est generale, S aliud erit generale ; ti si unum est speciale , etiam aliud erit speciale. Natura namque contrariorum talis est e ut patet exercitatis in philosophia . Stante igitur illo dicto scripturae, subsumas tu ; quod iustitia est vi tus specialis, seu bonum speciale, ρ. 38. ar. 7. 8. M tunc videbis aperte , quod secundum illam script ram, iniustitia est vitium, seu malum speciale. Seis sundo vides: quomodo, Sc.
orum aliquis dicatur iniustus ex Me, quod satis iniustum. IV a. 4. ad I. ω I. Eth. ἰin. 13. . Ps 3 s. prane. AD Secundum sic proceditur. Videtur, quod aliis
quis dicatur iniustus ex hoc , quod facit iniustum. Habitus enim specificantur per obiecta, ut ex supra dictis patet: S . a. a. Sed proprium obiectum iustitiae est 1inum , & proprium obiecium iniusti ix est Minum. Ergo&justus dicendus eli aliquis ex hoc quod facit iustum , & iniustus ex hoc quod facit iniustum. a. Praeterea. Philos dicit in s. Ethic. ce. 9 vers. f D. I. falsam eme opinionem quorundam , qui aestianant, tu potestate hominis esse ut statim faciat i
212쪽
QUAEST LIX. ART. II. I 8 austum; st quod iustus non possit minus facere iniuis
stum, suam iniustus: Hoc autem non esset, nisi facere iniustum esset proprium iniusti . Ergo aliquis iudicandus est inlinus ex hoc, quod facit iniustum 3. Praeterea. Eodem modo se habet omnis virtus ad proprium actum, & eadem ratio est de vitiis o positis: sed quicumque facit aliquid intemperatum, dicitur intemperatus. Ergo quicumque facit aliquid iniustum , dicitur iniustus. Sed Contra est, quod Philos. dicit in s. Eth. e. 6.νn pr3no m. S. aliquis Deit iniustum, iniustus non est. Respondeo dicendum , quod sieut obiectum iustitiae est xliquia aequale in rebus exterioribus ; ita etiam objectum iniustitiae est aliquid inaequale; prout scilicet alicui attribuitur plus , yel minus , quam sibi . competat . Ad hoc autem obiectum comparatur habitus iniustitiae mediante proprio actu , qui vocaturam tmeatis
Pot emo contingere , quod qui laeti iniustum ,
non est injurius dupueiteν. Uno modo propter desectum comparationis ipsius operationis ad proprium obiectum ἰ quae quidem recipit speciem, & nomen per Dab Objerio , non autem ab obiecto per accidens. propter finem , per se dicitur aliquid , quod est intentum ,' per accidens autem, quod est praeter intentionem. Et ideo si aliquis faciat at diuid , quod est iniustum, non intendens iniustum Iacere, puta cum hoc facit per ignorantiam , non existimans se iniustum iacem , tunc non facit Iniustum, per se deformaliter loquendo, sed solum per Icidens, &quasi materialiter faciens id quod est Iniustum . unde & talis operatio non denominatur sumst catro. Alio modo potest contingere propter desectum comparationis ipsius operationis ad habitum . Potest mmm injssificatio procedere quandoque quidem ex liqua pasIione, Puta irae, vel concupiscentiae; quandoque autem ex electione, quando scilicet ipsa ini It incatio per se placet: Et tunc proprie procedit ab habitu ; quia unicuique habenti aliquem habitum est secundum se acceptum, quod eonvenit illi habitui. Faeere ergo iniustum ex intentione , oe electione est
prepratim in1usi , secundum quod Iniustus dicistir , qui Babee snjustitiae habitum e Sed Deere injustum utent'nem , vel ex passone potes aliquis absqua
Babitu νω titiae.' Ad primum ergo dicendam, quod obiectum per se ae formaliter acceptum specificat habitum ἡ non a
213쪽
tem prout accipitur materialiter, &per accidens. Ad secundum dicendum, quod non est facile culis quam sacere injustum ex eleGione, quasi aliquid peris placens , & non propter aliud o sed hoc proprium est habentis habitum , ut ibidem Philosophus dicit. Ad tertium dicendum, quod obiectum temperantiae non est aliquid exterius constitutum , sicut o lectum iustitiae r sed obiectum temperantiae , id est temperatum, accipitur solum in comparatione ad iapsum hominem . Et ideo quod est per accidens , &Praeter intentionem , non potest dici temperatum , nec materialiter, nec formaliter: & similiter neque intemperatum et Et quantum ad hoc est dissimile iniustitia, R in aliis virtutibus moralibus et Sed quantum ad comparationem operationis ad habitum, tu
EX art. habes mimo a quomodo per rationem Rostendas, &in sensu recto intelligas, merito imsinuatum esse a scripturis, Se Philosopho, quod aliquis non est iudicandus simpliciter iniustus ex eo s Ium , quod facit injustum. A Philos quidem: ut inarg. contri A scripturis vero per hoc, quod praecipitur in lib. Num. 23. oe Deut. I9. oe Iosue Eo. de civitatibus refugii separandis in favorem illorum , qui nolentes, & ut scholastice loquar, per accidens O ciderint proximum suum. Vide, quanta sit differentia inter homicidam praeter intentionem , & homucidam ex intentione: ut primus a scriptura vocetur
sanguinis innoxius , & civitatibus refugii muniatura sui occisione; secundus autem iudicetur & reus sanguinis, & civitatibus relagii pro tutela indignus, &morte violenta plectendus. Secundo vides: quom do , &c.
, Utrum aliquis possit pati iniustim volans .
AD Tertium sic proceditur. Videtur, quot aliquis
potiit pati iniustum volens. Iniustum enim estinaequale, ut dictum est. praee. Sed aliquis Iaedendo seipsum recedit ab aequalitate, sicut & laedendo alium . Ergo aliquis potest sibi ipsi facere injustum, sicut & Ateri: Sed quicunque tacit sibi ini
214쪽
lium , volens facit . Ergo aliquis volens potest pati iniustum, maxime a seipso. a. Praeterea. Nullus secundum legem civilem p nitur , nisi propter hoc quod facit aliquam iniustiistiam: Sed illi qui interimunt seipsos, puniuntur se cundum leges eivitatum in hoc , quod privabantur antiquitus honore sepulturae, ut patet per Philos. in s. Ethic. implic. e. ult. D. S. sed expres bab. in Γνntagm. 1uris L 3 a. e. 29. Ergo aliquis potest facere si-blipsi iniustum: Et ita contingit, quod aliquis ini stum patiatur volens. 3. Praeterea. Nullus facit iniustum, nisi alicui patienti iniustum: Sed contingit , quod aliquis faciat iniustum alicui hoc volens ; puta 'si vendat ei rem carius, quam valeat. Ergo contingit aliquem volenistem aliquid iniustum pati. Sed Contra est, quod iniustim pati est oppositum ei, quod est inlinum facere: Sed nullus facit in i stum nisi volens. Ergo per oppositum nullus patitur iniustum nisi nolens. Respondeo .dicendum , quod actio de sui ratione procedit ab agenter passio autem secundum propriam rationem est ab alio. Unde non potest eme idem secundum idem agens, & patiens , ut dicitur in 3. Physicor. cere. H. & in R c tex. 4o. to. a. b Principium autem proprium agendi in hominibus est voluntas. Et ideo illud proprie, & per se homo facit, quod volens facit: & e collyrario illud proprie homo patitur quod pi aeter voluntatem suam patitur: quia inquantum est volens, principium est ex seipso, &ideo, i quantum est huiusmodi, magis est agens, quam patiens. ,, Dicendum est ergo , quod iniustum , per se is & sormaliter loquendo , nullus potest facere uiam volens , nec pati nisi nolens e Per accidens a ,, tem, S quasi materialiter loquendo , potest aliis quis id , quod est de se iniustum , vel sacere n is lens sicut cum quis praeter intentionem operatur is vel pati volens ; sicut cum aliquis plus alteri dat ,, sua voluntate , quam debeat. Ad primum ergo dicendum , quod cum aliquis sua voluntate dat alicui id , quod ei non debet , non iacit nec iniustitiam , nec inaequalitatem . Homo nim per suam voluntatem possidet res et Et ita non est praeter suam proportionem, si ei aliquid subtrahatur secundum propriam voluntatem , vel a seipso , vel ab alio. Ad secundum dicendum, quod aliqua persona singularis potest dupliciteν considerari . Uno modo secundum se: Et sic si sibi aliquod nocumentum m&Tom. IX. I Iar,
215쪽
rat , potest quidem habere rationem alterdis peee ti,c puta intemperantiae, vel imprudentiae noni men rationem iniustitiae r quia licut iustitia semper est ad alterum, ita & in iustitia. Alio modo potest eo siderari aliquis homo , inquantum est aliquid ei vit iis, scilicet pars; vel inquantum eli aliquid Dei, sei- Iicet creatura, & imago : Et sic qui seipsum occidit,
iniuriam quidem facit , non sibi , sed civitati , &Deo. &ideo punitur tam secundum legem divinam , quam secundum legem humanam: sicut &de fornicatore Apostol. dicit: cr. Cor. 3. Si quis tempItim Dei υiolaverit, disperdet ipsum Deus.
Ad tertium dicendum , quod passio est effectus mion is exterioris: In hoc autem quod est facere, &pati iniustum, id quod materiale est, attenditur secundum id quod exterius agitur, prout in se consideratur, ut dictum est : car. praee. id autem quod est ibi formale, Sper se, attenditur secundum voluntatem agentis, Si patientis, ut ex dictis patet . caneor. in ar. pr. Dicendum est erw, quod aliquem facere injustum , & alium pati iniustum , materialiter i quendo, semper se concomitantur: Sed si formaliter Ioquamur, facere aliquis potest iniustum, intendens iniustum facere .' Tamen alius non patietur iniustum pquia volens patietur : Et e converi potest aliquis
pati in iustum , si nolens id quod est iniustum, pati
tur Et tamqn ille qui hoc faeit ignorans, non s ciet iniustum sormaliter, sed materialiter tantum.
EX artie. habes piimo: quomodo per rationem &ostendas, R in recto sensu intelligas, merito insinuatum a scripturis , quod nullus patitur iniustum
volens. Insinuatur vero per hoc, quod Dominus Peis ero dicit Ioan n. a I. Cum senueris aIstis te cinget, ducet, Aus tu non vis . Hoc autem dixit signia ficans, qua morte esset clarificaturus Deum . Eoce, quod denotat : quod Petrus passurus est iniustum , non tamens volens. Id quod B. Cyrillus Ioeum istum exponens in Hom. super Joan. inquit. Dominus pri dixit Petro quod eo duceretur , quo non vellet . quia
meras sanctorum sponte patitur. Haec ille. Quod sane dicium non intelligitur sic : quod sancti non acisceptaverint voluntarie mortem dio Christo sibi iI- latam ' quandoquidem & libentissime quasi ad epulas invitati ad mortem, ipsam cucurrerunt , & prae amoris magnitudine improperium Christi pati , omnibus mundi delectationibes in immensum praepo-
216쪽
sierunt et ut in sanctorum martyrum gestis ab Melesia acceptatis, S in Eeclesia solemniter lectis, pas. - habetur . De hoc mirando , nedum voluntario, sanctorum agone videre potes Aeritates aureas supeν Iegem vererem, lib. Genes. l. cones. 2I. ω c. 29. eones. 2.
Caeterum praedicta Domini , atque Cyrilli verba i telliguntur sic : quod ipsi sancti patientes, ut patientes, non voluerunt pati illud iniustum c puta mo tem, &c. quod patiebantur. Et hoc procul dubio verum est, quod ibi a Domino , atque Cyrillo i tentum , & in praesenti artic. a Divo Thoma ex ratione definitum , scilicet , quod aliquis non potest sati injustum volens . Non enim illi saneti passim nes sibi illatas volendo patiebantur , sed agebant, seu c quod idem est ipsi patientes , ut patientes,
non voluerunt pati et sed ut agentes . quoniam v luntas eliciendo actum suum , qui est velle , agit, R non patitur. Liberum namque hominis arbitrium a Deo motum , ac excitatum cooperatur active an sentiendo ipsi moventi, atque excitanti. Unde Concimissises. 6. eam 4, anathematiEat eos, qui dixerint et liberum arbitriise taliter excitatum, velut inanime
laoddam , nihil omnino agere, mereque passive se abere . Stant rigitur diro haec simul ; quod scilicet sanctorum quilibet & voluntarie , tanquam agens, patiebatur a tyrannis iniustum : &quod non'voluntarie , tamquam mere patiens , patiebatur illud imiustum . Seeundo vides r quomodo ex iis , si bene considerentur , & applicentur , declaretur victium angelica doctrina praesens, & confirmetur.
- Unum quicunque faeie iniustism, pecce r
AD Quartum sie proceditur . Nidetur, quod nouqvicunque facit illiustum , peccet mortaliter . Peccatum enim veniale mortali opponitur: Sed qua doque veniale peccatum est, quod aliquis faciat i 'iustum . dicit enim. Philosoph. in s. Ethicor. c c. g. in . to. I de iniusta agentibus loquens emn eoe non solum ignorantes , sed . propter ignora fiam peccant, venialia sunt. Ergo non quicumque eit iniustum, mortaliter peccat.
a. Trinterea. Qui in aliquo parvo iniustitiam fa- cit,
217쪽
cit, parum a medio declinat i Sed hoc videtur esse tolerabile , & inter minima malorum computandum, ut patet per Philos in a. Ethicor. -υIMeii. f. to. 5 Non ergo quicumque facit injustum,
Peccat mortaliter. 3. Praeterea . Charitas est mater omnium viri tum , ex cuius contrarietate aliquod peccatum dicitur mortale .' Sed non omnia peccata opposita aliis virtutibus sunt mortalia . Ergo etiam neque facere injustum semper est peccatum mortale.
Sed Contra. Quicquid est contra legem Dei, est Peccatum mortale Sed quicumque facit injustum , iacit contra praeceptum legis Dei; quia vel reduciatur ad furtum , vel ad adulterium, vel ad homicidium , vel ad aliquid huiusmodi , ut ex sequentibus patebit. Γ q. 6 . Ο seq. Ergo quicumque s cit iniustum , peccat mortaliter. Respondeo dicendum , quod , sicut supra dictum est, cis 24, a. I a. oe La. q. 7 a. a. s. cum de differentia peccatorum ageretur, peccatum mortale est, qaod contrariatur charitati , per quam est animae vita . Omne autem nocumentum alteri illatum ex se charitati repugnat, quae movet ad vollandum bonum alterius. Et ideo cum iniustitia semper consistat in nocumento alterius , manifesum es , quos facere inissum, ex genere suo in peccatum mortale. Ad primum ergo dicendum , quod illud verbum Philosophi intelligitur de ignorantia facti , quam ipse vocat ignorantiam paνticularium circumflantiarunn, qua meretur veniam ς non autem de ignora tia iuris, quae non excusat. qui autem ignorans facit injustum, non facit injustum nisi per accidens, ut supra dictum est . c a. a. hv. q. Ad secundum dicendum , quod ille qui in parvis facit iniustitiam, deficit a perfecta ratione ejus quod est iniustum facere; inquantum potest reputari non
esse omnino contra Moluntatem eius, qui hoc patiatur : puta si auferat aliquis alicui unum pomum ,
vel aliquid tale, de quo probabile est quod ille inde non laedatur, nec ei displiceat. Ad tertium dicendum , quod peccata , quae sunt contra alias virtutes, non semper sunt in nocumentum alterius; sed important inordinationem qua
dam circa passiones humanas, Unde non est similis
218쪽
EX art. habes primo ; quomodo per rationem &ostendas , R in sensu recto intelligas , merito insinuatum esse a scripturis; quod, quicunque facit iniustum , peccat mortaliter . In uatur autem per dictum Psal. s. Odissi omnes , qui operantur iniqω satem ia autem facit iniustum , facit c urpatet iniquitatem : & Ddibiles Deo non sunt, nisi qui peccant mortaliter , quoniam peccan veniali non excluditur quis a gratia Dei. Ex Concit. Triis .fus 34. c. s. oe sess. 6. cap. II. Secundo vides quomodo ex iis bene, &c.
QUAESTIO LX. De Judieio, in sex articulos divisa. Ρ Ostea considerandum est de Iudicio.
Et eirea hoe quaeruntur sex. Primo . Utrum iudicium sit actus iustitiae.' Secundo. Utrum sit licitum iudicare. Tertio. Utrum per suspiciones sit iudicandum. Quarto . Utrum dubia sint in meliorem p rtem
. Quinto . Utrum iudicium semper sit seeundum I ges scriptas proserendum.. Sexto. Utrum iudicium per usurpationem perver
Inf. q. 63. a. q. eor. γ ID. l. Iect. 6. princi AD Primum sic proceditur . Videtur , quod Iudicium non sit actus iustitiae. Dicit enim Phis Iosophus in I. Ethici e. 3. to. s. quod Mn qui suo bene iudieas, quae eognoseis: & sic iudicium ad vim
cognoscitivam pertinere videtur Vis autem cognoscitiva per prudentiam perficitur. Eruo iudicium ma-pis pertinet ad prudentiam, quam ad iustitiam, quae est in voluntate, ut dictum est. s q. 38. a. q. au. Praeterea. Apostolus dicit T. Corinth. a. Spis rualis sudieat omnia: Sest, homo maxime emcitue spiritualis per virtutem charitatis i , quae diffunditur
in cordibus nosris peν Spiritum sanctum, qui datus
219쪽
U bis, ut dicitur Rom. s. Ergo iudicium magis
pertinet ad charitatem , quam ad iustitiam .m Praeterea . Ad unamq*amque virtutem peri .aeet rectum iudicium circa propriam materiam; quimvisatiosus in singulis es regula , m menstara , secundum Philosophum in lib. 3. Ethici c-4. eis. M. M. S. Non ergo iudicium magis. pertinet ad iustistiam, quam ad alias virtutes morales. Praeterea . Iudicium videtur ad soIos iudiem uertinere et Actus autem iustitiae invenitur in omnis
Dus iustis .. Cum ergo non λli iudices sint iusti. videtur quod iudieium non sit actus proprius iustia
Sed Contra est , quod in Psal. 93. dicitur ab siti ad que ius audi eonvertatur in rudicium . Respondeo dicendum , quod iudicium proprie no minat actum iudicis , inquantum iudex est i Iudex autem dicitur, quasi sus ditans. et sus autem est o lectum iustitiae, ut supra habitum est.
Et ideo iudicium importat, secundum primam n minis impositionem. , definitionem vel determinationem .iusti sive iuris. Quod autem aliquis bene deis finiat aliquid in operibus virtuosis, proprie procedie ex. habitu virtutis e sevi castus recte determinat ea ,. SMν pertinent ad castitatem.
Et ideo iuditatim , quo mmνrat rectam determ nationem eius , quod, es linum, propνie pertinat s msitiam . Propter quod Philosophus in s. Ethie..c e. ante med D. I. dicit, quod homines ad iminem confiniunt , flcue ad quandam iusitiam an
Ad primum ergo dicendum, quod nomen iudicii,
'Hod secundum primam: impositionem significat rectam determinationem iustorum, ampliatum est in fignificandam rectam determinationem in quibuscunisque rebus, tam in speculativis ,. quam in praeticis . n omnibus tamen ad rectum iudicium duo requi. Tuntur. Quorum. tintim est ipsa virtus proferens iudicium ; Et sic iudicium est actus rationis , dicere enim, vel definire aliquid, rationis est. Aliud autem est dispositio iudicantis , ex qua habet idoneutatem at recte iudicandum: Et sic in his quae pertinent ad iustitiam , iudicium procedit ex iustitia; seut & in his quae ad. fortitudinem pertinent , exsertitudine. Sic ergo iudieium est quidam actus i Ritiae , Mut inelinavitis ad recte iudicandum p. pruindentin autem, sicut iudicium proferentis . unde Maynesia ad yrudentiam pertinens dicitur bene. Ad garis , ut supra habitum est. c e.
220쪽
Ad seeundum dicendum , quod homo spiritualis ex habitu charitatis habet inclinationem ad re iudicandum de omnibus secundum regulas divinas, ex quibus iudicium per donum sapientiae pronuntiat g sicut justus per virtutem prudentiae pronuntiat iudiacium ex regulis iuris. Ad tertium dicendum , quod aliae virtutes ordinant hominem in seipso: sed iustitia ordinat hominem ad alium, ut ex dictis patet: c . 38. σao. Homo autem est dominus eorum , quae ad Lusum ipertinent ; non autem est dominus eorum , quae ad alium pertinent . Et ideo in his quae sunt Deundum alias virtutes , non requiritur nisi iudicium vi rivosi , extenso tamen nomine iudicii , ut dictum est: c in resp. ad 3. Sed in his, quae Pe tineat .ad iustitiam , requiritur ulterius Iudicium a- Iimius superioris, qui utrumque valeat arguere , MPonere manum suam in ambobus . Et propter hoc audietum specialius pertinet ad iustitiam , quam in
Ad quartum dicendum , quod iustitia in prinei pequidem est sicut virtus architectonica , quasi imp rius, & praecipiens quod iustum est; in subditis a
tem est tanquam virtus executiva , I ministrans .
Et ideo iudicium. , quod importat definitionem imsi, pertinet ad iustitiam , secundum quod est primaipaliori modo in praesidente.
EX art. habes primo et quomodo per rationem mst ndas , merito a seripturis fuisse insinuatum . quod iudicium est actus iustitiae . Insinuatur autem Psal. 3. Quoadusque iustiis eoniretatur in iudictam. Hoc est. Quoadusque iustitia exeat in actum suum . Secundo vides , quomodo ex iis bene pe satis,& applicatis, &c.
AD Seeundum sic proceditur. Videtur, quod non fit licitum iudieare i Non enim infligitur Menanisi pro illieito , Sed iudicantibus imminet Poena , , quam non . iudicantes effugiunt , secundum illud