장음표시 사용
231쪽
eos 'QUAEIT. LX. ART. VLνιρ ritum ad legem servandam, quae non esset pubI auctoritate Iancita : ita elisim inlinum es, δε μιiquis eo eliat aliquem ferre iudicium, quod pubi
ca auctoritate non fertur. Ad primum ergo dicendum , quod pronuntiatio veritatis non importat compuvionem ad hoc quod fascipiatur ; sed liberum est unicuique eam recipe. Te, vel non recipere , prout vult; Sed iudieium imis Portat quandam impulsionem. & ideo iniustum est, quod aliquis iudicetur ab eo , qui publicam auctoristatem non habet.
Ad seeundum dicendum , quod Moyses videtur AEgyptium occidisse, quasi ex inspiratione divina a ctoritatem adeptus, ut videtur per Me quod dicitur Act. 7. quod premisso AEgyptio , Uimabat mraesintuluere fratres suos , quoniam Dominus per m nues apsius dares salutem Israel. Vel potest dici, quod Moyses occidit AEgyptium,
defendendo eum qui iniuriam patiebatur, cum m deramine inculpatae tutelae. Unde Ambros. dieit in
Iib. r. de Ome. c eap. 3λ in princi a quod qui nonopeuis initiνiam a seis, cim potes , tam es in via sis , quam illa qui saria: A inducit exemplum Moyssia vel potest diei , sicut dicit August. in quaestionis
Ius Exodi, c L a. q. a. to. 4. ω I. 22. coni. U. e ναso. 6. quod fleue terra ante utilia semina herbamm
titutam fertiliore laudatur: fle inud Μoni factum vitiosum quidem fuit . sed magnae feresutatis ransmeerebat ἰ inquantum scilicet erat tignum viruitis maus, uua populum liberaturus erat. De Phinees autem dicendum est, quod ex inspiratione divina ae Io Dei commotus hoc fecit: vel quia licet nondum esset summus Sacerdos, erat tamen filius summi S cerdotis; & ad eum hoc iudicium pertinebat , sicut di ad alios Iudices , quibus hoc erat praeceptum. Ad tertium dieendum, quod i testas saecularis seruditur spirituali, sicut corpus animae. Et ideo non est usurpatum iudicium, si spiritualis Praelatus se introismittat de temporalibus quantum ad ea , in quibus subditur ei saecularis potestas, vel quae ei a sticulari
Ad quartum dicendum , quod habitus scientiae, &iustitiae sunt persectiones singularis personae. & ideo per eorum desectum non dicitur usurpatum iudicium , sevi per desectum publicae auctoritatis , ex qua i dicium vim coactivam habet.
232쪽
Ex arti habes primo ' quomodo per rationem O. flendas, merito insinuatum a scripturis quoa iudicium per usurpationem, quando scilicet iudicano
non habet legitimam auctoritatem super personam sitatam, est raerversum . Insinuatur autem Ro.
Tu εωis es, σω ivdisas alienum se timi Ae si perte dieat. Est inconveniens valde mirandum: quoaruis iudicet absque hoc , quod habeat auctoritatem uper iudieatum, vel iudicandum . Item per hoc, quos AEgyptius a rationis dictamine in hoe actus dixit Moysi Exod. a. ranssiluit is iudieam supere nostEx hoc enim monstratur, quod contra naturalis rationis dictamen est et quoa quis sine auctoritate tuis dieare velit, & consequenter connotatur, quod iudicium usurpatum est tam perversum, ut iuri naturali contraveniat. Item per hoc, quod Agrippa dixitF
so Acta as. Dimitti poterat homs hic, si non ampesta est Caesarem . Id est . Si auctoritas iudicano
hunc hominem tibi sublata non esset per appellati Rem eius ad Gaesarem; tu posses ipsum dimittere tanquam innoxium. Per hoc ergo declaratur, quoa auctoritas ita districte ad iudicandum requiritur, ut nec etiam possit quis pro salute danda allevi iudia care, idest, tanquam iudex liberare eum sine auctoritate, & consequenter , quod iudicium usurpatuno tam est perversum, ut etiam, si quis iudex per i Ia iudicium ad salvandum aliquem conetur, perverse agat. Secundo vides: quomodo, &e.
m p-ibus Iussiris, im quatuων artimus divisa. DEinde eonsiderandum est de partibus iustitiae. Et
μνhno de partibus subiectivis, quae sunt specie iustitiae, stilicet distributiva , & commutativa. δε--ndo de partibus quasi integralibus. Tertas de par tibus quasi potentialibus , scilicet de virtutibus assi, iunctis. Circa primum occurrit dupleae consideratio . Prima de ipsis iustitiae partibus . Meunda de vitii ac oppositis. Et q*ia restitutio videtur esse actus comis mutativam iustitiae , prima considerandum est de distinctione iustitias commutativae, & distributivae ,δε--ndo de restitutione. ci
233쪽
chea primiam quaeruntur quatuor . Primo . Utrum sint duae species iustitiae , scilicet iustitia distributiva, & commutativa.
ASecundo. Utrum eodem modo in eis medium a cipiatur. Tertio. Utrum sit earum uniformis, vel multiplex materia. Quarto. Utrum secundum aliquam earum speci
rum justum sit idem, quod contrapassum. A R T I C U L U S I. 3 o rum eonvenienteν ponantur duae species iussitiae, scilicet commutativa , , disributiva .
AD Primum se proeeditur. Videtur, quod inconve onienter ponantur duae species iustitiae , iustitia distributiva, & commuta/λa. Non enim potest esse rustitiae species, quod multitudini nocet; cum iustitia ad bonum commune ordinetur et Sed distribuere
bona communia in multos , nocet bono communi multitudinis e tum quia exhauriuntur opes commuinnes tum etiam quia mores hominum eorrumpun
tur. dicit enim Tullius in lib. a. de Offc. c in litis Duplex liberalitatis oenus , oec J Fie deterior qui cecipit , in ad idem semper' expectandum paratioν Ergo distributio non pertinet ad aliquam iustitiae
quod suum est , ut supra habitum est: c qL 38. a. ai. Sed in distributione non redditur alicui quod suum erat, sed de novo appropriatur sibi id qωγd e
rat commune. Ergo hoc ad . iustitiam non pertinet.
sed etiam in lauditis , ut supra habitum est : c qu. 38. a. 6. Sed distribuere semper ad principem Ilertinet. Ergo distributiva non pertinet semper ad iusti
munium , ut dicitur in s. Ethic. c ωρ. a. cir. f. oec. 8. to. I. Sed communia pertinent ad iustitiam i palem. Ergo iustitia distributiva non est species i stitiae particularis, sed iustitiae legalis. i. . Praetere4. Unum, &multa non diversificant speciem virtutis di Sed justitia commutativa eonsistit in hos, quod aliquid redditur uni: iustitia vero distri, butia
234쪽
butiva in hoc, quod aliquid datur multis. Ergo non sunt diversae species iustitia . Sed Contra est , quo a Philosophus in I. Et hic. e. a. eir panit duas partes iustitiae; & dicit, quod una est directiυa in distributionibus , alia
Respondeo dicendum , quoa , sicut dictum est,c q. 38. a. 7. 6r 8. J iustitia particularis ordinatur ad aliis
quam privatam perionam; quae comparatur ad comis munitatem , sicut pars ad totum . Poteli autem ad
aliquam partem duplex ordo attendi. Unus quidem partis ad partem ' cui similis est Ordo unius privatae peisonae ad aliam: Et hunc ordinem dirigit commutativa iustitia , quae consistit in his, quae mutuo fiunt inter duas personas adinvicem. Gius ordo attenditur totius ad partes . Et huieordini assimilatur ordo eius, quod est commune ad singulas personas .SQuem quidem ordinem dirigit iustitia distributiva , quae est distributiva communium secundum proportionalitatem . Et ideo duae fune
iustitiae Decies ; scilicet distributiva commutatiυa. Ad primum ergo dicendum , quod sicut in largitionibus Privatarum personarum commendatur.-ooderatio, effusio vero culpatur : ita etiam in distributione communium honorum est moderatio serva
da; in quo dirigit iustitia distributiva.
Ad secundum dicendum , quod sicut pars, & to tum quodammodo sunt idem : ita id quod est totius, quodammodo est partis : Et ita cum ex bonis communibus aliquid in singulos distribuitur , quilibet aliquo modo recipit quod suum est. Ad tertium dicendum, quod actus distributionis , quI est communium bonorum , pertinet solum ad praesidentem communibus bonis : Sed tamen iustitia distributiva est etiam in subditis , quibus distribuitur, inquantum scilicet sunt contenti iusta distributione: Quamvis etiam distributio quandoque fiat bonorum communium , non quidem civitati, sed uni familiae , quorum distributio fieri potest auctoritate
alicuius privatae personae. Ad quartum dicendum , quod motus. accipit speciem a termino ad quem . Et ideo ad iustitiam legalem pertinet ordinare ea , quae sunt privatarum Personarum in bonum commune οῦ Sed ordinare econtrario bonum commune ad personas particulares
Per distributionem , est iustitiae particularis. Ad quintum dicendum, quod iustitia distributiva, di commutativa non solum distinguuntur secundum 'um , & multa , sed lecundum cliveriam debiti ra
235쪽
Iouem. Alio enim modo debetur alicui id quod in -mmine , S alio modo id quod est proprium
EX art. habes primo 2 quornodo per rationem mstendas, merito insinuatum a scripturi fuisse, &Philosopho, quod iustitia distributiva, S commutatiis va sunt speetes iustitiae. A Philosop. quidem, ut in Vumento conri A seripturis vero per hoc , quoa Exod. a. mandatur de acceptis mutuo restituendis , S alibi passim de commutativa iustitia, ut patet exinpertis in lege illa, & considerantibus, quamvis no minaliter non ponatur hoc verbum , scilicet , cominmutativa iustitia , sed hoc non refert, quoniam de re ipsa , non de vocibus , principaliter quaeritur . Unde, quando de re constat,& hic sufficere debet, .ae in aliis materiis . Item in Iosue eap. i. ti passim de divisione terrae , quae proculdubio est distributiva iussitia, ab ipso Iosue facienda, & postea facta try matur. Per haec ergo ostendunt scripturae, quod diactributiva iustitia, & commutativa datur, di, quod, scholastice loquendo , sunt species justitiae particularis . Seeundo vides : quomodo ex iis bene sensatis , S applicatis declaretur vicissim Angelica doctrina Praesens, S conssilidetur.
Utrum medium eodem modo aeripiatuν in iussitis didributiva , ω commutativa.
AD Meundum sie proceditur. Videtur, quod meis dium eodem modo accipiatur in iustitia distriis irativa, & commutativa . Utraque enim sub iustitia particulari continetur , ut dictum est . c ac praee.
Sed in omnibus temperantiae, vel fortitudinis partibus accipitur uno modo medium . Ergo etiam eodem modo medium est accipiendum in iustitia distributiva, S commutatiust.2. Praeterea. Forma virtutis moralis in medio comsistit, quod secundum rationem determinatur. Cum ergo uestri virtutis sit una forma , videtur quod in aruaque fit eodem modo medium accipiendum. s. Praeterea. In iustitia distributiva aecipitur m
-m attendendo diversun dignitatem personarum . Sed
236쪽
Sed digni, personarum attenditur etiam in coma mutativa iustitia; sicut in punitionibus; plus enim punitur qui percutit principem , quam qui percutit Irivatam personam. Ergo eodem modo accipitur meisium in utraque iustitia. sed Contra est, quod Philosophus dieit in s. m
aeeipitur medium fec&ndum geometrieam proportiona titatem I in commutativa autem fecundum arithm
Respondeo dicendum , quod: , sicut dictum est , c are. praeci in distributiva iustitia datur aliquid alicui privatae personae , inquantum id quod est i rius, est debitum parti r Quod quidem tanto maius
est , quanto ipsa pars maiorem principalitatem habet in toto . Et ideo in distributiva iustitia tanto plus alicui de bonis communibus datur, quanto illa persona maiorem habet principalitatem in comm nitate . Quae quidem principalitas in Aristocratica ommunitate attenditur secundum virtutem; in o- Iigarchica seeundum divitias; in Democratica secundum libertatem ; & in aliis aliter . Et ideo in tuis filia distributiis nou aecipitur medium feeundum qualitatem rei ad rem, sed seeundiam proportionem rerum ad personas ; ut scilicet scut una persona ex cedit aliam , ita etiam res quae datur uni personae , excedat rem . quae datur alii . Et ideo dicit Philos Phus, lib. I. Ethicori e. 3. D. s. quod tale m dium est secundum geometricam proportionalitatem , in qua attenditur aequale non secundum quantita tem, sed secundum proportionem et Sicut si dieamus, quod sicut se habent sex ad quatuor , ita se habent tria ad duo; quia utrobique est sesquialtera propo tio, in qua maius habet totum minus , & mediam
Partem eius: non autem est aequalitas excessus secum dum quantitatem; quia sex excedunt quatuor in duobus, tria vero excedunt duo in uno. Sed in commutationibus νeddituν aliquid alleui sim Iari personae propter rem eius, que accepta est; ut maxime patet in emptione , & venditione, in qui hus primo invenitur ratio commutationis ; Et ideo Oportet adaequare rem res, ut quanto iste plus habet, quam suum se de eo quod est aItertus, tantundem Nisitum ei euius est. Et sic sit aequalitaς secundum arithmeticam medietatem , quae attenditur secundum Parem quantitatis excessum et Sicut quinque est medium inter sex , & quatuor . .in unitate enim excedit , & exceditur: Si ergo a principio uterque habebat quinque , & unus eorum accedi unum de ea
237쪽
quod est alterius , unus c scilicet accipiens hab
hit sex, & alii relinquentur quatuor : Erit ergo tuis stitia, si uterque reducatur ad medium ; ut accipiatur unum ab eo qui habet sex , & detur ei qui habet quatuor : Sic enim uterque habebit quinque, quod est medium. Ad primum ergo dicendum, quod in aliis virtutiabus moralibus accipitur medium secundum rationem , & non secundum rem: Sed in iustitia accipitur meis dium rei: Et ideo secundum diversitatem rerum diis versimode medium accipitur.
Ad secundum dicendum, quod generalis forma iussitiae est aequalitas , in qua convenit iustitia distria
butiva cum commutativa : In una tamen invenitur aequalitas secundum proportionalitatem geometricam , in alia secandum arithmeticam .r Ad tertium dicendum, quod in actionibus,& pas sonibus conditio personae facit ad quantitatem rei . maior enim est iniuria , si percutiatur Princeps , quam si percutiatur privata persona. & ideo conditio personae in distributiva iustitia attenditur secum dum se ; in commutativa autem , secundum quod per boe diversificatur res.
EX art. habes primo : quomodo per rationem mssendas, merito insinuatum a scripturis,&Philosopho ἀμ quod medium non accipitur eodem modo in iustitia commutativa, & distributiva. Et de Philosopho patet in aQ. eontr. Cuius auctoritas ibi a Iegata declaratur in tex. cor. pro utraque iustitia . A scripturis autem per hoc, quod dicitur Num. 34. Pluribus dabitis latiorem , Θ paucioribus angini vem. En : quod in iustitia distributiva, hic enim diastribuenda mandabatur terra in posse uionem , attenditur aequalitas rei distribuendae ad personas, quibus distribuenda est. Rursus . De iustitia comutativa mandatur , quod aequalitas rei ad rem attendatur . Exod. 23. Si pecuniam mutuo dederis populo meo pauperi , qtii habitat tecti m - non tirgebis eum, quas exabior. Et Deut. 23. Non faeneraberis fratri tuo ad
uram. Et 24. Cum repetes a proximo tuo rem aliquam , quam debet tibi : non ingredieris in domum Dus , Ni pignus auferas ; sed flabis foris . Et illa
proferet tibi , quod habuerit . Per haec siquidem mnia intenditur hoc unum ; quod sic in commutativa iustitia tantundem , & non plus, neque minus GCcipiatur. & reddatur. Secundν, &c. AR
238쪽
QVAEST. LXI. ART. III. ARTICULUS III.
ria utriusque iustitiae non sit diveris . Diversi tas enim materiae facit diversitatem virtutis ut Patet in temperantia, & fortitudine. Si ergo distributivae iustitiae , I commutativae sit diversa materia , videtur quod non contineantur sub una virtuis
a. Praeterea . Distributio , quae pertinet ad iusti-eiam distributivam , est pecuniae , vel honoris, vel aliorum , quaecumque dissipartiri possunt inter eos , qui civitate communicant , ut dicitur in s. Et hieor. c cap. '. cin m. m. S. quorum etiam est comm latio inter personas ad invicem ; quae pertinet ad commutativam iustitiam. Ergo non est diversa m teria distributivae, &.commutativae iustitiae. 3. Praeterea. Si sit alia materia distributivae iustiatiae , & alia materia commutativae , propter hoc quod differunt specie , ubi non erit dimerentia sp ciet, non debebit esse materiae diversitas: Sed Philosophus c loe. eis. ponit unam speciem commutativae iustitiae , quae tamen habet multiplicem materiam. Non ergo videtur esse multiplex materia harum specierum.
Sed in contrarium est , quod dicitur in s. Et hiacor. c Ioc. cic quod una Deries iusitiae eri dir Elisa in difributionibus, oe alia in commutationibus. Re ndeo dicendum , quod , sicut supra dictum c 38. a. 9. ad a. Io. iustitia est circa
quasdam operationes exteriores , scilicet distributi nem , & commutationem : Quae quidem sunt usus quorumdam exteriorum , vel rerum , vel person rum , vel etiam operum : Rerum quidem , sicut cum aliquis vel aufert , vel restituit alteri suam rem et Personarum autem , sicut cum aliquis in ipsam personam hominis injuriam facit , puta percutiendo ,
vel convitiando ; aut etiam cum reverentiam exhibet : Opevum autem, sicut cum aliquis iuste ab alio exigit, vel alteri reddit aliquod opus . Si ergo a cipiamus ut materiam utriusque issiliae ea, qtiorum operationes fiant tisus , eadem es materia di ributi--, oe commutati- finitiae et Nam & res distribui possunt a communi in singulos , & commutari de uno in alium : Et etiam est quaedam distributio I
boriosorum operum, & recompensatio.. Tom. IX. K Si
239쪽
Si atitem accipiamtis ut materiam utriusque - tiae actiones ipsas principales , quibus utimur pera nis, rebus, dr operibus , sc invenitur utrobique alia materis . Nam distributiva iustitia est directiva dias ributionum .' Commutativa vero iustitia est directiva commutationum, quae attendi possunt inter duas personas: Quarum quaedam sunt involuntariae, quaedam vero voluntariae.
Involuntaria quidem, quando aliquis utitur re alterius , veI per Mna , vel opere , eo invito : Quod quidem contingit quandoque Occulte per fraudem, quandoque etiam niani seste per violentiam. Utrum- qae autem contingit, aut in rem, aut in personam Propriam , aut in personam coniunctam . In remq idem , si occulte unus rom alterius accipiat ἰ &vocatur furitim : si autem manifeste , vocatur rapiana. In peisrinam autem propriam, vel quantum ad ipsam consistentiam . personae , vel quantum ad dignitatem ipsius : Si autem quantum ad consistentiam personae, sic laeditur aliquis occulte per dolosam ociscisionem , seu percusssionem , S per veneni exhibitionem ; manifeste autem per manifestam occisi nem , aut per incarcerationem, aut verberationem , seu membri mutilationem : Quantum autem ad diis
gnitatem personae laeditur aliquis , occulte quidem per falsa testimonia , seu detractiones , quibus ali, quis aufert famam suam , & per alia huiusmodi; manifeste autem per accusationem in iudicio , seu per convitii illationem . Quantum autem ad perso-Nam coniunctam, laeditur aliquis in uxo ut in pluribus occulte per adulterium; in servo autem, cum aliquis servum seducit , ut a domino discedat : Et haec etiam manifeste fieri possunt : Et eadem ratio est de aliis personis coniunctis , in quas etiam possunt o uiuas modis iniuriae committi , sicut & in Per nam principalem : Sed adulterium, & servi seductio sunt propriae iniuriae circa has personas: Ta
men quia servus est possessio quaedam domiui , hoe
refertur ad furtum. 2Itiniaνiae autem commutationes dicuntur, quando aliquis voluntarie transfert rem suam in alterum . Et si quidem simpliciter in alterum transferat rem suam absque debito , sicut in donatione, non est actus iustitiae , sed liberalitatis . In tantum autem ad iustitiam voluntaria translatio pertinet ,
inquantum est ibi aliquid de ratione debiti . Quod
quidem contingit multipliciter . Uno modo , quando quis transfert simpliciter rem suam in alterum pro recompensatione alterius rei; sicut accidit in vendi-
240쪽
ticine , Et emptione . inis modo , quando aliquis tradit rem suam alteri, concedens ei usum rei cum debito recuperandi rem : Et si quidem I ratis conia cedit usum rei, vocatur usus fructus in rebus, quae aliquid fructificant , vel simpliciter mutuum , seu tommodaptim in rebus , quae non fructificant , sicut sunt denarii, vasa , & huiusm i : Si vero nee ipse usus gratis conceditur, vocatur locatis ,& conduitio. Tertio modo aliquis tradit rem suam ut Tecuperandam , non ratione usus , sed vel ratione conservationis , sicut in deposito ς vel ratione obligationis, sicut cum quis rem suam pignori obligat , seu cum aliquis pro alio fidei ubet. In omnibus autem huiusmodi actionibus, sive voluntariis, sive in voluntariis est eadem ratio accipiendi medium securidum aequalitatem recompensationis. Et ideo omnes istae actiones ad unam speciem iustitiae pertinent, scilicet ad
Et per hoc patet responsio ad obiecta. APPENDIX.
EX arti habes primo : quomodo per rationem ostendas , & in recto sensu intellillas, merito insinuatum fuisse a scripturis , & Philotopho : quod materia commutativae , & distributivae iustitiae est diversa. A Philosopho quidem, ut in aνF. eont. Quae auctoritas Philosopi, ut legenti patet , itat in fau
rem , etiam verbaliter , concl. 2. A scriptur. v ero
per hoc, quod in leg. vet. divisim ponuntur praeceis pia iudicialia, quae dirigunt circa distributiones, ut sunt praecepta de institutione principum , ad xl-s specialiter pertinet distribuere bona communia reis cte, & praecepta iudicialia, quae dirigunt circa comis mutationes , ut sunt praecepta pertinentia ad concives ad invicem ,' puta, quoad emptiones , venditiones, &similia. Ac si ex tali divinoue praeceptorum relinquatur intelligendum , quod iustitia alia ei rea
distributiones versatur , alia autem circa commutationes, atque ideo circa commutationes, atque ideo circa materias diversas, cum distributio, & commutatio sint diversae materiae . De praecepi. antedictis vide Deut. I. 17. Exod. 18. Num. II. Item Detit. II. 24.23. Exod. II. 23. Rursum Levit. I9. Deat. 2I. S