장음표시 사용
241쪽
QUAEST. LXI. ART. IV. ARTICULUS I v. 343
s. Eth. Iect. 8.AD Quartum sic proceditur . videtur , quod λι-
sum sit simpliciter idem ., quod eontrapa tim. Judicium enim divinum est simpliciter justum : Sed haec est forma divini iudicii, ut secundum quod aliquis fecit , patiatur, secundum illud Matth. 7. In
quo iudieis iudicaveritis , iudicabimini ς oe in qua
Omensura mensi fueritis , remetietur vobis . Ergo iu- 1lum est simpliciter idem quod contrapassum. a. Praeterea . In utraque iustitiae specie datur aliquid alicui secundum quandam aequalitatem ; In reis spectu quidem ad dignitatem personae , in iustitia distributiva : quae quidem personae dignitas maxime videtur attendi secundum opera, quibus aliqui communitati serviunt In respcctu autem ad rem , in qua quis damnificatus est, in iustitia commutativa: Secundum autem utrumque aequalitatem aliquis con- rapatitur , secundum quod fecit . Ergo videtur , quod iussum simpliciter sit idem quod contrapassum . 3. Praeterea. Maxime videtur , quos non oportet aliquem contra pati , secundum quod fecit , propter differentiam voluntarii , & in voluntarii r qui enim involuntarie fecit iniuriam , minus punitur : Sed voluntarium, & in voluntarium, quae accipiuntur ex Parte nostra , non diversificant medium iustitiae, quod est medium rei , & non quoad nos . Ergo i sum simpliciter videtur esse idem quod contrapas
Sed Contra est , quod Philos. in v Et hic. c eap.
I. cis. prine. to. I. probat, non quodlibet iustum esse contrapassum. Respondeo dicendum, quod hoc quod dicitur ton-rrapassum, importat aequalem recompensationem pansonis ad actionem praecedentem Quod quidem propriissime dicitur in pastionibus , & actionibus inju-xiosis, quibus aliquis personam proximi laedit ; putasi percutit, quod repercutiatur : Et hoc quidem iussum determinatur in lege. Exod. 2I. Reddet animan eo anima , oculum pro oculo &c. Et quia etiam a rexe rem alterius est quoddam iniustum sacere , ide5 secundario etiam in his dicitur contrapassum ; prout scilicet aliquis qui damnum intulit,
242쪽
in re sua etiam. ipse damnificatur : Et hoe etiam iustum damnum continetur in lege Exod. 22. Si quis furatus fuerit bovem , aut oυem , occiderit, vel vendiderit, quinque boves pro uno boυe resiluet;
quatuor oves pro una ove . Tertio vero transfertur nomen contrapsis ad voluntarias commutationes,
in quibus utriusque est actho , & passo Sed soluntaritim diminuit de ratione passionis, ut dictum est. c ρ. Sy. a. 3. In omnibus autem his debet fieri seeundum rationem jus itiae commutativae recompensatio secundum aqualitatem ut scilicet passio recompensata sit aequalis actioni: Non autem semper esset aequalis, si idem specie aliqtiis pateretur , quod feeit . Nam primo quidem cum aliquis iniuriose laedit alterius pers nam maiorem , maior est actio , quam passio eiusdem speciei , quam ipse pateretur . & ideo ille qui percutit principem , non solum repercutitur , sea multo gravius punitur. Similiter etiam cum quis aliquem involiantarium in re sua damnificat, maior est actio , quam esset passio , si sibi sola res illa ause retur : quia ipse qui damnificavit alium in re sua, nihil damnificaretur. & ideo punitur in hos , quoa multiplicius restituat: quia etiam non solum damnificavit personam privatam , sed rempublicam , ejus tutelae securitatem instingendo. . Similiter etiam nee in commutationibus volunt riis esset semper aequalis passio , si quis daret rem
suam , accipiens rem alterius ἰ quia forte res alte rius est multo maior , quam sua . & ideo oportet secundum quandam proportionatam comme niurati Rem adaequare passionem actioni in commutationibus; ad quod inventa sunt numismata : Et sic cor 3rapassum ess eommutativum iustum .
Od in disribtilios sinitia loeum non habet :quia in distributiva iustit: a non attenditur aequalitas secundum proportionem rei ad rem , vel passionis ad actionem, unde dicitur contrapasum, sed secundum proportionalitatem rerum ad personas , ut
supra dictum est cis a. hv. q. Ad primum ergo dicendum, quod illa forma divini iudieii attenditur secundum rationem commustativae iustitiae ; prout scilicet recompensantur Prae mia meritis, & suppIicia peccatis. Ad secundum dicendum, quod si alicui, qui communitati servisset , retribueretur aliquid pro servitio impenso, non esset hoc distributivae iustitiae, sea commutativae. In distributiva enim iustitia non attenditur aequalitas eius quod quis accipit, ad id quod
243쪽
ai S QUIEST. LXII. ipse impendit , sed ad id quod alius accipit, seeu
dum modum utriusque perssinae . Ad tertium dicendum , quod quando actio iniuriosa est voluntaria, excedit iniuria; & sic accipitur ut maior res . unde Oportet majorem poenam ei re compensari, non secundum differentiam quoad nos sed secundum differentiam rei .
EX articulo habes primor quomodo per rationem& ostendas , Rin recto sensu intelligas, insinuatum merito fuisse a scripturis, ta Philosopho, quoa iustum non est simpliciter contra passum A Phil sopho quidem p ut in argum. eonM Ex qua auctoritate datur intelligi, & quod aliquod iustum est contrapassum : & quod iustum non est dicendum simpliciter contrapassum . A scripturi L vero per hoc, quod dicitur Exod. a P. animam pro anima, dentem pro dente , &c. & e. 22. de quinque bobus reddendis pro uno bove per surtum ablato, Squatuor ovibus pro una ove . Et MM. I S. de lapidato pro collectione lignorum in Saubato , & Deute. 23. de ver- herando eoram iudicibus, ac de discalciato, & consputo a mulieri , ac si dicatur ex his . Iustum est coatrapassum quandoque rei ad rem c id, quod textus articuli nominat recompensationem secundum speciem c quandoque vero quantitatis aestimati damni ad quantitatem damni cm , quod textus articuli Nominat recompensationem secundum aequalitatem a uandoque autem nullum videtur esse contrapassum ut in Numer. &e. J Secundo vides e quomodo e
his, &c QUAESTIO LXII. De Resitutione , in octo articulos diυisa DEinde considerandum est de Restitutione.
Et circa hoe quaeruntur octo. Primo. Cuius actus sit. Secundo. Utrum necessie sit ad salutem, omne ablatum restitui Tertio. Utrum oporteat illud multiplicatum resti
Quarto. Utrum oporteat restitui , quoJ quis nouabstulit. Quinto . Utrum oporteat restitui ei , a quo acceptum est
244쪽
Sexto. Utrum oporteat restituere eum , qui accepit . Septimo. Utrum aliquem alium. Octavo . Utrum sit statim restituendum .
Virum Resistitio sit actus iustitiae commutatiss.
AD Primum sic proceditur. Videtur, quod Ostiis
tutio non sit actus iustitiae commutativae . Id. sitia enim respicit rationem debiti: Sed sicut donatio potest esse eius , quod non debetur , ita etiam S restitutio . Ergo restitutio non est actus alicuius
partis iustitiae. a. Praeterea. Illud nuod iam transiit, & non est, restitui non potest : Sed iustitia , R iniustitia sunt
circa quasdam actiones, & passiones, quae non m nent , sed transeunt . Ergo restitutio non videtur esse actus alicuius partis iustitiae. 3. Praeterea . Restitutio est quasi quaedam recompensatio e ius , quod subtractum est: Sed aliquid potis est homini subtrahi non solum in commutatione, sed etiam in distributione ς puta cum aliquis distribuens minus dat alicui, quam debeat habere . Ergo restitutio non magis est actus commutativae iustitiae, quam distributivae. Sed Contra. Restitutio ablationi opponitur : Sed ablatio 1 ei alienae est actus iniustitiae circa commutationes. Ergo restitutio eius est actus iustitiae, quis est in commutationibus directiva. Respondeo dicendum, quod restituere nihil aliud eme videtur, quam iterato aliquem statuere in ponsessionem , vel dominium rei suae r Et ita in resti tutione attenditur aequalitas iustitiae secundum recompensationem rei ad rem; quod pertinet ad iustitiam
Et ideo est actus commuta ivae iussietae; quando se Iieet res unius ab alio habetur, vel per υoluntatem eius, sicut in muruo , vel depositor vel eontra ves&ntatem eius, sicut in rapina, veι furis. Ad primum ergo dicendum , quod illud quod alteri non debetur , non est proprie loquendo eius , etsi aliquando eius fuerit . Et ideo magis videtve esse nova donatio, quam restitutio, cum quis alteri reddit, quod ei non debetur. Habet tamen aliquam similitudinem restitutionis ; quia res materialiter K ea
245쪽
eadem est: Non tamen est eadem secundum formalem rationem, quam respicit iustitia , quod est esse suum alicuius : Unde nec proprie restitutio dicis
Ad seeundum dicendum, quod nomen restitutionis, inquantum importat iterationem quandam , supponit rei identitatem . Et ideo secundum primam imis positionem nominis, restitutio videtur locum habere praecipue in rebus exterioribus , quae manentes
eaedem, & secundum substantiam , & secundum ius dominii , ab uno possunt ad alium devenire . Sed
seut ab huiusmossi rebus nomen commutationis trans latum est ad actiones, vel passiones, quae pertinent ad reverentiam, vel iniuriam alicujus personae, seu nocumentum , vel profectum : ita etiam nomen re- situtionis derivatur ad haec, quae ilaei realiter non maneant, tamen manent in effectu , υel corporali Puta cum ex percussione laeditur corpus; vel qui est in opinione hominum, sicut cum aliquis verbo o probrioso remanet infamatus , vel etiam minoratus in suo honore.
Ad tertium dicendum , quod recompensatio, quam facit distribuens et , cui dedit minus quam Hebuit, fit per comparationem rei ' al. sui ' ad rem ; ut quanto minus habuit quam debuit , tanto plus ei detur . & ideo iam pertinet ad iustitiam commut
Ex artic. habes primo : quomodo per rationem ostendas , merito fuisse insinuatum a Scripturis , quod restitutio est actus iustitiae conmutativae. Insinuatur vero per dictum Lev. 6. Anima , quae negaveris proximo suo depositum , quod fidei ejus creditum fuerat , vel vi aliquid extorserit ; atit ea-lumniam fecerit ; sive rem perditam invenerit ; γquodlibet aliud fecerit , in quibus solent peccare ha mines , reddet omnia, quae per fraudem voluit obtia mere . Ecce , quod restitutio ablatorum praecipitur . Cum igitur restitutio c ut hic patet ablationi Oinponatur ; & ablatio rei alienae sit actus iniustitiae circa commutationes ; constat, ex praemissis in sensa designari, quod restitutio est actus iustitiae, quae est in commutationibus directiva. Secunda vides, quomodo, & .
246쪽
AD Seeundum sic proceditur. Videtur, quod nomsit necessarium ad salutem, quod fiat restitutio eius quod ablatum est . Quod enim est impossibile , non est de necessitate salutis: Sed aliquando impos.sibile est restituere id quod est ablatum , puta cum aliquis abstulit alicui membrum , vel vitam . Ergo non videtur esse de necessitate salutis V quod aliquis Testituat quod alteri abstulit.
est de necessitate salutis ; quia sic homo esset perplexus : Sed quaudoque illud quod aufertur , non potest restitui sine peccato ; puta cum aliquis alicui simam abstulit verum dicendo. Ergo restituere a latum non est de necessitate salutis is
ut factum non fuerit: Sed aliquando alicui aufertur honor suae personae ex hoe ipso, quod passus est al, aliquo iniuste vituperante eum. Ergo non potest ei restitui quod ablatum est: Et ita non est de neces.state salutis restituere ablatum.
bono consequendo, videtur ei auferre; quia illud, quod
modicum dees , quas nihil deesse videtur , ut Phil
Dphus dicit in a. Physic. c tex. 36. to. 2. Sed cum aliquis impedit aliquem , ut non consequatur Praeis bendam , vel aliquid huiusmodi , non videtur quod teneatur ei ad restitutionem Praebendae; quia quandoque non posset. Non ergo restituere ablatum est de necessitate salutis. Sed Contra est , quod Aug. dicit in epistoIa alMacedonium t c sq. partim a med. ω haκ II. 2Φ. f. Si res aliena, propter quam peccatum es , reddi po D , ω non reddatur , poenitentia nosa uν , sea semulatur: Si autem veraeiter agituν , non remittituν peceatum , nisi resiluatur ablatum,
Respondeo dicendum , quod restitutio , sicut dictum est, c a. pise. est actus iustitiae commutativae , quae in quadam aequalitate consistit . Et ides restituere importat redditionem illius rei , quae t iuste ablata est . sic enim per iteratam ejus exhibis
247쪽
tionem aequalitas reparatur . Si vero iuste ablatum
sit, aequalitas. erit. & ideo non necessarium erit ut
ei restituatur : qui λ austitia in aequalitate consistit. Cum ergo conservare iustitiam sit de necessitatoe
salutis , consequens es , quod resisωere id quod inisse ablatum es alicui, si do necustate salutis.
Ad primum ergo dicendum , quod in quibus non potest recompenseri aequivalens , sufficit , quod ibi recompensetur quod possibile est; sicut patet de honoribus , qui sunt ad Deum , & ad parentes , ut Philosoph. dicit in 8. Eth. c. vlt. ad s. ro. s. Et ideo quando id quod est ablatum , non est restitui-hile per aliquid aequale , debet fieri recompensatio qualis possibilis est puta cum aliquis alicui abstu-tit membrum , debet ei recompensare vel in pee nia , ve I in aliquo honore , considerata conditione utriusque personae secundum arbitrium boni viri. Ad secundum dicendum , quod aliquis potest alicui famam tνipliciter auferre. Uno modo verum diacendo , & iuste puta cum aliquis crimen alicuiux prodit ordine debito servato a Et tunc non tenetur ad restitutionem famae. Alio modo falsum dicendo, & iniuste Et tunc tenetur restituere famam , confitendo se falsum dixisse. Tertio modo, verum dicen do, sed iniuste; puta cum aliquis prodit crimen alterius contra ordinem debitum: Et tune tenetur in Testitutionem famae , qu3ntum potest , sine mendacio tamen ; utpote mod dicat se male dixisse , vel
quod iniuste eum diffamaverit: Vel si non possit famam restituere, debet ei aliter recompensare, sicud& in aliis dictum est. c solum praeci Ad tertium dicendum , quod actio contumeliam inferentis non potest fieri ut non fuerit : Potest i men fieri, ut eius effectus, scilicet diminutio dignitatis personae in opinione hominum , reparetur petexhibitionem reverentiae vi
Ad quartum dicendum , quod aliquiς potest im- redire aliquem ne habeat Praebendam multipliciter Ono modo juste puta si intendens honorem Deis vel utilitatem Ecclesiae , procuret quod detur alicui
personae digniori: Et tunc nullo modo tenetur ad restitutionem ,. vel ad aliquam recompensationem Hisciendam . Alia modo iniuste ; puta si intendat eius nocumentum , quem impedit propter odium veΙ
vindibam, aut aliquid huiusmodi: Et tune si impedit ne Praebenda detur digno , consulans quod non
detur, antequam sit firmatum quod ei detur, tenetur quidem ast aliquam recompensationem, pensatis
conditionibus personarum & negotii secundum arbitrium
248쪽
bitrium sapientis : non tamen tenetur ad aequale e quia illam nondum fuerat adeptus, & poterat ninl-N tipliciter impediri a Si vero iam firmatum M quod alicui detur Praebenda, & aliquis propter indebitam
causam procuret quod revocetur, idem est ac si iam habitam ei auferret. N ideo tenetur ad restitutionem aequalis, tamen secundum stam facultatem.
EX art. habes primo : quomodo per rationem destruas errorem Albanensium dicentium ; Ad restituenda ablata non teneri quemquam . habes : quomodo per rationem ostendas errorem Praedictum merito damnari ab Auuustino , recitato in decretis I q. s. e. si res aliena . Ut in arg. toni. Ex
quo dic, quod idem est neuare restitutionem esse de necessitate salutis , quod est dicere , poenitentiam veram non requiri necessario ad salutena , sed sum-cere poenitentiam falsam. Quo quid stolidius, & caecitatem falsitatis suae masis importans y laem merito damnari a Bonifacio octavo in I. 6. de reg. iuris. Peceatum non dimittitur , nisi restitiatur ablatum. Haec ibi regula quarta : Item merito damnari a quibuscunque locis supra in appendicibus, & aliis similibus scripturarum , tu quibus praecipitur de a
latorum restitutione . Si enim non teneretur quis restituere, sequeretur manifeste, & quod non teneretur etiam nunc ad praecepta Dei , ut dicunt m Talitatem, servanda, contra T. Σ.-99. ar. q. Ioo. gr. l. q. IO . an. 3. & quod posset quis aliquando sal. vari sine observatione praeciiptorum Dei moralium. Quod utique insanissimi capitis est . Item damnari merito a Veritatibus aureis super legem veterem. Leυit. s. s. eoncl. 8. S supra in hac a. a. an nu. I9 I. Secundo vides, &c.
Utrum sinetat resiluere semplum, quod iniusse ablatum es.
IV. q. est. oe l. 2.-IOS. a. R. ad 9. γ 4. d. II. qu. I. a. s. q. a. ad 6.
AD Tertium se proceditur . Videtur , quod non sufficiat restituere simplum , quod iniuste ablatum est. Dicitur enim Exod. 22. Si quis furatus fuerit bovem, aut ovem , in oeciderit, vel vendiderit, T 6 siti In
249쪽
cuinaue boves pro uno boυe resiluet , . quatuostves pro uno oυe Sed quilibet tenetur mandata div Hae legis observpre . Ergo ille qui iuratur , tenetur restituere quadruplum, Vel quintuplum, . 2. Praeterea . Ea quae scripta sunt , ad noseram doctrinam scripta sunt, ut dicitur ad Rom. II. Sed L cae i q. Zachaeus dixit ast Dominum: Ss quem defrau- υi , reddo quadruplum . Ergo homo debet restituere multiplicatum id qgost accePit . . Praeterea . Nulli potest iuste auferri id , quod date non debet : Sed iudex iuste aufert ab . eo qu furatus est, plus quam furatus est pro emenda . E go homo debet illud solvere : Et ita non lassiciv
s 24 quod restitutio redueit E aeqv ii
tatem , quod inaequaliter ablatum est r sed aliquia. reddendo quod accepit , simplum reducit ad aequalitatem . Ergo solum tenetur restituere tantum , qua Respondeo dicendum, quod cum aliquis In auste accipit rem alienam, duo sunt ibi consideranda. Quo-xum unum est inaequalitas ex parte rei , quae quandoque est sine iniustitia; ut patet in mutuis: AHuM autem est injustitiae culpa , quae '
cum aequalitate rei; puta cum aliquis Intendit Insem Te violentiam, sed non praevalet. Quantum ergo ad primum , adhibetur remedium Der restitutionem, inquantum per eam aequaὲItas r
paratur ; ad quod susscit quod resstuat ranmm , quantum habuerit da alieno : Sed quantum ad pam, adhibetur remedium per poenam , culus Inn ctio pertinet ad iudicem. & ideo antequam si eo demnatων peν iudicem , non tenetur resstuere , quam accepit - sed pinquam eo lamnatus eue, ten
illa determinativa est poenae per iudicem Inuige dae: Et etiam illud praeceptum nune non est Onter Vandum , cum ad observantiam iudicialis praecepti. nullus. teneatur post Christi adventum , ut Iupra n bitum est: c I. a. q. I .ar. 3. Potest tamen idem, vel simile statui tu lege humana , de qua erit e
Ad secundum dicendum , quod Zachaeus il dixit s. quasi supererogare volens. unde Se praemi ierat . nc ce dimidium Monorum meorum do pauperibus . Ad tertium dicendum, quod iudex condemns o iuste potest accipere aliquid amplius loco emendae , Suod tamen, antequam condemnaretur, non debeo tu
250쪽
EX art. habes primo : quomodo per rationem stendas, merito insinuatum fuisse a scripturis , quod lassicit restituere tantum, quantum, in ruste ablatum est , nisi scilicet aliud statutum sit alicubi per ius positivum. Ut in ad primum in eon An. cr
. . .. ibi. .. ,. insinuatur vero per di 'RN L 'ς
aa. ad Deos , idest iudices utris que ea a perveniet: γ se illi iudicaverint , plum resiluet erox
mo suo. Ac si manifeste dicatur. Suffciet restituere simplum ; nisii in casu, quo lex mea, vel iudices me, pro tempore de restituendo plus statuerint. Facit hoc pro responsione textuali ad primum dicente , quod lex , de pluri scilicet reddendo , est. determinativa poenae per iudicem infligendae. Item per dictum Levia ΣΦ Percusserit animal , reddet vicarium; id- ,, est animam pro anima. Qui irrogaverit maculamis cuilibet civium suorum , sicut fecit , sic fiet et . ,, Fracturam pro fractura , oculum pro oculo , den- ,, tem pro dente restituet . M Seciando vides a quomodo ex iis bene, Sc.
Utrtim aliquis debeat resiluere quod non absulis. AD artum sic proceditur. Videtur , quod aliis quis debeat restituere quod non abstulit . Illa enim qui damnum inseri alicui , tenetur damnum removere, Sed quandoque aliquis damnificat aliquem ultra id quod accepit : puta cum aliquis effodit se mina , damnificat eum qui seminavit in tota messe futura: sic videtur , quod teneatur ad eius restitutionem. Ergo aliquis tenetur ad restitutionem eius quod non abstulit.
uItra terminum praefixum , videtur eum damnificare in toto eo, quod lucrari de pecunia posset, quod tamen ipse non aufert. Ergo videtur , quod aliquis teneatur restituere quod non abstulit.
divina: Sed Deo dehet aliquis restituere plus, quamaecepit ab eo , secundum illud Matth. 23. Sciebas , quod meto tibi non semino , ω congrego tibi nomnos . Ergo iustum est , ut etiam restituat homini, aliquid quod non accepit. - Sed