장음표시 사용
251쪽
Sed Contra est, quod recompensatio ad iustitiam pertinet , inquantum aequalitatem facit : Sed si alia quis restitueret quod non accepit , hoc non esset aequale. Ergo talis restitutio non est i ustum quod fiat. Respondeo dicendum, quod quicunque damnificat aliquem videtur ei auferre id, in quo ipsum damnificat. Damnum enim dicitur ex eo, quod aliquis mμnus habet , quam debet habere, secundum Phil. in Eth. ce. q. ante med. to. S. b. Et ideo homo tena
tur ad resiturionem ejus , in quo aliquem damnimeavit .
Sed aliquis damnificatur dupliciter . Uno modo , quia ausertur et id, quod actu habebat: Et tale damnum es semper resiluendum secundum recompensationem aequalis r puta si aliquis damnificet aliquem
diruens domum ejus, tenetur ad tantum, quantum valet domus.
Alio modo, fi damnificet aliquem , impediendo ne adipiscatur quod erat in via habendi : Et taIe d
mnum nou oportet recompensare ex aequo ; quia minus est habere aliquid virtute , quam habere acturmi autem est in via adipiscendi aliquid , habet iis lud solum secundum virtutem , vel potentiam 2 Et ideo fi redderetur ei, ut haberet hoc in actu, restitueretur si quod est ablatum , non simplum , sed multiplicatum: Quod non est de necessitate restitutionis, ut dictum est. praee.
Tenetur tamen aliquam recompensationem facere secundum conditionem peUonarum , oe negotiorum .
Et per hoc patet responsio ad Primum , & Secundum. Nam ille qui semen sparsit in agro, nondum habet messem in actu , sed salum in virtute: Et similiter ille qui habet pecuniam, nondum habet lucrum in actu , sed solum in virtute : Et utrumque potest multipliciter impediri. Ad tertium dioendum , quod Deus nihil requirit ab homine nisi bonum , quod ipse in nobis semin vit. Et ideo verbum illud vel intelligitur secundum pravam existimationem servi pigri , qui existimavit se ab alio non accepisse : Vel intelligitur quantum ad hoc , quod Deus requirit a nobis fructus don xum, qui sunt & ab eo , & a nobis r quamvis ipsa dona a Deo sint sine nobis.
APPENDIX. Ex artici habes primo ς quomodo per rationem Mostendas, & in recto sensu intelligas, merito ascripturis futue insinuatum , quod aliquis non tenetur
252쪽
QUAEST. LXII. ART. V. Iartur restituere id, quod non abstulit. Insinuatur a . tem per hoc , quod dicitur Eccl. I. Ab auferenda, partem, cir non resiluendo, scilicet ; Cave ab aula. rendo, Sc. Ecce; quod restituere eum Vult partem, si abstulerit eam; ideo enim, antequam a non restia tuendo deterreat , mentionem facit de auferendo . Re si ex ipso ordine dicat . Restitutio praesupponit ablationem rei. Quod si, per oppositum, non aus ras, non restitues, hoc esI non teneberis restituere illud , quod nullo modo abstulistr . Et nota , quod dicendo ly partem, signiacat; quod nec totum, nec partem reddere tenetur aliquis ; si nec totum , nec Partem aliquo modo abstulit . Item per hoc , quod Joseph fratribus suis , quando unus illorum Rrgueba tur , tanquam convictus de furto ; & solus ob hoe petebatur pro servo, offerentibus seipsos ad conseris utendum ei una cum fratre praedicto ; scilicet Be- Miamin , respondit dicens Gen. 44. a me ; urse agam . furatus es scubum , ipse si servus
meus ς vos autem abite tiberi ad patrem υUyrtim. Ac si aperte dicat . Non est aequum ; ut ille restituat, qui nihiI omnino abstulit ; sed hoc solum iustitia , quam ego , ut iudex exequi profiteor , requirit, ut ille restituat , qui aliquid abnulit . Secundo vides 2 quomodo, &cἀ
Utrum oporteat semper resistitionem facere ei, a quo acceptam es aliquid. q. λ IS. art. s. qu. q. ω opus 67. γ
AD Quintum sic proceditur . Videtur, quod non
oporteat semper restitutionem facere ei, a quo acceptum est aliquid .. Nulli enim debemus noceres Sed aliquando esset in nocumentum hominis, si redderetur quod ab eo acceptum est, vel etiam in nocumentum aliorum; putast aliquis redderet gladiunx depositum furioso . Ergo non semper est rest tuendum ei, a quo acceptum est.2 Praeterea . Ille qui illicite aliquid dedit , non meretur illud recuperare Sed quandoquela liquis illicite dat, quod alius etiam illicite accepit; sicut apparet in dante , & accipiente aliquid simoniace. Em so non semper restituendum est ei, a quo acceptum
1. Praeterea .. Nullus tenetur ad imponi bile '. Sec
253쪽
quandoque est impossibile restituere ei, a quo acee pium est; vel quia est mortuus; vel quia nimis dis Rat; vel quia est ignotus. Ergo non semper facienda est restitutio ei, a quo acceptum est. 4. Praeterea. Magis debet homo recompensare ei, a quo majus beneficium accepit : Sed ab aliis pers nis homo plus accepit beneficii , quam ab illo qui mutuavit , vel deposuit ; sicut a Parentibus . Ergo magis subveniendum est quandoque alicui personae alteri j quam restituendum ei, a quo accceptum est. I. Preterea. Vanum est restituere illud, quod ad manum restituentis per restitutionem pervenit: Sed si Praelatus iniuste aliquid Ecclesiae subtraxit , & ei restituat, ad manus eius deveniet; quia ipse est rerum Ecclesiae conservator. Ergo non debet restituere Ecclesiae, a qua abstulit; Et sic non semper re..ctituendum est ei, a quo est ablatum. Sed Contra est, quod dicitur Rom. I 3. Reddite mnibus ciebita , cui tributum , tributum , cui ve in gal, vectigal. Respondeo dicendum , quod per restitutionem fit reduino ad aequalitatem commutativae iustitiae, quae consistit in rerum adaequatione , sicut dictum est .c a. a. hu. qu. ω ς- 38. a. io. Huiusmodi autem res. rum adaequatio fieri non posset , nisi ei , qui minus habet quam quod suum est, suppleretur quod deest.
Et ad hane supplationem faciendam, necesso es ut
ei fat resiturio, a quo acceptum es . Ad primum ergo dicendum , quod quando res restituenda apparet esse graviter.nociva et , cui restitutio facienda est, vel alteri, non ei debet tunc re stitui: via restitutio ordinatur ad utilitatem ejus , cui restituitur . Omnia enim quae possidentur , sub ratione utilis cadunt . Nec tamen debet ille qui detinet rem alienam, sibi appropriare, sed vel restrinvare , ut congruo tempore restituat , vel etiam alii
Ad secundum dicendum , quod aliquis dupliciter aliquid dat illicite . Uno modo , quia ipsa datio est illicita, & contra legem; sicut patet in eo, qui moniace aliquid dedit : Et talis meretur amittere , quod dedit . unde non debet ei restitutio fieri de his.& quia etiam ille qui accepit , contris legem occepit, non debet sibi retinere, sed debet in pios usus convertere. Alio modo aliquis illieite dat, quia pro-- Pter rem illicitam dat, licet ipsa datio non sit illicita , sicut cum quis dat meretrici propter fornic tionem : unde & mulier potest sibi retinere , quod
siti datum est . sed si superflue aliquid per fraudem ,
254쪽
vel dolum extorsimet, teneretur eidem restituere.
Ad tertium dicendum, quod si ille, cui debet fi vi restitutio , sit omnino ignotus, debet homo restis tuere , secundum quod potest , scilicet dando in Gleemosynas pro sabute ipsius, sive sit mortuus, sive sit vivus)praemissa tamen diligenti inquisitione de persona enis, cui est restitutio facienda: Si verosit mortuus ille , cui est restitutio facienda , debet vestitui haered, eius , qui computatur quasi una persona cum ipso: Si vero ille sit multum distans, d het sibi transmitti quod ei debetur ; & pra ripue si sit res magni valoris , & possit commode transmitti r alioquin debet in aliquo loco tuto deponi , ut
Pro eo conservetur, & domino significari.
Ad quartum dicendum , quod aliquis de hoc, quod est tibi proprium , debet magis satisfacere parentis bus , vel his , a quibus accepit maiora beneficia a Non autem debet aliquis recompensare benefactoride alieno: Quod contingeret, si quod debet uni, alo teri restitueret : Nisi sorte in casu extremae neces-fitatis , in quo posset , R deberet aliquis etiam a ferre aliena, ut patri subveniret. Ad quintum dicendum, quod Praelatus potest rem Ecclesiae surripere tripliciter . Uno modo, si rem E
clesiae non sibi deputatam , sed alteri , sibi usurpaxet ς puta si Episcopus usurparet sibi rem Capituli:
Et tunc planum est, quod debet restituere, pone do in manus eorum, ad quos de iure pertinet . a. o modo , si rem Ecclesiae suae custodiae deputatam in alterius dominium transferat, puta consanguinei, vel amici: Et tune debet restituere Ecclesiae, & sub sua eura habere, et ad succe rem perveniat. Temtio modo potest Praelatus surripere rem Ecclesiae solo animo , dum scilicet incipit habere animum pos sidendi eam ut suam, & non nomine Ecclesiae r Et tunc debet restituere talem animum deponendo.
EX arti habes primo e quomodo per rationem instendas , merito a scripturis insinuatum fuisse , quod oportet semper facere restitutionem et , a quo acceptum est. Insinuatur autem hoc per dictum Rom. I 3. Reddite omnibus debita, cui tributum tributum ,
1d enim redditur alicui , quod primo accipitur ata illo : quoniam reddere idem est , quod iterum , id- est, re versa dare. In hoe ergo , quod dicit Reddire, significat , quod nos ideo. restitutionem facimus
255쪽
alicui, quia ab eo aliquid primo accepimus. Quod si ad propositum speciale Apostoli descendas ς aperistius videbis. Reddere enim superioribus, rectoribus
que civitatum nos debita monet. Quaret Quia nos ab eis accipimus nutrimentum, abundantiam, pacia fleum statum , vestitum , domicilium in civitate , commoditates mercandi, aliaque nostra ossicia exercendi, tuitionem ab hostibus, defensionem ab infestantibus, tam intus in civitate, quam extra civitatem . Cum ergo tot bona , ut patet experimento , acceperimus , accipiamusque a praesidentibus in civitate, in communitate, in regno , &c. non mirum,
si debeamus illis multa, pro quorum exhibitione nos ad hortans Apostolus, uti praeelegerit hoc verbo Reddite , quam Date. Seeundo vides: quomodo ex iis ,
Utrum teneame sempeν restituere sile qui
AD Sextum sic proceditur. Videtur, quod non teneatur semper restituere ille qui accepit . Per restitutionem enim reparatur aequalitas iustitiae, consistit in hoc , quod subtrahatur ei qui plus habet , & detur ei qui minus habet : Sed contingit
quandoque, quod ille qui rem aliquam subtraxit a licui , non habet eam , sed devenit ad manus alterius . Ergo non tenetur ille restituere qui cepit , sed alius qui rem habet. 2. Praeterea. Nullus tenetur crimen suum detegere r Sed aliquando aliquis restitutionem faciendo , crimen suum detegit; ut patet in furto . Ergo non semper tenetur ille qui abstulit restituere. 3. Praeterea. Eiusdem rei non est multoties restitutio facienda: Sed quandoque multi simul rem aliquam surripiunt , & unus eorum eam integre restituit. Ergo non semper ille qui accepit , tenetur ad restituendum. Sed Contra . Ille qui peccavit tenetur satissae re : Sed restitutio ad satisfactionem pertinet . Ergo ille qui abstulit, tenetur restituere. Respondeo dicendum, quod circa illum , qui rem alienam accepit, duo sunt consideranda ; sesileet ipsai es accepta, or ipsa acceptio . Ratione autem rei e metti ν eam kesittiere , quamditi eam apud se habet e
quia quod habet ultra id quod iuui3 est , debet ei
256쪽
QUAEST. LXII. ART. VI. Σ32 Ribtrahi , & dari ei eui deest , secundum sermana
commutativae iustitiae. Sed ipsa acceptio rei alienae potest tripliciter se hahere. Gandoque enim est iniuriosa, scilicet contra voluntatem existens eius , qui est rei dominus ; ut patet in furto, & rapina Et tune tenetur ad res turionem, non solum ratione rei , sed etiam rationa murios' actionis, etiam res apud tuum nam rema. neat. Sicut enim qui percutit aliquem , tenetur r compensare iniuriam passo , quamvis apud ipsum nihil maneat: ita etiam qui furatur, vel rapit, ten tur ad recompensationem damni illati, etiam si nuhil inde habeat ; & ulterius pro iniuria illata debet
Puniri. Alio modo aliquis aecipit rem alterius in utilit tem suam absque iniuria , cum voluntate scilicet mius, cuius est res; sieut patet in mutuis : Et tune i Ie qui accepit , tenetur ad restititionem eius quod a cepit , non solum ratione rei, sed etiam vatione ace ptionis , etiam se rem amiserit. venetur enim recominpensare ei, qui gratiam secit; Quod non fiet, si perhoe damnum incurrat
Tertio modo aliquis aecipitrem alteriug absque in iuria , non pro sua utilitate ; sicut patet in deposiatis : Et ideo illa qui sie aecepit , in nullo tenet-ν tio ne aeceptionis ς quinimmo aeeipiendo impendit obsequium. Tenetur autem ratione rei.
Ee propter hoc si ei subtrahatur res absque sua culpa , nou tenetur ad restitutionem : Secus autem esset, si cum magna sua culpa rem depositam amit
Ad primum ergo dicendum , quod restitutio non ordinatur principaliter ad hoc , quod ille qui plus habet quam debet, habere desinat; sed ad hoc, quod illi qui minus habet, suppleatur . Unde in his, quae
unus potest ab alio accipere sine eiust detrimento non habet locum restitutio ς puta cum aliquis aecipit lumen a candela alterius . & ideo quamvis ille qui abstulit, non habeat id quod accepit, sed in alium sit translatum ; quia tamen alter privatur resua, tenetur ei ad restitutionem & ille qui rem a stulit, ratione iniuriosae acceptionis ai. actionis f& ille qui rem habet, ratione ipsius rei. Ad secundum dicendum , quod homo etsi non teneatur crimen suum detegere hominibus , tenetur tamen crimen suum detegere Deo in confessione :Et ita per Sacerdotem , cui confitetur , potest restitutionem facere rei alienae.
257쪽
tipaliter ordinatur ad removendum damnum eius, a quo est aliquid injuste ablatum , ideo postquam ei restitutio lassiciens facta est per unum , alii non tenentur ei ulterius restituere , sed magis refusio nem facere ei qui restituit o qui tamen potest co
APPENDIX. EX articulo habes primo: quomodo per rationem
ostendas, merito fuisse a Scripturis insinuatum. quod ille, qui rem accepit, tenetur semper restitue Te . Insinuatur vero per hoc, quod dicitur Prov. 22. si ui accipit mutuum , δενυus es faeneνantis . Ratirne autem hac servus foenerantis, idest mutuantis iste dicitur quia ad restitutionem ei tenetur . Per hoc ergo magis teneri ad restitutionem latrones, Ssimiles , tanquam servos da innificatorum , ostendit Scriptura, ut patet consideranti. Item insinuatur OReg. 6. per ly Heu, heu, heu, Domine mi, s θος, um mutuo aceeperam . Ac si iste , cuius serrum securis ceciderat in aqua , dixisset aperte per tali verba Domine mi, valde lamentor de amissione serri huius i quia ipsum accepi mutuo ; & si amissum Non reperero , tenebor adhuc restituere mutuanti tantundem pro recompensatione . Ecce: quod dixit tertia conclusio, scilicet , si rem amiserit , tenetur recompensare ei, qui gratiam fecit. Item perdictuma, Mach. 3. Tunc summus sa/erdos omendit, deposita esse haec, oe si tuaia viduarum, . pupillorum i de cipi vero eos, qui credidissent loco, in templo quo peν uuiversum mundum honoratuν pra sui veneratio ne , in sanctitate ) omnino impo sibile sise . Fac dotes autem ante altare eum Rotis sacerdotalibus i diaverunt se , oe invocabant de caelo eum , qui Ddepostis legem posuit, ut his, qui deposuerant eos salva cusodiret. Ecce: quod qui accipit depositumstenetur secundum scripturam hanc, ad ejus restitu thuiem ς & omnino impossibile est, quod salva con scientia decipiat illos, qui deposita in custodiam si hi dederunt. Secundo vides: quomodo, &c A RAE
258쪽
QUAEST. LXII. ART. VII. ARTICULUS VII.
AD Septimum sic proceditur . Videtur , quod illi
qui non acceperunt , non teneantur restituere.
Restitutio enim quaedam poena est accipientis r Sed nullus debet puniri, nisi qui peccavit . Ergo nullus. debet restituere, nisi qui accepit. a Praeterea. Iustitia non obligat aliquem ad hoc , quod rem alterius augeat . Sed si ad restitutionem teneretur non solum ille qui accepit, sed etiam illi qui qualitercmque cooperantur , augeretur ex hoc res illius, cui est aliquid subtracium ; tum quia sibi
multoties restitutio fieret: tum etiam quia quandoque aliqui operam dant ad hoc, quod aliqua res licui auferatur , quae tamen ei non aufertur . Ergo non tenentur alii ad restitutionem . 3. Praeterea. Nullus tenetur se periculo exponere, ad hoc quod rem alterius salvet: Sed atriuando ma-- nifestando latronem, vel ei resistendo , aliquis periculo mortis se exponeret . Non ergo ten*tur aliquis ad restitutionem propter hoc , quod non manifestat latronem, ini non ei resistit. Sed Contra est, quod dicitur Rom. I. Digni funemone Hon solum qui faciunt , sed etiam qui consentiunt faeientibus . Ergo pari ratione etiam consentientes debent restituere . ν. Respondeo di endum , quod , sicut dictum est , c articulo praecedenti ) ad restitutionem tenetur alia
quis, non solum ratione rei alienae, quam accepit, sed etiam ratione iniuriosae acceptionis. Et ideo quia cunque in eausa injusae aceeptionis , tenetur ad ν situtionem. Quod quidem contingit duplieiter ; dia recte se. 8c indirecte. Directe quidem, quando inducit aliquis alium ad accipiendum : Et hoc quidem tripliciter . Primo quidem modo ex parte acceptionis, movendo ad ipsam acceptionem; quod quidem fit praecipiendo, consulendo, consentiendo expresse , & laudando aliquem quasi strenuum de huc , quod aliena accepit : Alio modo ex parte ipsius accipientis; qui scilicet eum acceptat, vel qualitercunque ei auxilium fert : Tertio modo ex parte rei acceptae equia scilicet particeps est furti , vel rapinae , qu si sucius maleficii. .
259쪽
Indirecte vero , quando aliquis non impedit, cum possis, & debeat impedire; vel quia subtrahit praeceptum , sive consilium impediens furtum , vel rapinam; vel quia subtrahit suum auxilium, quo posset obsistere ς vel quia occultat post factum ς Quae his
Iu sio , consilium , consensus , palpo , recursus , Participans , mutus, non obstans, non manifessans. Sciendum tamen, quint quanque praemissorum sem' per obligant ad restitutionem : Primo iussio ; quia scilicet ille qui iubet, est principaliter movens: u de ipse principaliter tenetur ad restituendum : Se- eundo consensus, in eo scilicet, sine quo rapina fieri non potest : Tertio recursus ; quando scilicet aliquis est receptator latronum, & eis patrocinium yra stat : utiario participatio ς quando scilicet aliquis Participat in crimine latrocinii, Sin praeda : Quineo tenetur ille qui non obstat , cum obstare teneatur; sicut principes, qui tenentur custodire iustitiam in terra, si per eorum defectum latrones increscant, ad restitutionem tenentur. quia reditus , quos habent, sunt quasi stipendia ad hoc instituta , ut iustitiam conservent in terra. In aliis autem casibus enumeratis non semper o ligatur aliquis ad restituendum . Non enim semper
conflium , vel adulatis , vel aliquid huiusmodi estemcax causa rapinae. Unde tunc solum tenetur eo ialiator , aut palpo, id est adulator, ad restitutionem, quando probabiliter aestimari potest, quod ex hujusmodi causis fuerit iniusta acceptio subiecuta. Ad primum ergo dicendum, uod non solum peccat ille qui peccatum exequitus, sed etiam qui qumcunque modo peccati est causa, sive consiliando, sive praecipiendo, sive quovis alio modo. Ad secundum dicendum , quod principaliter tenetur restituere ille, qui est principalis in facto; principaliter quidem praecipiens, secundario vero exequens, di consequenter alii per ordinem r Uno tamen rostituente illi, qui passus est damnum, alius eidem re stituere non tenetur: Sed illi, qui sunt principales in facto, &ad quos res pervenit, tenentur aliis restituere , qui restituerunt : Quando autem aliquis praecipit iniustam acceptionem , quae non subsequitur, non est restitutio facienda ; cum restitutio principaliter ordinetur ad re integrandam rem ejus , qui iniuste est damnificatus. Ad tertium dicendum , quoa non semper ille qui non manifestat latronem , tenetur ad restitutionem ,
Mut qui inon obstat , vel qui non reprehendit ; sed
260쪽
QUAEST. LXII. ART. VII. 23ssolum quando in eum bit alicui ex ossicio; sicut Principibus terrae, quibus ex hoc non multum imminet periculum . Proeter hoc enim potestate publica potiuntur , ut sint justitiae custodes.
APPENDIX. Ex arti c. habes rimo ς quomodo per rationem& ostendas, & in recto sensu intelligas; merseo insinuatum fuisse a scripturis , & a Concilio insinuatum ; quod etiam aliqui tenentur ad restitutionem , qui non acceperunt realiter proximi res. Ascripturis quidem insinuatur per dictum Ro. I. Digni sunt morte non solum qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt faeientibus . Hoc est . Agentes . conse tientes pari poena puniunxur . Ut exponit Papa, de Ome. & potestat. iudic. deleg. e. uuia quaesitim. Ac si dicatur aperte, si agens peccat solum, & non tenetur ad restitutionem , sic de consentiente dicas : si
vero agens ultra peccatum tenetur ad restitutionem, sic etiam de consentiente teneas. Nec mirum : quoniam secundum regulam iuris quadragesimam secundam . Accessorium naturam sequitur principalis. Haec in sexto, de regul. iur. Et nota, quod Apostolus intelligit de consentientibus, vel directe , vel indirecte, modo declarato in tex. cor p. A concilio autem Parisiensi insinuatur idem a simili de praedicatoribus, lib. I. cap. I. Ille, cui dispensatio verbi commissa es, etiam se sancte viυat, ω tamen perdite viυentes arguere aut erubescat , aut metuat, cum omnibus, qui eo tacente perierint, perit . Et quid ei proderit non puniri suo, qtii puniendus es alieno, peceato' Haec ibi. Ubi a simili dictum puta de iis omnibus, quibus ex ossicio incumbit habere curam de aliis , scilicet, de pastori hus, praelatis , principibus , patribusta milias , Re. Nam est eadem ratio horum innanium , scilicet solicitum esse de salute corporali, spirituali , & reali , id est rerum sibi commi 1sarum. Ad idem insinuandum facit & illud . I. Reg. 2. 3 Ubi narratur, quod Heli multipliciter puniendus an- nunciatur, I in propria persona morte punitur, eo, quod non corripuerit debito modo filios suos, quos ex relatione aliorum noverat male agere . uanta putas igitur majori poena Heli ipse punitus fuisset: si nullo modo malos filios corripuisset J Ex quo utique datur a scriptura intelligi: quod ii , quibus aliorum cura commissa est ex ossicio, & peccant, &ad restitutionem omnium damnorum tenentur, non solum, quando malefactores pro defensione reipubli-