장음표시 사용
401쪽
videtur esse naturale , di non esse peccatum : Sed , sicut August. refert 13. de Trin. c eap. 3. a minc. to. 3. dictum cuiusdam Mimi fuit ab omnibus acceptum , m vultis emere , ω eare vindere: Cui etiam cons nat, quod dicitur Prov. 2o. Malum es , malum es , disit omnis emptor; ερο eum νeeesserit, gloriatur . Ergolicitum est aliquid carius vendere, re vilius emere ,
3. Praeterea. Non videtur esse illicitum, si ex con- veatione agatur id , quod fieri debet ex debito h nestatis : Sed secundum Philosophum in R Ethic. L cap. 13. sub Mn. ro. s. in amicitia utili recominpeniatio fieri debet secundum utilitatem , quam com4ecutus est ille , qui beneficium suscepit r quae quisdem quandoque excedit valorem rei datae; sicut contingit , cum aliquis multum re aliqua indiget , veIta periculum evitandum , vel ad aliquod commodum consequendum. Ergo licet in contractu empti
nis , & venditionis aliquid dare pro maiori pretio ,
Sed Contra est , quod dieitur Matth. 7. Omnia quaecunNue vultis ut faciant υobis homines , . vos facite illis . Sed nullus vult sibi rem vendi carius ,
quam valeat. Ergo nullus debet alteri vendere rem
Respondeo dicendum , quod fraudem adbibere ad hoc quod aliquid plus juso pretio vendatur , omniano pereatum es ; inquantum aliquis decipit proxumum in damnum ipsius . Unde ius Tullius dicit in lib. 3. de Ussic. c in eis. quod bono viro non in flmulandum, a prin. IIendum in igitur in rebus eo
trahendis Omne mendacium : Non lisitatorem υend ror , nee qui eontra se Iicitetur , emptor apponat. Si autem fraus deficitis tunc de emptione, & venditione dupliciteν loqui possumus . Uno modo secundum se .' Et secundum hoc emptio , dc venditio videtur esse introducta pro communi utilitate utrinque; dum scilicet unus indiget re alterius, & e converso: sicut patet per Philos. in I. Polit. c eap. 6. aprin. to. I. Quod autem pro communi utilitate iu- ductum est , non debet esse magis in gravamen unius, quam alterius. & ideo debet secundum aequalitatem rei inter eos contractus institui. Quantitas autem rei , quae in usum hominis venit , mensuratur secundum pretium datum ; ad quod est inventum numisma , ut dicitur in I. Et hic. eap. s. ante med. rom. s. Et ideo si vel pretium excedat quantitatem valoris rei, vel e conversi res excedat pretium, tolletur justitiae aequalitas. Lt ideo carius vendere,ves
402쪽
vilius emere rem; quam valeat, es secundum se m,ufum, oer illieitum . Alio modo possumus loqui de emptione, & venditione, secundum quod per accidens cedit in utilita. tem unius, de detrimentum alterius ἰ puta cum alis quis multum indiget habere rem aliquam , & alius laeditur, si ea careat; Et in tali casu iustum pretium erit, ut non solum respiciatur ad rem, quin vendiis tur , sed ad damnum , quod venditor ex venditione
incurrit. Et sie Iieite poterit aliquid vendi plus quam
valeat fecuniam se, quamvis non vcndatυν plus quam maleat habenti. Si vero aliquis multum iuυetur ex raalterius, quam aceepit, ille vero qui vendit, non damnifretur earendo re illa , non debet eam supervendere: quia utilitas, quae alteri accrescit, non est ex vendente , sed ex conditione ementis. Nullus autem debet vendere alteri, quod non est suum ; Iicet pol. sit ei vendere damnum, quod patitur. Ille tamen, qui ex re alteritis aceema mulιum iuvatur , potespmpria sponte aliquid υendenti supererogare ; quoapertinet ad eius honestatem.
Ad primum ergo dicendum, quod, sicut supra diactum est, c qu. 95. humana populo
datur, in quo sunt multi a virtute deficientes ; nouautem datur solum virtuosis . Et ideo lex humana non potuit prohibere , quicquid est contra virtutem ;sed ei sume it ut prohibeat ea , quae destruunt homi num convictum ; alia vero habeat quasi licita, non quia ea approbat , sed quia ea non punit. Sic ergo habet quati licitum , poenam non inducens , si abseque fraude venditor rem suam supervendat, aut emptor vilius emat; nisi sit nimius excessus; quia tunc etiam lex humana cogit ad restituendum; puta si
Iiquis sit deceptus ultra dimidium iusti pretii quantitatem. Sed lex divina nihil impunitum relinquit, quod sit virtuti contrarium. Unde secundum divinam legem illieitum remitatur , si in cmptione , & venditione non sit aequalitas justitiae observata : Et texetur ille qui plus habet, recompensare ei qui damnificatus est , si sit notabile damnum . Quod ideo dico, quia iustum pretium rerum non est punctualiter determinatum , sed magis in quadam aestimati ne consistit ; ita quod modica additio , vul minutio non videtur tollere aequalitatem iustitiae.
Ad secundum dicendum , quod , sicut ibidem dicit Augustinus , mimus ille vel seipsum intuendo ,
mel alios experiendo , vsii velle emere , oe care ven-
aere , omnibus id credidit esse eommune . Sed siti miam revera vitium es , potes qui ue adipisci b
403쪽
1 mod1 finitiam, qua huic res stat , ω vineat: Et ponit exemplum de quodam , qui modicum pretium cie quodam libro propter ignorantiam postulanti i stum pretium dedit . Unde patet , quod illud comis mune desiderium non est naturae, sed vitii, & ideo commune est multis , qui per latam viam vitiorum
Ad tertium dicendum , quod in iustitia commutativa consideratur principaliter aequalitas rei r Sed in amicitia utili consideratur aequalitas utilitatis: Et ideo recompensatio fieri debet secundum utilitatem perceptam; in emptione vero secundum aequalitatem
EX artic. habes primo r quomodo per rationem &ostendas , & in sensu recto intelligas , merito
fuisse a scripturis insinuatum e quod non licet vendere rem pluris , nec/emere illam minoris , quam valeat. Ut Matth. 7. secundum quod extenditur in argumento coner. Item Levit. 23. Gando venderquippiam eiυi tuo, vel emes ab eo: ne contri es fratrem unum , hoc est, universaliter loquendo , iusto pretio x vendes, S emes. Rationabiliter enim eonis tristatur emptor, si vendens sibi vendat pluris, quam res auste valeat: item rationabiliter contristatur veniaditor , si emens nolit sibi dare tantum , quanti res valet, sed minus . Quod autem per ly ne eontrisses fratrem tuum , intelligatur praeceptum de iusto pretio . Dominus, in casu speciali, scilicet jublimi ut ab uno discas universaliter , iustitiam mandari depretici declarat immediate dicens. D Sed juxta nu- ,, merum annorum iubilaeiemes ab eo: & Iuxta su se putationem frugum vendet tibi . Quanto plus an- ni remanserint post iubilaeum , ranto crescet &,, Pretium e quanto minus temPoris numeraverisse tanto minoris & emptio constabit. M Secundo viades: quomodo ex iis bene Pensatis, & applicatis Angelica vicissim , t c.
Utrum venditio reddatur illicita propter defectum rei venditae. AD Secundum se proceditur. Videtur, quod venditio non reddatur iniusta , & illicita propter desectum rei venditae. Minus enim caetera sunt Pei
404쪽
anda in re quam rei species substantialis: Sed propter desectum speciei substantialis non videtur reddi uenditio rei illicita ; puta si aliquis vendat argentum , vel aurum alchimiciun pro vero , quod eli utile ad omnes humanos usus , ad quos necessarium est argentum, di aurum , puta ad vasa , & ad alia hujusmodi. Ergo multo minus erit illicita venditio , si sit desectus in aliis.
a. Praeterea. Desectus ex parte rei, qui est secundum quantitatem , maxime videtur iustitiae contrariari, quae in aequalitate consistit: Qitantitas autemper mensuram cognoscitur .r Mensurae autem rerum, quae in usum hominum veniunt, non sunt determinatae, sed alicubi maiores, alicubi minores ἰ ut patet per Philos in s. Ethic. c-7. med. to. S. Ergo sicut non potest evitari desectus ex parte rei
venditae; ita videtur quod ex hoc venditio non redis datur illicita. 3. Praeterea. Ad defectum rei venditae pertinet, si ei conveniens qualitas deest: Sed ad qualitatem rei cognoscendam requiritur magna scientia , quae plerisque venditoribus deest. Ergo non redditur vendiotio illicita propter rei desectum. Sed Contra est, quod dicit Ambrosius in lib. 3. de
ossi c. c cap. D. - Regula justriae manifesa
es, quod a vero non decjinare virum deceat bonum , . nec damno in viso incere quemquam , nec doli alia quid annesi ere Respori deo dicendum , quod circa rem quae venis ditur, triplex desectus considerari potest is Unus quidem secundum speciem rei : Et hunc quidem desectum si venditor cognoscat in re, quam vendit, fra Hem committit in venditione . tinde υenditio illisista redditur. Et hoc est quod dicitur contra quosdam Isa. I. Argentum tuum versum es in scoriam et OLnum tuum mixtum es aqua. quod enim permixtum est , patitur desectum quantum ad speciem. Alitis autem desectus est secundum quantitatem , quae per mensuram cognoscitur Et ideo si quis scienter utatur deficiente mensura in vendendo , fraudem committit: oe es illicita Genditio . Unde dicitur Deuter. as. Non habebis in IaectiIo diseria pondera , maius, oe minus, nee erit in domo tua modius major, ω minor . Et pollea subditur et Abominatu' enim Dominus eum , qui facit haec, oe aversatur omnem injustitiam. Tertius defectus est ex parte qualitatis; Puta si a-ὶiquod animal infirmum vendat quasi sanum . quod
ji quis scienter secerit, fraudem committit in vendi
405쪽
tione. unde es clieita venditis. Et in omnibus t Iibus non solum aliquis peccat iniustam venditionem faciendo, sed etiam ad restitutionem tenetur, Si vero, eo ignorante , aliquis praedictorum des ctuum in re vendita fuerit , venditor quidem nox peccat; quia facit iniustum materialiter; nec eius mperatio est iniusta , ut ex supra dictis patet : c eu.
Sy. a. a. Tenetur tamen , cum ad eius notitiam pervenerit, damnum recompensare emptori.
Et quod dictum est de venditore 1 etiam intelliis Indum est ex parte emptoris . contingit euim quavisoque, venditorem credere rem suam esse minus pretiosam quantum ad speciem ; sicut si aliquis vendat aurum loco aurichalci, emptor , si id cognoscat, injuste emit , & ad restitutionem tenetur . Et eadem ratio est de defectu qualitatis, & quantitatis. Ad primum ergo dicendum , quod aurum , & a
sentum non solum cara sunt propter utilitatem vasorum , quae ex eis fabricantur , aut aliorum huius.
isodi , sed etiam propter diqnitatem , & puritatem substantiae ipsorum. Et ideo si aurum , vel argentum ab alehimicis factum veram speciem non habeat auri, & argenti, est fraudulenta , & iniusta venditio epraesertim cum sint aliquae utilitatev auri, & argeuti veri, seeundum naturalem operationem ipsorum , quae non conveniunt auro per alchimiam sophisticato : sicut quod habet proprietatem laetificandi , S: contra quasdam infirmitates medicinaliter iuvat e Frequentius etiam potest poni in operatione; & diutius in sua puritate permanet tum verum , quam aurum sophisticatum . Si autem per alchimiam fi .ret aurum verum, non esset illicitum ipsum pro voro vendere ' quia nihil prohibet , artem uti aliquibus naturalibus causis ad producendos naturales , &veros effectus ; sicut August. dicit in a. de Trimc cap. 8. D. 3. de his, quae arte daemonum fiunt. Ad secundum dicendum, quod mensuras rerum venalium necesse est in diversis locis esse diversas ,
Propter diversitatem copiae , & inopiae . 'erum , quia pubi res magis abundant , consueverunt esse maiores mensurae. In unoquoque tamen loco ad. Rectores ci- . vitatis pertinet determinare, quae sint iustae mens .rae rerum venalium, pensatis conditionibus Iotarum,& rerum . Et ideo has mensuras publica Hetorii te , vel consuetudine institutas praeterire non licet. Ad tertium dicendum, quod, sicut Augustinus diiscit in II. de civ. Dei, c eap. i5. eom. S. pretium
rerum venalium non consideratur secundum gradum naturae, cum quandoque pluris vendatur unus equus,
406쪽
quam unus servus: sed coi deratur, secundum quod res in usum hominis veniunt. Et ideo non oportet , quod venditor , vel emptor cognoscat occultas rei venditae qualitates, sed illas solum, per quas redditur humanis usibus apta ἔ puta quod equus sit foristis , S bene currat ἰ & similiter in caeteris. Has auistem qualitates de facili emptor, & venditor cognoscere possunt,
EX arti habes primo : quomodo per rationem Gisitendas, merito insinuatum a Scripturis, & Ambrosior quod venditio redditur iniusta propter des ctum rei venditae . A Beato Ambrosio quidem ; ut in arg. confr. A Scripturis vero ; ut , contra quondam vituperabiliter, ID. I.& Deuter. 23. secundum quod adducuntur incorp. Item uni vestaliter per hoc, quod dicitur Prover. 34. FHis doloso nibu mit boni. Valent huc aliquo modo & allegata in art. I. ampend. Secundo vides; quomodo ex iis bene pensatis, S applicatis Angelica vicissim doctrina haec declareis
' Utrum venditor teneatuν dicere vitium rei venditae. Ω-I. g. AErt. Io.
AD Tertium sie proceditur , Videtur , quod venditor non tene3tur dicere vitium rei venditae . Cum enim venditor emptorem ad emendum non cogat, videtur eius iudicio rem, quam vendit, sup-1, onere: Sed ad eundem pertinet iudicium , & cognitio rei . Non ergo videtur imputandum venditori , si emptor in suo iudicio decipitur , praecipitanter mendo , absque diligenti inquisitione de conditionishus rei, et. Praeterea. Stultum videtur, quod aliquis id faciat, unde eius operatio impediatur ' Sed si aliquis vitia rei vendendae indicet , impedit suam venditionem . unde Tullius in libro tertio de Ome. c in eis. i. contracto. commvn b. quae fornatila me. inducit
quendam dicentem : auid tam ab esum , quam si domini , is Da praeco praedicet . Domum pessientem
vendo et Ergo venditor non tenetur dicere vitia rei vendita . 3. Prae.
407쪽
3. Praeterea. Magis necessarium est homini ut cois gnoicat viam virtutis , quam ut cognoscat vitia reis Tum , quae venduntur: Sed homo non tenetur cuilibet consilium dare, &velitatem dicere de his. uuae ad virtutem , quamvis nulli debeat dicere tallitatem . Ergo multo minus tenetur venditor vi.
q. Praeterea . Si aliquis teneatur dicere defectum Tei venditae , hoc non est nisi ut minuatur de pretio . Sed quandoque diminueretur de pretio etiam absque vitio rei venditae propter aliquid aliud , puta si venditor deserens triticum ad locum , ubi est multos post se venire , qui deserant; quod si sciretur ab ementibus, minus preotium darent οῦ Ηurusmodi autem non ovortet dicere venditorem , ut videtur . Ergo pari ratione nec viatia TeI venditae.
Sed Contra est, quod Ambrosius dicit in I ib. de a b eontractibus
ustra eorum , quae veniunt , prodi iubentur : ae nisignt averit vendit&r , quamυis in jus emptoris tran Ferant , rils actione vacuantem. Rest deo dicendum, quod dare alicui occasionem periculi , vel damni semper est illicitum p Quamvis non sit necessarium , quod homo alteri semper det auxilium , vel consilium pertinens ad eius qualem--cunque promotionem , sed hoc solum est necessarium in aliquo casu determinato; puta cum alius eius e Iniri . venditor autem , qui rem vendendam proisponit, ex hoc ipso dat emptori damni , vel Derieuiali occasionem, quod rem vitiGsam ei offert. si ex eis ius inito damnum , vel periculum incurrere possit
Damnum quidem, si propter huiusmodi vitium res. quae vendenda eroponitur , minoris sit pretii ios: huiusmodi vitium nihil de pretio subtrahat: Periculum autem , si propter huiusmodi ui-Iei impeditus , vel noxius ς puta si aliquis alicui vendat equum claudicantem Pro veloci, vel ruinosam domum pro firma , vel cibum Corruptum, sive venenosum pro hono . Unde H --
manifessum , pura eum equus es monoetitas vel cum usus rei es non competae venestora, potes ramen esse eonveniens aliis, oe se μω propteν bH mori vitium subtrahar quantum P R a po
408쪽
eortet de pretio , non renetur ad manifesandum v Num vel : quia sorte propter huiusmodi vitium emptor vellet plus subtrahi de pretio, quam emet si trahendum . Unde potest licite venditor indemnit ii suae consulere, vitium rei reticendo .. Ad primum ergo dicendum , quod iudicium non potest fieri , nisi de re manifesta, Unusquisque enim udicat , secundum quod cognoscit , ut dicitur in I.
quae vendenda proponitur , sint occulta , nisi per venditorem manifestentur , nou sufficieuter commit- Iitur emptori iudicium - Secus autem effet , si essent vitia manifesta. Ad secundum dicendum , quod non oportet, quoa aliquis per praeconem vitium rei vendendae praenuntiet: quia si praediceret vitium, exterrerentur emptores ρb emendo, dum ignorarent alias conditiones rei , secundum quas est bona , & utilis : Sed singulariter est dicendum vitium rei et , qui ad emendum accedit , qui potest simul omnes conditiones ad inviςem comparare, bonas , S malas. Nihil enim prohilint, xem in aliquo vitiosam, in multis aliis utilem eme. Ad teritum dicendum , quod quamvis homo noniqueatur simpliciter omni homini dicere veritatem de his , quae pertinent ad virtutes ; tenetur tamenia ostis illo de his dicere veritatem, quando ςx eius facto altςri periculum imminὸret in detrimentum virtutis, nisi diceret veritatem: Ft sic est in proi'sita. Ad quartum dicenψum , quod vitium rei facit rem in praeleuti esse minoris valoris quam videatur: Sediti casu praemisso, in laturum res expectatur effe -- noris valoris per superventum negotiatorum , qui ab ementibus ignoratur. unde venditor, qui vendit rem secundum pretium quod invenit, non videtur contra ῆustitiam facere , si quod futurum est non exponat δSi tamen exponeret , vel de pretio subtraheret , o hund tioris esset virtutis : quamvis ad hoc non VI
deati r teneri ex iustitiae debita.
EX art. habes primo ' quomodo per rationem & stendas , & in sensu recto intelligas , merito insinuatum fuisse a scripturis , & Ambrosio , quoavenditor tenetur detegere vitium rei emptori. A D. nuidem Ambros ut in arsum. contr. A scripturis vexo , ut 3. MaIedulus dolostis. Et Prouer. N. Raieνa dousa abominabnis domino . Ergo a fortiorL:
dolosus. vendito, c hie est, qui non aianisestat, M.
409쪽
ut in eorp. 3 est, secundum scripturam hanc , ab minabilis domino. Secundo vides : quomodo ex his bene pensatis, &c.
Utrum liceat negotiando aliquid carius verisere,
Θυβ. 13. e. 3. AD quartum sic proceditur . Videtur , quod non liceat negotiando aliquid carius vendere , quam emere . Dicit enimChrysostomus super Matth. 2I. hom. 38. in op. impers. ante med. stulatinque rem comparat, ut integram , oe immutatam vendendo Imeretur, ille in meνcatoν, qui de templa Dei Hieitur. Et idem dieit Cassiodorus super illud Psalm. 7α stu niam non eognovi literaturam , vel negotiationem, secundum aliam literam : c LXX. Interpri auid, inquit , es aliud negotiatio , niyi vilius eomparare , oe earitis velis disrahere t Et lubdit : Negotiatores tales Dominus eiecit de templa . Sed nullus eiicitur de templo, nisi propter aliquod peccatum. Ergo i lis negotiatio est peccatum. 2. Praeterea . Contra iustitiam est , quod aliquis rem carius vendat , quam valeat, vel vilius emat, ut ex dictis apparet; ca. 1. Sed ille, qui nego
tiando rem carius vendit quam emerit , necesse estruod vel vilius emerit quam valeat, vel carius venat. Ergo hoe sine peccato fieri non potest. 3. Praeterea. Hieronym. dicit: cui . a. ad Nep tian. ante med. Negotiatorem Herieum, ex inope d vitem , ex ignobili gloriosum, quasi quandam pessem fuge : Non autem negotiatio clericis interdicta esse videtur, nisi propter peccatum. Ergo negotiando aliquid vilius emere, & carius vendere, est peccatum. Sed Contra est, quod August. dicit super illud Ps. o. ,, Quoniam non cognovi literaturam: cconc. I. is a med. tom. g. J Negotiator avidus acquirendi pro se damno blasphemat , pro pretiis rerum mentitur, se & peierat i Sed haec vi ia hominis sunt , non a , , tis, quae sine his vitiis agi potest. D Ergo neg tiari secundum se non est illicitum. Respondeo dicendum, quod ad negotiatores pertia. net commutationibus rerum insistere. Ut autem Philosoph. dieit in I. Polit. c eam I. . 6. tom. I. duplex est rerum commutatici. ona quidem quasi naturalisti necessaria ; per quam scilicet fit commutatio rei
410쪽
ad rem, vcl rerum, & denariorum propter necesinatem vitae : Et talis commutatio non proprie pertia. net ad negotiatores , sed magis ad oeconomicos, vehpoliticos, qui habent providere val domui , vel cruvitati de rebus necessariis ad vitam. Alia vero commutationis species est , vel denari rum ad denariOR , ver quarumcunque rerum ad donarios , non propter res necessarias vitae , sed propter I uerum quaerendum: Eir haec quidem negotiatio proprie videtur ad negotiatores pertinere , secundum Philosophum. cI. i. PoIit, to. S. γμima autem commutatio laudabilis est ; quia deservit naturali necessitati: Secunda autem iuste vitise Peratur οῦ quia, quantum est de se, deservit cupiditati ducri quae terminum nescit, sed in infinitum tendit. Et ideo negotiatio sectindum se consederata quandam turpitudinem haret , inquantum nota importat de sui ratione finem honestum, vel necessarium. Lucrum tamen, quod est negotiationis finis , etsi in sui Tatione non importet aliquid honestum , vel nevest riuiri, nihil tamen importat in sui ratione vitiosum ,πeI virtuti contrarium .. unde nihil prohibet, lucrum ordinari ad aliquem finem necessarium , vel etiam honestum : Et se negotiatio. licita reddetux a Sicut cum aliquis lucrum moderatum , quod negotiando quaerit, ordinat ad domus suae sustentationem , vel etiam. ad subveniendunx indigentibus 2 vel etiam cum aliqui, negotiatiωni intendit propter publicam utilitatem, ne scilicet res necessariae ad vitam patriae desint ; & lucrum expetit, non quasi finem , sed quasi stipendium laboris ἀAd primum ergo dicendum , quod verbum Chrys Romi est intelligendum de negotiatione , secundum quod ultimum finem in lucro constituit . quod prae-
ipue videtur, quando aliquis rem non immutatam carius vendit . si enim rem in melius mutatam carius vendat, videtur praemium sui laboris accipere rQuamvis & ipsum lucrum possit licite intendi, non sicut ultimus finis, sed propter alium. finem necessa-Tium , veI honestum, ut dictum est. incorp. b. Ad secundum dicendum , quod non quicunque e rius vendit aliquid quam emerit, negotiatur; sed s
Ium qui ad hoc emit, ut carius vendat . Si autem emit rem, non ut vendat, sed ut teneat, & postm sum propter aliquam causam eam vendere velit, non est negotiatio, quamvis carius vendat . Potest enim hoc licite facere , vel quia in aliquo rem meliorari vir, vel . quia pretium rei est mutatum secundum di-