장음표시 사용
431쪽
QUAEST. LXXIX. ART. lv. 48 APPENDIX.
EX arti c. habes pνimo ἰ quomodo per rationem &ostendas, merito insinuatum fuisse a scripturis, quod omissio est speciale peccatum . Ut Iacob. 4. secundum , quod dicitur in arm eontr. Item Matth. g. Omnis arbor 1 quae non facit fiuctum bonum , e eidetur, oe in ignem mistetur. Ecce, quod non tantum arbor , quae facit fructum malum , excidetur, sed etiam illa, quae non facit bonum . Per id ergo monstratur , quod omissio , & non solum transgresis , est peccatum speciale. Secundo Vides : quomodo , &c.
Utrum peeeatum omusionis sa gravius, quam
poccatum transgressionis . Mai. q. a. a. I. ad Φ. ω a. 9. ectri
AD Quartum sic proceditur. Videtur, quod peccatum omissionis sit gravius, quam peccatum transegressionis. Delictum enim videtur idem esse quod deis νeIictum ; & sic per consequens videtur idem esse missioni: Sed delictum est gravius , quam peccatum transgressionis ; quia maiori expiatione indigebat, ut patet Levit. I. Ergo peccatum omissionis est gravius, quam peccatum transgressionis . a. Praeterea . Maiori bono maius malum opponitur, ut patet per Philos. in 8. Ethie. c. Io. eis. prsmis. s. Md facere , cui. opponitur omisso, est nobuior pars iustitiae, quam declinare a malo, cui o ponitur transgressio, ut ex supraatelis patet. c a. I. . qu. ad 3. Ergo omissio est gravius peccatum , quam transgressio. 3. Praeterea . Peccatum transgressionis potest esse& veniale, & mortale: Seci peccatum omissionis videtur esse semper mortale; quia opponitur praecept amrmativo. Ergo omissio videtur esse gravius peccatum, quam sit transgressio. 4. Praeterea. Maior poena est poena damni , sciliaeet carentia visionis divinae, quae debetur peccato missioni , quam poena sensus , quae debetur peccato transgressionis, ut patet per Chrysost. super Matth. c hom. 24. aliquantuI. a med. Sed mena proportion tur culpae . Ergo gravius est peccatum omissionis , quam transgressionis.
432쪽
Sed Contra est , quod facilius est abstinere a m Iri faciendo, quam implere bonum. Ergo gravius peccat , qui non abstinet a malo faciendo, quod est transgresi, quam qui non implet bonum, quod est omit- 'Respondeo dicendum, quod peccatum in tantum est
grave, inquantum a virtute distat. Contrarietas autem est maxima distantia, ut dicitur in Io. Metaph. te. II. εν Undc contrarium magis distat aluo contrario , quam simplex eius negatio: sicut nigrum plus distat ab albo , quam simpliciter non a Dum : omne enim nigrum est non album , sed non convertitur. Manifestum est autem, quod transgressio contrariatur actui virtutis 'Omissio autem imporistat negationem ipsius: Puta peccatum omissionis est, si quis debitam reverentiam parentibus non exhibeat: peccatum autem transgressionis, si contumeliam , vel quamcunque iniuriam eis inserat.
Unde manisestum est, quod 'mpliciter , ω absoIM- re loquendo, transgresso in graυius peceatum quam
Ad primum ergo iacendum , quod delicium comis muniter sumptum' significat quamcunque omissionem :Ouaudoque tamen stricte accipitur pro eo quod omittitur aliquid de his , quae pertinent ad Deum , vel quando scienter , & quasi cum quodam c0ntemptu derelinquit homo id , quod facere debet. Et sic h het quandam gravitatem, ratione cuius majori expi
Ad secundum dicendum , quod ei quod est bonum fatere , opponitur & non facere bonum , quod est mittere, & facere mattim, quod est transgredit seu
primum contradictorie , secundum contrarie ; qima importat maiorem distantiam . R ideo transgressio est gravius peccatum. Ad tertium dicendum, quod sicut omissio opponiis tur praeceptis amrmativis ; ita transgresso opponitur praeceptis negativis . Et ideo utrumque, H Proprie accipiatur , importat rationem peccati morta- Iis. Potest autem large dici transgressio , vel omiseso, ex eo quod aliquid fit praeter praecepta amrma tiva, vel negativa, disponens ad oppositum ipsorum.& sic utrumque large accipiendo , potest esse pece
Ad quartum dicendum, quod peccato transgre11ionis respondet & poena damni , propter aversionem a Deo, & poena se us , propter inordinatam converinsionem ad bonum commutabile . Similitetr etiam mmise
433쪽
missioni non solum debetur poena damni, sed etiam poena sensus, secundum illud omnis arbor , non facit fructum bonum, excidetur , in ignem
mittetur: Et hoc propter radicem , ex qua procedit; licet non habeat ex necessitate actualem cotiversiionem ad aliquod bonum commutabile.
EX art. habes primo : quomodo per rationem Ostendas, merito esctea scripturis insinuatum : quod peccatum omissionis , caeteris paribus , non est ita grave, sicut trangressionis . Ut Psal. a 4. Delista iti- venturis meae , oe ignorantias meas ne memineris .
Quasi dicat , secundum expositionem ibi Divi Tho mae. Peto misericordiam : quia habeo peccata; quae , ut sic loquar,Iunt digna misericordia. Et ponit tria, quae faciunt ad dimissionem peccati: & primo genus peccati, quod est duplex , unum transgressionis , liud omissionis ; & haec scit. peccata omissionis vocantur delicta, quasi Ieviora, & aliquo modo magi et venia digna; quia dissicile est , quod homo a deliis cto se totaliter custodiat. Et ideo dicit; Desina. G Iat. ult. Si praeoccupatus fuerit homo in aliqtio deliactor vos, qui Dirituales esis, inseruite hujusmodi iuspiritu lenitatis. Haec ibi . Unde & per Aptastolum significatur idem ex modo etiam loquendi; ut co sideranti patet. Secundo vides quomodo ex iis bene pensatis, & applicatis declaretur, atque confirmetur vicissim Angelica doctrina praesens.
De partibus potentialibus iussitiae. DEinde considerandum est de partibus potentialiabus iustitiae, id est de virtutibus ei annexis. Et circa hoc duo sunt confideranda. Primo quidem, quae virtutes iustitiae annectantur. Secundo considerandum est de singulis virtutibus iustitiae annexis.
434쪽
41α QUAE . LXXX ART. UNIC. ARTICULUS UNICUS. 42I
Utrum convenienter assignentur virtutes, titiae annexae . Sup. g. 38. a. II. ad. I. γ a. ω ins q. I 22. a. r.eor. Et 3. d. 33. q. 3. a. 6.
AD Primum sic proceditur. Videtur, quod inconis
venienter assignentur virtutes iustitiae annexis . Tullius enim clib. a. de Inventi aliquant. ante fo. enumerat scilicet religionem , pietatem, gratiaum, vinricationem , obseνυantiam , veritatem e Vindicatio autem videtur species e e commutativae iustitiae, secundum quam illatis iniuriis vindicta rependitur , ut ex supra dictis patet. qu. 6 I. arti 4. Non
ergo debet poni inter virtutes iustitiae annexas. a. Praeterea . Macrobius super somnium Scipionis c lib. I. cap. 8.-ei . med. ponit septem; scilicet inis nocentiam , amicitiam, concordiam, pietatem, religi mem, affectum, humanitatem, quarum plures a Tulis Ito praetermittuntur. Ergo videtur, insufficienter e- Numeratas esse virtutes iustitiae adiunctas. 3. Praeterea. A quibusdam aliis ponuntur quinque partes iustitiae ; scilicet obedientia respectu superioris, disciplina respectu inferioris, respectu aequalium, & veritas respectu omnium p de quibuga Tullio non ponitur nisi veritas . Ergo videtur insum cienter enumerasse virtutes iustitiae annexas. q. Praeterea. Andronicus Peripateticus ponit noυem
partes iustitiae annexas p scilicet liberalitatem , ben gnitatem, vindicatiυam, eugnomosynam , e ebiam , eueharmiam , sanctitatem , bonam commutationem ,ἐegio iti m : ex quibus etiam Tullius manifeste non ponit nisi vindicativam. Ergo videtur insufficienter enumerasse
Ponit epishejam iustitiae adjunctam, de qua in nulla
Praemissarum assignationum videtur merito esse facta. Ergo in sum cienter sunt enumeratae virtutes iustitiae anneXae.
Respondeo dicendum, quod in virtutibus, quae a Iunguntur alicui principali virtuti , duo sunt consideranda . μimo. quidem , quod virtutes illae in aliquo cum principali virtute conveniant: secundo , quod in aliquo deficiant a perfecta ratione ipsius . Quia vero iustitia ad alterum est , ut ex supra dictis pa- quaes. 8. art. a. omnes virtutes, quae ad a c
435쪽
ferum funi, possum ratione convenientia iusitiae annecti. Ratio vero iustitiae consistit in hoc , quod alteri
reddatur quod ei debetur secundum aequalitatem, ut ex supra dictis patet. c. q. 38. io. P II.) Dupliciter ergo aliqua virtus ad alterum existens a ratione
iustitiae deficit: Uno quidem modo, inquantum dea cit a ratione aequalis: Alio modo, inquantum deficita ratione debiti. Sunt enim quaedam virtutes, quae debitum quidem alteri reddunt, sed non possunt reἀ-dere aequale. Et primo quidem quicquid ab hominae Deo redditur, debitum est : non tamen potest eis aequale; ut scilicet tantum homo reddat, quantum debet , secundum illud Psalm. II siti id retribuam Domino pro omnibus, quae retνibuit m ibit Et secundum hoc adiungitur iussitiae Religio , quae, ut dicit Tullius, c loe. eis. in argum. i. superioris cuiusdamnaturae, quam diυinam vocant, curam, eaeremoniam
que , vel cultum affert. Secundo parentibus non potest secundum aequalitatem recompensari quod eis
debetur, ut patet per Philosoph. in8. Ethicor. ccam Nit. a med. tom. I. Et sic adiungitur iustitiae piotas , per quam , ut Tullius dicit, Ioe. eit. J fa guine iunisis , patriaeque benevolis osseium , ω dii
gens tribuitur cultus . Tertio non potest secundum in quale praemium recompensari ab homine virtus , ut patet per Philosoph. in *. Et hic. eap. 3. ante med.
rom. s. Et sic adiungitur iustitiae obserυantia ; per quam, ut Tuli. dicit, cMe. Dp. eit. J homines at
qua dignitate antecedentes quodam etilia, oe honore dignanitira
A ratione vero debiti iustitiae defectus potest attendi, secundum quod est duplex debitum , scilicet morale , & legale . Unde 3t Philos in 8. Et hi coroc ea , 13. eiri med. tom. s. J secundum hoc duplex i num assignat. Debitum quidem legale est , ad quod reddendum aliquis lege adstringitur : Et tale de biis tum proprie attendit iustitia , quae est principalis
virtus - Debitum autem morale est, quod aliquis debet ex honestate virtutis. Et quia debitum necessitatem importat, ideo tale debitum habet diaplisem gradum . Goddam enim est sic necessarium, ut ii ne eo honestas morum conservari non possit et Et hoc habet plus de ratione debiti . Et potest hoc debitum attendi ex parte ipsius debentis Et sic ad hoc debitum pertinet, quod homo talem se exhibeat alteri in verbis, & in factis qualis est. Et ideo adiungitur iustitiae veritas , per quam , ut Tuli, dicit , loci cit. immutata ea quae sunt, aut fuerunt , ους
436쪽
iura sunt dicuntur. Potest etiam attendi ex pa te eius , cui debetur ; prout scilicet aliquis recomis penset alicui secundum ea quae iscit: sitiandoque quidem in bonis: & sie adium: itur iustitiae gratia ; innua, ut Tullius dicit, amicitiarum offetorum alterius mea noris , er alterius remunerandi voluntas continetur . Quandoque autem in malis: &fe adiungitur iustitiae υ Datio, per quam, ut Tul-
lius dieit, cibid. υis , aut injυνia omnino quie-wuid obfuturum ' al. obscurum es defendendo ,
intit tiIcisendo propulsatur e Aliud vero debitum est necessarium , sleut confe-Tens ad maiorem honestatem , sine quo tamen honestas conservari potest : Quod quidem debitum attendit liberalitas , assabilitas , si ve amicitia , aut Iia huiusmodi , quae Tullius praetermittit in praedicta enumeratione ; quia parum habent de ratione debiti. Ad primum ergo dicendum , quod vindicta, quae sit auctoritate publicae potestatis , secundum sentenis etiam iudicis, pertinet ad iustitiam commutativam rSed vindicta , quam quis facit proprio motu , nonetamen contra legem , vel quam quis a iudice requi-Tit, pertinet ad virtutem iustitiae adiunctam. Ad se ..., eum dicendum, quod Macrobius videtur attendisse ad duas partes integrales iustitiae , scilicet declinare a malo, ad quod pertinet innocentia ;& D-cere bonum , ad pertinent sex alia r Quorum
duo videntur pellinere ad aequales; scilicet amicitia in exteticiri convictu, Si concordia interius: Duo vero ad superiores: scilicet pietas ad parcntes, Si religio ad Deum: Duo vero ad inseriores, scilicet affectus , inquantum placent bona eorum; & humani-τas , per quam subvenitur eorum defectibus . Dicit enim Isidor. in lib. io. Etymol. ad lit. H. quod timanus dicitur aliquis, quod habeat cirea hominem amorem , in miseratioois assectum . unde humanitas
dicta est, qua nos inυuem tuemuν. Et secundum hoc amicitia sumitur , prout ordinat exteriorem convictum , sicut de ea Philosoph. tractat in a. Et hic. c. 6. to. S. Potest etiam amicitia sumi, secundum quois proprie respicit affectum , prout determinaturn Philos in 8. & q. Et hic. Et sic ad amicitiam pem tinent tria; scilicet beneυolentia , quae Lic dicitur affectus , S concordia , & beneficentia , quae hic voc tur humanitas. Haec autem Tullius praetermisit, quia Parum habent de ratione debiti, ut dictum est .c io
Ad tertium dicendum, quod obedientia includit in
437쪽
in observantia, quam Tullius ponit. nam praecellem tibus personis debetur & reverentia honoris , & Obedientia. Fides autem , per quam fiunt dieia, i cluditur in veritate qnantum ad observantiam pτο- missorum. Visitas autem in plus se habet, ut infra patebit. qu. Io 9. a. I. Ο 3. Disciplina autem non debetur ex debito necessitatis ; quia inferiori non est aliquis obligatus, inquantum est inferior: Potest tmmen aliquis superior obligari , ut in serioribus provideat , secundum illud Matth. 3 . Fidelis se s , er pytidens , quem eonsiluis Dominus super fa iliam suam: Et ideo a Tullio praetermittitur: Potest autem contineri sub humanitate, quam Macrobius ponit; AEquitas vero sub epicheia , vel amicitia. Ad quartum dicendum , quod in illa enumerati ne ponuntur quaedam pertinentia ad particularem i stitiam, quaedam autem ad legalem . Ad particularem quidem bona commutatio ; de qua dicit , quod est habitus in commutationibus aequalitatem cus. diens: Ad legalem autem iust itiam, quantum ad ea quae communiter sunt observanda, ponitur legifρω- tiva; quae , ut ipse dicit, est scientia commutati
num politicarum ad communitatem relatarum. Qua tum vero ad ea , quae quandoque particulariter yenda occurrunt, praeter communes leges , Ponitur
Eugnomosyne , quasi bona gno me , qtiae est in talibus directiva, ut supra habitum est traωctatu de prudentia : Et ideo dicit de ea , quod est moluntaria iusificatio; quia scilicet ex proprio arbitrio, id quod iustum est, homo secundum eam se vat, non secundum legem scriptam . Attribuuntur autem haec duo prudentiae secundum directionem ; tu stitiae vero secundum executionem et Eusebia vero dicitur, qu afi bonus cultus. unde est idem quod re-
Iigio : Ideo de ea dicit quod es scientia Dei famu-
Iattis: Et loquitur secundum modum, quo Socrates dicebat, omnes virtutes este scientias . Et ad idem reducitur Sanctitas, ut postea dicetur. q. fest .ar. 8. Eueharisia autem est idem quod bona gratia, quam Tullius ponit, sicut & vindicativam. Benignitas autem videtur esse idem cum affectu, quem ponit M crobius . Unde R Isidorus dicit in lib. io. Et Imol.
c ad He. B. J quod benignus es viν sponte ad benefaciendum paratus , ω dulcis alloquio. ipse Andronicus dicit, quod benignitas est habitus voluntarie benefactivus : Liberalitas autem videtur ad humanitatem pertinere.
Ad quintum dicendum, quod Epichem non adiun.
nitur iustitiae particulari , sed legali ς & videtur es
438쪽
4r QUAEST. LXXX. ART. UNI C. se idem cum ea, quae dicta est eugnomoisna. APPENDIX.
EX art. habes primo : quomodo per rationem ostendas, merito insinuatum a scripturis , quod ultitiae sunt annexae multae virtutes. Ut Matth. 4. Deeet implere omnem linitiam. omnem, inquit, insignificandum , quod multiplex est iustitia, seu quod multiplex est vitius iustitiae annexa . Item Sap. 8. Sobrietatem , prudentiam ,Jussiliam virtutem δε- eet. Hoc est. Iustitiam, virtutem sibi annexam muN. tipliciter habentem. Secundo vides, Ro
De religione, in octo articulas dies ..DEinde considerandum est de singulis partibus
praedictarum virtutum . quantum ad praesentem intentionem pertinet . Et primo considerandum est de religione. Secundo de pietate . Tertio de observantia. uuarto de erati a. de v radicta . . rem. de veritate. Septimo de amicitia . Oftaso de liberalitate . de epicheia. De aliis autem hic en meratis supra dictum est, partim. intractatu de charitate, scilicet de concordia, & aliis huiusmodi; ¶im in hoc tractatu de iustitia, sicut de bona commutatione, & innocentia: De legispositiva autem liti tractatu de prudentia.. Cises religionem vero tria eonsideranda
Himo quidem de ipsa religione secundum se. x eundo de actibus eius .. Tertio. de Witiis. OPP . sitis Circa primum quaeruntur octo .. Primo . Utrum religio consistat. tantum in. ordine
secundo. Utrum religio sit virtus.. Tertio. Utrum. religio sit una virtus. Quarto. Utrum religio sit specialis uirtus. Quinto . Utrum religio sit virtus theologica . Sexto. Utrum religio sit praeserenda. aliis. virtuti
439쪽
Utrum Resigio ordinet hominem solum
ad Deum. IV. q. 84. a. I. aduAD Primum sic proceditur. Videtur, quod Rel
gio non ordinet holrrinem solum ad Deum. Dicitur enim Jac. I. M Religio munda, & immaculata se apud Deunt,& Patrem hoc est, visitare pupillos, is & viduas in tribulatione e Mum, & immaculatum se se custodire ab hoc saeculo: Sed visitare viduas, S pupillos dicitur secundum ordinem ad proximum.
quia autem dicit, immaculatim se e Aodire ab hoe
I eerio , pertinet ad ordinem , quo ordinatur homo in seipso. Ergo religio non solum dicitur ia ordine ad Deum is 2. Praeterea . August. dicit in Io. de civit. Dei , c cap. I. a med. eo. I. - quia latina loquendi
se consuetudine non imperitorum tantum, uerum e-
,, tiam doctissimorum, cognationibus humanis, atquem affinitatibus, & quibuscunque necessitudinibus diis ,, citur exhibenda religio, non eo vocabulo vitaturis ambiguum, cum de cultu divinitatis vertitur quae-M Rio; ut fidenter dicere valeamus, religionem non ,, esse nisi cultum Dei. Ergo religio dicitur non solum in ordine ad Deum , sed etiam in ordine adpropinquos. 3. Praeterea . Ad religionem videtur latria pertinere z latria enim interpretatur servitus , ut Augustinus dicit in Io. de civit. Dei: e. i. ad si tom.- Servire autem non solum debemus Deo , sed etiam proximis, secundum illud Galat. 3. Per ebaritatem spiritus serυite ad invicem . Ergo religio importat ordinem etiam ad proximum . q. Praeterea. Ad religionem pertinet cultus ῆ Selhomo dicitur non solum colere Deum , sed etiam proximum, secundum illud Catonis, Cese paνentes. Ergo etiam religio nos ordinat ad proximum , & . non solum ad Deum. I. Praeterea. Omnes in statu salutis existentes Deo sunt subiecti e Non autem dicuntur religiosi omnes,
qui sunt in statu salutis, sed solum illi, qui quibus-aam votis,& observantiis,& ad obediendum aliqui- huc hominibus se adstringunt . Ergo religio non vi-S 6, detur
440쪽
416 QUAEST. LXXXI. ART. I. detur importare ordinem subjectionis homitiis ad
Sed Contra est , quod Tullius dicit a. Rhetoricis c scit. de Inveni. aliquant. ante sm J quod Religio est virtus, quae superioris cujusdam naturae, quam di
vinam vocant, caeremoniam, cultumque asseve.
Respondeo dicendum , quod , sicut Isidorus dicit ita lib. io. Elym. ad lit. R. Religiosus, tit ait C
cero, a relectione appellatus es, qui retractat,m tamquam relegit ea , quae ad cultum diυinum pertinent: Et sic religio videtur dicta a relegendo ea, quae sunt di Vini cultus: quia hujusmodi sunt frequenter in cotis de revolvenda, secundum illud Prov. 3. In omnibus et iis tuis cogita illum Quamvis etiam piissit intelligi religio ex hoc di is , quod Deaem religere debemus, qtiem amiseramus negligentes, sicut Augustin. dicit in io. de civit. Dei: c cap. 4, ante med. t S. Vel potest intelligi religio a religando dicta . unde August. dicit in lib. de vera relig. cprvesn. to. I. Religet nos religio uni omnipotenti Deo. Sive autem , religio dicatur a frequenti relecti ,, ne, sive ex iterata electione eius, quod iiegligen- ,, ter amissum e It, sive dicatur a retillatione , relia Q qio proprie importat ordinem ad Deum. lyse enim est, cui principaliter alligari debemus tanquam indeficienti principio; ad quem etiam nostra electici assidue dirigi debet , sicut in ultimum finem; quem etiam negligentes peccando amittimus,& credendo , de fidem protestando recuperare debemus. Ad primum ergo dicendum , quod religio habet ἀπlues actus: Quosdam quidem proprias,& immediatos, quos elicit, per quos homo ordinatur ad so- Ium Deum : sicut sacrificare , adorare , & alia hu-1usmodi : Alios autem actus habet , quos producit mediantibus uirtutibus, quibus imperat, ordinans eos ad divinam reverentiam : quia scilicet virtus , ad quam pertinet finis, imperat virtutibus, ad quas pertinent ea quae sunt ad linem . Et secundum hoc actus religionis per modum imperii ponitur esse, viserare pupillos , se viduas in tribulatione eorum; quod est actus elicitus a misericordia:Immaculatum autem
s e todire ab hoc Detilo , imperative quidem est religionis, elicitive autem temperantiae , veI alicuius. huiusmodi virtutis. Ad secundum dicendum , quod religio resertur ad
ea, quae exhibentur cognationibus humanis , extenso nomine religionis, non autem secundum quod religio proprie dicitur. Unde August. parum ante Verba inducta Pra utit: Re igio disinctius non quennis tiber h