장음표시 사용
61쪽
Tariis de dono ei correspondente. uuarto de vitiis oppositis. auinto de praeceptis ad hoc pertinentibus. cires primum quaerunsur sexdecim. . Primo . Utrum prudentia sit in voluntate, vel in.
secundo. Si est in ratione, utrum in practica tantum, vel etiam in speculatia. Tertio. Utrum sit cognoscitiva singularium. Quarto. Utrum sit virtus. Quinto . Utrum sit virtus specialis. Sexto . Utrum praestituat finem virtutibus mora tibus. Septimo. Utrum constituat medium in ei ς. octavo . Utrunt praecipere sit proprius actus eius Nono . Utrum solicitudo, vel vigilantia pertineat ad prudentiam. Decimo. Utrum prudentia se extendat ad regimen multitudinis . Undecimo . Utrum prudentia , quae est respecta boni proprii, sit eadem specie cum ea , quae s
Duodecimo. Utrum prudentia sit in subditis, ata solum in principibus.
Tertiodecimo. Utrum inveniatur in malis. Quartodecimo . Utrum inveniatur in omnibu&bonis . Quintodecimo. Utrum insit nobis a natura . Sextodecimo. Utrum perdatur per oblivionem.
Utrum Prudentia sit in Ni cognoscitiva ,
AD Primum sic proceditur. Videtur, quod Prudentia non sit in vi cognoscitiva, sed in vi appetitiva. Dicit enim August. in lib. de morib. Ecclesiae: cci I s. ciν. med to. I. b Prudentia eo amor, ea quibusa -υatur , ab eis quibur impeditur , sagaciter et gens Sed amor non est in cognoscitiva, sed ita appetitiva. Ergo prudentia est in vi appetitiva. a. Praeterea. Sicut ex praedicta definitione apparet, ad prudentiam pertinet eligere sagaciter : Sed electio est actus appetitivae virtutis , ut supra habitum est.cIα
62쪽
c I. a. q. 13. a. ti P Ergo prudentia non est in vi e gnoscitiva, sed in vi appetitiva. 3. Praeterea. Philosophus dicit in 6. Eth. c e. I.
prudensiam autem minus , quemadmodum is eirca virtutes: Sed virtutes morales, de quibus ibi loquiatur, sunt in parte appetitiva I ars autem in ratione . Ergo prudentia magis est in parte appetitiva, quam in ratione.
Sed Contra est, quod August. dicit in lib. 83. m. q. 6 r. ρω med. im q. 3 Prudentia es cognitio πν- petendarum , in fugiendarum. Respondeo dicendum, quod, sicut Isidorus dicit in lib. Io. Etymol. cad lit. P. prudens dicitur, quasi
mrro videns . 'erspicax enim es , ω incertorum procvidet casus. Visio autem non est virtutis appetiti vae , sed cognoscitivae . Unde manifestum est,. quod pνυ dentia directe pertinet ad vim eognoscitivam , non autem ad vim sensitivam ; quia per eam cognoscimus solum ea quae praesto sunt, & sensibus offeruntur. Cognoscere autem futura ex praesentibus , vel pris teritis, quod pertinet ad prudentiam, proprie rati nis est .' quia hoc per quandam collationem: agitur.
Unde relinquitur , quod prudentia proprie sν in ν
Ad primum ergo dicendum , quod sicut. supra dictum est, c I. p.-8 a. a. q. d voluntas movet omnes p tentias ad suos ataus. Primus autem. actus appetitivae virtutis est amor, ut supra dictum est. I. γ a. Sic ergo prudentia dicitur esse amor, non quidem essentialiter, sed inquantum amor movet auacium prudenti e . Unde& postea subdit Augustinus, quod prudentia es amον bene discernens ea , Orassus adjuυetuν ad tendendum in Deum , ab his quibus prudentia impediri potes. Dicitur autem amor discerne re, inquantum movet rationem ad discernendum. Ad secundum dicendum , quod prudens confiderat ea quae sunt procul, inquantum ordinantur xd adHyandum , vel impediendum ea, quae sunt praesenti.-liter agenda . Unde patet , quod ea quae conliderat prudentia, ordinantur ad alia, sicut ad finem : E rum autem, quae sunt ad finem, est consilium in ratione, & electio in appetitu Quorum duorum eo silium magis proprie pertinet. aci prudentiam , dicit
ponit consilium, est Onim appetitus prae onsiliati, ut dieitur in a. Eth-cm 3- ij to, Sta ideo euam eligere Doten attribui Pxudontiae s90stquenter , inquau
63쪽
tum stilleet electionem per consilium dirigit. Ad tertium dicendum , quod laus prudentiae non eonsistit in sola considerarione , sed in . . i lica iove ad opus, quod est finis practicae lationis. Et ideo si in hoc defectus accidat, maxime cst conti arium Prudentiae o quia sicut finis est potis imus in uno tuoque;
ita & desectus , qui est circa finem , cit pessimus. Unde ibidem Philosophus subdit, quod priι entia non es solum eum ratione , sicut ars . Habet enim , ut dictum est, c Me , a. a. q. 37. a. 4. applicationem ad opus, quod fit per voluntatem.
Ex art. habes primo . quomodo per rationem mstendas , merito fuisse insinuatum a scripturis ,&c. quod prudentia est in vi cost noscitiva: insinu tur vero per hoc, quod dicitur Proverbiorum nono: Seientia sanctorum prudentia . Patet enim , quod scientia est in vi cognoscitiuar unde dicere, prudentia est scientia, est aperte fateri, quod prudentia est iu cognoscitiva potentia. item per hoc , quod dicis tur ab August. in lib. quaest. prudentia es cognitio vertim apyetendarum, in fugiendarum . Cum igitur haec sit definitio prudentiae , patet secundum Augu sinum, quod essenties iter prudentia est in vi cogninscitiva. Seeundo vides : quomodo, ex iis bene penta tis, & applicatis, declaretur, & consolidetur Ange Iica doctrina, praesertim, &c.
. Utrum predentia pertineat festim ad rationem Priaticam, an etiam ad Ipeculati m. 37. a. 3. eor. Et 3. mss. 33. a.
AD Seeundum sic proceditur. Videtur, quod prudentia non solum pertineat ad rationem practicam , sed etiam ad .speculativam . Dicitur enim Pro Io. Sapientia es viso prudentia: Sed sapientia principalius consistit in contemplatione. Ergo & prudentia. a. Praeterea. Ambros. dicit in a. de ossiciis: c e. a
ciri Mn. Prtidentia in veri intesigatione versatur, in seientia plenioris infundia eupiditatem di Sed hoc pertinet ad rationem speculativam. Ergo prudentia consistit etiam in ratione speculativa. g raeter a. eadem patie animae ponitur a Phi-ὲosopho ars, & prudentia , ut patul- in 6. Ethieorum :
64쪽
c e. r. 'M M. to. s. non solum inveniturditast a, sed etiam speculativa; ut patet in artibuτ. mlibus . Ergo etiam prudentia invenitur & pr ctica, & fpeculativa. Sed Contra est, quod Philosophus dicit in 6. Eth..ce. S. D. I. d quod 'udentia ess recta ratio ago'm et
Sed hoc non pertinet nisi ad rationem praeticam. Ergo prudentia non est nisi in ratione prae ica.
Respondeo dicendum, quod, sicut Philos. dicit in ε. Et hic. c e. s. in princi tm 3. J prodentis es bene po Deonsiliari. Consilium autem est de his, quae sunt Pernoς agenda in ordine ad finem aliquem. Ratio autem eorum , quae sunt agenda propter finem, est ratio praefica. Unde manifestum est, quod prudentia non eoinfir nm in ratione practiea. Ad primum ergo dicendam, quod, sicut supra dictum est, cri4I. a. 3. 3 sapientia considerat eiulam altissimam simpliciter . Unde consideratio causae altissimae in quolibet genere pertinet ad sapientiam in illo genere. In genere autem humanorum actuum causa altissima est finis communis toti vitae humanae r Et hune finem intendit prudentia . dicit enim Philosin 6. Et hic., ce. s. ω 9. to. s. quod sicut ille qui ratiocinatur hene ad aliquem finem particularem, puta ad victoriam, dicitur esse prudens, non simpliciter, sed in hoe genere, scilicet in rebus bellicis rha ille qui bene ratiocinatur ad totum bene vivere εdicitur prudens simpliciter . Unde manifestum est , quod prudentia est sapientia in rebus humanis e Non autem Nientia simpliciter; quia non est circa causam altistimam simpliciter . est enim ci rea bonum humanum Hoc autem non est optimum eorum, quae
sunt. Et ideo signanter dieitur, quod prudentia es sapientia υλ , non autem sapientia simpliciter. Ad secundum dicendum , quod Ambro f. ct etiam Tullius cl. a. de Invendi aliqv. ante f. nomen prudentiae Iarq ius sumunt pro qualibet cognitione hum
na, tam speculativa, quam practica.
Damvis dici possit , quod ipse actus speculativae
rationis, secundum quos est voluntarius , cadit subqlectione, & consilio quantum ad suum exercitium se per consequens cadit sub ordinatione prudentiae NSed quantum ad suam speciem , prout comparatur adhbiectum , qu est verum nesessarium , non cadit sub eonsilio, nec tub prudentia. Ad tertium dicendum , quod omnis applieatio rationis rectae ad aliquid factibile pertinet ad artem zMd ad prudentiam non pertinet nisi applicatio rationis re is ad ea, de quibus est eonsilium i Et huiusi
65쪽
modi sunt, in quibus non sunt viae determinatae veniendi ad finem, ut dicitur in 3. Et hic. 3. Quia ergo ratio speculativa quaedam facit, puta YHlogismum, propositionem, & alia huiusnaodi, in quibus proceditur secundum certas, S determinatas vias , inde est quod respectu horum potest salvari ratio aς-tis, non autem ratio prudentiae: Et ideo invenitur aliqua speculativa ars, non autem aliqua pruderitia.
EX artic. habes primo ,' quomodo per rationem ostendas, merito insinuatum a scripturis , & Philosopho, quod prudentia est practica , k non speculativa i insinuatur. autem per dictum illud 6. Ethico prudentia in νecta ratio agibilium. Per agibilia enim
intelliguntur ea, quae sunt per nos agenda, de quihus est consilium. Talia autem ad rationem practicam solum pertinent : ut in tex. ad teνtium melius declaratur. item per hoc insinuatur , quod, quando de prudentia scripturae loquuntur , eam attribuunt
actis , sive agibilibus hominum : ut de prudenti actione Abrahae circa uxorem suam, Genesis duodeenmo, vigesimo; pastores, decimοtertior filios , υige iamotertio . De actione Rebeccae circa Jacob , υ,νβ-moseptimo . Iacob circa Laban . 3 o. circa Esau o vium, 32. Ioseph circa fratres, quadrages moquarto: Iethro circa consilium Moysi datum , Exodi decimo ctavo, &c. Secundo vides: quomodo Sc.
ARTICULUS III. 26 Utrum prudentia sit cognoscitiis sngularitim .
Inf. a. 15. cov. oe q. 49. a. a. ad I. oe a. s. ad
AD Tertium si e proceditur . Videtur , quod prudentia non sit cognoscitiva singularium . Prudentia enim est in ratione , ut dictum esto a. I. bu.
Sed ratio est universalium, ut dicitur ini. Physic rex. Φ9. to. a. Ergo prudentia non est cognosciti vanin universalium. 2. Praeterea. Singularia sunt infinita: sed infinita non possunt comprehendi a ratione . Ergo pruden tia , quae est ratio recta, non est singularium. 3. Praeterea . Particularia per sensum cognoscuntur et Sed prudentia non est in sensu r multi enim bentes sensus exteriores perspicaces, non sunt pra
66쪽
dentes. Ergo prudentia non est singularium .
Sed Contra est , quod Philosophus dicit in 6. Ethici chr. β IO quod prudentia non es uni-υresalium DIum, sed oportet etiam sensularia cognoscere sRespondeo dicendum , quod , sicut iupra dictum
est, I. hu. qm ad 3. ad prudentiam pertinet non sollim consideratio rationis, sed etiam applicatio ad opus, quae est finis practicae rationis. NuIlus autem potest convenienter alteri aliquid
applicare, nisi utrumque cognoscat ; st. & id quod applicandum est& id cui applicandum est. Operationes autem sunt in singularibus . Et ideo neresse est, quod prudens oe eo noscat tin resalia prine pia rationis, is cognoscat 'nsularia , circa quae sunt o
Ad primum ergo dicendum, quod ratio primo quidem, & principaliter est universalium : potest tamen universales rationes ad particularia applicare . Unde syllogismorum conclusiones non solum lane universales , sed etiam particulares ; quia intenectus perqu1ndam reflexionem se ad materiam extendit, ut dicitur in 3. de Anima. rex. I . to. 2. Ad secundum dicendum , quod quia infinitas sin-pularium non potest ratione humana comprehendi , inde est quod sunt incertae providentiae ut dicitur Sap. 9. Tamen per experientiam singularia infinita reducuntur ad aliqua finita , quae ut in pluribus accidunt; quorum cognitio sullicit ad pruden iam humanam. i Ad tertium dicendum , quod , sicut Philosophus dicit in 6. Ethie. e. 8. ad filo. prudentia non consistit in sensu exteriori , quo coguoscimus istisibilia propria , sed in sensu interiori, qui perficitur per memoriam , & per experimentum ad prompte iudicandum de partisularibus expertis : non tamen
ita quod prudentia ut in tensu interiori , sicut in subiecto principali : sed principaliter quidem est inr tione , per quandam autem applicationem pertingit ad huiusmodi sensum .
EX art. habes primo i quomodo per rationem Diastendas, merito dictum fuisse a philosopho sexto Ethic. quod prudentia non est universalium solum, sed oportet etiam singularia eognoscere . item insinuatum a scripturis fuisse per hoc , quod secundo Rς- ςum duodecimo narratur ad declarandam Prudenta mN o
67쪽
Nathan prophetae , quod ipse prius proposuit parabolam , quasi universale quoddam ipsi David , deinde illam applicavit ad singulare peccatum ipsius. Secundo vides, quomodo, &c.
AD Quartum sic proceditur. Videtur, quod pruindentia non sit virtus . Dicit enim August. in ude lib. arb. ceap. i3. eis. prine. D. I. quod prudemata es appetendavum, oe vitandaνum rerum scientia: Sed scientia contra virtutem dividitur , ut patet in Praedicamentis. c eam de quatit. to. I. Ergo prudentia non est virtus. 2. Praeterea. Virtutis non est virtus: sed artis est virtus, ut Philosoph. dicis in G Et hic. c cap. I. eis. f. D. S. Ergo ars nos est virtus et Sed in arte est prudentia. dicitur enim a. Paral. 2. de Hiram, quod sciebat caelare omnem seuIpsuram, oe adinvenire praserinter, quodcumque in vere necessarium es . Ergo prudentia non est virtus. 3. Praeterea . Nulla virtus potest esse immoder eta: Sed prudentia est immoderata; alioquin frustradiceretur Proverb. 23. Prtidentia tuae pone modum Ergo prudentia non est virtus. Sed Contra est, quod Greg. in a. Mor. c cap. et Cis. prino prudentiam , temperantiam , sortiturunem, & iustitiam dicit esse quatuor virtutes- Respondeo dicendum , quod , sicut supra die viri est, I. a. q. IS. a. a. oe 3. ω q. 36. a. I. cum de vir autibus in communi ageretur, virtus es, quae bonum facit habentem, oe opus eius bonum reddat. Bonum autem dici potest duplicisis . Uno modo materialiter pro eo quod est bonum: Alio modo sormaliter secun dum. rationem boni . Bonum autem , inquantum huiuiasmodi , est obiectum appetitivae virtutis . Et ideo, si qui habitus sunt, qui faciant rectam considerationem rationis, non habito respectu ad rectit dinem appetitus, minus habent de ratione virtutis, tanquam ordinantes ad bonum materialiter, idest ad
id , quod est bonum , non sub ratione boni : Plus inutem habent de ratione virtutis habitus illi , qui respiciunt rectitudinem appetitus ; quia respiciunt Onum non silum materialiter , sed etiam sormal,
68쪽
ter , idest id quod est bonum sub ratione boat . . Ad prudentiam autem pertinet, sicut dictum est,c a. a. hia. q. ad 3. ω a. 3. applicatio rectae rationis ad opus, quod non fit sine appetitu recto . Et ideopeiadentia non fium habet rationem virtutis , quam habent alii υιrtutes intellectuales ; sed etiam babeaνatisnem virtutis , quam habent aliae virtutes mor Ies , quibus etiam eonnumeratur .
Ad primum ergo dicendum, quod Augustinus ibi Iarne accipit scientiam pro qualibet recta ratione. Ad secundum dicendum , quod Philosophus dicit, artis esse virtutem, quia non importat rectitudinem appetitus . Et ideo ad hoc quod homo recte utatur arte, influiritur quod habeat virtutem , quae faeiat rectitudinem appetitus. Prudentia autem non habet Ioeum in his, quae sunt artis : Tum quia ars ore natur ad aliquem particularem finem : Tum quia ars habet determinata media . Per quae pervenitue ad finem . Dicitur tamen aliquis prudenter operari in his quae sint artis, per similitudinem quandam . In quibusdam autem artibus propter incertitudinem eorum, quibus pervenitur ad finem, secessarium est consilium ἰ sicut in medicinali , & in navigatoria , ut dicitur in s. Ethic. c ωρ. 3. to. I. Ad tertium dicendum, quod illud dictum sapienistis non est sic intelligendum , quod ipsa prudentia sit moderanda ; sed quia secundum prudentiam est aliis modus imponendus.
Ex artie. habes primor quomodo per rationem mssendas, merito fuisse a B. Gregorio dictum , quod prudentia est virtus. Hoc autem dixit per hoc, uod prudentiam, temperantiam, sortitudinem , &Justitiam , quatuor esse virtutex definivit. Seeundo vides et quomodo, Sc.
ARTICULUS V. Maorum prudentia sit virtus Decialis.
AD Quintum sic proceditur. Videtur , quod prudentia non sit specialis virtus. Nulla enim spe eialis virtus ponitur in communi definitione virtutix
sed prudentia Ponitur in communi desinitione via
69쪽
tutis: quia in a. Eth. ωρ. 6. ts. s. definitur vir habitus electiυus in s iocritare exissem, determinata ratione quoad Ws , prout sapiens determinabit : Recta autem rario intelligitur secundum prudentiam, ut dicitur in 6. Ethici e. a med. oe eap. Ult. cim med. to. S. Ergo prudentis non est specialis virtus.
2. Praeterea . . Phil. dicit in 6, Eth e. I a. eo. 3. quod υirtus moratis recte faeie operari fuem , prudentia autem ea que sum ad Mnem. Sed in qualibet virtute sitnt aliqua operanda propter finem . Ergo prudentia est in qualibet virtute . Non est ergo vi tus specialis. 3. Praeterea . Specialis virtus habet speetale obi
ctum: Sed prudentia non habet speciale Obiectum rest enim recta ratio agibilium , ut dicitur in s. Ethliacor. 0e. S. to. S.) agibilia autem sunt omnia opera virtutum'. Ergo prudenti a non. est specialis viretus. . Sed Contra est, quod condividitur , & connum . ratur aliis virtutibus. dicitur enim.Sap. 8. Sobrielm
rem, oe prudentiam doeet Mitisitiam, oe vi tutem'. Respondeo dicendum , quod cum actus , & habia tus recipiant speciem cκ obiectis , ut, ex supradictis
cesse est quod habitus , .leui respondet speciale obiectum ab aliis distinctum, specialis sit habitus; & fi
est bonus, est specialis virtus. Speciale autem.obi elum dicitur, non solum secundum materialem contaderationem ipsius , sed magis secundum rationem formalem , Mi ex stiprru dictis patet. I. 2. 34. s. a. ad i. J Nam una & eadem res cadit sub actu di- . versorum habituum etiam diversarum potenti rum , secundum ra nes diversas. Maior autem diavorsitas obiecti requieitur. ad diversitatem potentiae,
quam ad diversitatem habitus ; cum plures habitus inveniantur ini una potentia , ut supra dictum est .c I. a. q. 34. a. l. Divcisitas ergo rationis objecti , quae diversificat potentiam, multo magis diversificat diabitum. Sic ergo dicendum est, quod enm prudentia sit in ratione, ut dictum est ψ a. a. hu. q. diversificatur quidem ab aliis virtutibus intellectualibus secundum materialem diversitatem obiectorum . nam sapientia , scientia & intellectus sunt circa necessaria ἰ ars autem, ist prudentia circa contingentia et sed ars circa
iactibilia , quae scilicet in exteriori materia construauuntur ; sicut domus, cultellus, & huiusmodi aientia autem est circa agibilia, quae scilicet in ipso, strante eonsistunt, ut supra habitum est. I. a. ID
70쪽
5 . a. 4. sed a virtutibus moralibus distinguitur prudentia secundum formalem rationem potentiarum
distinctivam, scilicet intellecties, in quo est prudentia, S appetitiis , in quo est virtus moralis. Unde manifestim es , prudentiam esse Deciatim virtutem ob omnibus aliis virtutibus disinctam. Ad primum ergo dicendum , quod illa definitio non datur de virtute in communi , sed de virtute morali ; in cujus definitione convenienter ponitur
uirtus intellectualis , communicans in mate rix - -
ipsa, scilicet prudentia ; quia sicut virtutis moralis subiectum est aliquid participans rationem , ita viristus moralis habet rationem Virtutis, inquantum paristicipat virtutem intellectualem. Ad secundum dicendum, quod ex illa ratione habetur , quod prudentia adiuvet omnes virtutes , Sin omnibus operetur: Sed hoc non lassicit ad ostendendum, qaod non sit virtus specialis i quia nihil prohibet in aliquo genere esse aliquam speciem, quae aliqualiter operetur in omnibus speciebus eiusdem generis : sic ut Sol aliqualiter influit in omnia coria
Ad tertium dicendum , quod agibilia sunt quidem
materia prudentiae , secundum quod sunt obiectum rationis, scilicet sub ratione veri : Sunt autem maiateria moralium virtutum, secundum quod sunt obi ctum virtutis appetitivae, scilicet sub ratione boni.
EX art. habes primo : quomodo per rationem mstendas , merito fuisse a scripturis insinuatum , quod prudentia est specialis virtus. insinuatur autemper hoc, quod virtutibus aliis condividitur, Sapientiae octavo. Sobrietatem , ω prudentiam doret . oemsistam , ω virtutem. Ex eo enim, quod condividitur eis, datur intelligi, quod ab eis distinguitur & hoc est, esse specialem virtutem. Secundo vides: quomodo ex iis bene pensatis, S applicatis Angeli. in doctrina praesens vicissim consolidetur. Tom. IX.