장음표시 사용
101쪽
si pelti Salii niversi in Aule.
asserat Galen .de fructu loquens, sed dicat tantum, quo ψ creditus est Ductu
eius cancros eliquarc. H inc colligenda rei veritas, quam etiam non absolute assirmauit Avicen. sed dixit, tantum. Et iam dictum es , scilicet a Dioscoride, non ab alio. Cap. XIII. Avicen. insinuans Galenum Lib. I. Aph. 32. profitetur, illum reprehendens, ab eo diuersam se tradere de sternutatione, doctrinam,dices.
Sternutatio est motus proprius cerebri ad expellendum humorem, mel nocumentum aliud, cum auxilio aeris naribus attracti, per iam nasi, dest oris. Postea, paucis interpositis, inquit. uuidam, ut Galenus, existimauerunt, quod cerArum non declinat ad sternutationem, nisi quando conuertitur nocimus humor in aerem, ct extrahit eum, cum aere naribus attracto, sist illud non es necessarium, o c. In qua roalucinatus est Avicenna,existimans,Galenum hanc sententiam uniuersalem protulisses cum tamen particularis sit, & solum hoc speciatim de sternutatione ex capite prouenienti loquatur. Unde non uniuersaliter, sed prensius potius legebat Aph. hoc modo. Sternutamentum ex capite euenienI, sit cerebro calefacto, gre. Nam fit sternutamentum ex capite, cerebro ipso calefacto, quoniam calefactionem sequitur humorum raritas, rarefactione autem humores in spiritum conuertuntur, quo irritante vim expulsivam, & indoeeo exploso, fit sternutatio. Hinc Arist. 3 a Probi. Probi. s. dicebat. Erg. 'mutamentum beneualere caput, sin posse concoquere indicio est y cum enim capitis c
lor humorem, spiritum e mimis, tunc moueri sternutamentum consueuit. Et ideo dicebat. Sic enim humor concalefactus, relerius effluere , conuersus in spiritum pors. Et subiungebat. Cum enim calor secedat capitis, qui eius partis humorem natus movere aptus est, quo in aerem attenuato, sternutamentum exultat, δ=c. Cuiuia
ratione fit, ut ex his maxime caput leuetut, Vt ibidem docet Gal. & potissimum, ubi adsit dolor capitis, qui ex multo flatu lento spiritu ortus sit y exste mutationibus enim hic sanatur, ut docet Gal. Lib. α Epid. Sect. 6.Com. . Et ideo, sternutationis, in morbis acutis, ex capite, praeterquam in his, qui pulmonem fatigant, quantumuis perniciosis, superuenientes,sgna sunt
salubria, ut docebat GaI. Lib. a. Progn. Com. qu. quoniam indicant co coctionem, & robur secretricis facultatis in cerebro, qua concretus humor in spiritum conuertitur, & inde per sternutationem exploditur 9 cui rei adstipulatus Arist. Lib. I. de Natura Animalium Cap. o. dicebat. Paras elei nasus, quae meatum praebet spiritui s aerem enim ea parte reddimus, δ' accipiamus . Sternutamentum quoque eadem agitur parte, quod flatus iniuersi eruptio est. Senum augurale, sist mnum exspiratuum omnium generibus sanctium, donacrum. Augurale autem est quoniam ut dicebat Gal. & affirmat Arist. 32. Probi. Probi. s. ex sternutamento indicium bonae valetudinis auguramur qua omnia, de sternutamento ex capite intelligenda. Caeterae autem sternuta tiones hoc pacto nequaquam fiunt; sed solum ex mordicatione, & irritatione in penitioribus narium partibus facta, siue sit causa externa, siue interna. Vnde grauedines mordicantes, & aliae materiar similes, a cerebro descendentes, & in pinnam intra nares immissae, & medicamenta errhina, Nquaecunque Vim expultricem irritare possunt, apta sunt sternutamentum
ζης itare. Quae omnia nouit Gal. qui nec de his affirmauit, necessario bu
102쪽
morem in flatum,&spiritum conuerti, ut fiat sternutatio; sed solum hoe
asseruit de humore in cerebro contento. Quare haec Verba habet. Nam etsi aliquis humor in rapite abundat, non facit tamen sternutamentum, nisi in mentum conuertatur, δ' cet. His autem suppositis, patet, Auic. sententiam, sternutamentum scit . esse motum cerebri ad expellendum humorem, & aliud nocumentum ; si per nocumentum, intelligit materiam corpulentam, vi alia videtur habere littera, non esse uniuerse liter veram; quoniam lassicit quod sit vel spiritus , vel materia. Si vero intelligit omnem causam, ita ut etiam includat spiritum, ad mentem Gal. recte sensisse videtur; nam ad excitanda sternutationem, requiritur irritatio virtutis expulsivae, facta, vela spiritu, vel a quacunque causa mordicante, ad cuius explosionem insurgens virtus expultrix, sternutamentum inducit, Vt molestantem causam remoueat y aut ad hanc explosionem, si adsit materia in vijs nasi, vel oris, ctiam eadem exploditur. At hoc per accidens , Vel vi magis proprie dicam, ex consequenti; non autem quod sternutatio sit proprie motus cerebri, ut inquit Auic. ad explodendum humorem per viam nasi, Vel oris. Sententia illa, qua habet Auic. illum, cui adhibentur sternutatoria,-non
sternutat, non sperari sanari posse. De sumpta est ab Arist. 3 2. Probl.9. ubi hoc
habet . auamobrem moribundos interdum sternutatorio excitamus , tanquam si hoc
inci nequcant ,spes nulla salutis sit. Quam sententiam adnotare volui, ut Iuniores moneam, in his , qui aegre habent , ad prognosticum, hoc indicium
aduertendum esse; quod a me obseruatum, raro fallax deprehendi. Pulcherrimam tradit hoc loco, de sternutatione sententiam, maxime in administratione medicamentorum sternutationem prouocantium, aduertendam, scilicet, quod ubi materia sit cruda in capite, sternutationes laedunt. Quod in horum medicamentorum usu animaduertant Medici, nomateria sit cruda, alias maius foret nocumentum iuvamento; quoniam cruda, ad mentem etiam Hipp. non sunt mouenda . Cuius ratione, etiam fit, ut sternutationes in destillationibus, & grauedinibus, & alijs cerebri assectibus,materia existente cruda, haudquaquam prosint, sed noceant; cuius oppositum postea succedit materia concocta, tunc enim iuvant, & capitis grauitates, & caeteros assectus subleuare possunt. Cap. XIV. Sternutationes sponte orientes , & ex capite, non veniunt curandae, nisi sint molestae, propter aliam pastionem, in qua nocuae sint, ita, corpore existentem; sicuti in depositione senusionis, in ulceribus oculorum, in chirurgia herniae, in confossis, in vulneribus abdominis, & ali)s consimilibus asiectibus. Ceterae autem, quae non ex capite, sed ex alia causa oriuntur , ne quidem N ipsae curandae , nisi, vel propter molestiam, quam patienti, ex proprio assectu inserunt; vel propter laesionem alteri
morbo illatam. In omnium autem harum sternutationum curatione, animaduertenda est causa, pro cuius ratione, remedia paranda erunt. Vnde,
Vbi causa erit materia spirituosa, discutientia erunt applicanda; si mordicans, conuenient contemperantia; si calida, refrigerantia; si frigida, calefacientia; si humida, exiccantia. Quod si haec non satisfecerint, deri-uanda est materia ad oculos, ad aures, ad palatum, & pro ratione diuersae
103쪽
94 Petri Salii Divers in Avid.
causae morbi, et erit incumbendum, eam abscindendo, &omnes causas externas remouendo . Ad quas indicationes, si ea, quae ab Auic. tradita sunt, dirigantur, proficiet Medicus; sin minus, confvsh agens, prout Auic. scripsit, scopum plurimum non attinget. Cap. XU. Inter sternutationem prouocantia, enumerat optum; quod cum sit stupefaciens, unde potius sternutationes sedare, quam irritare potest, mirum cit, quomodo inter erritina recenseatur; nisi forsan littera sit corrupta.
Cap. XVI. His, quae leui negotio e naribus educi possint, satisfacient errhina; in his autem, quae magis infixa sunt, & sternutationibus rebellia, indigemus chirurgica opera. Pruritus, nasi ultra assignatas, hoc loco ab Auic. causas, gignitur, & iam
ratione lumbricorum, in imo Ventre haerentium . ab his eni eletiantur u pores acres, qui ad nar ascendentes, ibidem pruritum excitant; pro cuius curatione lumbricorum curatio adhibenda.
Cap. II. QCribit, colores, Be sapores in lingua, hon tantum signiscare eiusdem dispositioneris; sed etiam indicare plures aegritudine Saliorum membrorum; & exemplum adducens, inquit. Nam rubedo eius, proprie in a peritate , fit nificat apostemata sanguinea in partibus , mel capitis , methepatis ; ν renedo similiter significat frigiditatem, mel capitis, mel stomachi, mel hepatis, I μ de alijs coloribus. In qua re hoc aduertendum est, quod color in lingua, non tantum significat dispositiones, vel hepatis, vel capitis, vel stomachi; secretiam omnes aegritudines aliorum quorumlibet membrorum, qui linguam in consensum adducere possunt; sictiti praecipue, utero Valde inflammato contingit, a quo linguas, pro ratione inflammationis, tingitur, ubi perurens sit y ut Hipp. Lib. G. Epid. secti s. rex. Iq. docens, quid colores in lingua indicare possint, exemplo uteri, habet. Quod idem, &de liene, & de pulmone, & de caeteris visceribus inflammatis, & male affectis intelligatur; non autem de solis, vel cerebro, vel hepate, vel stomacho. Hic alterum animadi tertatur, quod non semper, male assectis praedictis membris , subsequitur immutatio in lingua y quoniam, ut docet Gal. ila
Com. praecitato Tex. Signis quidem , citiae significantur , eueniunt, non tamen rebus necessariosigna accidunt; cuiuS merito st, ut abundante sanguine, non semper lingua rubro colore, abundante melancholia, nigro tingatur, nec inflammato utero, lingua pro ratione inflammationis immutetur; quoniam,&in hoc non cli necessarium, Ut perurens febris accedat, & in illis non est necessitas , ut ad linguam attollantur. Quare , linguae varius color poterit quidem plures membrorum aegritudines significare; non tamen necessaritim est, ut illis male assectis, necessario lingua immutetur, sed hoc tantum continget, ut ibidem docet Gal. vel merito perurentis febris, vel ratione redundantium humorum , aut in toto corpore, aut saltem in solo ventriculo.
104쪽
Inserius inquit. Et quandoq3esignificatur dispositio linguae, ex dispositione motus eius,apud loquelamstc. Ex quibus docere intendit, impedimentum ad loquendum , S grauitatem motus linguae, indicare repletionem, vel sanguinis, vel humiditatis; quod nequaquam negandum est. Attamen, S praeter hoc, sciendum est , tale impedimentum, ubi intermittat, & repetat saepius, futuram vel epilepsiam, Vel Apoplex iam significare ό S tunc non tantum linguae, sed etiam cerebri affectum significabit. Cap. III. Exponens modos curandi linguae morbos , dat hanc regulam generalem , quod ea quae bibuntur ad curandi rationem, post cibum exhibeantur ; quod de localibus medicamentis non potest asseri ; quoad uniue
salia autem, melius est ea sumere ante cibum, tum quae ad concoctionem, tum quae ad euacuationem exhibentur. Nisi hoc forsan in alterantibus quibusdam conueniat y sed tunc regula non erit uniuersalis.
Cap. IV. Nocumentum, inquit, ingreditur in gustu, tribus modis. Intelligas, quia , vel aufertur, Vel imminuitur, Vel corrumpitur. Et omnes hi issionum modi, subiungit, fiunt, vel per se affecta lingua, Vel per consensum. Horum autem causa est triplex, scilicet, vel intemperies, vel morbus instrumentalis, Vel continui solutio. At iis c doctrina non sussciens existit; quoniam erat explicandum, tria illa symptomata, quq in gustu contingunt, scilicet , abolitionem, imminutionem, & corruptionem, accidere, vel ratione virtutis , vel ratione primi instrumenti, Vel ratione menbrorum inseria Dientium primo instrumento . Ratione virtutis , imminuitur in conualescentibus; deperditur in morituris. Ratione primi instrumenti, imminuitur ex intemperie frigida, Vel pura, Vel cum materia; deperditur ex eadem, sed magis intensa s corrumpitur, ubi in eo in farcti sint mali succi, vel ad illud praui mittuntur vapores. Ratione membrorum inseruientium primo instrumento, imminuitur, cx leuiore nerui paralysis, deperditur, ex absoluta; corrumpitur, si pereundem gustum mali affluant succi . His autem positis, clare liquet, in nocumentis gustus, quae indicationes in curatione sint de sumendae, quoad partem primo assectam, & cui incumbendum sit; sem per tamen id obseruando, an assectus in dictis partibus sit perestentiam ,
Cap. V. Ex supradictis satis constat, quam imperfecte Auic. hoc casu, curam nocumentorum in gustu contingentium tradiderit . Praeter haec antem, animaduertendum est , quod loquens de nocumento gustus per consensum a ventriculo , inquit. Si causa fuerit repletis, e r humor malus, evacuetur; gys fuerit acutus, evacuetur cum hierapicra , aut pil. cochijs, aut faetis ex scamonea, pulpa colocynthidis. At indistincte haec prolata sunt, & confuse in usum secepta , maximas laesiones inducere apta sunt. Hoc patet ex differentiae, medicamentorum s quae enim comparatio est hierae picrae cum pil. cocliijs , S alijs medicamentis ab eo adductis P nulla certe, cum nec eisdem competant a flectibus. Quare, hac distinctione habita, haec erunt exhibenda, ut si humor iste acutus in ventriculo sit, & in eo generetur, hiera picra exhibeatur , si autem ad ventriculum , a toto corpore, vel ab aliquo membro
Iongius distante transinittatur , tunc medicamenta illa validiora id usum
105쪽
sue Petri Sali; Diversi in Avic.
veniant, non aute alia ratione; quonia in hac assectione, solo ventriculo Iaborante , & per se, nec alijs partibus concurrentibus, nimis vehementia sunt, & apta potius ventriculum ipsum labefactare, quam roborare Cap. VI. Assignans molliscationis linguae causas, inquit, cx duplici prouenire humiditate, altera sanguinea; altera aquosa. Sanguineam autem indicat rubedo linguae, di caliditas eius; aquosam vero multitudo saliuae subtilis. At mea sententia, magis apta est humiditas crassa, & viscida inducere molli ficaxionem linguae, quam quaecunque alia materia: haec enim sa-cilius obstruit, & promptior est ad impediendum sensum,& motum, quana tenuis, siue sit aquosa, siue sanguinea s, quin imo, sanguinea humiditas, nisi per inflammationem, non est apta inducere mollificationem; sanguis enim non peruenit ad neruos, nisi eos inflammando. Quoniam autem, loquens de ea, quae si per consensum a cerebro, & quaesit eo non consentiente, dicit, hoc analogich cognosci posse, ex tys, in quibus inuenitur dispositio in reliquis membris, acquirentibus ex cerebro motum, se sum. Sciendum est , de lingua , hoc ei proprium inesse, ut a tertia part neruorum habeat sensum; a septima autem , non longe a spinalis medullae initio, motum , ut docet Gal. Lib. q. de Loc. Assec. Cap. a. Quod maxim dest aduertendum, quoniam hinc habemus, in qua parte administranda sine remedia, & praecipud, si hoc sit per consensum I cerebro. Cap. VII. Primam partem huius capitis, Vsque ad ea verba. Et tu quidem ulmsciuisti Sec. totam integre ab Aetio Lib. G. Cap. 3x. transcripsit. Qua re , non crat dicendum . Et si existimatur, quod cum humiditate ἀominetur san- ouis , pskιotomentur quem sub lingua, sic T mentosetur mentum. Quoniam nec sectio harum venarum, nec applicatio cucurbitularum sub mento, administrantur ad tollendam sanguinis copiam; quoniam ista ad hanc indicationem non susiiceret; sed ad diuertendam tantum materiam peccantem. Inferius autem . Et quando mollificatiost mehemens, prohibet locutionem ,
tune sitimatur aliquid Euphorbi, , sin condis, s assiduetur fricatis linguae, r
dicis eius cum i s. Sed nimis potens est hoc medicamentum, nec intra os tuto assumi potest; est enim adurentis facultatis, ut ad ignem prope accC- dat Euphorbium. Struthion autem, quod condisi dicitur ab Auic. in quarto quodammodo est gradu calefacientium, ut habet Gal. 8. de Symp. Med. Fac. Quare, haec ad hunc usum nequaquam admittantur, alias non impune usurpabuntur, vel mista,&refracta administrentur. Si humiditas sit sesellis, s restativa, non profuerint tunc Ibptica, r resolutiva erunt administranda, ait Avicen. At longe melius est, reuellentibus, derivantibus, & exiccantibus agendo, membro mittenti prospicere; quoniam sit generatio humiditatis non inhibeatur, fluxus difficulter intercipietur, licet styptica adhibeantur; ad cuius interceptionem praeter praedicta , maximo
facient exulceratione S in humeri S. . .
Cap. VIII. Sat erat dicere, spasmus linguae quandoque fit per repletionem; iquandoque per inanitionem. Per inanitionem, in morbis acutis, ope exic cationis; per repletionem autem, ab humiditate viscosa, vel a melancholica : utraque enim haec materia, per repletionem, spasmmi facit; non ala,
106쪽
tem quod haec per tensioaeim ia latitudine i ill autem per constrictionem
spasmum inducat. Cap. IV. In cura spasmi linguae, docet faciendas maporationer per fomenta, ad radicem colli; quoniam ut superius dixi, ex Gal.Tex.7.de neruorum propagine, non longe a spinalis medullae initio recipit lingua neruos ad motum. Cap. X. Permagnitudinem lingue, intelligit eum affectum, in quo excrescit lingua in molem eximiam, absque inflammatione; qui affectus est morbus organicus in magnitudine, nihil patiente lingua, praeter magnitudinem- scuiusmodi meminit Galen. Lib. I. de Diff. Morb. Cap. s. Et quoniam ali- uando haec magnitudo linguae aucta est carne bona,& laudabili; aliquano autem non ita laudabili, sed potius fungosa, ideo dixit, aliquando fieri hanc magnitudinem a sanguine dominante; aliquando autem ab humidita-ee phlegmatica. Quae autem fit a tumore, ex aliquo humore linguae substantiam perfundente, ita ut fiat, vel inflammatio, vel cedema, vel scirrhus, vel cancer, hic non recensetur, sed spectat ad Cap. I q. Cap. XI. In hoc capite, per linguae quae accidit in pueris, nunc non intelligit, ut prius, veram linguae resolutionem; sed potius eum affectum, in quo pueri habent linguam extra dentes prominentem, & eam
sic continent. Et quoniam hoc ex nimia pendet humiditate; ideo eam tentat curare victu exiccante. Quae autem fit, resectis fibris musculi retrahentis linguam, cuius ultimo loco meminit, curationem non recipit. Cap. XIL Agit de abbreuiatisne linguae, eius substantia integra permanente; nam abbreviatur, imminuta quinetiam totius linguae magnitudine, siue ex tabes, siue natura; vel ea resecta,& incisa. Cap. XIV. Et quandoque apostematur, inquit Auic. lingua, propter potum men
norum, sicut fungorum, r vij. At opinor hic literam esse corruptam; cum ex iungis, & opio non apostemetur lingua; sed ex pluribus alijs venenis, sicuti ex erucis pineorum, & salamandra,ex Toxico, Napello, & Ixia. Quare , loco langorum, & opi), adscribantur duo alia ex praedictis venenis, ex quibus lingua apostemari queat 3 cuius apostematis nec meminit ipsi Avicenna Lib. q. Fen. G. Tract. I. Summa 3. Cap. I. quo loco, agenS de opto, inquit, ad eius potum sequi linguae grauitatem, non apostem a. Sequiatur autem grauitas; quoniam stupore inducto, lingua ad motum impotens redditur. Cap. XU. Suppurante inflammatione, docet exhibendum esse potum hierarpurae, ad soluendam materiam ab ore stomachi. At intentata suppuratione, supersedendum est Pharmacis soluentibus, nec retrahenda est materia. Distupta suppuratione, statim stypticis agendum esse monet. At prius ab stergendum, quam adstringendum est.
Praetermisiit curam cancri; quoniam occulti cancri non veniunt curandi.
cap. XVI. Per Achael, intelligit omne nocumentum, quo homo balbutire, male loqui cogitur. In assignandis autem causis, cum longe plures, quam Calenus adduxerit; hinc videri posset, vel Galenus diminutus, vel Aui-cenna superfluus. Gal. enim Lib. s. Aph. 3 2. de balbutie loquens, quatuor eius assignat causas. Prima est breuitas linguae. Secunda mollities,&hu- I miditas.
107쪽
arteriis cordis . non recte forsan dicitur ; quoniam nec humores, nec vapores, vel in corde, vel in arter ijs laeuibus, circunstantibus contenti, apti sunt immutare respirationem; unde Videmus, in obstructionibus arteriarum leuium pulmonis,'& cordis, immutari quidem pulsum; non tamen anhelitum, quousque affectio non peruenit ad asperas pulmonis arterias, quae proprie destinatae sunt usui respirationis. Quare, si materia, aut vapor sit, vel in coriade, vel in eius proximis arteri)s, poterit quidem immutari pulsus, & cordi, vel superueniet tremor, Vel palpitatio, Vel anxietas; non tamen haec materia suerit apta producere, non dixerim, ast lima, sed nec aliquam aliam difficilis respirationis speciem, licet forsan aliquam alterationem in respiratione possit inducere. Quod autem dicit, pro curatione in hoc casu, conuenire sectionem venae, sane optime dictum, sicuti leui animaduersione, haec in aliis es limatum generibus ab eo praetermissa est. Haec enim venae sectio, non solum ad curationem saepe est necessaria; sed etiam maxima urgente necessitate,cum Valde anguntur patientes, & sere suffocantur, nihil praestantius est sectione venae; haec enim, praeter omnia alia remedia, symptomatum vehementiam tollit, S respirationem facilem reddit. Cap. XLI. Docens curare diuersas deprauati anhelitus disserentias, insecundo ordine, ponit causam, quae fit ex multitudine maporum,ouisnt in corde, mel in pulmone, mementium ad haec mombra, ex alijs locis; ct pro eius curatione, inquit phlebotomanda est basilica . Sed si vapores ascendant ab utero, vel ab aliis partibus inferioribus, cui dubium est, quin potius secandae sint venae inseriores, quam superiores, ad retrahendam materiam, & vapores ascendentes, ratione causae, sine cuius ablatione non potest tolli, aut morbus, aut symptoma ' Quare praeceptum hoc non erit uniuersale. In tertio ordine, ponit deprauationem anhelitus, ab humiditate sultilicuius ratione, inquit,temperanda est haec materia,cum ingro antibus. At si materia haec sit se rosa, ut in hydero pulmonis contingit, sicut alias scripsi, incrassantia non conuenient, nec erunt apta huiusmodi temperare materiami quia haec eius est naturae, ut nullam suscipiat coctionem, nec in crassationem. Quare, talis curatio, in hac materia non est administranda. Pro curatione quartae deprauationis,ab humiditate aequali, adhibenda esse abstergentia monet; inter quae, enumerat nuces. Sed quantum nuces sint thoraci infestae, non solum experientia comprobare potest; sed etiam hoc ratione consequi possumus; cum enim habeant adstrictionem in senem, unde dicebat Gal. Lib. 2. de Alim. Fac. Cap. proprio. Habent ἔr adstrin-ontis qualitatis non exiguum. Atque cum adstringentia sint in quacunque anhelitus deprauatione, & laesione, noxia, nulli dubium, quin usus nucum. hoc casu, sit fugiendus. Nisi sorsan Avicen. per nuces, intelligat amy datas, quae hoc casu opportunae sunt, propter earum abstersionem, sine adstri
In sexto ordine, proponit curam eius, quae fit ratione catarrhi, dicens eapa tis mundiscationi in hac incumbendum esse, nisi catarrhus tex debilita tesubsantiaorrebris quoniam tum curationem non ha t. Sed cum imbecillita-
108쪽
i1 Petri Salii Divers in Avie.
tis causa sit insignis intemperies, ut Gal. saepius scripsit, & imbecillitas cerebri sat ex insigni intemperie. Igitur ex Avicen. nulla insignis cerebri intemperies curationem susciperet; quod tamen falsum este experientiae, constat; cum tales saepe sanatas a pluribus medicamentis, praecipue autem ex embro cha aquarum naturalium Videamus. Quare, per debilitatem substantiae ceruri, vel intelligit debilitatem ab ortu ue vel in habitu, quae rem ueri non possunt. Cap. XLII. Credo locum hunc Auic spurium, non legitimum esse; cum prς-cipue citet Galeni sententiam, quae nec eius est; nec eius doctrinam sapit, S caetera ab eo proposita sint, praeter enumeratos ab eo casus, ta sine ordine dispositos, exceptis illis, quae de causa deprauationis anhelitus,ex parte
Fen. X. Trach. Secundus Cap. Primum.
Cap. I. A Gens de alterationibus vocis, inter caeteras causas, proponit, , ex mehementia caliditatis pulmonis alterari vocem.& paulo post subiungit. Caliditas autem magnificat morem, i frigiditas acuit eam, or minoraseam. In qua re hoc animaduerto, quod licet Avicen. hic loquatur de causis morbi ficis; non tamen vera est eius sententia, nisi in dispositionibus naturalibus; ut docet Gal. Lib. de Art. Med. Cap. proprio; quo loco declarans, vocem magnam non fieri a caliditate pulmonis, sed a latitudine asperae arteriae, & a vehementi efflatu; scuti nec paruam a frigiditate, sed ab asperararteriar angustia, & non vehementi efflatu, inquit, quod nonsemper, neque primum; sed ex accidente, θ obsolas naturales temperaturas, non aduentitias, ocis magnitudo, aut paruitas sequitur. Vnde patet, posse esse calidum pulmonem ex accidente,& inde fieri vehementem ematum; non tamen generari vocem magnam; quia ex innata frigiditate sit angusta trachea arteria. - Comparans nocumenta facta in membris inseruientibus Voci, ait, quod quando fortia sunt praedicta nocumenta, destruitur mox, di ad destructionem iocis; subiungit, non oportet mi destruatur locutio. Quae sententia, ex diametro opponitur Galeno, qui Lib. q. de Loc. Aff. Cap. 7. comparans haec quinque inter se consequentia, & facientia ad vocem, scilicet expirationem, exsuf- sationem citra strepitum, strepentem exsufflationem, vocem, & loquelam; S docens, quomodo ad laesonem prioris semper sequatur laesio posterio-Ulm; non autem e conuerso, tandem ait, comparans vocem, & loquelam . Sicut mole pereunte, loquelam quoque perire neces est. Exemplum autem ab Auic. adductum, pro confirmatione suae sententiar, fuit desumptum a Gal. Lib. I. de Loc. Aff. Cap. F. sed nequicquam lacit ad probationem; quoniam ex refrigeratione illorum neruorum, non absolutam vocis priuationem subsecutam; nec ea pereunte, seruatam in eo aegrotante loquelam fuisse non assi mauit Galenus. Naucedo, inquit, cum accidit ob humiditatem, accidit ab humiditate pauca y ν cum multiplicatur, parumper tremit; si multiplicatur plurimum, destruitur. Sed
quod tremor vocis fiat ex multiplicatione purae humiditatis dialium est si
109쪽
Cap. XXX. Ad putrefactionem gingiuarum, S: carnis, quae est inter dentes, tandem deuenit ad arsenicum citrinum, & rubetam . Pro hac autem, confugiendu m ad ea, quae superius notata sunt de Arsenico s, & pro citrino, intelligamus auripigmentum; pro rubco autem, sandaracam.
Fen. Septima Tracti Primus Cap. Primum.
Cap. I. A Gens de dolore dentium , inquit, quod, dentes, quando dolent, IT, sentiunt id, quod in ipsis accidit, ex percussione, to tectigation e, si v saltu; ita, ut sentiant in dente fieri saltum, vel iectigationem, a Latinis palpitationcm dictum, quae a dente sentiatur. Circa quod duo animaduertenda sunt. Alterum est, quod cum iectigatio, siue palpitatio, non possit fieri, nisi in membris, qui possunt extendi, & contrahi, nequaquam in dentibus talis poterit fieri affectus; cum sit pars ossea, quae extensionem, &contractionem momentaneam non admittit. Immo Auic. ipse superius Lib. 3. Fen. 2. Cap. I 8. docebat, tectigationem, nec in membro molli, quale est
cerebrum, nec in duro, quale est os sed in eo, quod est medium in duritie; S mollitie feri posse. Alterum est, quod Auic. desumpst hoc a Galeno Lib. s. de Comp. Med. secvn. Loca, qui dum docet, dentes inflammari in propria substantia' posse, dicebat, Dentes ex inflammatione pulsantem, dolorem pati; quod in se ipso ex proprio dolore se persensisse testabatur. Cum igitur talis pulsatio persentiatur, inflammato dente, Prsan periectugationem, S saltum, non intellexit Avicenna palpitationem dictam; sed pulsantem potius dolorem ; quoniam in eo non disseminantur arteriae , quarum ratione, pulsatio in inflammatorijs assectionibus gignitur, & affligit, sed potest quidem a dente, actu sentiente', S dolente, ex inflamimatio. ne propria persentiri pulsatio arteriarum prope dentem, in ipsis gingiuis
decurrentium, quae ex inflammatione propinqua immodice calefactae., Ualidius pulsantes, dentcm affligunt; qua mente dicebat Gal. non solum sci, percepisse ex inflammatione dentem dolentem; sed etiam pulsantem. Addebat, dentes pati apostemata, S rationem reddens, dicebat. Omn
enim quod recipit extensionem, cum augmento nutrimenti, non elongatur, quin recipia extensionem cum s perfluitate; nam se non reciperent materias penetrantes in eis, augis mentantes eos , non ferent mirides, Gr non denigrarentur. Hoc totum transcripta
sit a Galeno, qui volens docerc, quomodo dentes inflammationem pati possint, duas rationes adducebat. Primo, quia ex nutrimento suscipiundi dentes incrementum, sere toto lcmpore vitae nostrae; ideo possint etiam juscipere matella in alienam, quae cxcitet inflam niurionem . Secundo, deni grantur dentes, & liuidi fiunt; quod fit per materiam pratiam, intra dentes susceptam ; ideo pariter postulat suscipere materiam inflammationem inducentem. At Avicen. primam illam rationem noli recth allecutus est; S ideo lange aliter, quam Gal. ipsam recensuit, dicens. Euod omne tu, quod recipit
extensionem, cum augmento, non elongatur, quin recipiat extensonem cum superfiι tate; existimans scit. dentes ex ini dammatione, licuti in partibus carnosis
contingit, o tendi, & maiores seri; quod falsuna est: Dentes enam, & ossa
110쪽
lices radicis ipsius mori; quoniam hi adeo validi iunt, ut etiam ex iis appositis, excuti possit dens, ut & ipse admittit Cap. II. & docet Aetius Lib. 8. Aph. 34. Cap. IV. Agens de dolore in substantia dentis affigente, eiusque causas ex. ponens, ait, primo induci dentium dolorem ex intemperie, vel frigida, vel calida; secundo ex intemperie sicca, haec verba habens. kt exiccatio, propter
priuationem nutrimenti, liciti in simbus. Quam candem sententiam mutuat ut
est Aetius ab Adamante Sophilla, qui censuit, a pura intemperie sicca fieri
dolores intolerabiles. Sed contra hanc plura pugnant. Primo est docti in a Galeni Lib. 3. de Comp. Med. secundum Loca, in quo nunquam, nec ex propria, nec ex antiquorum sententia, asseruit dentes a pura intemperie sicca dolere; quin imo de exiccatione dentis, ob inopiam alimenti, sicuti contingit in senibus, loquens i b. Gai, nequaquam dixit eos dolere. Secundo est experientia ipsa: in senibus enim, quibus alimenti inopia, aridiores, &tabidos, alimentumque non sentiςntes, & ob id tenuiores reddit dentes, nullus adest, nec persentitur dolor,immo omni dolore vacant, tandem valde exiccati , ex inopia alimenti, dentes, sponte, nullaque praecedente ali causa, & sine dolore decidunt. Tertio est Methodus, & ratio medicamentorum , quibus usi sunt, & quae ducuerunt antiquiores medici, ad exim edo dentes sine dolore; hi enim non alia ratione, vol dentem, sine dolore docuerunt evellere, quam per summam exiccationem. Si autem summe scea exi mere dentem, sinedolore apta sunt; ergo a siccitate dentes non dolebunt, alioquin ex applicatione horum medicamentorum summus excitaretur do.
lor. Vltimo , ex mente Galeni, talis exiccatio est insanabilis. Si autem hoc sic se habeat, ut quid Aetius, cum Adamante Sophista, quos sequutui est Auic. proposuere curationem huius assectionis ξ Quare censeo ego, falsum esse , fieri dolorem iq dentibus ab intemperie sicca. Si autem per humectantia praedicti Medici aliquos saeuos leniere dolores, hic no a siccitate, quae insanabilis est in osse ; sed ab aliquo humore acri, dentem penetrante ortum habuit dolor ι qui potuit demulceri per humectantia, contemperata eiusdem humoris acrimonia. Sub finem capitis, habet haec verba. Et quandoque dolent dentes in febribus acutis, secundum semitam communitatis , in malitia complexionis. Sed, an possieeontingere dolor in dentibus, ex calore febrili, videant alij. Ego auter Drsan legere in , & quandoque strident dentes in febribus acutis ; quod Hipp. dictis, & experientiae conuenit. De Dolore autem , ratione febris asiligente, videant alij. Lap. V. Si autem, inquit, non sentitur iam nise in profundo, tune causa est in neruo , qui est in radite eius. Sed nisi alia infrascripta signa addantur, falsa comperietur haec sententia; quoniam incipere potest dolor in radice dentis, qut
nondum communicetur uniuerso denti. In fine, cum ait, Et non remouetur quidem , nis propterea quod materia , quam natura, sest medicina resiluere quaerunt, inuenit locum amylum, in quo expelΤι-
mr. Melius est legere affirmatiue , άν remouetur qui m &C. ad mentem Ga lani, dicentii radicato dente, postea dolorem remoueri; quoniam iaci Vus, ab