장음표시 사용
311쪽
Lib. III. Fen. XVI. Trin. I. 3o;
Longitudinem segionis super rem duram recenset inter causas tenesmi. Sed
qua ratione hoc potest fieri ' Si res dura est frigida, ratione frigiditatis hoc fieri posse censendum quidem est ; sed iam ipse Avicenna proposuit frigiditatem membro aduenientem, tanquam causam ab hac diuersam. Quare superest ut ratione duritiei hoc agat. Sed si hoc, vel per compressionem, vel per colusionem sessio super durum tenesmum irritabit; at neutrum fieri potest , cum per sessionem musculi sphincteres, nec possint aut comprimi, aut contundi. Quare superest, ut superflua sit haec causa, vel apposita sit, ad frigus illud, tanquam causam, illam explicantem. Existimauit etiam Auic. haemorrhoides, fistulas in ano, & ragliades posse tenesmum inferre. Sed vel per illud althir, intellexit Auic. omnes sedis laesiones, S hoc sensu possunt inter causas recenseri; vel intellexit tenesmia, di iuxta hunc sensum alucinatus est y quoniam haemorrhoides tumidae possunt quidem quandam praebere imaginationem irritationis alui; sed quod
possint continuam, & inexhaustam egerendi voluntatem, cum tensione inducere, falsum est omnino; immo ut experientia testatur,oppositum saepius accidit, dum inducunt alui adstrictionem. Fistulae autem in ano, quamuis Penetrantes, nec aptae sunt inducere tenesmum, licet aliquando Ichor, &fanies illa emanans irritet patientem ad alui excretionem; quae tamen cum
non si assidua ,& perennis dici haudquaquam tenesmus potest. Rhagades
vero non tantum non habentur causa tenesmi y verum etiam oppositum smpissime efficiunt; cum enim refugiat natura, & patiens dolorem illum, qui ex faecum excretione in rhagadibus irritari coniueuit, solent aegri continere sarces, & abstinere ab alui excretione quantum fieri potest. Quod fiat tenesmus a lapid nonnulli testati sunt; quod tame inquit Atrici Galenus negauit. At hoc haudquaquam negauit Galenus ; sed hoc solum dixit, nonnullos scripssse, a sorti excernendi conatu, praecedente dolore vehementi aliquos lapides callosos deiecisse, non absimiles i)s, qui in vesica, nascuntur. Quibus positis, subiungit. Id neque ego missi, nec alium iidise a diui. Quae sententia adducta est Lib. 6. de Loc.AssCap. a. ex qua patet Gal. non negasse, licet ipse hoc non viderit; quod tamen experientia nostro aeuo
Explicans conditiones fluxus colliquatiui, primo, inquit, quod in eo frfortis fames; postea subdit, quod cadit appetitus ι Quae duo inuicem sunt contraria . Praeterea, quomodo potest fames esse ingens in hoc fluxu y cum hie solum fiat,vel in se bribus ardentibus, aut pestilentibus; vel in inflammationibus internis, & valde acutis. Quare credo ego, hunc errorem adeo sepianiam non fuisse Avicennae, sed interpretis. Quoniam Avicenna legerat Lib. 3. Aph. r . Atabe habito alui pro ratam supcrueniens lethalcide Lib. 6. Aph. 16. A morbo laterali, melpulmonia habito alui pro viam adueniens, lum. Ideo collegit regulam illam generalem, dicens. 'Et omnis fluxus mentris, qui 'post aegritudinem mehementem, accidens subito , est fgnificatio mortis; quoniam signiscat corruptionem subitam. At nimis exaggerat
hanc sententiam Avicenna ι quoniam hoc licet verum comperiatur in t
312쪽
364 petri Salii Diversi in Avie.
& pulmonia vehementi, tracto in consensum hepate, ob vehementiam prae cedentis passionis; attamen ubi hic contingat, virtute adhuc valida, nec eonsentientibus visceribus, sed ex solo naturae opere, potest esse salutaris, ει potissimum si signa crisis praecesserint, coctionem aliquam indicantia; sicut experientia quotidiana comprobatur, qua saepe videmus, ex grauissismis morbis eos qui sere omni spe sunt destituti, per solam alui fluxionem. superuenientem leuari. Cap. III. Dixit quidem Hipp. Lib. q. Aph. I 2. Gorum alui intectinorum triuitate laborant hiberno tempore purgarisupra, malum. Et quidem iure, ut habet Gal. in Com. quoniam si sit lienteria ab humore acri, & erodente tunicam internam ventriculi,licet per superiora purgari debeat; non tamen hoc hiberno tempore laciendum; cum superius Aph. q. sancitum sit, hieme per i feriora, aestate, per superiora magis purgandum esse. Et s. Aph. sit traditum. Gracilis,ofacile momentes per superiora purgandos esse, cauentes hismem . Si autem sit ii nuria ex humore pituitoso, quando hic adhaeserit intestinis, nequaquam per floriora purgandum esse ; quoniam eorum , quae in intest nis continentur, nihil ρotest per
vomitum euacuari; sed ea tantum, qua in mentriculo continentur. Ex quibus Gal.
verbis liquet, aestate non prohiberi per superiora purgationem in lienteria, ab acri humore abradente ventriculi internam supei sciem; scuti necnegaretur, ubi in lienteria, ab humore pituitoso, pituita ipsa in ventriculo co-tineretur. Avicenna tamen nimis amplificans hanc sententiam, ait . Et Hipp. quidem iam dixit, illis tui intectinorum lubricitatem habent, omitus est malus, er hoc iudicium occultam habit causam. Sed sicuti A uic. causa in ignorauit , it a etiam non cognouit sententiae Hippocratis intellectum, aut scopum. Distinguens fluxum prouenientem ratione intestinorum, vel gracilium . vel crassorum, inter caetera signa, ponit foetorem, dicens. Et exsertore, quoniam illud, quod descendit exgracilibus est magis selidum. At Gai. graveolentiam non Ioci, sed affectionis indicium habuit. Vnde Lib. a. Progia. Com. 22. dicebat. Graveolentia mero putredinis indicium est. Et in serius Tex qΣ. loquent Hipp. de vomitione laetida, dicebat. Constat enim, mi ιuius aufectioni permiasceatur putredo, ea Vsa deterior euadat. Quare cum foetor, & graveolentia sint
putredinis indicia, si adsit putredo in fluxibus,sive a flectis superioribus, siue inferioribus intestinis, semper excrementa foetida erunt; qua absent ,
Distinguens adhuc, an assectio sit in gracilibus, vel crassis intestinis, fluente sanguine, inquit. Et exsanguine, qui erreditur quandoque, quoniam est in gracilibus lauatimus, di non permistus eum ipso stercore. At Gal. Lib. G. Aph.
Cap. a. oppositum sensit, his verbis. Vbi enim cruorem quoque excerni mideris, intueri oportet, mirum hic reliquis excrementis ita sit admissus, mi niuersus misceatur Muniuersis, an pars eius aliqua reliquis Iupernatet; etenim s anmpus est, in
supreioribus f si supernat et, in humilioribus intestinis micui esse oportet. Sed hanc Galeni sententiam superius suscepit Avicen. dicens. Et ex permistione, quρ'niam mehemens permisio cum eo, quod egreditur, significat, quod micui est in sup=rioribμr,oseparatus ab eo, signi cat, quod ipsum est in inferioribus. Quare mirum est, quomodo immemor dictorum, nunc asserat, fluente sanguine ex graci-
313쪽
tibus intestinis, sit impermistus cum excrementis. At sorsan corruptus est Textus, qui assirmative, non negatiuE, prout nunc, est legendus. 4 ' Quandoque dei'iuntur aquosa quaedam tantum, retentis crassioribus exelementis y quod videntes imperiti Medici, & putantes fluxum alui existere , deueniunt ad adstringentia, & inde alvum omnino supprimunt,
aegrotantes in summum vitae discrimen adducentes. Qui casus cuin sit maxima dignus animaduersione, notatur ab Avicenna, per ea verba. Et multorio egreditursuccus separatus a fere, cum ingrossatur, o alleviatur,propter causim, qMae exiccat inam, ter existimatur quod sit fluxus; quare retinetur, di in ipso es mors. Hanc autem sententiam exscripsit ex Oribasio Lib. 8. Coll. Cap. 36. doeente. auibus et cres non inimuntur, eum tamen opus st. Monet enim ibi oribasius, ex Hipp. hunc affectum suppo appellante, quandoque fluxu quendam tenuem succedere, qui non commistus excrementis crassis, praebet Luxionis alui speciem; quo casu tamen, cum indigeant aegri clysteri-hus, nequaquam immitantur. Quod duobus signis indicari posse aduertit
dicens. Primum est, mi cum prius secoris non esset cohibita, nunc nullo modo faces excernantur; deinde mero, tangenti colum, impletum esse manus significabit. Haec
notasse volui; quia est casus pulcherrimus, non animaduersus ab impericis Medicis, & qui in praxi quandique Occurrat. Inter colli quatiui fluxus signa enumerat comitantiam febris minutae. At si pertiquUM um, intelligit colliquefacientem, debuit addere febres pestilentes, & ardentes, & inclammationes viscerum saeuiores; his enim omnibus succedunt saepissimh syntexes, &colli quationes; febres autem minutae ad Iade sunt ineptae j quoniam colli quantes corpus ipsum insensibiliter colli- quant, ut docet Gal. de Hecticis marasmodibus, sub finem Libri io. Meth.
Cap. IV. Τradens uniuersalia praecepta, obseruanda in omni fluxuum cura istione, ait, quod Omnis fluxus in quantumfluxus,curatur cum Opticis, eum incrassentibus , ct cum glutinantibus. At styptica magis uniuersalem normam in Huxibus continent, quam incrassantia, & glutinantia; haec enim in omnisuxus specie nequaquam conueniunt; sicuti in lienteria, & alijs similibus affectibus, o Docens, quando calefacientibus, quando vero restigerantibus uti me dicamentis debeamus, inter caetera monet, ubi retentiva virtus sit debilis conuenire refrigerantia, dicens. Et tunc plurimum sunt necessaria infrigidantia, eum retentiva est debilis. At in lienteria, in qua omnino retentiva facultas labefactata est,nequaquam conueniunt refrigerantia; cum ab intemperie frigidiori ventriculi pendeat. Inter medicinas singulares frigidas, enumerat coriandrum,contra Galeni
Quoad usum narcoticorum, optima, & puIcherrima tradit praecepta, in
curatione nuxuum obseruanda;in eorum tamen compositione quantitatem excedit. Quare caueant Iuniores talia narcotica; nam nimiam opi; quantitatem recipiunt.
Laudat panem cum aceto sectum, dicens. Et sicut panis, cuius farina cum aceto cunficitur, & fit panis bonus. Quam panis consectionem transtulit ab
314쪽
3os petri Salii Diversi in . Avici
Antiquis. Meminit enim Gal. Lib. 8. Meth. Cap. s. huius panis, cuius usiuerat in dysenteria, & in diarrhoea antiqua. Post electionem carnium, duo dat praecepta; alterii, ut potius sint assatae.
quam elixae; alterum ut condiantur cum rebus adstringentibus. Sed quomodo enumerat inter ista condimenta, Psias plurimorum interiorum; idest,uvas passas plurimum carnosas,& plurimae pulpae;cum istae potius ad lubricandam, quam ad adstringendam alvum lactante Nisi forsan has addat reliquis adstringetibus, ad quandam saporis suauitatem; cum caetera admodum insua. uia sint; utcunque tamen hae exhibeantur, semper faciunt ad lubricandam. alvum, nisi sint ex adstringentibus. In delectu ciborum conuenientium in fluxibus, enumerat castaneas, hoc praecipue admonens de ipsis, quod non nocent fluxibus. Sed quomodo ponsunt est e innoxiae , cum sint admodum flatuosae. Fluxibus autem statuo admodum inimica snt, atque sint concoctu difficiles. Sed hoc forsan male exscripsit ab Alex.Trall. qui Lib. 8.Cap. q. in hepatico fluxu ex intemperie frigida, castaneas mediocriter assas, si non admodum crebro sumantur,laudabat, d icens , has itaparatas nihil fritidi habere, & praeterea fluxionum acri moniam obtundere posse, utpote quae mediocre crassitiem, erosionis expertem possideant. At aliud est laudare eas generatim influxibus; aliud exhibere in hepaticis, ad obtundendam acrimoniam.
Fen XVI. Tractatus II. Cap. L i.
Cap. I. π Audauerat Galenus uvas passas, in examine consechtionis phoidis; tum quoniam nobis familiares sunt; tum quoniam. adstringente vi, qua eget hepar ipsum, donatae sunt ό tum etiam, quoniamis
Vim habent concoquentem crudos humores, & coercendi maligna, nec facilὶ putrescunt. At Avicenna dixit, ipsas laudari ad sanandum fluxum titimum, idest hepaticum ; quod licet videatur idem esse acquae dicta a Galeno,
tamen valde disserunt; quoniam Gal. laudat eas, quia ingrediuntur medicamentum hepaticum; non autem quod sistant fluxum hepaticum. Quoad victum hepaticorum, Avicen.abhor ret a pane ex tritico, dicens, kepar non recipere ipsum. At si panis sit ex bono tritico, & satis sermentatus, pro Vsu ,&bene pinsitus,&optime coctiis, non est timendum quin suscipiatur ab hepate, ob eius familiaritatem, & conuenientiam cum eo. Cap. II. Vbi lienteria proueniat ratione pituitae,monet laborandum se in eiureuacuationes se ad hoc non maleant Medicinae propinquae fortitudini, idest, non imbecilles, sed nec etiam malida, ct mistus sis fortis, fortasse, inquit, indiger eis quae sunt sicuti elleborus. Quae sententia consideranda est; quoniam Avice ma absolute non laudat ad hoc, elleborum; sed dubitans hunc proponit dicens, fortasse or hoc iure mento. Quoniam elleborus albus4tabi t a longinquo, S Ventriculum maxime Iabefactat quae duo nequaquam tentanda sunt in lienteria. Quapropter, si tentandus est vomitus, leuioribus,& his, quαVentriculum exonerare, non labefactare apta sunt, erit prouocandus. Ten tandus autem erit vomitus, ubi materia in ventriculo contineatur squae si
315쪽
Lib. III. Aii. XVI. Trin. is lar
ilit abatur ast intestina, non amplius vomitu erit educenda, ut monet Gale . Dus Lib. q. Aph. Com. Iz. Quam sententiam cum considerauerit Avicenniij ideo tandem damnat vomitum in hoc casu. Aquam monet vitandam esse in lienteria; quam tamen si aegrotantes bibanti, inquit, Auic. eam calidum non esse bibendam. Sed si frigida nocent in lienteria 'non ulcerosa, cum pendeat ex intemperie frigida, & ideo negatur aqua , quia refrigerat, cur negauit eam bibendam este calidam; cum actualis caliditas possit utcunque remittere potentialem frigiditatem Θ Num quia metuit relaxationem ΘCa P. III. Inter causas retentivae debilis, praeter intemperiem frigidam, ad mentem Gal.censentis, ex hac fieri lienteriam,numerat etiam intemperiem Calidam. At caliditas licet possit labefactare ventriculum, quord coctione; non tamen id potest, quoad virtutem retentivam, ut superius notauimus,
nisi sit in summo, ut lard extinguat membrum. Cap. V. Etsi necessaria fuerit phlebotomia, phlebotoma,stconforta hepati δ' conserta et entrisuli, inquit Auic. Sed quae vena sit secanda non docet, an dextra ,scit. an sinistra. In hoc dubio tamen videtur ipsam potius eligere dextram, cum subiungat, consortandum esse hepar. At haec sententia ita determinanda est. Si melancholia esciens fluxum, sit saecalis, basilica sinistra, &DIuatella, ad mentem Galeni secandae sunt ι quoniam hae venae respiciunt Iienem, sedem huius humoris ; si autem sit melancholia, quae adustionem sapiat, secanda est basilica dextra; quoniam haec respicit iecur, ex cuius exqsuperanti calefactione haec materia generatur; S in hoc casu confortanduerit hepar, idest, temperandum, ut inde ineptum reddatur ad generati inem huiusce materiei. ui3
In fluxu stomachico, ex melancholia siuente ad stomachum, monet V plicandas esse cucurbitulas Iupra lienem, ad coercendam,stretinendam hanc materia. Sed ad hanc rem alliud praecipuum antiquorum est remedium, videlicet appositio spongiarum, insularum in aceto acerrimo calente, ad stomachum; cuius meminit Gal. Lib. s. de Med. secundum Loca, ex sententia Archigenis; & quo ipsemet Gal. usus est, & recensuit Lib. de Remedijs facile Parabilibus . Hoc autem remedium ab Auic. praetermissum, nequaquam est negligendum. Sed in hoc fluxu, aliud maxime obseruandum praeceptum omisit Auic.
quod si omittatur, intestina excoriari, & exulcerari facile poterunt ό cuius remedium est munire intestina, ne in defluxu horum humorum corrodantur ab eis, quod per clysteres opportunos agendum erit. Cap. 6. Quemadmodum in superiori fluxione, non docuit munienda esse intestina, ne in decursu ab ea materia corrodantur; ita etiam in hoe, licet, timeat, ne cursus huius faciat accidere excoriationem; attamen nusquam meminit, quomodo debeamus tueri intestina, ne in hoc fluxu excorientur. Quod tamen praesidium nunquam a Medico,qui recth medicinam faciat, est omi
tendum; alias cum aegrotantis detrimento praetermitteretur. ,
In tenesmo , fluente sanguine, nec ita facile supprimentibus medic , mentis cedenthmonet, ligari ambas manus isque ad axistas, ct melocit Urim Po
316쪽
36s Petri Salii Diversi in Avic. I
ii, ct si si tersitari ambas extremitates. Quae omnia faciunt ad reuellendum sanguinem a loco assecto. Sed sicuti horum in tenesmo; ita etiam in sanguianis fluxionibus meminisse debuit; cum hae periculosiores existant, similiaque remedia magis, quam tenesmus requirant.
Cap. VII. Mirum est quomodo generalius locutus Auic. dicat, eumque administraret steria, in quibus pεnuntur medicina cauteriistiae, es perniciosum. Cum
tamen huiusmodi clysteria in ulceribus putridis serpentibus,& prauis, Asint necessaria, & ab antiquis longo usu comprobata, & ab eodem Auic. inserius proposita, & laudata sint. Nisi forsan hic loquatur solum de si plici vicere; vel dicat esse perniciosum, si usus horum clysteriorum nequa. tquam sit necessarius . Si Derit necessaria evacuatio, propter malitiom humoris, inquit Auic. sae eam tum timor σ cautela. Quid autem sit cauendum non docet;cum eius suisse Partes monere, non in principio, sed in processu, minorata materia, exhi-hendum pharmacum esse; cum a principio si adhibeantur, sit praecipitare.
materiam, non evacuare, natura per se educente. Secundi, , non tantum
Purgandum esse, propter prauitatem humoris; sed etiam propter quantitatem. Tertit, non assumenda esse in hunc usum medicamenta validiora, Se infesta; quale est scammonium, licet probetur ab Alex. Monuit autem tanis tum assumenda esse ea, quae viceri conserre possunt; qualia sunt adstringen. tia; quod exemplo Myrobalanorum demonstrauit; reliqua autem neglexit, N praetermisit. . Π 2 Victus rationem explicans, monet, dysentericos uti deberes egemmis quod sit tmefactum. Sed cum salita faciant ad prouocationem alui, ac proinde Aetius ex antiquioribus moneat, pultes cum paucissimo sale condiendas esse, quomodo potest conuenire sal gemmae,quod validius est marino Pra
terea, cum torrefactum maiorem partium tenuitatem acquirat, unde dc altius penetrare sit aptum, quomodo non poterit ulcera magis proritare, de mordere t Quare potius debuit dysenteticos ab usu salis deterrere, cumis praecipua ulcerum causa in his sint acres, & mordaces succi, quam proponere usum salis acrioris, & potentioris marino, quod in usu est. In potu exhibet aquam frigidam. Sed cum dysenteriei torminibus, & sa tibus sint obnoxij, tutius est abstinere ab aqua frigida; quinimo Sc calid , vel tepida saltem conueniet magis; quoniam actuali illo calore apta est demulcere, non exasperare. Praeterea, cum frigida actu sint inimica partibus neruosis,&spermaticis, quomodo aqua frigida potest in dysenteria conuenire, in qua intestina, partes neruosae, & spermaticae male affectae sunt ΘQuoad medicamentum illud quod recenset per haec verba. Et ex eis,
conferunt est, mesumantur cineres ostracorum sis vialium, siue aludha partes quatuor,sgallarum partes duas,' piperis partim et a terantur, s cribellentur, pulueriuntur, ex eo pondus 3I . super cibum. Sciendum est hoc esse medicamem
tum Gal. propositum Lib. I o. de simpl. Med.Cap. de cochleis, & ab eo la datum fuisse in dysenteria, ubi nondum ulcera computruerint. Quare pro ostreis fluvialibus, siue pro alud ha, intelligenda sunt cochleae. Docet qua forma, & ex qua materia sint conficienda suppositoria in dysenteria
317쪽
Lib. III. Fen. XVI. Trast I. 3os
se nieria. At nisi ulcera sint in intestino recto, haec nihil prodesse poterunt. Si autem ulcera sint in eo, non amplius dysenteria, sed tenesmus erit , do quo inserius Cap. I 6. Cap. VIII. In fluxu ex multitudine cibi, post eius descensum, iubet, visumat aliquid ex rebus si licis. Sed ut quid uti adstringentibus quorum etiam meminit in serius in istis fluxibus; cum excreta materia lassiciat solum minuere cibum, sicuti& in alijs, abstinentia eius, quod laesonem intulit. Quare in his fluxibus omnia remedia, praeter mutationem cibi, qui augeat, superflua existunt, nisi aliquam noxam intulerint, post fluxum remouendam. Cap. IX. Cautela illa, ut non dormiantsuper collum, est superstitiosa; quia situs non prohibet materiae descensum; qui licet in assectibus thoracis aliquid escere videatur, cum non ita eo stu ad pectus materia dilabatur a tamen in hoc fluxu nihil praestare potest; cum materia descendens ad vel triculum , quocunque stu descendat s unde non est mirum si Graeci huiusce rei ne verbum quidem secerint. Cap. X. Oppilationes causae huius fluxus, aut sunt in ambitu totius corporis , aut in hepate, aut in Venis me sera icis. Quae sunt in toto ambitu, sunt causa, ut non fiat resolutio , sine qua nec fit attractio; quae attractio impeditur etiam a materia obstruente, nec permittente alimentum ad membrata trahi. Quae autem sunt in hepate, & invenis mesaraicis, sunt impedimento ne chylus ad hepatiquo loco confici debet, pervadat; quo impedito,ea materia ad intestina dilabitur, unde si iste fluxus; qui plurimum habet periodos;
quoniam potius hic ratione quantitatis materiae in ventre collectae, quam ratione stimulantis fit ; quod dicebat Avicenna in principio Cap. his verbis. Fluxus oppilationis plurimum si cum periodis , uesit a corpore toto, ah sar ab oppilatisne in hepate, aut inter hepati or intestina. Cum autem haec ita distinxerit Avicen. ex parte causae non ita haec distinguit, sed math confundit ex
parte curationis . Nam quoad pharmacum, inquit. Et quandoque necessarium est in aperiendo oppilationes, solutimum fortiter attrahens materias grassasgenerantes oppilationem. At hoc praeceptum solum conuenit in obstructionibus, quae sunt in ambitu totius; quoniam materiae sunt in remotiori parte. At in obstructionibus, vel hepatis, vel me saraicarum venarum, sortia solutiva,
nequaquam competunt squoniam Valide attrahentia, attraherent materiam a toto, quae irruens ad partes affectas,esset causa maiorum obstructionum;& ideo in his lassiciant medicamenta leuiora,quale est Rh a barbarum, de Agaricus. o autem ad vomitum, non habet locum in curatione ista, nisi quatenus per vomitum educuntur materiae in ventriculo genitae; quae transmissae ad partes dictas possent obstructiones nouas sacere, & antiquas seuere ;alias frustra tollerentur materiae obstruentes per vomitum. Quo autem ad frictiones faciendas, & administranda uicationes, sciendum has tantum conuenirω si obstructiones sint in ambitu totius; hae enim facient tum ad resolutionem corporis, S ad attenuationem humorum ibi delitescentium , tum etiam ad attrahendum alimentum; quae duo nequaquam sunt ex usu in
oppilationibus hepatis, aut mesaraicarum. Et ideo iure dictum est, Avicen-
318쪽
3io petri Salii Diversi in Avie.
nam in curatione non ita distincth procedere, sicuti in diuisione causarum Cap. XI. Aggressus Avicen .curationem fluxus colli quatiui, supponit hunc,
et in lacticis, & in phtificis praecipue fieri; & ideo subiungit, quod tales fluxurnon curantur, nis per curationem morborum a quibus dependent. At haec sentent iacontraria est Galeno, & rationi. Nam quoad sebrem hecticam, cum in hac,& in marasmo non confestim, sed sensim lique fiant corporis nostri partes, conceditur quidem liquefactio; sed non manifesta, nec quae per fluxum corporis excerni possit: nam quae sensim liquefiunt, per exhalationem consumunturI quae autem per evaporationem consumuntur, nequaquam ad intestina peruenire,& efficere fluxum possunt; quod docebat Gal. Lib. I o. Meth. sub finem, ubi proponens disserentiam inter colli quationem febrium m Iignarum, & febrium hecticarum, quae marasmodes, dicebat. Sanesunt,
quas marasmode ebres evocant,omnes ex earum genere, quae colliquanta, sed in eo disserunt , quod quae portis carnis in his colliquatur, ca sempir e poris specie digeritur; in illis defluit in cluntrem. Quoad phtism autem, cum in ea non sit ingens calor, nec potest esse colli quatio y fluxus autem ei superueniens, quem dicebat Hipp. Lib. q. Aph. I a. mortem praenunciare. dc i q. esse lithalem. N Lib. 2. Aph. IO. mortimsignificare, non ex colli quatione prouenit; sed fit, ut in quit Gal. lo c. cit. Lib. s. Aph. Com. I 2. ex mirium imbecillitate. N Lib. 7. Aph. COm. IG. ex potentiae debilitate . si autem hic fluxus ex languore virium sit; ergo non ex colli quatione. Quoniam Ai c. in fluxu colli quatiuo utitur medicamentis restricti uis, dubitandum es et, an in hoc fluxu conueniant adstringentia. Sed quoniam de hoc alias scripsi, nunc sussciat notasse dissicultatem Cap. XII. cutis raritas, rarentris Anstas dicebat Hipp. Lib. Q Epid. secti. 3. Tex. I. Quae sentent ia ex Gal. sic intelligenda, quod aliqui propterea densum, hoc est adstrictum habent ventrem; quoniam per cutem euacuantur multa ι prout contra subiungit Gal. alij per supcr cum ae re dis biles multam in
rurinam faciunt, mentremque exonerant, quali contradicat Gal. haec sentent ia, cutis densitas, ventris raritas. At cum ista cutis densitas per cutis densitatem,
non sola intellecta adstrictione, sed quocunque modo vaporationem impediente) possi, vel ab humorum copia, vela succis crassioribus , vel ab exterioribus adstringentibus, sicuti balneo aluminoso fieri; ita etiam norta
Vnicam formam curandi, qualis ab Avicenna proponitur, requirit; sed modo sanguinis missionem, aut purgationem, modo succorum attenuationcm, S purgationem, modo cutis laxationem, & raritatem desiderat, non Om-Hia autem simul, ut visus est proposuisse Avicenna. Cap. XIII. Avicenna apparentibus cholerae praeludijs,&signis,monet, rouocandum esse omitum. Quam sententiam omnes practici sequuntur. Sed in hoc difficultatem obi jcit locus Galen. Lib. q. Reg. Acur. m. IIO. Nania
cum Hipp. in Tex. de cholera humilia dixisset, Ventrore nie ,' a 'intibus torminiἷus, momitu, ors oratione his quiescendum esse,qmulsam bibire , ἔν momere. Gal. in Com. dicebat, ese legendum potius negative, quam a Ds aliud, & quod illa verba, mulsum bitire, meit, legenda sint, mulsam ιibcre, sinst non momere. Ratio est, inquit Gai quoniam Musi deducit materia
319쪽
Lib. III. Fen. XVI. Tract. I. 3il
ad intestina, I hoc citra diris mentriculi, tum iasumem, tum periculum ; quae laesio, S periculum per vomitum contrahi possunt; nam materia corrupta per vomitum erumpens, ventriculi os amigit, ac proinde illud lancinans, plurima potest inducere mala; & ideo censet Gai. exhibita mulsa, abstinendum essea vomitu,tum propter mulss utilitatem,cum ea possit materiam peccantem ad intestina deducere; tum propter laesionem,& periculum, quod inducere posset, partem ventriculi superiorem permeans. Quare non videtur absolute dicendum, in omni cholera prouocandum esse vomitum; quod videtur testatus Alexander Trall. Lib. 7. Cap. 17. quo loco locutus de Cholera abile, de qua sermonem pariter habuit Hippocrates, & Galen. nbia prouocat vo 'itum, sicut in alijs casibus secerat. Quapropter censendum est, non in omni cholera prouocandum vomitum, & praecipit E in biliosa, ubi ad metem Galeni bilis sit acris; quoniam haec in transcursu, lancinando os ventriculi, 5e morsus, & dolores, & convulsiones, & plura alia perniciosa incomoda inferre potest. Unde in hoc casu, potius contemperantibus agendum est, quam prouocantibus Vomitum; vel sibilis iam fluxa est ad ventriculi os, ει ipsum affligat, contemperantibus his, quae vomitum faciliorem reddere possint, erit agendum; ut hydrelaeos sicuti in simili casu utitur Galenus Lib. a. ad Glauc. Cap. de cura Feb. cum accident: ubi in his qui ex vitiosis humoribus os ventriculi mordentibus laborant, post aquae calidae, aut hydre Iari potum, vomitum prouocat, quo casu a mulsa abst inet; quoniam, & haee morsum augere posset, si per vomitum materia acrior esset educenda. Haec tamen si exhibenda veniat, ca exhibita, vomitus non est prouocandus; quae tamen conuenire potest, ubi bilis nec sit acris, nec sincera, & elui ab oro
Cum vomitus prouocandus est, tria, inquit, obseruanda sunt. Primum, quod et omitus non habeat mim moltificandi stomachum. Secundum, quod non sit delite. Tertium, quod in re non si glutinatio, aut misciditas. Ratione primi,& secundi praecepti, damnat Meum , s hydretion , de sic tacite reprehendit Galenum. Ratione terti), damnat mulsam; & sic impugnat Alexand.& Paulum, qui ad vomitum prouocandum hanc exhibent in cholera; ipse autem. exhibet aquam calidam, mel cum nitro, mel cum silenaphtico, mel ctim omino; quod suit medicamentum Dioclis; & quidem, quoniam ex his non habetur molliscatio stomachi, nec sunt medicamenta inualida, nec glutinationem ullam, aut visciditatem habent. At quod ad oleum, & hydrelaeon, sciendum est,non exhiberi a Galeno, nec ista elle danda, nisi urgente acriori materia;
quo casu, maius est iuvamentum ex contemperatione, quam nocumentum
ex relaxatione oris ventriculi, in qua vomitiua Avicennae, licet validiora, forent multo deteriora; quoniam morsum augerent; nec ea sunt inualida ,
cum bilis acris suit ad os ventriculi; quoniam ex se facile est mobilis; quods ratione patientis adsit vomendi difficultas, laxando ventriculum, sunt satis apta ad prouocandum, S promouendum vomitum. Quo autem ad mulsam , mirum est, dicere Avicen. in ea esse glutinationem, S uisciditate ;cum ipsa ratione suae abstersonis, viscidis, &glutinosis succis expurgandi, si idonea .Quare, forsan in tam graui errore, dubitandum est de corrupti
320쪽
3ii Petri Salii Diversi in Avic
ne Texti potissimum vero cum ipsemet Avicenna Prima Quarti, Cap. de Accid. in Feb. ubi loquitur de syncope ex effasione bilis ad os ventriculi,
exhibuerit mulsam, & syr. acetosum. Quare censeo ego, quod in cholera , non uno tantum dictorii vomitiuoru uti debeamus; sed quolibet, pro ratione materiae.peccantis. Unde si sint cibi corrupti, ad libitum quodcunque exhibendum erit. Si admista si pituita, de materiae sint viscidat, mulsa erit valde opportuna; si bilis, de praecipvh acrior, conueniens erit hydrelaeon , vel semina melonis, ut exhibet Alexander. Si autem dissicilior sit vomitus ,
de materiae contumaces, dummodo non sint acriores, medicamenta Auic erunt Valde utilia. Agens de cholera, cum supersitant, Si malae sint evacuationes,habet liscverba. Et frtasse accidunt, sicis sitis, furis, s significant quod solAtiis mentris permutatur ad sanitatem. At hic Textus potius opposito modo legendus est , ut dicat, y significat, quod solutio mentris permutat a sanitate, idest significat,
quod talis euacuatio cum non sit amplius cibi, dc rerum corruptarum, qua poterant esse ex usu, sed succorum laudatorum, & propriorum omnino,permutat a sanitate, idest, ad malum terminatur, a sanitate ad malam dispositionem patientem permurans.
Cholericos transmittit Avicenna ad balneum, o fundit super capita eorum aquam tepidam. At Hipp. Lib. 3. Reg. Acut. Tex. 9. diccbat. βuibus in mo his plus iusto alium humidiorem habent, non sunt lauandi. Et paulo post subdebat. Neque quibus mirer languent, nec cibum fastidientes,nec nauseabundi, nec biliosa ructantes. Si autem hi excluduntur a balneo, quomodo potest balneum cholericis conuenire; cum his plus iusto alvus fruat, atq; in his vires plurimum labefactentur, & cibum fastidiant; nec tantum nauseabundi, sed etiam ad vomitum sint procliues, & biliosa eructent, & evomant ΘAt procuratione integra cholerae, unum commemoratione dignum ,
praetermissim videtur ab Auic. quod an incuria, an quia id neglexerit factum sit, non liquet. Nam cum dubitari possit, an in cholericis conueniant medicamenta electiud purgantia, nihilque de hoc ab eo dictum sit, iure videtur censendum ab ipso hoc remedij genus, vel non consideratum; vel tanquam damnosum omissum suisses quod tamen Antiquis in usu suisse constat. Nam Lib. s. Epid. Historia i o. habemus, Athenis virum Cholera correptum per potionem ellebori curatum, & sanatum fuisse. Quam curationem aduertens Cael. Aurel. Lib. 3. Acut. Pass. Cap. 2 I. eam i inprobauit, hac ratione videlicet; quoniam inquit Ellebori potio, quae homines non dissolutos dissoluit, in Chaericis, qui ex morbo iam exoluti sunt, maiorem exolutionem in lucens, aegrotantes ad interitum, perducit. Quae ratio sicuti est probabilis, pariter non est spernenda. Sed quid in hoc sentiendum Θ Ego eius sum sententiae, ut si tormina, anxietas, irritatio, vel ad vomitum,vel ad excretiones per alvum, caeteraque symptomata choleram sequentia magis urgeant, quam euacuationes ipsae ; quae εἰ euacuantur non respondeant in quantitate , atque ratione sy mptomatum, cum irritatio sit multa, pauca autem sit quantitas eo IVm, quae educuntur, pharmacum purgans, quod pro ratione, & materia:
PCές xi , dc motus eius conueniat, constantibus viribus sit propinandum. Ratio