장음표시 사용
241쪽
cognoscendo, haec est in intellectu cognoscente res, seu in cognitione ipsarum rerum, & dicitur Veritas formalis, estque co aformitas seu adsequatio intellectus cognoscentis cum re coanita. Tertia in significando. Haec est in vocibus icriptis, & conceptibus significantibus rem sicuti est. Sumiturhaec diuiso ex Aristotele, qui 6. Metaph.in fine dicit veritatem esse in intellectu formaliter: in rebus autem, ut in causa,
seu fundamentaliter 2. Metaph. c. I 2. In Vocibus V ro, tanquam in signo. I. de Interpret. c. . Lege Suarcetae S. metaphysica, sesst. 8. n. I.
a. Veritas generatim est duplex, una simplex seu
incomplexa, altera complexa,quam aliqui dicunt veritatem eognitionis, & veritatem Logicam. Sumitur etiam veritas aliquando moraliter pro virtute, quae inclinat ad consetionem linguae & mentis,signorum externorum,& internae conscientiae, & opponitur
mendacio; sed de hac agemus infra, Titulo, de Iustria, cuius est pars potestativa, ubi etiam de mendacio , & falsitate axiomata proponemus. Porro se- cudum hanc diuisionem tria superioris numeri me
bra possunt lubdiuidi. Nam, V eritas simplex in cognoscendo, inuenitur suo modo in apprehensione simplici,seu prima operati ne intellectus, cui respondet res siue obiectum smplex & incomplexum, in quo est simplex vetitas in essendo; huic ruritas rei siue obiecto incomplexo, respondere potest vox itidem incomplexa, in qua est simplex veritas in lignificando. Similiter
. Veritas complexa in cognoscendo reperitur in secunda & tertia operatione intellectus; huic respondet veritas complexa in ellando siue fundamentalis, quae est entitas ipsarum rerum, quae intelliguntur; quibus rebus etiam respondent voces, in quibus est vetitas complcxa in significando: Sic v. c. verum
242쪽
iudicium, quo iudicamus, Deum esse trinum, Mum , Veritate formali complexa in cognoscendo; si militer vera est propositio vocalis, qua id affirimus , veritate in significando ; sed etiam hoc idiri, Deum esse trinum & unum est in se verum ue ite fundamentali in ellendo. Lege Suareet, loco
DISTINCTIO II. Quid fit Perum . quid )erit generat . Omne Enis et ei: m. Sumitur ex φ. Metap.
ca. J. t. 2. ubi inter alia inquit : Verum eis Ense, Gnon ens non esse. Sensus itaque pronunciatii, omne id, quod habet aliquod esse, Vere habere se esse, in quantum est. Quare intelligitur praeci-ic & primario de ente reali; quod sicuti habet esse, te ellentiam aliquarealem; ita vere talem essentiambet, ac proinde verum ens est, veritate transcen-ntali; quia in sua essentia est tale, ut possit gigne- veram sivi cognitionem in intellectu. Opponiturgo huic, ens sictum, siue ens rationis, quod sicuti ilitatem vere realem non habet, ita neque ens ve-im dici solet : potest tamen huic ctiam praesens toma conuenire suo modo; Nam uti ens reale,rrum est ens reale, sic ens rationis, verum est enstionis. Atque hoc sensu omne omnino cias, ae logicum, siue phy sicum, siue morale, in quan-im ens est, recte dicitur verum i absolute enim &niuersim. 2. Ens oe verum conuertuntur. Elicitur ex eodemipite. J Annectitur hoc axioma praecedentio ex cu- is explicatione facile intelligitur. Sicuti namque
243쪽
omne ens est verum, ita etiam omne verum est ens; dicuntur enim haec duo ad conuertentiam, Ut loquuntur Philosoplii, & patet ex ijs, quae diximus siu-pra, Tit. 3. dist 2. ad illud axioma: Ens unum cοπ-neriuntur. At ue hac de causa fit stas proprie non est iii rebus, siue in ente, ut ens est i quia res Onan CS actu sunt conformes cognitioni, seu ideae diuinae, M possiunt esse conformes intellectui creato, ergo sunt vetae &non falsae. Hinc patet, quod salsum non sityroprietas entis, alioquin etiam Deus e stet salsus; &oppostae propositiones, verum scilicet, & salsum, conuenirent eidem subiecto,id est, Enti. Quod vero in moralibus non omnis actio humana dicatur vera, cum multae sint fictae: δέ quod aliquae propositiones toxice dicantur verae, aliquae fallae, non conuenit ijs prout habini ration*m entis, nec intelligitur de verita cc transcendentali, quae est proprietas entis , S de qua hic est sermo; sed de veritate morali di logi - a. ut iustis explicabitui suo loco. .. . 3. Haetaphasica maxime eis meritatis contem platris a. Metaph. tex. 3. J Duplici de causa ve- rum cst hoc axioma. Primo enim sicuti omnes scientiae veritatem rerum considerant; tracticae quidem propter opus , speculativae vero propter se, nempe propter ipsam cognitionem veritatis : sic Metaphysica maxime veritatem contemplatur; quia maxime speculativa est, & de primis entibus, ac maxime veris, de de primis causis, ac principijs veritatis disserit. secundo quia non tantum materialiter de quasi in actu exercito veritatem rei contemplatur; sed etiam quasi formaliter,& sui sic dicam in actu signato, inquirendo scilicet, quidnam ipsa veritas in rebus iit, & quot uplex, & quomodo ad Ens
comparetur, de cum Ente conuertatur, ita docet Suarea, disp. 8. Metaph. initio. . '
244쪽
. Veritas es centrum intellectus. J Istud vul- aere cli citam landatur in analogica sumptione nomi
us cerit viam: sicut enim ad centcinai uniuersi omnia cauta Hattarali impetu feruntur; sic intellectus no- Qv aa vetvitatem percipiendam natu tali impulsu di- igitur ,iri Cuius posse mone contemplatiua,tanquamri suo termino, naturaliter conquiescit. Huic con- eritarie E dixit Aristoteles 6. Eth. c. 2. Veritas bonum
eis me e llectius nos i ,falsitas autem malum. 3. Intellectus est merus , etsi non aliquiἀ de aliquo. x. de anima c. 6. J Sensias est: Et si in tellectus nihil eriunci et de aliquo; potest tamen esse verus. Est itaque intelligendum hoc dictum, de incomplexa vertitate Cognitionis, quae est in simrlici apprehensione,
siuς prima operatione intellectus; quando nimirum simplex conceptus in repraesentando , est conformis obiecto, siue rei, quam repraesentat, ut cum aliquis animal rationale apprehendit tanquam quid litatem hominis. Talis veritas cognitionis incomplexa, da
tur in Deo dc Angelis, quorum cognitio est simplex, id est, sine compositione & diuisione. 6. Verum s falsum consisit in compositione o diuisione. l. i. de Interp. c. 3. J Intelligitur de veritate complexa formali, quae est in secunda operatione intellectus,qua intellectus formaliter est in actu exercito cognoscit conformitatem aut difformitatem subiecti, v. c. & praedicati : & consequenter. a uir mat iudicio componente,vel negat iudicio diuidente unum de alio, in quo iudicio proprie veritas formalis , aut falsitas consistit. Huiusmodi veritas potest etiam esse de non ente, quia intellectus potest iudicio diuidente negare ens & proprietates entis de illo, ut v. c. priuatio est non ens; chymaera nihil in se habet reale: huiusmodi enim verae sunt enun
245쪽
. Verum tir falsum est in mente, non in 1c s. c. Metaph. c. & t. vltimo. J Loquitur Philosophus de eadem Veritate formali complexa, quae est in iudicio intellectust; quia enim veritas speciali naodo est in compositione & diuisione intellectus, ideo quasi per intonomasiati , vel analogiam specialiter dici solet de illa vetitate, quae est in compositione de diuisione, utic te notat SuarcZ dis 8. Metaph. sech. I.
DISTINCTIO III. Veritatem esse cunitu dissicilem, &c.
i. YIEritatem homo dissiculter assequitur. Traditur V a D. Augustino l. ia. Confess . cap. I.& sequentibus. J Et si naturali propensione ad veritatis cognitioncm feramur; cum vernas sit quasi centrum nostri intellectus , ut explicatum est distinctione proxime silperiore: inest tamen nobis di sit cultas eam nile quendi, & perfecte in omnibus penetrandi, Vedocet Philosophus l. 2. Metap. c i.& l. . . S.& seq. Vbi sese disputat contra eos, qui non solum dissicite; sed etiam impossibile putant, sinceram alle qui Veritatem. Oritur autem haec dissicultas, 1' ex improportione obiectorum, L nostra intellectus, qui in re-Dus inserioribus cognoscendis deficit propteccarum impersectionem, in rebus sublimioribus propter e rum perfectionem. Vt bene docet Suarea d. 9 Metaph. seel. 3. Fonseca in c. r. l. 1. Metaph. q. r. & alii Communiter. χ' quia veritas in singulis rebus est Una tantum, & uno solum modo attingitur: at verbmultis modis ab ea, quasi a sεopo aberiatur. Nam
246쪽
Pars secunda. Titulus IV. istud Philosophorum p coloquium , intelligendum
est, de veritate formali, siue de vcritate cognitionis, quae quia consistit in omnimoda adaequatione intellectus cum re intellecta, ideo in indivisibili consistere dicitur, & non admittere magis vel minus. Est enim veritas instar puncti & scopi, qui tantum unica & certa via attingi potest ; ac proinde, si intellectus attingat, & iudicet rem esse, sicuti est, dicitur verus; si non attingat, etsi vel minimum aberret, licitur falsus, nec quicquam inter haec duo potest dari medium, ut docte ostendit Suarea disp. o. Metaph.
scch. i. n. 23. Hinc ex propo fitionibus veris una non .est verior altera formaliter, sicut ex ditibus. lineisor qualibus, una non est magis aequalis, quam altera: illa Ferrariensis l. I. coni. gen. c. I .ael primum. Veritas tamen fundamentalis non ita consistit in indiuisibili,& una propositio esto potest verior altera materialiter, seu ratione sundamenti , & obiective. Nam sicuti se res habet in esse, ita etiam in Veritat ,
ut mox explicabitur.3. Non omne, quod apparet, est merum. φ. Metaph.
t. Σ . J Fertur olim sibi peri sine Protagoras, Malij , contra quos loco citato disputat Philosophus,
S Omnes, esse tales, quales apparent; sed dissiculter id huic seculo vel ipse, vel alius quicunque persuaserit, in quo, luce clarius est, quaedam habere veritatis apparentiam, non vero essentiam; &, ut in alio vulgari diverbio est, non omne id esse aurum, quod splendet : Multa si quidem iidentur , nora sunt, non in naturalibus modo, in quibus adulterinae species persaepe senium, siue externum, siue internum, decipiunt; sed in moralibus utiam, & conueriatione quotidiana, ,bi, pro dolori subinde exulat germana, tinccritas, M pharis Aca dominat ut
247쪽
8s De Ante oe eius pagionibus.
. Opinans curare debet de veritate, uti infirmuι δε fauit te. J Depromitur ex ε. Metaph. c. . d. I S. sub sinem capitis & textus, ubi rationem addit, quia as, qui scientiam non habet; sed opinionem duntaxat,si conferatur cum sciente, aeger quodammodo est, Mnon bene ad veritatem dispositus : Monet hoc salubri documento Philosophus, eos, qui nihil certo se scire, sed opinari solummodo sedentur more aegrorum, qui suum morbum agnoscunt, diligentius curare debere, ut veram de rebus scientiam altequan- , tur: Cognitio enim, quae verisimilitudini seu probabilitati inuititur, est infirma quaedam rerum notitia; quae tamen diligenti studio in certam scientiam potest conualescere. Itaque quemadmodum aegrotanti quod ait Alexander curandum est, ut medica- ἡ mentis salubribus adhibitis conualescat, sic valentibus, qui inchoatam cognitionem habent, danda est opera, ut persectam scientiam nanciscantur. 3. Verita sis inuentio , solutio est dubitationis. J Cla rum est hoc dictum ex terminis: ideo enim veritas inquiritur, ut dubitatio soluatur. Citari autem solet praesens effatum exl. 7. Ethic. c. z. ubi quidem in terminis non habetur; tantum enim dicitur, in finec pitis: Dubitationis folutio es inue tio ; recte ni-' hilominus subintelligitur, Veritati , & additur pro- mmciato i ut perspicuum fiet legentibus 'verba
r. v TTi fecundum esse πηumquodque se habes, ita
V hecundum veritatem. 2. Metaph. c. t. φ.
in fine capitis & textus. J Docet hoc axiomate Phi-
248쪽
losophus; sicuti unumquodque est, ita etiam elleverum'quod magis est, vel minus perfecte diis,
etiam magis esse, aut minus persecte verum, veritate nimirum sundamentali, quae est vetitas in eue i do: cum enim ea veritas sit quaedam passio entis, transcendentaliter omnibus entium generibus conueniens, quanto res aliqua persectiorem habet, vel unperfectiorem gradum entitatis , tanto quoque maiorem habet,vel minorem rationem veritatis, quo sensu dicitur unum esse verum, alterum verius, atriadvetissimum. Nam 1. Veritas sequitur Uni cuiusqne rei essentiam. JElicitur ex eodem textu: Ea de causa Deus, qui est primum & perfectissimum ens, habet sutiamam &γerfectissimam rationem veritatis: reliquae vero res: b eo, ut suo esse dependentes, habent minorem :Est enim Deus ratio suae veritatis ut sic dicam &cs origo & mensura omnis veritatis, quae in creaturis reperitur. Vniuersim vero loquendo, quanto immutabilius est fundamentum, seu potiores habet causas veritatis, tanto erit verius obiectum, veritaten mirum obiectiva & materiali in ellendo. Hinc eae Propositiones, inter quarum praedicata & subiecta est naturalis, necessaria, & infallibilis connexio, habet maiorem veritatem fundamentalem, quam illae,
inter quaru subiecta & prςdicata, est connexio accidentalis, & mutabilis ; quo sensit textu citato Phia Iosophus inquit: 3. Principia semper exisentium merissima fontSimiliter illae propositiones habent maiorem V xitatem , quarum stabiecta & praedicata magis ab-ctrahunt a materiae, & motu , quia haec duo secundum Philosophos sunt origo de radix mutati num : Hinc scientiae Mathematicae maiorem habent veritatem fundamentalem de ea enim hic
249쪽
adhuc maiorem; quia huius obiectum est magis abstractum a materia, dc per consequens minus mutabile. -
. Ex eo qπο tres est, mel nou est, propositio mera, mei falsa est; in praedicamentis cap. de substantia. JSensus huius Axiomatis clarus est ex dictis: intelligitur autem proprie de veritate in s nificando, qui est in propositione vocali, ita ut ill a propositio isit vera, quae ita rem esse significat, sciati est ; illa salsa, quae ita rem csse significat,sicuti non est potest etiam intelli i de veritate in cognoscendo, siue de veritate formali, quaecst in propositione & iudicio mentali;
utraque enim ab este rei dependet, prior quidem a conformitate rei signi ficatae ad vocem vel propositionem significantem; posterior vero a conformitate
iudicij ad rem iudicatam. Atque hoc eodem sensa intelligitur etiam istud:
1. Verudes intellectus propter rem : non autem 'es
propter intellectum. J Depromitur ex P. Metaph. c. . t. ai. ubi pulchre id explicat hisce verbis: Non enim
propterea, quod nor te er e putamus album esse , tu altis es : sed propterea, qηο tu albuses, nos, ut auimus. seruis dicimur.
6. Omnis enuntiatio. est mera mel falsa. J Est con mune dictum Philosophorum, quod intelligi debet,
non de veritate transcendentali, quae omni omninociati conuenit & cum eo conuertitur ; sed do veritate
formali & in significando; Etenim omnis illa enunciatio vera dicitur , quae significat id, quod est, esse, aut quod non est,non elle: Falsa verb,quae significat id, quod est, non esse, aut id, quod non est, esse, aCproinde, inquit Aristoteles i. p. Metaph. textu a I. iam citato: Verum dicit, qui diuisum diuidi s compositum componi Euroma fum ψηtem, qui contra , quam
250쪽
res fiebabeant , aeut quando funt, aut non sunt. Est autem verum axioma in sensiti composito, in quo particula, vel fumitur disiunctim , ita ut nectat partes unius extremi: veritas enim & falsitas semper omni enunciationi conueniunt sub dii unctione, ut pluribus explicat Fonseca . Dialeci. c. sumitur a tem propositum axioma , cxlib. de Interp. ca*. . ubi enunciatio definituta. Oratio qua mera es. elfisa.
Dis TINCTIO V. Veritatem funiari in esse.
i. rvinis veritas fundatur in aliquo esse. J sumi- Itur ex 2. Metaph. t. . & intelligitur de
omni veritate, quae est siue in cognoscendo, siue insignificando: utriusque enim fundamentum est veritas in essendo, quae propterea Vcritas materialis, siue fundamentalis dicitur, Jc immediate comitatur
ipsum esse, quod est fundamentum illius non re, stea ratione distinctum ; ipsa siquidem veritas inessendo, siue veritas fundamentalis est ipsum esse rei proueconisrme, aut conformabile est cognitioni intelle- His, ac proinde in eo omnis veritas fundari dicitur; cognitionis quidem & signi, siue reritas in cognos cendo & significando , mediate & secundum rem ;rei autem cognoscendae veritas, illuc fundamentalis immediate & secundum rationem. Caeterum hoc esIe rei, in quo veritas omnis sundati dicitur, non semper necessario est actu reale, siue actualiter existens, sed etiam potentiale, siue identitas aut diuer-
as obiectiva terminorum, ut iam explicabitur. a. Omnis meritas propositionis a Gnatiuae fundaturn identitate exiremorsm. J Sumitur G 9. Meta. t. 1L