장음표시 사용
251쪽
& traditur 1 Suare Edisp. 3I. metaph. sect.i2. n. consequitur hoc dictum ex superiore, quo omnis veritas in aliquo esse sundari dicitur: Nam unitas. Velidentitas extremorum , licet a nobis concipiatur complexo modo, per modum coniunctionis praedicati cum subiecto, quo sensu loco citato, ait Arist teles : Verum is dicit, qui composita camponit: tamen
in re nihil aliud est praeter ipsam simplicem rei essentiam vel entitatem; ita Vt huius propositionis V. cr. homo est animal, sensus sit hic; homo nihil aliud est, vel potius; homo P et aliud esse, secundum genus situm, quam eue animalis; ac proinde veritas
huius propositionis fun8atur in ipso esse hominis, qui nimirum essentialiter est animal : Item in hac propositione: Forui es albu , est aliqua identitas praedicaxi de subiecti; licet enim albedo in abstracto sumpta, prout est forma quaedam physica accide 3-
talis, differat realiter a Petro, proindeque nemo Vere dixerit; Petrus est albedo: tamen album in concreto sumptum, habet identitatem cum Petro, qui
ponitur esse albus: Nam etsi explicite significet for
mam accidentalem, implicite tamen & materialitercoina orat id, cui forma inest, R ita idem est cum suo subjecto,de quo praedicatur vere per modum iden 'tit iis, & eadem est ratio de omni vera propo tione accidentali. Vide, si libet, SuareZ loco citato. Π Omnis veritas propositionis naeativa fundatur iudiuersitate extremorum. Elicitur ex eodem Aristotelis
textu, &insinuatur 1 Suaro loco citato. J Sensu huius proloqui; idem est, cum proxime silperioris,&cadem utriusque est ratio: quemadmodum enim v
ritas propositionis assirmativae consistit in eo , ut pri dicatum suo modo idem sit cum subiecto, de quo assirmatur; ita similiter veritas propositionis negatiuae in hoc consistit,ut praedicatum non sit idem,sed
252쪽
aer sinan ab subiecto, de quo negatur : ac proinde uti teste Aristotele,verum ille dicit, qui composita,mponit, sic nihilominus, codem auctore: Uerum dicit, qui diuisa diuidit, ibidem. Oppositorum si iidem eadem est ratio & scientia, ut explicabit fra, Titulo de Oppositis. In propositionibus a malivis aternae ieritatis,es
rpetua extremorum identitas. J Sumitur ex sc Au-astino, l. 1. de libero arbitrio, & ex D. Anselmitialogo de veritate c. i . &alus, ac traditur a Suaret loco citato : similiter,secundu eosdem auctor :3. In propositionibus negat inis aeterna mei itatis , esterpetua extremorum diuersitas. J Infertur utrumque oc pronunciatum ex duobus proxime antecedentius: sicut enim absolute veritas propositionis assit aatiuae fundatur in aliqua identitate extremorum, egatiuae vero in diuersitate absolute ; sic aeterna ve-itas propositionis affirmativae Andatur in perpetua xtremorum identitate: negatiuae vero in perpetua
iuerstate & inco possibilitate ; ita ut in illa semper
era sit assirmatio, in hac verb semper vera neῖaio, idque sue extrema existant actu realiter, liueion. Etenim identitas & diuersitas cum sint propri ates entis snam,Idem π diuersum reuocantur ad unu, 't aiunt Philosophi) in omni ente,seu in omni statu: ntis cum proportione reperi utur: Vnde sicut homo:xistens,&animal in re sunt ideari homo vero exi-hens,& lapis diuersa;ita homo possibilis, seu qui obici potest cognitioni, identitatem habet cu animali, χ diuersitate cum lapide proportionaliter sumptis:
ic proinde haec identitas, siue necessaria connexio: tremorum,& haec diuersitas, siue necessaria incom- ossibilitas extremorum potest fundare aeterna veri-
atem in huiusmodi propositionibus assirmativis &aegativis. Lege, si libet, Suareet loco citato.
253쪽
6. Omnis ieritas propositionis conditionat undatur νn veritate absoluta praeiacentis. J Commune istud. Philosophorum axioma patet inductione. Nam veritas huius, v. c. conditionatae: Si Petrus currit, Petrus mouetur,nititur veritate huius absolutae: omne curres mouetur. Item liuius veritas: si est homo, est
animal, si datur in eo, quod omnis homo sit animat: cadem est ratio in alijs. Videri potest Suarea, secta
De Bonitate & bono. Dis TINCTIO PRIMA. Variae Boni diuisiones.
i. DO N V M est duplex, verum, & apparens tam tum: Bonum verum dicitur , quod est tale, quale existimatur & cognoscitur: Bonum apparens dicitur, quod in re non est tale, quale existimatur &apparet. De priori hic praecipue agetur. a. Bonum verum est duplex ; aliud enim est bonum alteri, quod vocant respectivum. Bonum in se est, quod habet perfectionem sibi debitam: Bonum alteri, quod ii bet persectionem alteri conuenien
3. Bonum in se est triplex, essentiale,integrale,a cidentale ; Essentiale bonum est, quod habet essentiam sibi debitam: quo modo puer dicitur verus de bonus homo ellentialiter, licet careat magnitudine, de alijs accidentibus viro debitis, sufficit enim, quoi se animal rationale. Integrale est, quod habet perfectionem integralem sibi debitam: sic dicitur bonus
254쪽
homo, qui ha et 3 sensus, omnia membra, &c. A cidentale est, quod habet accidentia si si debita &proportionata: sic dicitur bonus, qui est generosus, acer, &c. Quanquam haec duo membra posteriora sepius confunduntur. . Unumquodque horum subdiuiditur in natura te, morale, & artificiale. Bonum naturale est, quod conuenit naturae ut sic, siue quod consistit in aggre-
satione seu integritate eorum omnium,quae natura-ι liter in rei cuiuspiam entitate requiruntur. Bonum morale est, quod conuenit rectae rationi ut sic, siue, ut ait Scotus, quod consistit in aggregatione eorum omnium, quae conueniunt non ablolute, & ex natura rei, sed becundum rectam rationem. Bonum artificiale est, quod conforme est regulis Artis. Vide Aristotelem l. i. Mag. Moralium c. s. 3. Bonum alteri itidem est triplex, Honestum, D lectabile, Vtile. Bonum honestum est, quod per se conuenit alterius naturae, abstrahendo a delectatione : Bonum delectabile est, quod per se alterum d lectat: Vtile est, quod per te non conuenit natura nec delectat; sed iuuat ad illorum alterum conseque-dum. Haec differunt inter se ratione Armali, licet 1 parte rei; eadem res possit omnes 3 rationes subire: sic amor Dei est honestus,quia conuenit homini pecia ; est delectabilis, quia delectat; est utilis, quia ducit ad vitam aeternam. Vide Hurtado disp. 7. Metaph. n. '
6. singula haec triplicia sunt ; alia enim sunt bona fortunae; quae extrinseca ppellari solent) alia bona
corporis, alia animi.'Bona fortunae. sunt diuitiae, honor,&c: Corporis, valetudo, robur, pulchritudo, &c3 Animi Bona triplicia iterum sunt, I' naturalia, quae a natura ipsa conseruntiar, ve, acumen ingenij,
Propensio ad virtutem ; 2' acquisita quae studio
255쪽
comparantur, ut scientiae, virtutes, &c: ue' denique supernaturalia, quae cum naturae vires excedant diuinitas conseruntur, ut virtutes Theologicae,&c.
. Aliud est bonum simpliciter, aliud secundum quid; quae diuiso varie potest intelligi ; primarie autem hoc sensu, ut bonu simpliciter si t idem , quod perfectu in omni genere , cuiusmodi est solus Deus, iuxta illud: Nemo bonus, nisi solvi Dem , Marci Io et Et bonum secundum quid sit idem, quod persectum
in aliquo certo genere, cuiusmodi bonum stat omnes creaturae. Huic diuisioni consonat illa, qua bonudiuiditur per essentiam,& per participationem.
Axiomata de Bono absolute. i. c 7 ne ens es bonum. J Sumitur exi. Ethic. c.c. ubi dicitur Bonum aeque diuidi ac Ens,& cum
eo conuerti. Intelligitur autem & verum est, eo modo, quo diximus stipra, omne ens es te verum,Tit. . dist. 2. sicuti enim veritas, ita & bonitas transcendentalis,est proprietas entis,omni ac soli conuenies; ac proinde qualem unumquodque habet rationementis,talem quoque possidet gradum bonitatis.' Si quaeras, quodnam sit attributum seu passio entis, Vtrum bonum in se, an vero bonu alteri, siue utrum bonum absolutum,an respectivum. Resipondeo breuiter, utrum que, quia omne ens reale in se bonum est bonitate intrinseca, seu entitativa, & est bonum seu conuenions alicui alteri; imo alteri conuenire, siue bonitatem afferre non possiet, nisi in se aliquam
obtineret ut bene notat SuareZ, d. Io. Met aph. s. a. n. a. Vide, si libet, D. Thomam I. p. q. s. a. Vide etiam silpra Tit. 1. dist. 6. num. Io. explicationem illius: Omne ens est aliciti conueniens.
256쪽
1. Omne quod est, in quantnm est, bonum eis. J Habet hoc dictum D. Augustinus l. 83, qq q. 2 . cuius Verus sensiis coincidit, cum proxime superiori ; ita tamen ut hoc illi lucem maiorem afferat. Hinc, Deusi quisumme est, summe etiam bonus est ut ait idem sanctus Doctor, lib. i. de Doctrina Christiana c. 3χ.) at caetera, qua seunt, nisi ab ill= ese non possunt, ae proinde
in tantum bona hunt, in quantum acceperμης, mi sint; Siquidem, teste Apostolo: omnis creatura Dei bona est. r. ad Tim. c. . caerersim, de hoc pronunciato
sese videri potest Boetius, in libro; An omne, quod est, bonum sit.
3. Bonum reperitur in quolibet pradicamen . Sumitur ex I. Eth c. 6. J Quemadmoduens diuiditur in io Categorias , ita etiam bonu in eas diuiditur,ac reperitur in illis. Etenim bonum aeque diuiditur,ac ens,&per Omnia praedicamenta vagatur,Vt loco citato docet Aristoteles,ubi expresse ait:Bouῆ in subsantia
dicitur,ut mens, Deus; σ in quali, virtus, cir inquanto, mediocre, G in relatione itile; σ in tempore, occasio : in loco, mora: alia i ii modi. . Bonum G Ens conuertuntur. Traditur ab Aristotele 1 Et hic c. iam citato, & alibi, a D. Thomas. Et h. lech. i. & alijs. J Veritas xius clara est ex dictis ; Est enim Bonum proprietas entis, sicut unum& verum, ut diximus supra Titulo l. dist. 2. num. 3. Intelligitur autem tum de bono in se,tum de eo quod est bonum, seu conueniens alteri; si quidem utruquec Ocipitur per modum proprietatis, quae omni ac iolienti conueniat,& cum ipso conuertatur. Porro haec omnia pronii uciata intelligenda sunt de Bono entis, vi sic,siue de bonitate entitativa. quq est passi' entis, α dicitur bonitas transcendentalis ac elsentialis, quo sensu infra dicetur: Defectu eqsentia nullum ensese malum: Non autem intelligi debent, de bono
integrali , aut accidentali , siue illud morale sit,
257쪽
tae naturale, siue etiam artificiale; multa enim sunt, quae carent huiuscemodi bonitate, ut perspicuum fit ex Euius Tituli dist. prima, num. 3.& . s. In mathematicis non es bonum, nec finis. Sumitur ex 3. Metaph. c. a. J Sensus Verus est, quod res. mathematicae non censeantur bonae, quatenus prς-cise substant considerationi, vel abstractioni mathematicae, id est, mathematicus non considerat in suo obiecto bonitatem transcendentalem aut moralem, neque tractat illud sub ratione boni, aut sub ratione finis; sed versatur cirea illud sub ratione mensurae, quam in eo considerat, praescindens a rationeboni'& finis. Ita sese explicat S. Thomas I. p. q. . a. 3. ad φ. Quauis autem Aristoteles non dicat loco citato res arathcmaticas no elle bonas; sed: in immo. kilibus non reperiri boni naturam, & inde concludat,in mathematicis nihil demonstrari per causam finalem: tamen per immobilia intelligit omnia , quae abstrahuntur ab omni motu & actione, qualia sunt entia
mathematica, ut re che notat Suarer, disp. IO. met physica sect. Θ, n 79 . 6. Bonum est in iebus ante operationem intellectiv.J
Explicat hoc ioma dictinctionem,quae est inter b nam verum & apparens; bonum enim apparens solo intellectu aut phantasia fingitur, & apprehenditur
esse, cum reuera non sit: Verum autem bonum non
solium habet esse obiectivum in intellectu, si ab ipso
concipiatur; sed etiam in retra existit,ante omnem fictionem intellectus, ut recte notat SuareZ, diip. o. Metaph. sect. I. n. 3. Elicitur autem pronunciatum ex 6 Metaph. cap. & tex. vltimo, 'bi Philosophus
inquit: mim si uin Cr erum in quod, bonum merum Hμοd Mero falsum, malam )s in mente: Ex quibus verbis citari etiam solet istud:
Bonum cir malumsunt in rebu/, πertim autem, cr
258쪽
salsum in intellectum. J Significat, verum non perinde
se habere ac bonum, nec falsuri, perinde ac malum, Vt quemadmodum dicimus hoc vel illud esse bonum aut malum, nulla habita ratione intellectus, ita dicamus esse verum &falsum, nullo spectato ordine ad illum: res enim dicuntur ianae, aut quia perfectae sunt, aut quia alicui conuenierite s; malae autem,quia carent huiusmodi persectione aut conuenientia; quae omnia,praecise respectu earua ad intellectum,rebus conueniunt,at nunquam finipliciter & proprie dixeris, hoc vel illud esse verum aut falsum, nisi habita ratione intellectus affirmantis aut negatis aliquid de aliquo; nimirum si sermo sit de veritate formati,quae& cognitionis dicitur, & per antonomasiam,veritas appellatur, ut constat ex iis, quae diximus Titulo .dia. a. num. 6. de seqq. De Veritate autem materialiter sumpta aliter res habet, ut patet ex eodem Titulo, dist.i. Vide Hurtado disp.7. Metaph. sect. . num. 7. 8. Bonum connumeratum bono, furit ipsum melius. JIntelligitur de bono integrali & accidentali in comparatione ad aliud eiusdem ordinis: omne siquidem bonum integrale aiat accidentale, superadditum alteri bono cuique, eius leni rationis, facit ipsum melius, si non intensiue, saltem extensiue : quo sensit aliqui docent, mundum simul sumptum cum Deo,
cile quid persectius, quam solus Deus, id est, Deum
α creaturas esse plura entia perfecta, quam solus Deus: Non autem intelligendum est de bono essentiali,ut sic; quia essentiae rerum consistunt in indiui bili, & habent se ut numeri; ac proinde sicuti denario non potest addi vel demi unitas,ut tamen mane a denarius, ita neque essentiae bonum aliud essentiale: v. c. homini non potest addi persectio essentialis, ut
259쪽
Axiomata de Bono publici γ priuato.
i. T 0num commune exceyentius es priuato. J sumi- Dcur ex r. Ethic. c. 2. & intelligitur de eo, quod Bonum est alteri; quemadmodum enim absolute id alteri dicitur bonum, quod ipsi conuenit & prodest, ita comparative, excellentius bonum dicitur id, quod
ad totam Rcmp.aut communitatem tantam conuenientiam dicit, quantam aliud ad quempiam priuatum duntaxat: Dixi quod tantam conuenientiam ducit ad communitatem; quia verum in axioma, manendo in cadem quantitate virtutis,& conferendo unum cum altero cluseem ordinis, cum caetera sint
paria. Nam praedium v. c. trium iugerum, siue proprium sit alicui ciui priuato, siue commune toti ciuitati, non ideo in se est melius, aut peius; sed si ageriit, qui tanta possit afferre commoda singulis & omnibus ciuibus , quanta alius uni priuato, tantum is harid dubie nobilior erit. Vide, si libet, Thoma 2.2. q. t 2. a. l. ad 3.1. Omne bonum es diffusiuum fili. D. Dionysii is c. . de Diuinis nom. & ex illo Albertus M. i. Eth. tract. 2. 6. J Sensus est: omne bonum natum est seipsum, siue bonitatem suam communicare cum
alijs 5 ac proinde id, quod in plura seipsum diffundit,
in certo conuenientiae gradu, nobilius est illo quod . ctim Vno duntaxat, vel certe paucioribus, in eodem gradu bonitatem suam communicat, caeteris nimirum paribus, iuxta explicationem axiomatis praece dentis: Sic Deus qui per essentiam silmine bonus est, cum omnibus omnino creaturis seipsum, si
260쪽
bonitatem suam largissime communicat; quemadmodum enim esse creaturarum est participatio quaedam diuini esse ta nihilominus bonitas earum est participatum quid Bonitatis diuinae: Sic etiam inter homines, quanto unusquisque melior, tanto in bonitatis suae diffusione liberalior; in quem sensum vere pronunciauit S. Leo:
3. Nemo bonus sibi seli b nus es. J Oratione de S. Laurentio. Etenim, hoc ipsa quis albi prodest, quod illis profuturum parat; quo modo qui se deterioremfacit,
nonsibi tantummodo nocet: sed etiam omnibus eis, quibus me/ior factus prodese patuiset, inquit Seneca l. de Vita Beata c. 3o. Haec verb diffusio boni dupliciter fieri potest ; vel enim per seipsum cum aliis, sebonum communicat, conferendo eandem specie,via
numero naturam; vel per sui quandam imaginem Mimitationem, ut fuso & praeclare tradit idem, ante citatus, S. Diony sius, libro de Diuinis nom. cap. . parte i. ubi etiam inter caetera habet istud praeci xum, quo causam, vel quasi causam diuinae liberalitatis insinuat: . Diumus amor non dimisit Deum esse sine germine. J Porro omnis ista boni communicatio semper ad aliquod genus causae reuocari, & iuxta varia causarum genera multiplex assignari potest,prima fiat in genere causis finalis, quo scilicet omne bonu allicit& mouet appetitum ad amorem sui, & hanc communicationem seu causalitatem vocant Philosophi intentionalem, de qua exposuit S. Thomas I. p. q s. a. 6. ad 2. Eo, inquiens,n o bonum es dispinuum hucq asinis mouet: cum enim bonum & finis a parte rei sint idem, ut mox explicabitur, ubicunque bonum existit,ibi etia ratio causse finalis inuenitur. Sic Deus, qui est summe bonus, summus etiam,& Vltimus Omnium etcrum finis est. χ' in genere causae efficientis;