장음표시 사용
271쪽
bili. 3. Top. c. r. & refertur ab Alberto M. i. Ethic.
Traist. 6. c. 1. J Verum est manendo in eodem genere; nam omne bonum nobilius,in eodem ordine no- bilitatis magis eligendum est, qua bonum minus no
bile, caeteris nimirum paribus, & in sensu formali: vii enim omne bonum est appetibile, ita maius bonum magis est appetibile. Caeterum pr sens axioma traditur ab Aristotele, loco citato, veluti generale de elegibilibus principium, ex quo plurima alia pronunciata deducit, ut 8. Bona sine trasitia eligibiliora sunt bonis cum ιν Ititia. 3. Topic. c. i. J Verum est, caeteris paribus,
iuxta explicationem praecedentiS , manendo in eo
dem genere & gradu bonitatis; pollunt etiam , per bona sine tristula, intelligi puia bona, per bona cum tristitia impure & imperfecte bona,quo sensu haud dubie illa sunt his praeferenda. Plura eiusmodi diet, possunt desumi ex eodem l. 3. Top. habet enim Aristoteles ibi.bonorum eligendorum locos 7 o. dc ampliuS.
9 Ides expetibilius, quo priuari grauisu dolemus. JTraditur etiam. hoc pronunciatum 3. Top. c. 2. ω
verum est absoluth, quoties e duobus appetibilibus, quae inter se conserunt r , neutrum in altero includitur , quo pacto se habent E. c. visos & odoratus: quod si vero alterum in altero includatur, vel ab altero supponatur, fieri potest,ut illud sit nobis carius. ius prauatio non sit molestior i, quo pacto se habent vivere, & iucunde vivere : siquidem iucundὶ vivere carius est, quam viuere simpliciter, & tamen acerbius est, priuati vita simpliciter, quam priuari vita iucundi, seu vitae iucunditate, quod ex eo accidit, quia vita includitur invita iucunda. Verum hoc postcriore modo non fit recta & propria unius ad viaut comparatio. Itaque proprio & absolute lo-
272쪽
mendo; verum est uniuersaliter axioma in comparatione qualibet duorum vel plurium expetibilium, quotiescumque sit comparatio, prout oportet: nam etiam priuari vita simpliciter,minus est, quam divitapriuati, & simul iucunditate quam adiunctam habet, quemadmodum vita iucunda propter superadditam iucunditatem pluris est,quam vita simpliciter. Vide Suar. disp. metaph. seist. 6. n. IO. 1 o. Nibila petisur ni tib Epecie alicuius boni. Sumitur ex Moral. Eudem. lib. 2. cap. S. Vbi ait Philosophus , neminem melle ea, qua arbitratur mala. J
Ratio, quia nihil potest appeti, nisi quod potest
mouere appetitum motione metaphorica, & allicere eum ad sui desiderium, hoc autem potest foula bonitas rei, iuxta illud, Bonum est, quod omnia appetunt, & illud : Bonum . appetibilesunt idem, ut explicatum est Licet autem homo appetat sepe aliquid, tanquam utile, honestum,vel delectabile quod
in re tale non est: semper tamen mouetur a Vera bonitate, i. a vera delectatione, honestate, vel conuenientia, quam existimat esse in re, quM appetitur. Procedit ergo etiam tunc appetitus eius sub ratione
formali & proxima boni, quia rationem boni applicat ad aliquod particulare, in quo apparet esse, cum reuera non sit. Dixi rationem Armalem proximam; quia in bono & malo tria distingui pos Iuni, nimirum materiale, sermale remotum,& formale proximum, v. c. invisione Dei, quae dicitur homini bona, mat riale est ipsi entitas prςcise con siderata, formale remotum est tendentia ipsius actus in Deum, formale proximum est conuenientia visionis cum homine: Cum ergo dicitur, nihil posse appeti, nisi qua ratio ne bonum, est, τὸ et a repetit formale proximum, de
aequi ualet illi propositioni : Nihil appetitur, nisi
quatenus aliquo modo conueniens.
273쪽
De malo in ordine ad appetitum.
r. 'Vllus ass malum intendens veratur. Sumitura ex 1. Moral. Eudem. c. 7. & refertur a D. Dionysio de Dium. nom. c. . dc 6. J Sensus verus est, nullum ens in suo opere finaliter intendere, aut appctere malum, ut sic,sive ut disconueniens: Pos. sumus quidem alicui velle malum, quatenus illi malum est; tamen ratio volendi non potest esse, nisbonum, quatenus bonum est: sic qui hosti imprecatur mortem, vult illi, ut malum ipsius est; hoc tamen ideo vult, quia putat sibi esse bonum, nocere hosti. Similiter potest aliquis sibi ipsi velle malum; non ta-imen uisi iub ratione boni,quoad formale proximum ut explicuimus, distinct.1. num. io. & iti sic homo appctit sibi ipse mortem, ut euadat aliud matu, quod putat elle grauius morte, in quem sensum Aristotelis 2. Mag. Mor. c. I . ait , b mines nequam appetere
non ese; quia improbo magnum supplicium es aternitas.
Vide, si libet, D. Thom. i. a. q. 72. a. I. in corp. &3. Metaph. lecti a. tex. a. hinc sequuntur duo alia pronunciata: 1. Malum sub ratione mali nunquam a napur, δί3. Bonum sub ratione boni nunqham odio habctor. Patet virlimque ex doctrina, tum D. Dionysi c. . de Divin. nom. dicentis: malum esse praeter intensionem in rebus; tum Aristotclis, locis citatis,& s. Et hi c. I. Vbi ait, omnem actum intentionemque sem in bonum, quod tam de appeti tu naturali, quam de animali de rationali intelligendum esse ostendit S. Thomas i. p. q. I9. a. 9. Et ratio utriusque est, quia mi lum
274쪽
m ut sic est obiectum odij: bonum vero est obie iam amoris: proinde amor non potest serti, nisi in quod participat rationemr boni ; odium vero non iii in id, quod participat rationem mali; quia nulla olentia ferri potest extra suum obiectum. Atque inc deducunt Theologi , ne quidem Deum posseelle malum, ut malum est; cum hoc sit extra ratio-em obiecti voluntatis : Et 'quidem malum culpae,
ec per se velle posse, nec per accidens ; sed tantumelle id permittere: per accidetis tamen posse Deumelle malum poenae, & naturae, non per se quatenus ratum est; sed ratione admixti boni, quod plus ap- etibilitatis admixtum habeat, quam bonum illudui repugnat : sic Deus punire solet peccatores, non rarcisc, ut illis noceat; sed ut officium iustitiae vin-
icatiuae exerceat, & caeteii a peccando avocentur . N emo volens miser est, aut inuitus beatus Sumtur ex s. Ethic. c. s. J Vbi posteriorem pronunciati intem in terminis habet Philosophus, intelligitur il verum est hoc sensu, quod nemo sibi velit aut de-ideret malum qua malum est, quo habito dici possit Diser; nemo item odio habeat id, quo A sibi bonum:st, quatenus tale, dc quo possesso dici poissit bea- us. Ratio patet ex dictis. Lege, si libet, D. Tho-Mam I. p q. I9. a. IO. in Corp ubi docet, omnes honines seturaliter appetere beatitudinem. Simile huicessato G raecanicum circumsertur prouerbium,όυδεις κω πινηρος, ἰύε αμν Quod ut verum sit,in
elligi & restringi debet, iuxta explicationem modo latam: Dicere enim absolute verba sunt Aristotelis loco'cit neminem ova ponte prauum, nec inuitum it emque beatum esse : alterum falso est simile , alterum
vero. Nam beatui quidem uenio est institus: sponte a tem nastra prauuas comparatur. Eadem restrictione
275쪽
1. Nemo iam adeo a natura lege discedit in anicticisus a malu M. Seneca l. de Beneficiis c. 17. J quia nimirum malum ex se fugat appetitum, & quatenus tale est nihil habet cur appetatur. Idcirco omnia naturaliter vitant malum, sub ratione mali. Eadem de causa nemo potest appetere, non esse beatus, quia videlicet malum est, beatum non elle. 6. Ex duobus malis minus es eligendam : nempe si utrumque vitari non possit. J Est commune Philosophorum ac Theohogorum axioma, desiimptum ex 3. Et hic. c 3. Vtitur illo S. Thomas 2.2. q. t O. a. II.& ex co probat, ritus gentilium & hi reticorum ma totis mali euitandi causa tolerari posse. Eodem utitur Ciicianus ibidem. Valentia tomo b. d. I. q. IO. p. 7.
Molina Tract. i. de iure & iusti. d. 33 i. & alibi passim. Ratio axiomatis est, quia in tali casu non permittitur & eligitur minus malum, quatenus malum est; sed quatenti 'conducit ad euitandum maius marium, quod aliter euitari non potest: ac perinde eligitur sub ratione boni utilis seu conducibilis. Et noc. sa natura dictat,nam qui timet, ne capiti vulnus jnsigatur, solet ex instinctu naturae brachium objicere; quia mauult brachium, quam caput sauciari : illud enim minos malum est, quam istud. Hunc etiam excusantur Principes & Magistratus, qui aliquando
permittunt usuras, tanquam minus malum , Ut notat
Caietanus & alij: rationem assignant ue quia si non permitterentur usurae, multa fierent furta, rapinae, oppressiones pauperum.& his similia incommoda. . 3tinui malum resectu maloi is habet rationem boni. s. Et h. c. 3. J Verum est iuxta explicationem praecedentis, eiusque principiu est & fundamentum. Propterea enim ex duobus malis, quando utrumque decliuare, in nostra non est potestate, minus eligendum cst; quia tum non eligitur, ut malum absolut E
276쪽
in illud enim non Artui: prudens electio; sed ut nitias malum, atque adeo ut bonum,) Neque huic re-agia at Apostoli sententia, qua monet: non e se fi-enda mala ut eueniant bona; quia aliud est, malum cere, vel peccare, aliud eligere, vel permittere mi-as malum potius,quam maius, fieri ab alijs, quando rumque vitari non potest : siue illud contingat in alis culpae, siue poenae. Nam pensatis omnibus inli casii nihil facere potest vir prudens, quod melius .i,Sc semper ooterit sub aliqua determinati rationeoni honesti operari, quae pro qualitate & materiaircumstantiarum nunquam deficiet. Vide, si libet Isius auecores citatos, & Henricum Henriquee in imma Theologiae l. a. de Matrimonio c. 6.
DISTINCTIO VII. De Bono oe mali in Ordine ad leges.
. bonum es prosequendo, σ omne mi
tum fetiendum. J Sunt haec prima principia
rachica in rebus moralibus, quae omnibus aliis pro- iunciatis Ethicis praesiipponuntur; & sunt primariac generalia legis naturalis praecepta, ex quibus Om- ita reliqua depedent,ut docet D. Thomas I. v. q. ' l. 2. Ratio est; quia sicut primu obiectum intellectus:st Ens,ita primu volutatis obiectum est Bonu: quid id enim ab intellectu percipitur, habet rationem intis,& quidquid a voluntate appetitur habet ratio-1em Bonu Ergo sicut primu principili speculatiuum, quo intellectus dirigitur,debet sudari in Ente,sic prino principi u praeticum,quo votritas dirigitur,dcbet undari in dono: primu aute principiti speculatiuum,
quod fudatur in Ente,est istud: Iden O potes simul es,
277쪽
no esse, ergo etiam primu principiu,quod sundatut in bono est istud: Bonum esprosi Penta malum u-giendum : quonia verae scientiae practicae omne suum i bur accipiunt a speculatiuis; proinde absolute lo-
uenda, primum in omnibus scienti) s principium,est
lud, quod fundatur in ente, ut dixi, Til. 2. dis . MCaeterum ex proposito axiomata deducuntur, alia principia moralia, &praecepta legis naturiata, Ut Deum elle colendum , Parentes honorandos. nemini faciendam iniuriam ,&c: Nam recta ratio ex instinctu naturae docet, bonum esse, Deum colere, Parentes hom)rare,cum alijs iuste agere, &c: Et similiter indicat maluin ille, Deutri odisse, Par tescontemnere, furari, &c. r. Prohibitio malorum Vniuersalior est, quam pr/ccptio binorum. J Est commune pronunciatum Philosophorum, ac Theologorum moralium. Ratio eius
patet ex duplici discrimine, quod est inter praecepta negativa, quibus malum prohibetur, & affirmativa, quibus bonum praecipitur. Nam primo praecepta ne gatiua obligant semper &pro semper, ut loquuntur
an Scholis : inirmativa autern non pro semper; sed ij: solum temporibus, quae vel recta ratio ex circun- stantiarum consideratione, Vel superioris voluntas legitime praescripserit. praecerta n)gatiua prohibent omnes malas actiones : affirmativa a-tem non praecipiunt omnes bona s actiones; quia multae actiones sunt confiij. Vnde etiam ad conservadum amorem D eisu per omnia non est necessaria Voluiistas, etiam implicita , faciendi omnia opera bona, quando non suut praecepta in specie : Cum tamen
amor Dei super omnia haberi non possit , nisi timui
saltem implicite voluntas detestetur omnia peccata mortalia r implicat enim , ut amem Deum super
omnia, & simul velim peccare mortaliter. Polsum
278쪽
omen amare Deum super omnia, & simul nolle hiez nunc hoc vel illud bonum opus facere. Atque inc patet, minus commode proponi a quibusdam rimum axioma,his verbis: omne bonum es Dcie dum,r omne malum fugiendum : Licet enim omne bonam more complectendum sit, saltem in uniuersaliis notaimen necessarib. est facienduin , quemadmodum mne malam omittendum. Videri potest Suareg,
omo . in s. p. dis . . sesst. 8. n. 7. &c. 3 melius socere bonum, quam omittere malum,& . Deterius GDcere matum,quam omittere bonum. Jntelligitur utrumque & verum est,manendo in ea-em materia, & caeteris paribus: silc grauius est om- tum sententia, odio habere, quam .. non amRre , erare in fide, quam non credere, contumeliam cxlii-iere parentibus, quam non exhibere honorem. Ra-
io, quia illud peius est, & grauius peccatum, quodnagis distat a virtute ; sed odium Dei, v. c. magis istat ab amore Dei, quam sola carentia am avis, ibut nigrum plus distat ab albo, qaam simpliciter non ibum, quia scilicet contrarium magis distat a suorantrario, quam simplex eius negatio . ut explicabi-ur infra, Titulo de Oppositis, dist. 7. ir. . His acce-lit, quod commissio habitum generet, multaque lamna afferat si mala sit; & commoda si sic bona ' P.
a Re autem non consequuntur ex pura omissione.
Hisce pronunciatis consonat id, quod dixit Aristo etes 7,. Ethic. c. 7. Vincere melius es, quam non fu- erari. Videatur, si libet, S. Thomas 2, 2. qu. 79,
S. Nemo mcretur praemium, nisi per actum bovum. Traditura D, Thoma. I. 2 qu. 7 I. a. S. ad Ic& 2. 2. q. 79. a. . ad . J Facie hoc axioma morale ad clariorem explicationem praecedentium. Sensus eius
est, neminem dignam censeri aliquo praemio, ut sic,
279쪽
118 De Ente eimpasionibus. nisi postiue opereturbonum propter ipsum, id est,
nisi bonum voluntarium sit, propter nonestatem: nihil autem potest esse voluntarium propter ipsam, sine expresse actione voluntatis. Vnde Caietanus docet, quando quis aliquid facit voluntarie, ex quo credit secuturum aliquod bonum, si non habet expressam voluntatem illius boni, ratione illius nihil moretur; quia scilicet non agit propter honestatem . illius boni. Loquimur autem hic de merito proprio dicto, quale datur in actibus hominis iusti. Vide Be-
6. Nemo puniendus est sine causa. J Pronunciatum hoc, quoad sensum refertur Regula 23. iuris in is hisce verbis: Sineculpa, nisi- ς causa' nemo estpuniendu/. Quasi dicatur, puniri quidem quis potest sine culpa, etiam praesumpta : non tamen sine omni causa ; debet enim subesse aliqua ratio vel causa, ut iuste puniatur. Sic effractores carcerum puniuntur aliquando sine culpa: non tamen sine causa : vi hi- mirum maior sit custodia carceris. Quare ex poeni non semper licet inferre culpam ; sufficit enim ad il- lam infligendam, ut vel culpa praecesserit, vel certEnon sine causa infligatur. Vide B ecanum de Legi uti
c.7. q. 8. n. 3. Vasq. i. i. d. I7 . n. 2I. . carere bono habet rationem mali. . Et hic. c. i. dcc. a. siib finem. J Ratio huius manifesta est, quia malum proprie dicit carentiam bonitatis, hoc sensu vorum est istud vulgare : Nil boni asere effariere aliquid mali: sic malus habetur agricola. Et vulso male agere dicitur, qui non serit, nec metit, nec manibus sui l borat, sed domi desidet otiosus; etsi caeteroquin mores distortos non habeat: sic etiam seruus censetur dignus esse plasis, qui licet non contumarcsit aut rapax , otio tamen & torpore dissolui
280쪽
a. Nonfumfacienda mala , Ut eueniant ιοns. J Sa-erum istud axioma usurpat Suareet tomo . in s. p. dist. 3. sech. io. n. Io. & cxco probat, potius permit- tendum esse quodcunque peccatum alienum etiam grauissimum, quὶm proprium peccatum, etiam leuissimum committendum. Id quod communiter Uocent Theologi in . dist. i7. Et ratio est; quia si secundum rectam rationem peccandum mihi foret, ne alius peccaret, illud non esset in me peccatum; repugnat enim, esse secundum rectam rationem faciendum, & esse peccatum : Si autem secundum rectam rationem faciendum non est, ergo secundum rectam rationem potius permittendum est aliςnum peccatum, quam proprium commictendum. 9. Non licet se defendere cum damno innocentis. JUtitur hoc pronunciato Maior in . dist. Is . quod ut uniuersaliter verum sit, intelligendum est, quando defensio ipsa est causa inserens damnum : Si Vero ex defensione, tanquam ex occasione per accidens sequatur damnum, & alias quis utitur iure suo, potetit se nihilominus defendere. Quare non liceret v. c. Aesendere propriam vitam fugiendo in equo, si rursus equi futurus csset nocumento proximo innoceti, iacenti in itinere, quia iam assumeretur, ut medium, cursus equi, qui per se causa est mortis innocentis,ex hypothesi: at Vero alio modo, esse occasionem damni innocentis, 'tendo iure proprio, absque Vlla cooperatione tendente ad nocumentum : non videtur illicitum. Ita Vas Meet Tom. a. in a. disj. 7 .