장음표시 사용
321쪽
iss De caussis Entis creati. . quod magis accedit ad id; quod est persectissimilis
in eodem genere: subintelligendum est autem cae teris paribus, ac simpliciter, & non tantum secundum quid, ut legitime accommodetur mensura. 6. propter quod inumquodque tale es , ilia d magis est tale A. Post. c. 1. J Vbi addit Philosophus: Velut imisuis id est dilectum atque 'natum, ob quodamamus atque diligimus . quare ob prima omus ac credi- . . nitis : 6r illa sanὸ scimus ac credimus magis , quoniam ob ilia etiam scimus poteriora r in proposito Theoremate , m Magis intelligi potest dupliciter, primo ut idem sit quod excellentius, seu nobiliore modo, in sensu causali. Secundo ut idem significet, quod intensius, in sensu formali i priore sensu veri-
,tatem obtinet axioma in omnibus' . causarum generibus; nulla etenim causa est,quae noli habeat cau-
' saliter persectionem sui effectus, id est, quae non habeat vim & virtutem producendi efixistum , cui dateile, in suo genere hoc autem nobilius est , quam accipere. Vide, si libet, S. Thomam I. p. q. . a. 2.
in corp. &q. 87. a. a. ad 3. VasqueZ in I .2.q I. a. I. in Commentario: Posteriore sensu, ut verum sit,
requiruntur s. potissimum conditiones, quae conti nentur his versibus:
Dictio suscipiat magis G mi nus, insit mirique Vniuocp diuersisset, aequataque causa, uectus coliatus erit positivus iterque. Dc sectu primae conditionis, qdod nimirum dictio. seu praedicatum debeat suscipere magis & minus, non sequitur : propter patrem filius est homo, ergo pater magis est homo. Defectu secundae non valet sequela : propter vinum homo est ebrius, ergo Vinu , magis est ebrium: propter morbum homo affligitur, eigo morbus magis affligitur: deambulo propxer f R' ate i , ergo sanitas magis deambulat; quia Vino
322쪽
Pars quarta. Titulus VIII. 119
non inest formaliter, aut conuenit uniuOcὸ ebrietas,
nec afflictio morbo, nec deambulatio sinitati ; sed.
. tantum causaliter,& ancylogice. Desectu tertiae non valet: video propter oculos, ergo oculi magis vident; quia meum videre & oculorum est idem. De
sectu quartae non sequitur: Diligo Petrum propter Paulum, ergo magis diligo Paulum i quia nimirum diligi potest Petrus propter Paylum, non adaequate, sed magis ob alia causam, v. c. ob commodum, quod ab illo speratur. Defectu quintre non Valet: propicrDeum non diligo peccatum , ergo magis non diligo
Deum. Vide si libet, fusilis Francisci Albertini sex
tum principium Philosoph. .7 Quod cini eris es causa, it talia sint Uum maxi-mὸ es tale. J Sumitur ex z. Metaph. c. I. Vt patet ex verbis Philosophi citatis axiomate 3'. Explicatio bliuius eadem est, quae praecedentis, & par utriusque vis ac ratio: sicut autem ex illo probat Philosophus, praemissas esse notiores c0nclusione, quia propter illas nota est conclusio ; sic ex hoc concluditur scientiam Metaphysicae esse de rebus maxime Veris;
quia disserit do primis causis, & princietis veritatis
caeterarum rerum: quod autem est calua veritatis in alijs rebus, est in se maxime verum; quia Vnum' quodque maxime tale est, quod caeteris est causa; vitalia sint. Vide Suarea in indice Metaph. copiosol a. c. i. Ex hoc pronu iactato alio modo elicitur istud: 8. Quod est maximὸ tuis . peris es causa, tu sint. talia. J Ita refert hoc principium D. Thomas l. p. ' 4 2 8. rap. 6 lii est. φ . a. i. & lib. contra gςnt. cap. I. . quibus locis Caietanus & ferraties is' i illud defendunt : parrbata rigore ex praecedenti non sequitur; quia propbiitio uniuersalis astit maliuς non conuertitur simpliciter: verum nihilominus est calisensu , quali dirimus, Primum' in vo quoi e genere
323쪽
esse causim caeterorumo neque ab illo differt, nisi in modo loquendi. In moralibus autem pulchre ac commodari potest: qui enim maxime verbi causa, perfectus est, maxime desiderit&laborat talij, si . militer tales evadant: sic s. Paulu , desiderabat omnes esse, qualis i pse erat, i c.
s. suo est cauocans . sica facans ti J Verum cst axioma de omni ausa causati eius lem generis si- 'ue ordinis, connaturaliter & physice, siue realiterct positive 'causantis: ut, quia Sol est causa lucis, &lux caloris, ideo etiam Sol est causa caloris; & quia i . auus est causa patris , etiam est causa filij,ac nepotis, ct si quis plantet arborem , non solum est causa ar- . . boris; sed omni una etiam fructuum, qui ex illa proueniunt. Dixi physice realiter,& conaturaliter causantis; quia non semper veritatem obtinet in causis & effectibus negativis ac priuati uita, aliisque per acciditas contingentibus, Vnde licet motus tibiae, V. c. fiat a Virtute progressiua animalis; claudicatio tamerer accidens adiuncta, non reducitur ad virtutem progressulam tanquam ad causiim ; quia non causa tur a tibia, prout mouetur a virtute progressiua; sed prout incapax cst, susci pere influxum motivae virtu- tis ob suam obliquitatem. Simili modo, licet Deus. st causa hominis, & humanae voluntatis; non ta-mcn est causa peccati; quod ab humana voluntate committituri: quia peccatum est priuatio quaedam aeternae legi repugnans, & dc sectus potius, quam effectus, in quem proinde Deus nec immediate, nec mediate influere potest. Quamuis de in huiusmodi apri rativo ac morali genere causandi, f penumeri, caula causae vere esse ac d ci postri causa caulati; Nam absentia v. c. vel negligentia gubernatoris nauis, est causa moralis caulati naufragi j, Sc eiusdem . . minui cauta est is 'ut vis vel arte gubernato-
324쪽
paps quarta. et italus VIII. 1 Ctitem detinuit. simile contingit in ijs parentibus Minatorum ante signanis, quorum vitia non degeneres nepotes, ac socij,non segnitet imitantur. Itaque
in quovis causandi genere absolute & vniuersalitet Verum est Axioma hoc sensu ; quidquid est causa
causae, est etiam vel in codem, vel in diuerso causandi genere, causa causati, si non proxima, altem remota. Vide D. Thomam I. p. q- 9. a. a. ad 3. dc alibi. io . Cau funt sibi mutuo causa. 2. Phys. t. 3 o. &c. Metaph. t. i. J Intelligi debex hoc antoma non Vniuerse de omnibus causis; sed indefinite de aliquibus, ut sensus sit: non repugnat aliquas causas esse sibi inuicem causas, siue, quod idem est ,causam Vnam posse elle effectum alterius , idque iii diuerso gQnere causae: quo modo medicina est causa esti- ciens sanitatis; de contra, sanitas est causa finalis medicinae, ius ratio est, quia, ut recte notat Hurtado, utraque est limeliciter prior alia,in existentia, secundum quam causat, & posterior in ea,secudum quam causatur: ubi autem non reperiuntur huiusinodi existentiae realiter distinctae , non reperitur mutua causalitas. Quare intra idem genus causae, duae res non possunt elle sibi mutuo causae simpliciter, & secundum idem, Ut v. c. in genere causς formalis duet sormae, &c: alias idem esset causa sui ipsius, & ellet,antequam ellet, quod implicat, sequela patet; quia quod est causa cauis, est etiam causa causati, ergo si unum eniciens, v. c. esset causa alterius, a quo vicissim causaretur , esset causa sui causati ipsius. Vide D. Thomam t. p. q. 3. a. . ad 2. Dixi secundum idem; quia respectu diuerserum causae pollunt esse sibi mutuo causis,u.c.in genere causae materialis vapor est materia pluuiae.& pluuia est materia vaporis non huius, cuius effectus fuit; sed alterius tertij.
325쪽
Lege Suareet disp. 27. Metaph. sect. 2. AEgidium de ConincK de Sacramento P cenitentiae disp. a. nu.I6. Vbi copiose disputant, quaenam causae exerceant inter se hanc mutuam causalitatem, vel simpliciter, vel secundum quid, vel secundum idem, vel secun- . dum diuersa; Cuius rei latior explicatio Philosophiacis concertationibus est relinquenda.
De ordine temporis naturae inter causis
i. Nnis causa prior est δεο effectu. J sumitur
in ex postpraedicamentis c. de modis prioris, ubi Philosophus ait: Videbitur autem iura iam duius a lim quidam esse prioris modus : Eorum enim, qu e csendi consequentia non conuertuntur , alterum quo es causa quouis modo, mi alteram sit, prius natura no-inco Vrne icitotest. Intelli itur itaque pronunciatum de prioritate natin q,ut recte notat Hurtado. Omnis enim causa tali prioritate antecedit effectum
proprie dictu; qua ultima particula addo propterea, quia aliqui volunt, causam in actu non esse priorem sua causalitate, qui est quidam effectus impropriet dictus, eo quod per causalitatem formaliter constituatur causa in actu, ut agens actu per actionem, sed responde si potest, causalitatem dupliciter considerari, primo ut formam per quam constituitur &denominatur causa actu causans,& hoc sensu causa est posterior, sicuti paties albus posterior est sua albedine,& omne totum posterius suis partibus con' stitutivis, secundo ut effectum improprie dictum, ας tenu. caasa est natura prior, iuxta veram explica-
326쪽
Pars quarta..Titulus VIII. I 63tionem praesentis effati. Caeterum haec prioritas naturae, qua omnis causa dicitur esse prior suo effectu, nihil est aliud, quam dependen ta effectus a caura, & independentia ea ae ab essectu, ut inquit Suaree d. 26. Metaph. se ist. i. n. IS. Requiritur enim ut id quod est prius prioritate naturae, possit esse sine posteriore , & posterius non sine priore ut etiam docuit Atistoteles s. Metaph. c. tr. v bi: u redam merὸ ait, secundum naturam O subiantiam priora dicηntur, quacunque contingit absque albi esse : isa et erosine istis minuis/. Atque haec prioritas suo modo locum habet in omnibus omnino causarum generibus, tam physicis, quam moralibus i Nam quod objicit non nemo. Causam meritoriam posterioremelle suo effectu in rebus moralibus, quo modo Theologi docent, Deum contulisse gratiam Patribus veteris Testamenti, habito respectu ad merita Christi in mundum venturi, id huius veritatem effati minime infringit: licet enim, quoad executionem & existentiam realem fuerint posteriora a tamen quoad praeuisonem absolute sunt dicenda priora, Quomodo etiam causa finalis dicitur,primum in intentione
Ultimum in executione. Ita explicat Suareg l. 2. do Praedestinatione cap. 2 r. & 23. &tomo I. in . p. d.
Io .sech. . Vbi docet,etiam valde probabile esse, Incarnationem potuisse fieri in reipsa, propter merita praeuisa ipsius Christi iam praedestinati. Sed de hac re susius infra, in explicatione illius: Principiunε meriti non cadit sub meritum. Dixi initio Pronuncia tum, si generatim suMatur', intelligendum elle de prioritate naturae, nam quoad prioritaterri, siue durationem temporis:
causa in actu O effectus in actu funimul. Celebre istud axioma sumitur ex 's. Me taph. c. 2. J Sensus illius est causa aetii causans.
327쪽
eu cffectus actu profluens a causa sunt simul , dura tione sue temporaria, siue momentanea : ita ut existente causa in actu dicto modo, etiam effectus sit in actu, SI contra, saltem secundum illud esse, quod requiritur ad causandum: quod addo propter cau- sana finalem, quae saepe causat, realiter non existens; semper tamen nece ilario in actu cst simul cum effectu, saltem quoad esse apprehensum, siue quoad intentioncm. Porro quado effectus fit in instant tunc totus simul est in actu cum causa: quando autem fit successive, & in icmpore, tunc solum secundum aliquid filii, est simul cum causa in actu : quomodo,quic misit sagittam, licet non maneat simul cum illius motu, secundum se; existit tamen simul cum illo, siucundum aliquam suam virtutem; nempe vim impulsuam. Quod si causam & effectum in actu sum re libeat, quoad relationes, quibus se mutud respiciunt, erunt simul non solum duratione instantanea litie momentanea; sed etiam simul natura : hete enim simultas propria est relationum, Ut recte obseruat Hurtado. Ratio pronunciaxi csti quia feti non potest; ut ulla res constituatur formaliter in esse causae, sue ut causet actu, quin id, quod ab ea causatur, siue quod actu promanat ab illo, pariter existat eo modo
quo explicatum est. 3. Posita Maponitur ectu . Sumitur ex cap. citato. J Verum est eodem sensu , quo axioma praecedens, de causa actu causante; tali enim posita, sena per absolute, de necessario ponitur cfluctus si non
omnis, aut totus, saltem aliquis. Huic vero non obstat exemplum, quod habet D. Tlaomas in . sent. dist. 3. a. a. ad I. ubi ait, Christ ca a
Dor Alio Mora non est freutassed eo tantum tempore sequetur, quo Devi ordi uu; quia aliud est, causam exi-
328쪽
Pars quarta. Titulus VIII. Iss stere, aliud ca assere actu, ut patet in omni causa fi-
nati: aliud ite est, causam habere est e suum , in sen siudiuisio, aliud habere rationem causandi in sensu composito : per hoc enim formaliter constituitur is cile' causae, non autem per illud: χ' etiam verum est pronunciatum de Pusa in potentia, & effectu sim itet in potentia,ut mox clarisis explicabitur. Quod vero posta causa in potentia non remota solii o , scd etiam propinqua, non sempur subsequatur effectus, actu, oritur vel ex insuffcientia, set indispositione subiecti & circunstantiatum, si causa naturalis .sir; vel etiam ex arbitrio operantis, ut contingit in caus, liberis. . Sublata causa in actu, tollitur essectio in actis. JSumitur tum ex loco citato, tum clarius ex 2. Phyi c. 3. t. 38. ubi Philosophus ait: Cossae actu, G δε- gutares, e . quorum sunt causa, imui sunt, no funt; ut hic qui qui medetur, cum hoc quifanatui hic qui aedificat, cum hoc, quod ad Patur : quemadmodum enim posita causa m actu, etiam ponitur cffectus, ut explicatum est; ita similiter. Si causa acta
non causet effectus quoque non manat actu , ne-oue dependet a causa : cum oppositorum eadem
sit ratio lac proinde sublatae causa in actu, tollitur specialis & actualis dependentia effectus ab illa cau- . sa: Potest autem fieri, ut aliunde succurrat alia causa, quae continuet effectum & conseruet in suo esse, ut si calor producatur a sole in aqua, &ab igne con- sexuctur. Ex eodem textu citatyr a quibusdam etiam
istud :3. Sublata causa tollitum essectui. J Intelligitur &verum est primo de qualibet causa, a qua continuo dependet effectus, quoad suum esse,quales sunt prῆ-- cipuc causae intrinsecae, materia scilicet Sc forma: Etenim sublaza materia, aut sublata forma, necesse
329쪽
sario tollitur compositrum Physicum , quod intrinsece ab illis causis constituitur: Non autem intelligi debet de causis, quae ad fieri quidem effectuum
suorum nece stariae sunt, non vero ad conseruari: quales v. c. sunt pleraeque cauiae secundae essicientes; non enim sublato patre, V. c. necellario tollitur filius, nec igne remoto, perit continuo calor,
durities, dec: qualitates introductae ab illo in variasula. ecta, &, ut utar verbis Aristotelis loco citato :non simul domus cir aedilicator corrumpitur: atque hoc
sensiti intelligendusia est id, quod dicit Philosophus ibidem : ut a sunt potentia , non fover simili sunt
non funt. Veruntamen in his quoque de uniuersaliter in omnibus causarum generibus locum habet axioma, si intelligatur de effectu, in fieri, non Verode effectu, in facio esse: Sublato enim aedificatore, domus non aedificabitur ab illo, & cellante quolibet calefaciente cestabit omnis passiua calefactio, ut perspicuum est, per explicationem praecedentis. χ' etiam verum est axioma de causa in potentia, &de effectu similiter in potentia, ut iam vidcbitur. 6. Causa in potentia, oe effectus in polentia funt si1nul. Elicitur ex 2. Phys. c. S. t. 38. &ex s. Metaph. cap. 2. J Veritas eius clara est ex dictis: si enim causa potens est causare, haud dubie cffectus causari pote rit. Ac proinde; sicuti posita causa in aetia,e iam effectus ponitur: sic cliam, causa in potentia posita, effectus similiter in potentia constituitur : Vt quia
nubes est, pluuia existere potest, & quia sylva est,
nauis aut ignis extrui potest. Contra vero, si causia
non possit elle apta ad causandum, siue per se, siue proiter alia impedimenta, effectus quoque eodem densu non potesta tali causa dependere,vixta illud: 7. Sublata caiisa in potentia, tollitur sectμs in porcotia. Sumitur ex eodem textu. J Ratio est, quia
330쪽
Pars quarta. Titulus VIII. r67
scuti se habet causa in actu secundo, ad effectum in actu secundo, ita sese habet causa in actu primo, setitia potentia, ad effectum in actu primo seu in potentia. : proinde sicuti sublata causa in actu secundo, tollitur cffectus in actu secundo; ita similiter, sublatae
causa in potentia, tollitur estactus in potentia, vepatet ex dictis.
DISTINCTIO IV. De ordine dignitatis inter cui essectit s.
mune axioma Philosophorum, resertur a D. Thoma in .sent. dist. I. q. s. art. . quaestivicula I.
ad 3. Intelligitur & verum est primo generatim de omni causa & effectu,s consideretur in sensi fornaali, siue in elle causae & causati; quia nobilius est, date
este quam accipere, de non dependere ab alio, ut in- . quit Suarer, quam dependere : quo modo diximus uapra, Uniuersaliter verum esse istud: propter quod
unumquodque tale es, hoc ipsi D, inagis es tale Et hoc sensu usurpari solet passim a Philosophis S Theologis propositum axioma: Non autem absolute veritatem obtinet, si causa & effectus inter se comparentur in causa materiali, id est, in ratione natura vel Entis;quaedam enim causae ignobiliores sunt suis effectibus entitatiue, ut perspicuum fit ex singularum consideratione. Secundo etiam verum est abso lute de causa totali, siue de omnibus causis simul sumptis respectu alicuius effectus ; non autem de causa particulari : Nam omne compositum Physicum nobilius est singulis suis causis intrinseςis, id est materia,&forma, cum sit ens perfectum,com